- อธิบาย
- ตอน ๑ ว่าด้วยอักษร และ ศัพท์
- ว่าด้วยอักษร ฤ ฤๅ ฦ ฦๅ ใช้ตัว ห นำไม่ได้
- ว่าด้วยคำ สำเร็จ เสร็จ กับคำว่า สำเรทธิ เสรทธิ ใช้ต่างกัน
- ว่าด้วยคำว่า ทรง เขียนเป็น ธรง ไม่ได้
- ว่าด้วยลักษณะใช้ กับ แก่ แต่ ต่อ ใน ยัง
- ว่าด้วยลักษณะคำว่า ใส่
- ว่าด้วยคำ ทแกล้ว
- ว่าด้วยศัพท์ ศพ
- ว่าด้วยศัพท์ พระอิศวร และประติทิน
- ว่าด้วยคำ ภูษามาลา และ วัดพนัญเชิง
- ว่าด้วยศัพท์ สัทธรรมเทศนา และคำ ทูลเกล้าฯ ถวาย
- ว่าด้วยคำ พระเมรุทอง และพิหารหลวง พิหารราย
- ตอน ๒ ว่าด้วยนามข้าราชการ
- ตอน ๓ ว่าด้วยนามสถานที่ต่างๆ
- นามพระที่นั่งสุทไธศวรรย์ และ พุทไธศวรรย์
- ว่าด้วยนามวัดรัชฎาธิฐาน วัดกาญจนสิงหาสน์
- ว่าด้วยนามท้องสนามหลวง และท้องสนามไชย
- ว่าด้วยนามเมืองประจวบคีรีขันธ์ และเมืองปัจจันตคิรีเขตต์
- ว่าด้วยนามคลองเจดีย์บูชา
- ว่าด้วยนามพระที่นั่งชลังคพิมานและพระที่นั่งในพระบรมมหาราชวัง
- ว่าด้วยนามพระที่นั่งท่าที่ประทับราชวรดิฐ
- ว่าด้วยคลองผดุงกรุงเกษม คลองถนนตรง และถนนเจริญกรุง
- ว่าด้วยนามวัดมหาธาตุ วัดราชประดิษฐ และวัดราชบูรณะ
- ว่าด้วยเรื่องแขกเรียกเมืองมะกะและเมืองมะดีนะว่าเมืองกบิลพัสดุ์
อธิบาย
หอพระสมุดวชิรญาณได้พยายามรวบรวมพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพิมพ์มาแต่แรกตั้งหอพระสมุดฯ ในบัดนี้ดูเหมือนจะมีพระราชนิพนธ์ ซึ่งตกค้างยังไม่ได้พิมพ์เหลืออยู่น้อยทีเดียว ลักษณะการที่พิมพ์นั้นปันเป็นแผนกตามประเภทหนังสือซึ่งทรงพระราชนิพนธ์ เช่นประกาศก็รวมไว้แผนก ๑ พระราชหัดถเลขาก็รวมไว้แผนก ๑ พระบรมราชาธิบายก็รวมไว้แผนก ๑ ดังนี้
บัดนี้ราชบัณฑิตยสภาได้รวมความอันมีอยู่ในพระบรมราชาธิบายของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประเภทต่าง ๆ ที่กล่าวมาจัดเป็นหมวดตามอรรถาธิบายขึ้นอีกสถานหนึ่ง คือ พระบรมราชาธิบายว่าด้วยวรรณคดีหมวด ๑ พระบรมราชาธิบายว่าด้วยโบราณคดีหมวด ๑ พระบรมราชาธิบายว่าด้วยธรรมคดีหมวด ๑ พระบรมราชาธิบายว่าด้วยตำราหมวด ๑ รวมเป็น ๔ หมวดด้วยกัน จะพิมพ์เป็นเล่มสมุดเล่มละหมวดเป็นลำดับไป