| ๏ จะกล่าวถึงเกสรสมรน้อย |
แสนละห้อยโหยไห้ในไพรสัณฑ์ |
| กลับเป็นพราหมณ์ตามองค์พระทรงธรรม์ |
เจ้าทรงครรภ์โอรสกำหนดนาน |
| รูปนิมิตปิดป้องไม่มองเห็น |
จึ่งดูเป็นชายชาติอันอาจหาญ |
| ระทมทนเวทนามาช้านาน |
แสนกันดารดั้นดงมาองค์เดียว |
| ยังมีนายพรานไพรไล่มฤค |
ดูพิลึกคลาไคลในไพรเขียว |
| นายพรานเห็นพราหมณ์ด้นมาคนเดียว |
คิดเฉลียวหว่าหวาดประหลาดใจ |
| แฝงพฤกษาเพ่งพิศพินิจนิ่ง |
ดูเพริศพริ้งนวลละอองงามผ่องใส |
| เอี่ยมสะอาดอ้อนแอ้นอ่อนละไม |
แลวิไลกิริยาเหมือนนารี |
| รูปจริตเป็นหญิงทุกสิ่งสม |
เว้นแต่นมมิได้เหมือนนารีศรี |
| นะแน่งน้อยนวลหน้าจะปรานี |
ไฉนนี่จึ่งมาเที่ยวคนเดียวเดิน |
| แล้วทักถามว่าเจ้าพราหมณ์จะไปไหน |
เจ้าตกใจงงงวยให้ขวยเขิน |
| ทรุดพระองค์ลงแอบอยู่แนบเนิน |
พรานก็เดินเข้าไปให้ใกล้พราหมณ์ |
| อย่าตกใจนะเจ้าอย่าเศร้าสร้อย |
เจ้าหนุ่มน้อยรูปหล่อพี่ขอถาม |
| จะไปไหนจงแจ้งแสดงความ |
ได้เดินตามทางเถื่อนเป็นเพื่อนกัน ฯ |
| ๏ เจ้าพราหมณ์กลัวแก้ตัวไปตามขัด |
น้องนี้พลัดพวกเพื่อนในไพรสัณฑ์ |
| มาเที่ยวชมแนวป่าพนาวัน |
ก็พลัดกันมีกรรมให้จำเป็น |
| จะคืนเข้าธานีบุรีราช |
ก็แคล้วคลาดหาทางไม่พบเห็น |
| ก็หมายตนว่าตายไม่หมายเป็น |
ทุกเช้าเย็นอกชํ้าระกำกาย |
| มาพบพี่ดีใจเห็นไม่ม้วย |
เอ็นดูด้วยพาไปเหมือนใจหมาย |
| จะไปไหนก็จะไปเป็นเพื่อนตาย |
ยังมากมายหรืออยู่ทางจะถึงเมือง |
| พรานสดับสุนทรอันอ่อนหวาน |
ให้สงสารที่เจ้าแจ้งแสดงเรื่อง |
| อนิจจาเคราะห์กรรมให้จำเคือง |
มาไปเมืองเถิดนะเจ้าลำเพาพาล |
| อันยุบลนคราเป็นผาสุก |
แสนสนุกปรีดิ์เปรมเกษมศานต์ |
| อันพระจอมขัตติยาสุธาธาร |
เธอพึ่งผ่านพาราได้ห้าวัน |
| พี่พรานเจ้าเล่าไปอย่างไรพี่ |
เจ้าธานีพึ่งเสวยมไหศวรรย์ |
| ทรงพระนามชื่อไรพระใจธรรม์ |
พระชนม์นั้นหนุ่มแก่สักเพียงไร |
| เจ้าเพื่อนรักทรงศักดิ์เป็นหนุ่มน้อย |
ดูแช่มช้อยชูชิดพิสมัย |
| ชื่อพระลักษณวงศ์ผู้ทรงชัย |
ภูวไนยเสด็จมากับพาชี |
