ตอนที่ ๓ พระสังข์ได้นางรจนา

ช้า

๏ เมื่อนั้น	ท่านท้าวสามลจนจิตร
กอดเข่าเข้าตลึงรำพึงคิด	อกกูดูผิดประหลาดใจ
บุรุษในแผ่นดินก็สิ้นแล้ว	ควรฤๅลูกแก้วไม่เลือกได้
คิดพลางทางเสด็จคลาไคล	ออกบัญชรไชยมิได้ช้า

ฯ ๔ คำ ฯ เสมอ

เพลงฝรั่ง

๏ จึงตรัสแก่เสนาข้าเฝ้า	คนในเมืองเราถึงแสนกว่า
ที่อยู่บ้านนอกขอกนา	ขับมาหมดสิ้นแล้วฤๅยัง

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

ร่าย

๏ บัดนั้น	เสนาทูลไปดังใจหวัง
ไพร่ฟ้ามาประชุมอยู่ในวัง	ทั่วทั้งแผ่นดินสิ้นชาย
เหลือแต่เงาะป่าทรพล	หน้าตาผิดคนทั้งหลาย
หัวพริกหยิกยุ่งหยาบคาย	ตัวลายคล้ายกันกับเสือปลา
ใครจะบอกจะเล่าไม่เข้าใจ	พูดจาไม่ได้เหมือนใบ้บ้า
เล่นอยู่กับเด็กที่กลางนา	จงทราบบาทาภูวไนย

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลฟังแจ้งแถลงไข
ด้วยเดชะเทพเจ้าเข้าดลใจ	พเอิญให้กริ้วโกรธบุตรี
จึงตรัสแก่องค์อรรคชายา	น้อยฤๅรจนาลูกสาวศรี
เลือกคู่ดูใครไม่ไยดี	จนสิ้นชายไม่มีทั้งภารา
เหลือแต่เงาะป่าเปนบ้าใบ้	เอามาให้มันเลือกสมน้ำหน้า
ว่าพลางทางสั่งเสนา	จงไปพาอ้ายเงาะมาในวัง

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนาคำนับรับสั่ง
ต่างวิ่งวางไปมิได้ยั้ง	มายังกลางทุ่งท้องนา

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึงบอกแก่เจ้าเงาะ	รับสั่งจำเภาะให้หา
เร็วเร็วมาไปอย่าได้ช้า	ต่างคนฉุดคร่าวุ่นวาย
บ้างเปลื้องผ้าคาดพุงผูกมัด	เจ้าเงาะวัดถูกอกหกล้มหงาย
ลางคนวิ่งออกมาบอกนาย	แรงมันมากมายเหมือนควายวัว
บ้างพยักกวักเรียกเจ้าเงาะขา	ไม่พูดจาด้วยกันเฝ้าสั่นหัว
ที่ใจคอขี้ขลาดหวาดกลัว	ระวังตัวยืนดูอยู่แต่ไกล

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ บ้างทำเย้ายั่วให้หัวเราะ	ค่อยปเหลาะลูบหลังเข้านั่งใกล้
เกลอเอ๋ยอย่าช้ามาจะไป	นี่คนฤๅตอไม้ไม่พูดจา
เสนีนายใหญ่ให้ไพร่เลว	เอาพวนผูกบั้นเอวเจ้าเงาะป่า
ต่างเข้าฉุดชักเต็มประดา	สาระพาเฮโลโย้ตามกัน

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ เชือกขาดล้มคว่ำคมำไป	ลุกขึ้นดัดหลังไหล่กระดูกลั่น
นิ่วหน้าสั่นหัวกลัวแรงมัน	ต่างปฤกษากันเปนจนใจ

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	ฝูงเด็กเลี้ยงโคน้อยใหญ่
เห็นคนกลุ้มรุมฉุดเงาะไพร	ขัดใจวิ่งพลางทางร้อง
จะเอาเงาะเขาไปข้างไหนนั่น	ข่มเหงกันไม่บอกเราเจ้าของ
มิถูกอิฐหัวผ่าก็อย่าลอง	ไว้ไยไล่ถองให้แทบตาย

