- คำนำ
- อธิบายประชุมคำพากย์รามเกียรติ์
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๑
- พากย์สามตระ เบิกหน้าพระ
- พากย์กระบวนทศกัณฐ์ลงสวน
- พากย์นางลอย
- พากย์นาคบาศ
- พากย์พิธีพรหมาสตร์
- พากย์กระบวนทัพมังกรกัณฐ์
- พากย์กระบวนมังกรกัณฐ์ ยกไปขัดตาทัพ
- พากย์ศึกมังกรกัณฐ์
- พากย์ทศกัณฐ์ บอกข่าวมังกรกัณฐ์ล้ม
- พากย์พรหมาสตร์
- พากย์เอราวัณ
- พากย์นางสีดามาสนามรบ
- พากย์รถต่าง ๆ
- พากย์กระบวนทัพม้าวิรุณจำบัง
- พากย์ทัพม้า
- คำพากย์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๒
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๓
- ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๔
- ภาคผนวก ตำราเล่นหนังในงานมหรสพ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ
พากย์เอราวัณ
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๒
๏ อินทรชิตบิดเบือนกายิน | เหมือนองค์อมรินทร์ |
ทรงคชเอราวัณ | |
๏ ช้างนิรมิตฤทธิแรงแข็งขัน | เผือกผ่องผิวพรรณ |
สีสังข์สะอาดโอฬาร์ | |
๏ สามสิบสามเศียรโสภา | เศียรหนึ่งเจ็ดงา |
ดังเพชรรัตน์รูจี | |
๏ งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี | สระหนึ่งย่อมมี |
เจ็ดกออุบลบันดาล | |
๏ กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์ | ดอกหนึ่งแบ่งบาน |
มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา | |
๏ กลีบหนึ่งมีเทพธิดา | เจ็ดองค์โสภา |
แน่งน้อยลำเพานงพาล | |
๏ นางหนึ่งย่อมมีบริวาร | อีกเจ็ดเยาวมาลย์ |
ล้วนรูปนิรมิตมารยา | |
๏ จับระบำรำร่ายส่ายหา | ชำเลืองหางตา |
ทำทีดังเทพอัปสร | |
๏ มีวิมานแก้วงามบวร | ทุกเกศกุญชร |
ดังเวไชยันต์อมรินทร์ | |
๏ เครื่องประดับเก้าแก้วโกมิน | ซองหางกระวิน |
สร้อยสายชนักถักทอง | |
๏ ตาข่ายเพชรรัตน์ร้อยกรอง | ผ้าทิพย์ปกตระพอง |
ห้อยพู่ทุกหูคชสาร | |
๏ โลทันสารถีขุนมาร | เปนเทพบุตรควาญ |
ขับท้ายที่นั่งช้างทรง | |
๏ บรรดาโยธาจัตุรงค์ | เปลี่ยนแปลงกายคง |
เปนเทพไทเทวัญ | |
๏ ทัพหน้าอารักษ์ไพรสัณฑ์ | ทัพหลังสุบรรณ |
กินรนาคนาคา | |
๏ ปีกซ้ายฤๅสิทธ์วิทยา | คนธรรพ์ปีกขวา |