| ในคำข่าวว่าท้าวเธอแสนเทวษ |
เที่ยวตามองค์อัคเรศมเหสี |
| มาหลงรักพระธิดาเจ้าธานี |
เกิดโกลีรณรงค์กับทรงภพ |
| ท้าวชนะทรงฤทธิ์บิตุเรศ |
ก็เกรงเดชภูธรขจรจบ |
| จึ่งได้นางครองเมืองเรืองพิภพ |
พระเลิศลบเห็นจะลืมสุดาเดิม |
| ละเลิงจิตพิศวงหลงสวาท |
ด้วยนุชนาฏนงรามงามเฉลิม |
| น่าสงสารกัลยาสุดาเดิม |
จะคลั่งเคลิ้มเที่ยวหลงพะวงตาม ฯ |
| ๏ พราหมณ์สดับพจมานสารแถลง |
ดั่งศรแผลงทรวงปลาบให้วาบหวาม |
| ก็รู้ว่าผัวรักประจักษ์ความ |
ทรวงเจ้าพราหมณ์เพียงจะพังกำลังแค้น |
| ชลนัยน์ไหลหลั่งลงผอยผอย |
ทำชม้อยดูมือที่ถือแหวน |
| นายพรานว่าน้องน้อยอย่าพลอยแค้น |
เป็นทุกข์แทนมเหสีกระษัตรา |
| นางนั้นเป็นพี่น้องหรือร้องไห้ |
ชำเลืองไปดูแหวนที่หัตถา |
| หรือธำมรงค์ขององค์นางกัลยา |
เจ้าโศกาถึงเจ้าของหรือน้องรัก |
| พราหมณ์แถลงแกล้งกล่าวเป็นราวเรื่อง |
อันขวัญเมืองโฉมตรูไม่รู้จัก |
| ได้ฟังเรื่องนุชนาฏนิราศรัก |
วิตกนักถึงเมียที่อยู่เมือง |
| เจ้าอยู่หลังสาวน้อยจะคอยหา |
จะโศกากำสรดไม่ปลดเปลื้อง |
| นิราศร้างไกลนางมาห่างเมือง |
เหมือนหนึ่งเรื่องสองกระษัตริย์ที่พลัดกัน |
| อันแหวนนี้ทรามเชยเจ้าเคยถือ |
เอาติดมือมาใส่ในไพรสัณฑ์ |
| ยิ่งเห็นแหวนแสนสะอื้นทุกคืนวัน |
สุดจะกลั้นกลืนโศกจึ่งโศกี |
| เจ้าลวงพรานมิให้แคลงกินแหนงจิต |
ยิ่งคิดคิดก็ยิ่งแค้นพระโฉมศรี |
| โอ้โอ๋อนิจจาพระสามี |
ไม่เห็นทีที่จะขาดสวาทเชย |
| เสียแรงน้องติดตามด้วยความยาก |
หวังจะฝากชีวานิจจาเอ๋ย |
| ชะน้อยหรือนํ้าพระทัยกระไรเลย |
เมื่อยามเชยมิให้ชํ้าด้วยคำคม |
| แต่ล้วนว่าถึงจะตายไม่วายรัก |
ทั้งไตรจักรพี่ไม่ปองเป็นสองสม |
| มิทันไรได้คู่ไว้ชูชม |
เกสรเอ๋ยอกจะกรมจะกรอมตาย |
| รู้กระนี้ก็จะอยู่ในคูหา |
ถึงวอนว่าก็ไม่รักอย่าพักหมาย |
| เพราะหลงลมจึ่งต้องยากลำบากกาย |
แสนเสียดายพิสวาสจะขาดกัน |
| เสียแรงมาจะให้พบประสบพักตร์ |
จะสิ้นรักหรืออย่างไรไฉนนั่น |
| เข้าถวายตัวอยู่ได้รู้กัน |