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนาฮึกฮักชักหวาย
เหม่เจ้าเหล่านี้หลังจะลาย	อย่าวุ่นวายอ้ายหัวเหาเต่าเลน
รับสั่งให้เอาตัวอ้ายเงาะป่า	จะทอดพระเนตรหน้าตาไม่เคยเห็น
มันเปนใบ้บ้าว่ายากเย็น	เองรู้ใจได้เล่นกับมันมา
เคยอย่างไรจงบอกอย่าหลอกกัน	ให้ได้มันเข้าไปถวายหน้า
กูจะให้ขนมเข่งของทยา	กินอร่อยนักหนาประสาจน

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	ฝูงเด็กดีใจเสลือกสลน
ต่างชิงกันบอกออกลน	แต่เปนคนแล้วอย่าฉุดให้เหนื่อยแรง
ถ้าขืนหยักเหย้าเซ้าซี้	มันขัดใจจะหนีไปแอบแฝง
จงให้ไปเก็บดอกไม้แดง	มาผูกปลายไม้แกว่งแต่ไกลไกล
ค่อยวิ่งรอรอล่อเล่น	เงาะเห็นก็จะผลุนหมุนไล่
จะพาไปถึงวังได้ดังใจ	เอาขนมมาให้ข้าเถิดรา

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	อำมาตย์ตบมือหัวเราะร่า
ต่างวิ่งชิงเก็บดอกชบา	ผูกปลายไม้มาล่อเงาะ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ พวกหลังไสส่งให้ตรงไป	ถือดอกไม้นำหน้าพาวิ่งเหยาะ
ลางคนบ้างกลัวบ้างหัวเราะ	ล่อเงาะเข้ามาถึงวังใน

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ บัดนั้น	ฝูงสนมกำนัลน้อยใหญ่
แอบดูอยู่ที่บัญชรไชย	แลไปเห็นเงาะหัวเราะอึง
บ้างว่าน่าชังเปนหนักหนา	แลดูหูตาตื่นทลึ่ง
รูปร่างอัปรีขี้ทึ้ง	เหมือนหนึ่งภูตผีที่กลางนา
ลางคนบ่นว่าถ้าเช่นนี้	ฟ้าผี่เถิดไม่นึกปราถนา
น่ากลัวตัวดำเหมือนคุลา	ต่างติเงาะป่าว่าวุ่นไป

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนามาทูลแถลงไข
ข้าออกไปเอาตัวอ้ายเงาะไพร	บัดนี้ได้มาแล้วพระราชา

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลเห็นเงาะชังน้ำหน้า
เนื้อตัวเปนลายคล้ายเสือปลา	ไม่กลัวใครใจกล้าดุดัน
ผมหยิกยุ่งเหยิงเหมือนเซิงฟัก	หน้าตาตละยักษ์มักกสัน
พระเมินเสียมิได้ดูมัน	แล้วมีบัญชาประชดรจนา
จงออกไปเลือกคู่ดูอ้ายเงาะ	มันงามเหมาะเหลือใจเปนใบ้บ้า
ฤๅจะชอบอารมณ์สมหน้าตา	หน่อกระษัตริย์จัดมาไม่พอใจ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	รจนานารีศรีใส
เทวดาเดินหนดลฤไทย	อยากจะใคร่ดูเงาะจำเภาะเปน
จึงตรัสแก่พี่เลี้ยงกัลยา	เงาะป่าอย่างไรไม่เคยเห็น
เขาว่าหน้ามันปั้นยากเย็น	เราออกไปดูเล่นก็เปนไร
ซึ่งบิดาเคืองขัดตรัสประชด	พเอิญลืมไปหมดไม่สงไสย
จึงเสด็จลีลาคลาไคล	มายังพระโรงไชยฉับพลัน

