- คำนำ
- อธิบายประชุมคำพากย์รามเกียรติ์
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๑
- พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ
- พากย์กระบวนทศกัณฐ์ลงสวน
- พากย์นางลอย
- พากย์นาคบาศ
- พากย์พิธีพรหมาสตร์
- พากย์กระบวนทัพมังกรกัณฐ์
- พากย์กระบวนมังกรกัณฐ์ ยกไปขัดตาทัพ
- พากย์ศึกมังกรกัณฐ์
- พากย์ทศกัณฐ์ บอกข่าวมังกรกัณฐ์ล้ม
- พากย์พรหมาสตร์
- พากย์เอราวัณ
- พากย์นางสีดามาสนามรบ
- พากย์รถต่าง ๆ
- พากย์กระบวนทัพม้าวิรุณจำบัง
- พากย์ทัพม้า
- คำพากย์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๒
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๓
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๔
- ภาคผนวก ตำราเล่นหนังในงานมหรสพ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ
พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ
พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ ความที่ ๑
๑๖
๏ ข้าไหว้พระเสร็จเรืองฤทธา | ทศรถมหา |
เปนเจ้าสำหรับพระธรณี | |
๏ ไหว้บาทวรนาถจักรี | ในพื้นปฐพี |
ผู้ใดจะเปรียบปานปูน | |
๏ ชาวพ่อไพร่ฟ้าหน้าขุน | เล็งแลใครจะปูน |
ทุกท้าวพระยาย่อมรักษา ฯ |
๑๑
๏ มีเมียคนหนึ่งเล่า | เมื่อจะขึ้นเฝ้าย่อมเล่าลา |
เลื่องฦๅแต่ก่อนมา | เสร็จแล้วจะไหว้ครูเรียน ฯ |
๑๖
๏ ครูข้าบ่ายหน้าเข้าจับเอาบังเหียน | แต่ล้วนคงกะเรียน |
ก็จับระบำอยู่เปนกง | |
๏ อุ้มครกยกสากวางลง | เท้าถีบศรก่ง |
ปากก็คาบเอาถ่านเพลิงแดง ฯ |
๑๑
๏ เบื้องเท้าเธอเหยียบดาบ | ปากก็คาบเอาคมแวง |
มีดตรีกระบี่แทง | พระแผลงเอาไส้ออกเรี่ยราย ฯ |
๑๖
๏ บัดใจท้าวจะแผลงให้ล้มตาย | อาเพศกลับกลาย |
ก็กลายเปนพลของท้าวไท | |
๏ ยกบุญยอคุณพระวิสัย | พิณพาทย์ปางไฉน |
เสร็จแล้วจะไหว้ท้าวลา | |
๏ ท้าวเธอยกหัตถ์ขึ้นวันทยา | จึ่งจะเริ่มให้หา |
เอาหนังพระโคมาตัดแปลง ฯ |
๑๑
๏ จำหลักรูปพระรามา | นางสีดาเข้าเฝ้าแฝง |
พระลักษณ์ผู้ทรงแรง | จะเริ่มเล่นให้อุ่นวัน ฯ |
๑๖
๏ เบื้องซ้ายข้าจะไหว้ทศกัณฐ์ | เบื้องขวาอภิวันท์ |