เมื่อทรงธรรม์ลืมแล้วจะลาตาย |
| เจ้าน้อยจิตคิดแค้นแสนเทวษ |
ชลนานองเนตรไม่ขาดสาย |
| กันแสงโศกสะอื้นไห้มิใคร่คลาย |
ข้างฝ่ายนายพรานป่าก็ปรานี |
| จึงร้องห้ามว่าเจ้าพราหมณ์อย่าร้องไห้ |
ตัดอาลัยเสียเถิดพ่อไม่พอที่ |
| จะเป็นทุกข์ตรมใจไปไยมี |
อันนารีตามตลาดดาษดา |
| ถึงแม้นเสียเมียเก่าหาเอาใหม่ |
คงจะได้สมมาดปรารถนา |
| รูปเจ้าพราหมณ์งามเพลินจำเริญตา |
กลัวแต่ว่าสาวสาวจะใส่ใจ |
| ว่าแล้วนายพรานก็ชวนพราหมณ์ |
พากันข้ามโขดเขินเนินไศล |
| ละเลาะลัดตัดทางมากลางไพร |
มาถึงชานเวียงไชยอันใหญ่ยง |
| นายพรานชี้ตรงนี้แล้วยอดปรางค์ |
แลสล้างสุกอร่ามงามระหง |
| ปราสาทนี้ของพระลักษณวงศ์ |
ปราสาทนั้นบิตุรงค์ของนงนุช |
| เจ้าพราหมณ์เห็นปรางค์ไชยมไหศวรรย์ |
เกษมสันต์ยินดีเป็นที่สุด |
| ดังหนึ่งได้เห็นองค์พระทรงภุช |
ก็ยั้งหยุดยืนนิ่งอยู่กลางทาง |
| พรานเตือนว่าอย่าหยุดเข้าฉุดหัตถ์ |
พราหมณ์สะบัดมิให้ต้องกลัวหมองหมาง |
| เจ้าขวยเขินเดินไปตามใจนาง |
พูดกันพลางชวนเดินดำเนินมา ฯ |
| ๏ ครั้นถึงบ้านพรานเชิญเจ้าพราหมณ์น้อง |
สำรวลร้องเรียกขึ้นบนเคหา |
| แล้วบอกลูกสาวสรรค์กัลยา |
นี่น้องข้าเพื่อนยากกันกลางไพร |
| เจ้าเป็นคนหลงทางมากลางเถื่อน |
มาพบกันเป็นเพื่อนได้ปราศรัย |
| เจ้าก็เป็นคนซื่ออย่าถือใจ |
เอาฟืนไฟหมากพลูบุหรี่มา |
| ลูกสาวพรานเห็นพราหมณ์ช่างงามพริ้ง |
ก็เวียนวิ่งออกมามองตามช่องฝา |
| เสียงแกรกแกรกแหวกลอดแล้วสอดตา |
จัดแจงหาหมากพลูบุหรี่พวง |
| เจ้าพราหมณ์ค่อยปรีดิ์เปรมเกษมศานต์ |
อาศัยพรานทำสุภาพไม่จาบจ้วง |
| ที่ล้าเลื่อยเหนื่อยกายค่อยคลายทรวง |
อยู่เสบยเลยล่วงมาหลายวัน |
| แล้วรำจวนหวนจิตคิดถวิล |
ถึงพระปิ่นจักรพงศ์ผู้ผัวขวัญ |
| อยู่อย่างนี้ที่ไหนจะพบกัน |
จำจะผันผ่อนเข้าถวายตัว |
| จึ่งอ้อนวอนพรานไพรปราศรัยสนอง |
พี่พาน้องไปถวายพระอยู่หัว |
| เมื่อพระองค์ทรงโปรดได้ตั้งตัว |
ค่อยยังชั่วแล้วไม่ลืมพระคุณเลย ฯ |
| ๏ นายพรานฟังเห็นชอบตอบสนอง |