ฯ ๖ คำ ฯ เพลง

ลีลากระทุ่ม

๏ เมื่อนั้น	เจ้าเงาะแสนกลคนขยัน
พิศโฉมพระธิดาวิลาวรรณ	ผุดผาดผิวพรรณดังดวงเดือน
งามลม่อมพร้อมสิ้นทั้งอินทรีย์	นางในธรณีไม่มีเหมือน
แสร้งทำแลเลี่ยงเบี่ยงเบือน	ให้ฟั่นเฟือนเตือนจิตรคิดปอง
พระจึงตั้งสัตย์อธิษฐาน	แม้นบุญญาธิการเคยสมสอง
ขอให้ทรามสงวนนวลน้อง	เห็นรูปพี่เปนทองต้องใจรัก

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	รจนานารีมีศักดิ
เทพไทอุปถัมภ์นำชัก	นงลักษณ์ดูเงาะเจาะจง
นางเห็นรูปสุวรรณอยู่ชั้นใน	รูปเงาะสวมไว้ให้คนหลง
ใครใครไม่เห็นรูปทรง	พระเปนทองทั้งองค์อร่ามตา
ชรอยบุญเราไซ้จึงได้เห็น	ต่อจะเปนคู่ครองกระมังหนา
คิดพลางนางเสี่ยงมาลา	แม้นว่าเคยสมภิรมย์รัก
ขอให้พวงมาไลยนี้ไปต้อง	เจ้าเงาะรูปทองจงประจักษ์
เสี่ยงแล้วโฉมยงนงลักษณ์	ผินภักตร์ทิ้งพวงมาไลยไป

ฯ ๘ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

๏ บัดนั้น	พระพี่เลี้ยงหลากจิตรคิดสงไสย
อกเอ๋ยนี่เห็นเปนอย่างไร	มารักใคร่ไอ้เงาะมิเคราะห์กรรม
ทำให้อายขายภักตร์เผ่าพงศ์	ไม่รักองค์เลยสักนิดผิดส่ำ
ไม่ปฤกษาหารือแต่สักคำ	จะมาทำให้พี่นี้พลอยยับ

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลเสียใจจนลมจับ
นางมณฑาเข้าประคองรองรับ	ขยำขยับไปสักหน่อยก็ค่อยคลาย
ลุกขึ้นกระทืบบาทตวาดอึง	อีรจนาดูดู๋มึงช่างมักง่าย
ทรลักษณ์อัปรีไม่มีอาย	หน่อกระษัตริย์ทั้งหลายไม่เอื้อเฟื้อ
มารักเงาะทรพลคนอุบาทว์	ทุดช่างชั่วชาติประหลาดเหลือ
แค้นนักจักใคร่ให้แล่เนื้อ	แล้วเอาเกลือทาซ้ำให้หนำใจ
ว่าพลางฉวยได้ไม้เรียว	โกรธเกรี้ยวตัวสั่นหมั่นไส้
อีลูกชั่วน่าชังจังไร	เอาไว้ไยตีเสียให้แทบตาย

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	นางมณฑาอกสั่นขวัญหาย
เห็นสามีเคืองขุ่นวุ่นวาย	จะพิดทูลเบี่ยงบ่ายก็เกรงกลัว
จึงออกมาว่ากับลูกสาว	ช่างทำความงามฉาวอีคนชั่ว
เสียยศเสียศักดิไม่รักตัว	เลือกผัวได้เงาะเห็นเหมาะใจ
เขาจะเยาะเย้ยเล่นเปนตำรา	พ่อแม่จะเอาหน้าไปไว้ไหน
จะเชิดชื่อฦๅลั่นสนั่นไป	ถึงบรรไลยก็ไม่สิ้นเขานินทา
ควรฤๅมาเปนได้เช่นนี้	เสียทีแม่รักเจ้าหนักหนา
ร่ำพลางนางทรงโศกา	กัลยาเพียงจะสิ้นสมประดี