สมเด็จพระรามจักรี ฯ |
ฯ ทวย ๑ ฯ
๏ โอมฤๅษีฤทธิเดโชไชย | เดชพระเลิศไกร |
ประสิทธิพรมงคล | |
๏ ศรีศรีสวัสดีอำพน | สุขเกษมสถาผล |
ขอเกิดสวัสดีมีไชย | |
๏ ข้าไหว้คุณพระพุทธสบสมัย | โปรดสัตว์อสงไขย |
ให้ลุถึงห้องพระนฤพาน | |
๏ ข้าไหว้พระอนิรุทธเริ่มการ | โป่งป่าท่าธาร |
ทุกห้วยละเมาะเซาะเขา ฯ |
๑๑
๏ ข้าไหว้เทพอยู่ในน้ำ | ทุกเถื่อนถ้ำแลลำเนา |
ไหว้ครูประสิทธิเรา | ครูผู้เฒ่าสถิตเสถียร ฯ |
๑๑
๏ ข้าจะขอเล่นเรื่องรามเกียรติ์ | สอนวาดฉลาดเขียน |
สอนเรียนฉลุฉลักเฉลา ฯ |
๑๑
๏ พากย์พลส่งเสียงให้ล้ำเลิศ | ทั้งคนเชิดให้เพริศเพรา |
เล่นล้วนแต่ชาวเรา | ให้สรรเสริญเยินยอ |
๏ ตัดไม้มาสี่ลำ | ปักทำขึ้นเปนจอ |
สี่มุมแดงยอ | กลางก็ดาดด้วยผ้าขาว ฯ |
๑๖
๏ วาดรูปพระอิศวรรายดาว | เทียบรถบนกลางหาว |
อาทิตย์ก็เลื่อนอยู่เห็นแสง | |
๏ ลงการากษสสำแดง | อยุทธยากล้าแขง |
จะเล่นให้ท่านทั้งหลายดู ฯ |
๑๑
๏ ไชยศรีโขลนทวาร | เบิกบานประตู |
ฆ้องกลองตะโพนครู | ดูเล่นให้สุขสำราญ ฯ |
๑๖
๏ หนังเราใช่ชั่วช้าสามานย์ | เล่นมาแต่ก่อนกาล |
บ่ห่อนจะมีใครไยไพ ฯ |
๑๑
๏ ขอกันสารพัด | อุบาทว์เสนียดแลจัญไร |
ไว้แก่ผู้ไยไพ | ติหนังที่ดีว่าบ่มิงาม ฯ |
๑๖
๏ ข้าขอคุณพระลักษณ์พระราม | เทพเจ้าผู้ทรงนาม |
สถิตอยู่ทั่วทุกตัวหนัง ฯ |
ฯ ทวย ๒ ฯ
๏ สำเร็จสนธสานนท์สำแดง | เขียนแล้วดัดแปลง |
เปนเกียรติยศพระรามา ฯ |
๑๑
๏ เอาหนังพระโคมาจำหลัก | ให้เห็นประจักษ์อยู่กับตา |
เชิญท่านทั้งหลายมา | ชมแต่รูปเงาแทน ฯ |
๑๖
๏ งามเกลี้ยงเพียงจงกลหัวแหวน | ท่านผู้เฒ่าท่านกล่าวแทน |
ว่าหนังนี้เกิดสถาพร ฯ |
๑๑
๏ อุปเท่ห์ท่านบอกให้ | ครูผู้ใหญ่ย่อมสั่งสอน |
ขอเดชพระภูธร | อย่าให้พ่ายแพ้จะอดสู |
๏ ที่ใครแพ้ก็ว่าแพ้ | อย่าท้อแท้ทำอ่อนหู |
ใครชนะเอาเปนครู | หาท่านผู้รู้มาให้หนัง |
๏ เร่งเร็วเถิดนายไต้ | เอาเพลิงใส่เข้าหนหลัง |
ส่องแสงอย่าให้บัง | จะเล่นให้ท่านทั้งหลายดูฯ |
ฯ ทวย ๓ ฯ
พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ ความที่ ๒
(มีฉบับแต่ทวยเดียว)
๑๖
๏ ข้าไหว้พระบรมอิศรา | อิศวรสมญา |
ในไสยเวทเวทางค์ | |