ตั้งตามตำรับทัพไชย | |
๏ ล้วนถืออาวุธเกรียงไกร | โตมรศรไชย |
พระขรรค์คทาถ้วนตน | |
๏ ลอยฟ้ามาในเวหน | รีบเร่งรี้พล |
มาถึงสมรภูมิไชย ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๏ เมื่อนั้นจึงพระจักรี | พอพระสุริย์ศรี |
อรุณเรืองเมฆา | |
๏ ลมหวนอวลกลิ่นมาลา | เฟื่องฟุ้งวนา |
นิวาสแถวแนวดง | |
๏ ผึ้งภู่หมู่คณาเหมหงส์ | ร่อนราถาลง |
แทรกไซ้ในสร้อยสุมาลี | |
๏ ดุเหว่าเร้าเร่งพระสุริย์ศรี | ไก่ขันปีกตี |
กู่ก้องในท้องดงดาน | |
๏ ปักษาตื่นตาขันขาน | หาคู่เคียงประสาน |
สำเนียงเสนาะในไพร | |
๏ เดือนดาวดับเศร้าแสงใส | สร่างแสงอโณทัย |
ก็ผ่านพยับรองเรือง | |
๏ จับฟ้าอากาศแลเหลือง | ธิบดินทร์เธอบรรเทือง |
บรรทมฟื้นจากไสยา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๏ เสด็จทรงรถแก้วโกษีย์ | ไพโรจน์รูจี |
จะแข่งซึ่งแสงสุริย์ใส | |
๏ เทียมสินธพอาชาไนย | เริงร้องถวายไชย |
ชันหูระเหิดหฤหรรษ์ | |
๏ มาตลีสารถีเทวัญ | กรกุมพระขรรค์ |
ขับรถมากลางจัตุรงค์ | |
๏ เพลารอยพลอยประดับดุมวง | กึกก้องกำกง |
กระทบกระทั่งธรณี | |
๏ มยุรฉัตรชุมสายพรายศรี | พัดโบกพัชนี |
กระบี่ระบายโบกลม | |
๏ อึงอินทเภรีตีระงม | แตรสังข์เสียงประสม |
ประสานเสนาะในไพร | |
๏ เสียงพลโห่ร้องเอาไชย | เลื่อนลั่นสนั่นใน |
พิภพเพียงทำลาย | |
๏ สัตภัณฑ์บรรพตทั้งหลาย | อ่อนเอียงเพียงปลาย |
ประนอมประนมชมไชย | |
๏ พสุธาอากาศหวาดไหว | เนื้อนกตกใจ |
ซุกซ่อนประหวั่นขวัญหนี | |
๏ ลูกครุฑพลัดตกฉิมพลี | หัสดินอินทรี |
คาบช้างก็วางไอยรา | |
๏ วานรสำแดงเดชา | หักถอนพฤกษา |
ถือต่างอาวุธยุทธยง | |
๏ ไม้ไหล้ยูงยางกลางดง | แหลกหลู้ล้มลง |
ละเอียดด้วยฤทธิโยธี | |
๏ อากาศบดบังสุริย์ศรี | เทวัญจันทรี |
ทุกชั้นอำนวยอวยไชย | |
๏ บ้างเปิดแกลแก้วแววไว | โปรยทิพย์มาลัย |
ซ้องสาธุการบูชา | |
๏ ชักรถรี่เรื่อยเฉื่อยมา | พุ่มบุษป์มาลา |
กงรถไม่จดธรณิน | |
๏ เร่งพลโยธาพานรินทร์ | เร่งรัดหัสดิน |
วานรให้เร่งรีบมา ฯ |
ฯ เจรจา หยุดทัพ ฯ
๏ เมื่อนั้นพระศรีอนุชา | เอื้อนอรรถวัจนา |
ตรัสถามสุครีพขุนพล | |
๏ เหตุไฉนสหัสนัยน์เสด็จดล | สมรภูมิไพรสณฑ์ |