ดีแล้วน้องคิดงามเจ้าพราหมณ์เอ๋ย |
| เข้าเป็นข้าท้าวไทเสียให้เคย |
ได้เสบยพี่ชายสบายใจ |
| พรุ่งนี้รุ่งสุริยาจะพาเจ้า |
เข้าไปเฝ้าจอมภพจบสมัย |
| เจ้าพราหมณ์ฟังชื่นชอบให้ขอบใจ |
ยิ้มละไมแย้มพรายกับนายพราน |
| ครั้นรุ่งแจ้งแสงสว่างกระจ่างฉาย |
ทั้งสองนายปรีดิ์เปรมเกษมศานต์ |
| แล้วแต่งตัวนุ่งห่มให้สมการ |
เจ้าพราหมณ์พรานชวนกันรีบครรไล |
| ทั้งหญิงชายเห็นพราหมณ์งามเฉิดฉัน |
สะกิดกันว่าคนนี้อยู่ที่ไหน |
| นางสาวสาวแลดูให้ชูใจ |
กระแอมไอพอให้เหลียวแล้วเลี้ยวบัง |
| ทั้งสองนายมาถึงท้ายสนม |
ชวนกันชมสินค้าตามหน้าถัง |
| มีร้านรายขายผ้าจนหน้าวัง |
เจ้าแขกนั่งอยู่กับเมียฝีปากนาง |
| เห็นเจ้าพราหมณ์ร้องเรียกออกเพรียกแซ่ |
มาดูแพรข้าขายลายสล้าง |
| ถึงไม่ซื้อก็มานั่งกินหมากพลาง |
ผ้าลายอย่างถ้าเจ้านุ่งก็สมตัว |
| เจ้าพราหมณ์อายชายเนตรชำเลืองค้อน |
ข้างโน้นวอนข้างนี้ว่าก็น่าหัว |
| บ้างขายของซื้อกันออกพันพัว |
ปะตะกั่วทองแดงทะเลาะกัน |
| นายพรานพราหมณ์ตามกันด้วยหรรษา |
ก็รีบมาเข้าวังนรังสรรค์ |
| มนตรีเตรียมอัดแออยู่แจจัน |
เจ้าพราหมณ์พรั่นไม่เคยเข้าในวัง |
| พวกอำมาตย์หนุ่มหนุ่มเข้ารุมล้อ |
ไม่ตอบต่อเดินไปดั่งใจหวัง |
| ถึงทวารท้องพระโรงลับแลบัง |
สองนายนั่งคอยเสด็จภูวไนย |
| พราหมณ์คะนึงถึงแหวนแสนวิเศษ |
ที่เทเวศหิมพานต์ประทานให้ |
| ถ้าคนเห็นอยู่ฉะนี้จะมีภัย |
จะแก้ไขบังตาประชาชน |
| จึ่งยอกรขึ้นวางเหนือหว่างเกศ |
ขอเทเวศเทพไทในไพรสณฑ์ |
| ช่วยป้องปิดนัยนาประชาชน |
อย่าให้คนเห็นแหวนอันอำไพ |
| ด้วยเดชะนุชนาฏเจ้าปรารถนา |
เทพดาก็บันดาลกำบังให้ |
| ประสิทธิ์สมที่ประสงค์จำนงใจ |
ไม่มีใครเห็นธำมรงค์เรือง ฯ |
| ๏ ปางพระลักษณวงศ์ผู้ทรงศรี |
เข้าสู่ที่สระสรงแล้วทรงเครื่อง |
| เสด็จออกยังท้องพระโรงเรือง |
ขุนนางเนืองหมอบก้มประนมกร |
| ทั้งสองนายก้มกรานคลานเข้าเฝ้า |
แล้วน้อมเกล้าบังคมพระทรงศร |
| เจ้าพราหมณ์พรั่นในอุราให้อาวรณ์ |
ชำเลืองดูภูธรไม่วางตา |