๏ ข้าไหว้พระนารายณ์เริ่มปาง | ประทมปฤษฎางค์ |
เหนืออาสน์ภุชงค์นาคา | |
๏ ข้าไหว้จัตุรพักตร์พรหมา | เสด็จยังมหา |
สุวรรณหงสครรไล | |
๏ นบบาทธิราชหัสนัยน์ | เสด็จทรงองค์ไอ |
ยเรศเอราวัณ | |
๏ ไหว้ครูไวยวิษณุกรรม์ | ไหว้เทพเทวัญ |
ไหว้ท้าวผู้ทรงธรณี | |
๏ อยุทธยาถาวรเปรมปรีดิ์ | ทุกข์ภัยไม่มี |
สนุกนิแม้นเมืองสวรรค์ | |
๏ เครื่องเล่นโขนละครหุ่นประชัน | เชิดชูกลางวัน |
ด้วยเครื่องวิจิตรแต่งกาย | |
๏ ราตรีรัศมีเพลิงพราย | หนังงามลวดลาย |
กระหนกกระหนาบภาพหาญ | |
๏ เปนที่ประชาชนชื่นบาน | ทอดทัศนาการ |
สำราญสำรวลปรีดา | |
๏ ครั้นได้ศุภฤกษ์เวลา | สนธเยศสุริยา |
พิไชยฤกษ์เบิกบน | |
๏ เบิกโขลนเบิกทวารโดยกล | แต่งตั้งกำนล |
บายศรีทั้งสองซ้ายขวา | |
๏ บัตรพลีพลีกรรมเทวา | ขออัญเชิญมา |
รับเครื่องสังเวยอภิวันท์ | |
๏ จึงจุดธูปเทียนฉับพลัน | จบเศียรโบกควัน |
แล้วเจิมซึ่งปลายศรไชย | |
๏ พลโห่ขานโห่หวั่นไหว | ปี่แจ้วจับใจ |
ตะโพนแลกลองฆ้องขาน | |
๏ คนพากย์คนเชิดชำนาญ | ชำนิในการ |
จะเล่นให้เปนขวัญตา ฯ |
ฯ ทวยที่ ๑. ๑๕ เพ้ย ฯ
พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ ความที่ ๓
๑๖
๏ ข้าไหว้พระบาทสามองค์ | อิศวรผู้ทรง |
อุศุภราชฤทธิรอน | |
๏ ข้าไหว้พระนารายณ์สี่กร | ทรงครุฑเขจร |
ประจญอรินเรืองณรงค์ | |
๏ ข้าไหว้จัตุรพักตร์ผู้ทรง | มหาสุวรรณหงส์ |
มหิทธิฤทธิฦๅนาม | |
๏ สามองค์ทรงภพทั้งสาม | สามโลกเข็ดขาม |
ขยดขยาดฦๅขจร | |
๏ เรืองเดชเรืองเวทเรืองพร | ปราบฟ้าดินดอน |
พระเดชก็จบจักรวาฬ | |
๏ ไหว้พรหมบรมราชอาจารย์ | สาปสารพันการ |
เครื่องเล่นในโลกโลกา | |
๏ กลางจันโขนละครโสภา | หุ่นเห็นแจ่มตา |
ประดับด้วยเครื่องเรืองไร | |
๏ ราตรีอัคคีแจ่มใส | หนังส่องแสงไฟ |
จึงเห็นวิจิตรลวดลาย | |
๏ หวังประสาทราษฎรทั้งหลาย | ชมชื่นสบาย |
สมบูรณ์พิพัฒน์สถาพร | |
๏ เร่งเร็วเอาเทียนติดปลายศร | อ่านเวทขอพร |
ศรีศรีสวัสดิสมพอง | |
๏ พลโห่ขานโห่ทั้งผอง | พิณพาทย์ตะโพนกลอง |
ดูเล่นให้สุขสำราญ ฯ |
ฯ ทวย ๑ ฯ
๏ ข้าไหว้ฤๅษีทรงญาณ | ยิ่งยวดชำนาญ |