เธอมาด้วยกลอันใด | |
๏ สุครีพทูลทัดเฉลยไข | ทุกทีสหัสนัยน์ |
เสด็จด้วยหมู่เทวา | |
๏ อวยไชยถวายทิพย์มาลา | บัดนี้เธอมา |
เห็นวิปริตดูฉงน | |
๏ ทรงเครื่องศัสตราแย่งยล | ฤๅจะกลับเปนกล |
ไปเข้าด้วยราพณ์อาธรรม์ | |
๏ พระผู้เรืองฤทธิแข็งขัน | คอยดูสำคัญ |
อย่าไว้พระทัยไพรี ฯ | |
๏ เมื่อนั้นอินทรชิตยักษี | ตรัสสั่งเสนี |
ให้จับระบำรำถวาย | |
๏ ให้องค์อนุชานารายณ์ | เคลิบเคลิ้มวรกาย |
จะแผลงซึ่งศัสตรศรพล ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๏ อินทรชิตสถิตเหนือเอรา | วัณทอดทัศนา |
เห็นองค์พระลักษณ์ฤทธิรงค์ | |
๏ เคลิบเคลิ้มหฤทัยใหลหลง | จึงจับศรทรง |
พรหมาสตร์อันเรืองเดชา | |
๏ ทูนเหนือเศียรเกล้ายักษา | หมายองค์พระอนุชา |
ก็แผลงสำแดงฤทธิรณ | |
๏ อากาศก้องโกลาหล | โลกลั่นอึงอล |
อำนาจสะท้านธรณี | |
๏ ศรเต็มไปทั่วราศี | ต้ององค์อินทรีย์ |
พระลักษณ์ก็กลิ้งกลางพล ฯ |
ฯ เจรจา อินทรชิตกลับทัพ ฯ
๏ เมื่อนั้นองค์พระจักรี | เสด็จออกยังศรี |
สุวรรณราชพลับพลา | |
๏ ครั้นล่วงสายัณหเวลา | หวาดหวั่นวิญญา |
ระทดพระทัยพันทวี | |
๏ คอยข่าวนุชน้อยโฉมศรี | จนจวนพระรวี |
จะสิ้นซึ่งแสงรอนรอน | |
๏ บเห็นพวกพลพานร | นำข่าวสังหรณ์ |
มาแจ้งยุบลร้ายดี | |
๏ หนึ่งทักขิณเนตรจักรี | เกิดลางกาลี |
กระเหม่นนิมิตผิดผัน | |
๏ ส่ำเสียงศิลป์ลั่นอัศจรรย์ | เสียงพลกุมภัณฑ์ |
ก็โห่สำเนียงเกรียงไกร | |
๏ ฤๅพวกไพรีมีชัย | ผลาญนุชดวงใจ |
สิ้นชีพในกลางณรงค์ ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๏ เสด็จจากสุวรรณราชพลับพลา | รีบเร่งลีลา |
ลุแหล่งณรงค์ราวี | |
๏ พระเสด็จลุยเลือดโยธี | เที่ยวหาพระศรี |
อนุชผู้ร่วมหฤทัย | |
๏ บมิพบพระเพื่อนเข็ญใจ | มืดมัวทั่วไป |
ด้วยเปนเวลาราตรี | |
๏ เสด็จพลางทางทรงโศกี | แซ่เสียงปักษี |
วังเวงวิเวกในวนานต์ | |
๏ สกุณีเหมือนจะมีอาการ | บอกแจ้งแสดงสาร |
พระนุชให้เรียมฟัง | |
๏ พระเสด็จประทับแทบร่มรัง | หวั่นหวั่นหวาดหวัง |
ระทวยระทดหฤทัย ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
๏ จับจันทวาทิตย์ทันใด | ลั่นสายศิลป์ไชย |