| ประจักษ์แจ้งว่าทูลกระหม่อมผัว |
ค่อยคลายกลัวกลับคิดเสน่หา |
| รำลึกถึงความสวาทนิราศมา |
เจ้าก้มหน้าชลเนตรละลุ่มลง |
| พระทรงเดชทอดพระเนตรเห็นพราหมณ์น้อย |
ช่างแช่มช้อยชูจิตพิศวง |
| ตะลึงแลเพ่งพิศพินิจทรง |
เหมือนอนงค์งามพริ้งทุกสิ่งอัน |
| ละม้ายเหมือนเกสรสมรมาศ |
คิดประหลาดแต่ที่ไม่มีถัน |
| เหตุไฉนเข้ามาแล้วจาบัลย์ |
อัศจรรย์อั้นอึ้งตะลึงไป ฯ |
| ๏ นายพรานไพรพรั่นจิตให้คิดขาม |
กระซิบห้ามพราหมณ์น้องอย่าร้องไห้ |
| ศิโรราบกราบทูลขึ้นทันใด |
ขอเดชะทรงชัยเฉลิมวงศ์ |
| เจ้าพราหมณ์นี้เป็นน้องกระหม่อมฉัน |
เจ้าหมายมั่นภักดีโดยประสงค์ |
| ขอถวายตัวเป็นทาสบาทบงสุ์ |
พระผู้ทรงธรณีจงโปรดปราน |
| พระทรงฟังเอื้อนอรรถแล้วตรัสถาม |
ดูราพราหมณ์วงศามหาศาล |
| ไฉนเป็นเชื้อวงศ์กับพงศ์พราน |
ดูอาการแปลกกันนี่ฉันใด |
| ขอเดชะพระจอมกระหม่อมโลก |
เจ้าพราหมณ์น้อยนี้วิโยคละห้อยไห้ |
| ผู้เดียวเดินหลงทางมากลางไพร |
หม่อมฉันได้พามาถึงธานี ฯ |
| ๏ จักรพงศ์ทรงฟังให้สังเวช |
คะนึงเหตุหวนหามเหสี |
| ความก็แม้นรูปก็เหมาะเหมือนเทวี |
พระจักรีหวั่นหวาดประหลาดใจ |
| ร้องเรียกพราหมณ์งามเพรามาเฝ้าชิด |
นิ่งพินิจพิศวงให้สงสัย |
| พระชม้อยพราหมณ์น้อยชม้ายไป |
ประสานสองต้องนัยนากัน |
| จึ่งตรัสถามว่าเจ้าพราหมณ์นี้ชื่อไร |
เหตุไฉนเข้ามาแล้วจึ่งโศกศัลย์ |
| เจ้าพราหมณ์ก้มพักตร์แล้วจาบัลย์ |
ให้อัดอั้นอยู่ในอกไม่อาจทูล |
| คิดจะใคร่แจ้งความเสียตามสัตย์ |
ให้เคืองขัดคั่งแค้นไม่เสื่อมสูญ |
| ทั้งเจียมตัวเอกายิ่งอาดูร |
ไร้ประยูรวงศ์ญาติจะพาดพิง |
| มาตกอยู่ธานีบุรีเขา |
เหมือนโคเข้าฝูงราชสีห์สิงห์ |
| ถึงพระจอมภูวนาถสวาทจริง |
อันเมียมิ่งมันจะทำให้รำคาญ |
| แต่หวนหวนป่วนจิตให้คิดขาม |
ครั้นซํ้าถามก็มิใคร่จะทูลสาร |
| จึ่งกลั่นแกล้งแต่งรสพจมาน |
กระหม่อมฉานนามกรเกสรพราหมณ์ |
| คิดถึงเพื่อนพิศวาสนิราศจาก |
เมื่อยามยากเห็นหน้าในป่าหนาม |
| ไม่แจ้งจิตเมียรักประจักษ์ความ |