ในไสยเวทมนตรา ฯ |
๑๑
๏ ไหว้เทพอยู่ในน้ำ | ทุกเถื่อนถ้ำหิมวา |
อารักษ์รักษาสา | คเรศอันลึกแลลาน ฯ |
๑๖
๏ ข้าไหว้ไทเทพทุกสถาน | หนึ่งข้านมัสการ |
บงกชบาทกระษัตรา | |
๏ ขอแถลงแจ้งเรื่องไตรดา | ปางพระจักรา |
นเรศรคือองค์อวตาร | |
๏ หน่อท้าวทศรถไชยชาญ | สุริยวงศอัชบาล |
เปนเจ้าพิภพอยุทธยา | |
๏ ทรงนามราเมศเชษฐา | พระลักษณ์อนุชา |
ธิราชเธอร่วมบิตุรงค์ | |
๏ ฝ่ายพระลักษมีโฉมยง | ไวกูณฐ์ในวงศ์ |
อสุเรศอันเรืองฤทธิรอน | |
๏ ทรงนามสีดาดวงสมร | เสมอโฉมอัปสร |
มาแสร้งสังหารอสุรา | |
๏ นายช่างผู้ช่างรจนา | เอาหนังพระโคมา |
วาดรูปจำหลักลวดลาย | |
๏ เปนพระจักรรัตน์แก้วแพรวพราย | สีดาดวงสาย |
สวัสดิยอดกระษัตรีย์ | |
๏ วาดรูปสุริย์วงศภูมี | ในอยุทธยาศรี |
แลไกยเกษกรุงไกร | |
๏ วาดรูปวานรเรืองไชย | ต่างเรืองฤทธิไกร |
ขยับจะล้างไพริน | |
๏ ต่างต่างเหาะโหยโบยบิน | ดำด้นแดนดิน |
ก็ได้สะดวกโดยดาย | |
๏ เพียงพลิกพิภพคว่ำดินหงาย | ถีบถอนเขาทลาย |
ด้วยฤทธิ์นุภาพพึงชม ฯ |
ฯ ทวย ๒ ฯ
๏ ข้าไหว้จัตุรพักตร์พงศ์พรหม | ผ่านภพอุดม |
สมบัติดิเรกลงกา | |
๏ เปนวงศ์ราพณ์ร้ายริษยา | ล้วนทรงศักดา |
นุภาพจะปราบแดนไตร | |
๏ เรืองฤทธิพิธีสบสมัย | คทาธรศรไชย |
หอกแก้วประสิทธิ์วิทยา | |
๏ เหาะเหิรเดินโดยเมฆา | บิดเบือนกายา |
ก็ได้ด้วยเวทไชยชาญ | |
๏ นายช่างสลักรูปขุนมาร | ทั้งพลทวยหาญ |
ล้วนเหี้ยมกำแหงแรงรณ | |
๏ กระหนกกระหนาบคาบเครือสร้อยสน | แรร่องแกมกล |
กระจ่างกระจัดชัชวาล | |
๏ สองฝ่ายมนุษย์หมู่มาร | ล้วนเทพไชยชาญ |
สถิตอยู่ทั่วตัวหนัง | |
๏ ผ้าขาวบางกางกั้นกำบัง | สมมุติเรียกจอหนัง |
จึงสอดซึ่งแสงเงางาม | |
๏ เบื้องขวาข้าจะไหว้พระราม | เบื้องซ้ายทรงนาม |
เปนเจ้าอสุรศักดา | |
๏ ข้าขอพระเดชเดชา | ทั้งสองจงมา |
ช่วยกันเสนียดจัญไร | |
๏ ศรีศรีสวัสดีมีไชย | เล่นแหล่งสถานใด |
ขอลาภล้ำโดยหวัง | |
๏ ท่านทั้งหลายตาดูหูฟัง | คำพากย์ตัวหนัง |
จงเห็นประจักษ์แจ้งการ | |
๏ ผู้พากย์พากย์เสนาะเสียงหวาน | ผู้เชิดเชิดชำนาญ |
ชำนิให้หนังแจ่มจอ | |
๏ แม้นดีสรรเสริญเยินยอ | ชั่วอย่าสอพลอ |