โชติช่วงดังดวงจันทรา | |
๏ เพียงจันทร์เพ็ญบูรณ์โสภา | ส่องสว่างเวหา |
กำจัดซึ่งมืดมณฑล | |
๏ แสงจันทร์แจ่มฟ้าสากล | จึ่งพระภุชพล |
บพิตรเธอทอดทัศนา | |
๏ พบศพชามพูวราชา | พระเร่งโศกา |
สลดระทดหฤทัย | |
๏ โอ้ชามพูวราชชาญไชย | ท่านเรืองฤทธิไกร |
เปนยอดทหารโหรา | |
๏ บัดนั้นพระเสด็จยาตรา | ลุยเลือดโยธา |
อเนกนองปัฐพี | |
๏ พบศพบุตรพระยาพาลี | โอ้ว่าขุนกระบี่ |
กระบินทร์มาสิ้นสุดปราณ | |
๏ ท่านอาสาสื่อเมืองมาร | มีคุณูปการ |
แก่เราทุกสิ่งนานา | |
๏ ไม่ควรม้วยด้วยยักษา | พระเสด็จยาตรา |
มาพบสุครีพขุนพล | |
๏ น้องเจ้าขีดขินมณฑล | ตัวท่านถวายพล |
ภักดีด้วยความสัตยา | |
๏ ครั้งหนึ่งมีคุณอาสา | หักฉัตรอสุรา |
ธิราชก็รุกราญรอน | |
๏ ควรฤๅมาม้วยด้วยศร | ดับนั้นภูธร |
ก็พบคำแหงหนุมาน | |
๏ พระเจ้าเร่งเศร้าสงสาร | โอ้โอ๋หนุมาน |
เปนยอดทหารเดชา | |
๏ ตัวท่านทำการอาสา | ถวายแหวนสีดา |
แล้วนำยุบลข่าวสาร | |
๏ เราจึ่งแจ้งคดีโดยการ | แห่งยอดเยาวมาลย์ |
สีดาผู้เฉิดโฉมสวรรค์ | |
๏ เราตั้งใจจะปูนรางวัล | แก่ขุนกระบี่อัน |
มีจิตกระตัญญูมา | |
๏ ดับนั้นพระเสด็จยาตรา | เห็นพระอนุชา |
ธิราชเธอกลิ้งกลางพล | |
๏ ต้องศรพรหมาสตร์ฤทธิรณ | กรึงแน่นทรวงบน |
ตลอดจนยอดปฤษฎางค์ ฯ |
๑๑
๏ พระวิ่งเข้าประคองเกศ | พระเยาวเรศขึ้นมาวาง |
ลงเหนือพระเพลาพลาง | พิลาปแล้วก็โศกา |
๏ พระวินิจจิตโศก | วิโยคไห้อยู่โหยหา |
โอโอ๋พระอนุชา | ในอกพี่ร้อนดังเพลิงฮือ |
๏ พ่อถือพระขรรค์อยู่กับกร | พ่อทรงศรอยู่กับมือ |
รู้พระเวทอันเลื่องฦๅ | ในแผ่นภพธาตรี |
๏ พี่อดนอนเจ้าอดกิน | อดได้สิ้นสิบสองปี |
ควรฤๅให้ไพรี | มาลอบล้างให้บรรลัย |
๏ เจ้าไม่ระวังพระองค์เลย | พ่อทรามเชยผู้พิสมัย |
ฤๅเจ้าเมินประมาทไป | พ่อร่วมใจจึงมรณา |
๏ จะนับในประยูรพงศ์ | สุริย์วงศ์อยุทธยา |
แต่องค์พระอนุชา | ทั้งสามราชกุมาร |
๏ กับพี่เปนสี่ชาย | อันเพริศพรายด้วยศรผลาญ |
ตรีโลกไม่ต้านทาน | สะท้านทั่วทิศาดล |
๏ อยู่สองให้ครองกรุง | บำรุงราชมณฑล |
พี่น้องเราสองคน | นิราศร้างบุรีมา |
๏ กับเจ้าสีดาเดียว | มาท่องเที่ยวอรัญวา |
สิ้นสัตย์พระชนกา | ธิราชแล้วจะคืนวัง |