จะติดตามหรือว่าไม่อาลัย |
| ข้างหนึ่งมีปรีดาให้ผาสุก |
ข้างหนึ่งทุกข์เศร้าสร้อยละห้อยไห้ |
| ระทดถึงความหลังให้คลั่งใจ |
จึ่งร้องไห้ถึงเรื่องนิราศมา ฯ |
| ๏ พระนรินทร์ยินนามพราหมณ์เกสร |
เหมือนชื่อสมรมิ่งมิตรขนิษฐา |
| ดังหนึ่งแสงอัคนิรุทจุดอุรา |
พระหัทยาไหวหวาดประหลาดนัก |
| แข็งพระทัยตรัสว่านิจจาเจ้า |
เหมือนตัวเราที่วิตกเพียงอกหัก |
| ด้วยนิราศมเหสีเป็นที่รัก |
เยาวลักษณ์เจ้าจะอยู่ในแดนใด |
| เจ้าพราหมณ์พลัดซัดมาในป่ากว้าง |
เจ้าปะบ้างพบเห็นเป็นไฉน |
| อันชื่อเจ้าก็เหมือนนามนางทรามวัย |
โอ้ปางใดจะได้พบประสบกัน |
| หม่อมฉันไม่เห็นใครในไพรสาณฑ์ |
พบแต่พรานคลาไคลในไพรสัณฑ์ |
| ได้รอดมาเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ |
ขอชีวันอยู่ใต้บาทบงสุ์ ฯ |
| ๏ จอมกษัตริย์ฟังความพราหมณ์สนอง |
ให้หม่นหมองนิ่งคิดพิศวง |
| อันคำพร้องต้องตามเนื้อความตรง |
หรือโฉมยงติดตามเป็นพราหมณ์มา |
| ดูรูปโฉมคล้ายคล้ายละม้ายเหมาะ |
เสียงเสนาะมิได้ผิดขนิษฐา |
| ถ้ามีถันแล้วไม่ผิดวนิดา |
ทั้งพักตรามิได้ผิดพระเทพี |
| รักเจ้าพราหมณ์เหมือนหนึ่งนุชสุดสวาท |
ภูวนาถคล้ายเคลิ้มว่าโฉมศรี |
| โปรดประทานสไบบางที่อย่างดี |
ร้องเรียกพราหมณ์จรลีเข้าข้างใน |
| แล้วตรัสบอกนางยี่สุ่นมเหสี |
เจ้าพราหมณ์นี้โสภาจะหาไหน |
| เจ้าเป็นคนหลงทางมากลางไพร |
พรานเขาได้มาถวายเป็นขวัญตา |
| ยื่นพระขรรค์เรืองงามให้พราหมณ์เชิญ |
ดูจำเริญน่ารักเปนหนักหนา |
| ส่วนพระยอดสมรมิตรพระธิดา |
ก็ตรัสว่างามทัดกระษัตรี |
| เจ้าพราหมณ์แค้นแสนเคืองชำเลืองค้อน |
อุระร้อนหวงหึงมเหสี |
| แล้วชำเลืองแลดูพระภูมี |
แสนทวีทรวงช้ำระกำใจ |
| เมื่อนางยิ้มสัพยอกก็จำแย้ม |
กลแกมมิได้ขัดอัชฌาสัย |
| เจ้าชอบชิดแสนสนิททั้งวังใน |
ให้ปลื้มใจล้วนว่าแต่น่าเชย |
| เขาเย้าหยอกหยิบดอกจำปาทิ้ง |
ก็สู้นิ่งทำเมินสะเทิ้นเฉย |
| เขาพูดแอบแยบเยื้องไม่เคืองเลย |
ทุกคนเคยร้องเรียกว่าพ่อพราหมณ์ ฯ |