ฯ ๘ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	นวลนางรจนามารศรี
กล่าวแกล้งแสร้งทูลชนนี	ทั้งนี้เพราะกรรมได้ทำไว้
แต่น้ำใสใจจริงของข้า	จะรักใคร่เงาะป่านั้นหาไม่
ซึ่งหมายมั่นครั้นลูกจะว่าไป	ที่ไหนใครเลยจะเห็นจริง
อันชั่วดีมิใช่จะไม่รู้	เหมือนน้ำท่วมปากอยู่จึงสู้นิ่ง
ถึงชนกชนนีจะชังชิง	ลูกจะวิงวอนง้อขอโทษกร
ทั้งนี้สุดแท้แต่วาศนา	จะก้มหน้าใช้กรรมให้สิ้นก่อน
ยากเย็นอย่างไรไม่ทุกข์ร้อน	มารดรอย่าทรงโศกาไลย

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางมณฑาหวั่นจิตรคิดสงไสย
เฝ้าปลอบถามลูกรักซักไซ้	จนอ่อนใจไม่บอกออกความ
กูชังน้ำหน้าลูกว่ายาก	เหนื่อยปากรำคาญขี้คร้านถาม
มึงเห็นอ้ายเงาะว่าเหมาะงาม	จะแร่ตามมันไปช่างไม่อาย
ว่าพลางนางกลับเข้ามาเฝ้า	กระซิบทูลแบ่งเบาเบี่ยงบ่าย
ข้าไปถามอีลูกแสนร้าย	มันพูดเปนแยบคายไม่เข้าใจ
หลากนักมารักไอ้เงาะป่า	ชอบลงอาญาอย่าปราไส
แต่พระได้ออกโอษฐ์โปรดไว้	ให้เลือกตามชอบใจทั้งเจ็ดคน
ครั้นจะลงโทษทัณฑ์มันเล่า	จะนินทาว่าเราทุกแห่งหน
โปรดเพียงขับไล่เสียให้พ้น	มันอดอยากยากจนอย่านำพา

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลฟังชังน้ำหน้า
ทั้งรักทั้งแค้นแน่นอุรา	นิ่งนึกตรึกตราอยู่ในใจ
จำจะต้องเงือดงดอดกลั้น	คอยหยิบผิดมันให้จงได้
คิดพลางทางสั่งเสนาใน	อีรจนากูไม่ขอเห็นมัน
จะใคร่ฆ่าเสียให้ตายก็อายเขา	จะว่าเรากลับคำทำหุนหัน
จะขับไล่ไปเสียด้วยกัน	ปลูกกระท่อมให้มันอยู่ปลายนา
แต่แรกกูตั้งจิตรคิดหวัง	จะแต่งทั้งเจ็ดคนให้หนักหนา
อีเจ้ากรรมทำให้ขายหน้าตา	จะแต่งการวิวาห์ก็ขี้คร้าน
ให้อยู่เสียด้วยกันเถิดตามที	ในข้างขึ้นเดือนสี่ปีขาล
ตรัสพลางทางคิดเดือดดาล	ปิดบานพระแกลไม่แลไป

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนีมี่ฉาวเรียกบ่าวไพร่
ต่างถือมีดพร้าแล้วคลาไคล	ตรงไปปลายนานอกธานี

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด เจรจา

๏ ครั้นถึงจึงเที่ยวเกี่ยวแฝก	ตัดไม้ไผ่แบกมาอึงมี่
บ้างกล่อมเสาเกลาฟากมากมี	ปลูกกระท่อมลงที่ท้องนา
แล้วปัดปูเสื่อฟูกผูกมุ้งม่าน	หม้อเข้าเชิงกรานตุ่มน้ำท่า
ทั้งปลูกผักฟักแฟงแตงกวา	จอบเสียมมีดพร้าหาพร้อมไว้