๏ เวราสิ่งใดหนอ | มาเกิดก่อให้จริงจัง |
แหวะดวงพระทรวงหวัง | วิโยคยกเอาดวงใจ |
๏ เมียรักก็จากแล้ว | ฤๅน้องแก้วมาบรรลัย |
อกเอ๋ยจะอยู่ไย | ให้หนักฟ้าแลแผ่นดิน |
๏ เทวาจะฦๅข่าว | ทุกไทท้าวจะติฉิน |
ว่าพี่แพ้แก่ไพริน | จนสุดสิ้นพระอนุชา |
๏ เสียยศทั้งเสียศักดิ์ | พ่อยอดรักมาอัปรา |
เสียทีที่เกิดมา | ในวงศาพระสุริยน |
๏ เพ่งพิศพระวรพักตร์ | พ่อยอดรักผู้นฤมล |
เห็นเนตรพระยุคล | สลบหลับไม่ลืมแล |
๏ พิศโฉมยิ่งโทมนัส | ให้กลุ้มกลัดในดวงแด |
พระวิลาศคือวงแข | ดังฤๅมาเศร้าอยู่โรยรา |
๏ ผิวเนื้อเจ้าเหลืองาม | อร่ามรูปดังทองทา |
พ่อเอ๋ยมาไสยา | อยู่เหนือพื้นธุลีทราย ฯ |
ฯ โอด ฯ
๏ พระจับศรกระชากฉุด | พรหมาสตร์ไม่หลุดออกจากกาย |
จะฉุดหนักก็เกรงสาย | สวาดิพี่จะเจ็บองค์ |
๏ พระค่อยค่อยประคองชัก | กลัวเจ้าลักษณ์จะปลดปลง |
กรึงแน่นระนังองค์ | พระทัยท้าวเธอโกรธา |
๏ ใครหนอช่างประสาท | พรหมาสตร์ให้อสุรา |
มาแผลงผลาญพระอนุชา | พระนุชน้องให้วายปราณ |
๏ เร่งมาแก้ซึ่งไสยเวท | ให้พ้นเภทพระเยาวมาลย์ |
หาไม่จะแผลงผลาญ | พิภพโลกให้ยับยัน |
๏ ผาดแผดพระสุรเสียง | สำเนียงก้องอากาศสวรรค์ |
ฝูงเทพเทวัญ | ก็เย็นระย่อยะเยือกใจ |
๏ ครั้นวายกริ้วแล้วกรมจิต | ครั้นขุกคิดก็อาลัย |
ทอดถอนพระหฤทัย | พระชลนัยน์ก็ไหลลง ฯ |
ฯ โอด ฯ
๏ ทรงกันแสงกำสรดสร้อย | ไห้ละห้อยพระทรวงทรง |
โอบอุ้มพระวรองค์ | มาแนบไว้กับกายา |
๏ พ่อเอ๋ยเมื่อแรกเรา | จะกราบเกล้าอำลามา |
จากศรีอยุทธยา | พระมารดาเราสามองค์ |
๏ ปรารมภ์ด้วยเจ้าลักษณ์ | ยังเด็กนักจะเดินดง |
ในป่าพนาระหง | พระวงศาก็อาวรณ์ |
๏ หากวางพระหฤทัย | ด้วยพี่ไซ้จึงให้จร |
ควรฤๅพระสายสมร | มาสิ้นชีพชีวา |
๏ กิตติศัพท์จะเฟื่องฟุ้ง | ไปถึงกรุงอยุทธยา |
พระญาติวงศา | จะว่าพี่มิอาลัย |
๏ จะว่ารักเมียยิ่งกว่าน้อง | ไม่ปกป้องให้มีภัย |
ละเจ้าให้ออกไป | ประยุทธด้วยยักษ์แต่ลำพัง |
๏ จนสุดสิ้นสวรรคต | พี่เร่งระทดถึงความหลัง |
ใครเลยจะเล็งหวัง | ประจักษ์แจ้งในใจจง |
๏ แต่บรรดาพระหน่อนาถ | อันร่วมราชบิตุรงค์ |
หาไหนได้เหมือนองค์ | เจ้าลักษณ์พี่ไม่มีเลย |
๏ เจ้าร่วมรักพ่อร่วมร้อน | เจ้าร่วมที่นอนพ่อร่วมเขนย |