จงติให้ต้องคำแสดง | |
๏ เร่งใส่เพลิงให้เห็นแสง | สองท้าวเธอจะแผลง |
พระเดชให้ดูเต็มตา ฯ |
ฯ ทวย ๓ ฯ
พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ แต่งทีหลังอีก ความที่ ๔
๑๖
๏ ศรีศรีสิทธิไชยเดชา | เดชะพระมหา |
ประลัยโกฏฤๅษี | |
๏ พระวสิฏฐ์สวามิตรมุนี | เรืองเวทวิธี |
ทรงพรตตบะเชี่ยวชาญ | |
๏ ขอคุ้มจัญไรภัยพาล | ทุกสิ่งสามานย์ |
อย่าได้มาตามเบียดเบียฬ | |
๏ ขอแถลงแจ้งเรื่องรามเกียรติ์ | ปางพระจากเกษียร |
สมุทรมาเปนพระรามา | |
๏ หน่อท้าวทศรถราชา | มงกุฎอยุทธยา |
ยิ่งยศทุกด้าวแดนไตร | |
๏ ปางพระลักษมีศรีใส | ไวกูณฐ์เกิดใน |
วงศากษัตริย์ลัสเตียน | |
๏ นายช่างฉลาดวาดเขียน | เอาหนังพระโคเจียน |
ให้พร้อมให้งามตามวงศ์ | |
๏ ร่างเส้นรจนากระยารง | ช่างจำหลักลายลง |
มุกกัดแลเคียงเรียงรอย | |
๏ รวงแก้วกระหนาบลายพรายพรอย | แรร่วงเครือลอย |
ลดาประดับดอกแฝง | |
๏ คเนจรจับง่าเรี่ยวแรง | สอดสีเขียวแดง |
ประดุจจะเทียบเทียมองค์ | |
๏ วาดรูปพระราเมศสุริยวงศ์ | สีดาดวงอนงค์ |
เปนเอกอัปสรกัลยา | |
๏ วาดรูปพระลักษณ์อนุชา | รูปภาพนรพา |
นเรศผู้เรืองฤทธี | |
๏ วาดรูปราพณาสูรอสุรี | ผู้ผ่านธานี |
ลงกาทวีปเวียงไชย | |
๏ วาดรูปมณโฑอรไท | อินทรชิตฤทธิไกร |
พระยาพิเภกกุมภกรรณ | |
๏ รูปภาพพวกพลกุมภัณฑ์ | ขี่ช้างขบขัน |
คนเล่นเจรจาคำคะนอง | |
๏ เร่งเร็วปี่พาทย์ฆาฏกลอง | สองท้าวเธอจะลอง |
กำลังพระแสงแผลงพล ฯ |
ฯ ทวยที่ ๒ ฯ
๏ โอมฤกษ์เบิกฟ้าดินดล | ศักดิ์สิทธิฤทธิรณ |
รูปหนังจำหลักลักขณา | |
๏ รูปยักษ์ย่อมยักษ์รักษา | รูปลิงล้วนพา |
หุลีประจำสำแดง | |
๏ สมุนโรงโหงพรายร้ายแรง | เดชะพระแผลง |
ผลาญพวกศัตรูหมู่พาล | |
๏ ปล้นวิ่งทิ้งขว้างกลางงาน | ติหนังจังฑาล |
ให้ถูกอุบาทว์ขาดใจ | |
๏ ตั้งกรรมทำอย่างลิงไพร | มัดตัวชั่วไป |
เปนฤกษ์บำราบปราบดา | |
๏ ผู้ใดใจร้ายริษยา | ให้ต้องราชอาญา |
เหมือนลิงทะโมนโลนลาม | |
๏ เชิญท่านดูหนังฟังความ | เราจะเล่นเรื่องราม |
เกียรติยศให้เกิดสวัสดี | |
๏ นายไต้เร่งใส่อัคคี | ดูสองภูมี |
จะแผลงเดชให้จบจักรวาฬ ฯ |