| ๏ จักรพงศ์ทรงภุชสุดสวาท |
ยามประภาษเย้าหยอกไม่หยาบหยาม |
| เสวยแล้วโปรดปรานประทานพราหมณ์ |
ให้นางห้ามเลื่อนเทียบใส่เตียบทอง |
| ยามบรรทมบนบรมแท่นรัตน์ |
เจ้าพราหมณ์พัดบำเรอเสนอสนอง |
| พอใจตรัสชมโฉมประโลมลอง |
สองต่อสองแย้มสรวลสำรวลกัน |
| เจ้าพราหมณ์ทูลเลียงเลียบประเทียบเรื่อง |
หม่อมฉันมาอยู่เมืองเกษมสันต์ |
| พึ่งละอองบาทบงสุ์พระทรงธรรม์ |
ลืมกระสันถึงนิราศสวาทมิตร |
| พระองค์ครองราไชยมไหศวรรย์ |
สารพันยศศักดิ์อัคนิษฐ์ |
| มีพระมิ่งมเหสีสมรมิตร |
ประไพพิศเพียงเทพกัลยา |
| เสวยสุขดังศักดิ์จักรพรรดิ |
ยอดกระษัตริย์ในทศทิศา |
| เห็นจะลืมสาวสวรรค์กัลยา |
ที่นิราเริศร้างไปห่างไกล ฯ |
| ๏ พระจอมเมืองฟังเรื่องเจ้าพราหมณ์ถาม |
จึ่งตรัสความตามตรงไม่สงสัย |
| เวลาเพลินก็ให้เพลินจำเริญใจ |
ลืมอาลัยนุชนางแต่ลางวัน |
| รำลึกถึงเพื่อนยากนั้นมากนัก |
ใช่ว่าจักหลงใหลมไหศวรรย์ |
| แต่หวนหวนจะไปหาสุดาจันทร์ |
แล้วผ่อนผันคอยข่าวให้แน่ใจ |
| เจ้าพราหมณ์ฟังพจนาว่าลืมหลัง |
ให้แค้นคั่งพ่างเพียงเลือดตาไหล |
| เจ้าน้อยจิตคิดกริ่งแล้วนิ่งไว้ |
ถอนใจใหญ่หมอบพัดกระษัตรา |
| พระฟังสารทราบเสียวเฉลียวจิต |
เออพี่ผิดแล้วแม่ยอดเสน่หา |
| โฉมเจ้าพราหมณ์ทำทีจะโศกา |
ดูกิริยาเห็นประหลาดอนาถนัก |
| พระเสแสร้งแกล้งเรียกแม่เกสร |
เจ้าพราหมณ์ค้อนตอบองค์พระทรงศักดิ์ |
| กระหม่อมฉันใช่องค์นางนงลักษณ์ |
พระเบือนพักตร์แย้มพรายละอายใจ |
| จึงตรัสว่าเจ้าพราหมณ์นี่งามนัก |
เราก็รักเหมือนหนึ่งมิตรพิสมัย |
| ถ้าแม้นเป็นสตรีจะดีใจ |
เราจะให้เป็นจอมกระหม่อมนาง ฯ |
| ๏ เจ้าพราหมณ์ตอบมธุรสพจนารถ |
พระจอมราชทรงตรัสเห็นขัดขวาง |
| อันชาติชายหรือจะกลายไปเป็นนาง |
ไม่มีอย่างพระอย่าเย้ยให้ยวนใจ |
| แม้นเป็นได้ถึงจะเป็นก็เห็นเปล่า |
พระผ่านเกล้าจะเลี้ยงสักเพียงไหน |
| ชะน้อยหรือเจ้าพราหมณ์ไม่เชื่อใจ |
เจ้าเป็นได้ก็เป็นให้เห็นจริง |
| ได้ฟังความพราหมณ์น้อยก็ยิ้มยิ้ม |
ประไพพริ้มมิได้ตอบแล้วหมอบนิ่ง |