เจ้าร่วมสรงพ่อร่วมเสวย | สว่างร้อนทุกเวลา |
๏ ไปไหนนิดก็ติดต้อย | แต่น้อยน้อยจนใหญ่มา |
ร่ายเรียงพระมารดา | สัญญาว่าร่วมอุทรกัน |
๏ โอ้พ่อลำเพาภาคย์ | เจ้าเพื่อนยากผู้เฉิดฉัน |
พิศไหนก็พรายพรรณ | ดังสีสุวรรณมาทาบทา |
๏ เจ้าแรกรุ่นกำดัดชม | ภิรมย์รสเสนหา |
ด้วยสาวสวรรค์กัลยา | พ่อละเสียไม่อาลัย |
๏ รักพี่ออกมาตาม | พยายามถึงกลางไพร |
จนเจ้ามาตักษัย | ฤทัยพี่ดิ้นอยู่แดดาล |
๏ ครั้นเมื่อต้องโมกขศักดิ์ | ก็ปิ้มจักบรรลัยลาญ |
ใช้ให้หนุมาน | ทะยานไปศรีอยุทธยา |
๏ ทูลข่าวพระเพลารถ | จึงได้โอสถนั้นมา |
ทาทันพระสุริยา | พระอนุชาจึงคืนองค์ |
๏ ครั้งสองเมื่อต้องศาตร | นาคบาศก็ยิ่งยง |
รึงรัดพระวรองค์ | อยู่เหนือพื้นพนาดอน |
๏ พิเภกเขาบอกแจ้ง | พี่จึงแผลงธนูศร |
เปนครุฑมาราญรอน | พระเวทมารก็บรรลัย |
๏ ครั้งนี้สิศรศาตร | พรหมาสตร์เขาเกรียงไกร |
จะเหลียวหาไม่เห็นใคร | จะแก้ไขพระอนุชา |
๏ สุดรู้ก็สุดฤทธิ | สุดที่จะคิดนะน้องอา |
ใครเลยจะเอายา | มาชุบช่วยพระน้องเรา |
๏ แม้นรอดแล้วจะแทนท่าน | คุณนั้นปานพระเมรุเขา |
ไฉนหนอพระนงเยาว์ | ยุพาพี่จะคืนคง |
๏ คิดมาน่าน้อยใจ | เจ้าช่างไม่ระวังองค์ |
สู้ศึกฤๅมาทะนง | ถนัดแล้วอยู่เต็มกาย |
๏ พระไห้ร่ำแต่ย่ำยาม | จนยามสามไม่วางวาย |
พระชลเนตรไม่เหือดหาย | เปนสายเลือดลงรินริน |
๏ จะปลุกสั่นสักเท่าไร | ไม่หวาดไหวพระกายิน |
โอ้โอ๋พระยุพิน | ไม่ผินพักตร์มาพาที |
๏ ไก่ขันอยู่แจ้วแจ้ว | จะรุ่งแล้วพระโฉมศรี |
เคยปลุกพี่พาที | ไปสรงสินธุสาคร |
๏ ได้ยินเสียงดุเหว่าร้อง | พระกอดน้องผู้สายสมร |
ลุกขึ้นเถิดเราจะจร | พระกรสั่นแล้วโศกา |
๏ จะปลอบปลุกสักเท่าใด | ไม่หวาดไหวพระกายา |
โอ้โอ๋พระอนุชา | เจ้าม้วยแล้วฤๅไฉน |
๏ มาตรแม้นเจ้าม้วยแล้ว | พระขรรค์แก้วอันเกรียงไกร |
จะกรีดศอให้บรรลัย | ไปพบเจ้าในเมืองสวรรค์ |
๏ สิ้นเสียงที่กันแสง | สุดที่แรงจะรำพัน |
เอนองค์พระทรงธรรม์ | ลงกับเกศพระอนุชา ฯ |
๑๖
๏ อุส่าห์ฟื้นฝืนสติภาวนา | ว่าโอ้โอ๋อนิจจา |
ได้คำเดียวก็หายเสียง | |
๏ พระบ่ายศิโรตม์ลงเรียบเรียง | ทอดทบสลบเคียง |
พระน้องอยู่เหนือปัฐพี ฯ |