| จักรพงศ์ทรงฤทธิ์คิดประวิง |
ให้กริ่งกริ่งตรึกตรองจะลองพราหมณ์ |
| อันพระแสงนี้สุดบุรุษรัก |
สำหรับจักกลับกลอกออกสนาม |
| ถ้าเป็นหญิงรักใคร่จะได้งาม |
ก็เห็นความแต่เพียงแหวนนี้แสนรัก |
| จะให้เลือกหยิบของทั้งสองสิ่ง |
เป็นชายหญิงจะได้ดูรู้ประจักษ์ |
| คิดแล้วหยิบธำมรงค์วางตรงพักตร์ |
กับพระขรรค์ยอดรักไว้เคียงกัน |
| จึ่งตรัสว่าอันของทั้งสองสิ่ง |
เป็นที่รักหนักยิ่งกว่าสิ่งสรรพ์ |
| แต่รักเจ้ายิ่งกว่าของทั้งสองนั้น |
เราหมายมั่นว่าจะให้ดั่งใจจง |
| เจ้าพราหมณ์น้อยชอบใจสิ่งไรเจ้า |
จงเลือกเอาสิ่งเดียวโดยประสงค์ |
| เจ้าพราหมณ์น้อยอภิวาทบาทบงสุ์ |
แล้วหยิบเอาธำมรงค์อันรูจี |
| พระจอมราชสุริยวงศ์ทรงพระยศ |
เห็นปรากฏตามลองยิ่งหมองศรี |
| อาดูรดิ้นจินดาให้ราคี |
โอ้เจ้าพี่หรือมาแกล้งจำแลงกาย |
| เป็นแต่เงาไหวไหวในกระจก |
สุดจะยกออกชมให้สมหมาย |
| จะว่านุชนิ่มเนื้อหรือเชื้อชาย |
ดูคล้ายคล้ายเคลือบแคลงระแวงใจ |
| พระปิ่นปักจักรพงศ์ดำรงโลก |
กระสันโศกพิศวงให้สงสัย |
| ดูเจ้าพราหมณ์เหมือนนางค่อยสร่างใจ |
ลืมอาลัยห้ามแหนแสนอนงค์ |
| ลืมภิรมย์สมสนิทพิศวาส |
พระนุชนาฏยี่สุ่นดรุณหง |
| ไม่วายพิศวาสพราหมณ์อันงามทรง |
ละเลิงหลงมิได้ลืมอาลัยลาน |
| ปางพระองค์ไสยาสน์บนอาสน์แก้ว |
ให้ผ่องแผ้วปรีดิ์เปรมเกษมศานต์ |
| เจ้าพราหมณ์น้อยเคียงแท่นแสนสำราญ |
คอยรับรสพจมานโองการเธอ |
| ปางเสวยพระกระยาวรารส |
พราหมณ์ประณตน้อมนอบหมอบเสนอ |
| ถวายพัชนีวีบำเรอ |
ภูธรเธอทัศนาเป็นอาจิณ |
| ปางเสด็จจรลีเข้าที่สรง |
พราหมณ์สีบาทบงสุ์พระทรงศิลป์ |
| บิดภูษาผ้าทรงองค์นรินทร์ |
พราหมณ์ยุพินเสน่หาพระสามี |
| ปางพระองค์ทรงแต่งเรื่องอิเหนา |
พราหมณ์ก็เข้าเคียงเขียนอักษรศรี |
| เมื่อท้าวติดพราหมณ์ก็ต่อได้พอดี |
ท้าวเธอมีพิศวาสประภาษชม |
| เจ้าพราหมณ์น้อยปราโมทย์ยิ่งโปรดนัก |
ยิ่งกว่าองค์นงลักษณ์นักสนม |
| จนห้ามแหนแสนเคืองทุกคนตรม |
อกระทมไปทุกคนด้วยจนใจ ฯ |