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกบุตรีศรีใส
รู้ว่ารจนาทรามไวย	ได้ไอ้เงาะป่าเปนสามี
ต่างคนแค้นขัดอัธยา	มันทำให้เขาว่าขายหน้าพี่
เราจะไปภ้อตัดให้เต็มที	ว่าแล้วจรลีออกมา

ฯ ๔ คำ ฯ เพลงเร็ว

๏ ครั้นถึงจึงหยุดยืนอยู่	แลดูน้องสาวกับเงาะป่า
เคืองค้อนงอนจริตกิริยา	เปรียบประชดชี้หน้าแล้วว่าไป

ฯ ๒ คำ ฯ

เย้ย

๏ ชะนางคนดีไม่มีชั่ว	ช่างเลือกผัวงามนักน่ารักใคร่
รูปร่างน่าหัวร่อเหมือนตอไม้	เอออะไรพุงโรสันหลังยาว
มันน่าเชยน่าชมสมประกอบ	พอชอบทำนองหม่อมน้องสาว
หูตาบั้งแบวเหมือนแมวคราว	เขาเล่าฦๅอื้อฉาวช่างไม่อาย
นอกรีดนอกรอยน้อยฤๅนั่น	แร่รันไปรักอีมักง่าย
ให้พี่สาวชาวแส้พลอยวุ่นวาย	อัปรยศอดอายขายหน้าตา
ถึงมิดีมิชั่วเช่นผัวกู	จะร่วมเรียงเคียงคู่พอสมหน้า
อันอ้ายเงาะเหมาะเหลือเหมือนเสือปลา	ทุดช่างเสนหาได้ลงคอ
ฤๅชรอยถูกเสน่ห์เล่ห์กล	เวทมนต์ดลใจไฉนหนอ
ไม่คิดถึงพงศ์เผ่าเหล่ากอ	น้ำใจในคอมึงผิดคน
ยังจะทำแสนงอนค้อนข้าฤๅ	คันมือจะใคร่ต่อยสักร้อยหน
กูจะกรวดน้ำคว่ำคะนน	ถึงยากจนขาดจากพี่น้องกัน

ฯ ๑๒ คำ ฯ เจรจา

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	รจนาตอบไปขมีขมัน
อุแม่เอ๋ยอื้ออึงขึ้นมึงมัน	เศกแสร้งสารพันโพนทนา
ท้าคารมสมทบจะตบต่อย	มิใช่ลูกเมียน้อยร้อยภาษา
ถึงได้เงาะเปนผัวชั่วช้า	ก็สุดแต่วาศนาได้สร้างไว้
อันผัวพี่ดีเหลือเปนเนื้อหน่อ	เห็นต่อจะบุญหนักศักดิใหญ่
รูปร่างน้อยจ้อยอร่อยใจ	จงกอดไว้เถิดคะอย่าละวาง
ถึงพี่จะรุ่งเรืองไปเบื้องน่า	ก็ไม่พึ่งวาศนาอย่าอวดอ้าง
ดีแต่จะมาพาลรานทาง	ไม่อดสูผีสางบ้างเลย
สำคัญว่าพี่น้องท้องเดียวกัน	มิรู้มันเหลือแหล่อุแม่เอ๋ย
เปนผู้ใหญ่ไม่เหมาะมาเยาะเย้ย	ข้าเกินเลยไปมั่งขอษมา

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หกนางเคืองค้อนแล้วค่อนว่า
ชะช่างเลี้ยวลดอีรจนา	กลับพาโลข้าว่าเย้ยเยาะ
เออคะกระนั้นและจริงอยู่	รูปร่างผัวกูไม่สู้เหมาะ
ที่ไหนจะงามพร้อมเหมือนหม่อมเงาะ	ใครเห็นก็หัวเราะว่ารูปงาม
ยังจะแค่นขึ้นเสียงเถียงเก้อเก้อ	ทำกรุ่งกริ่งหยิ่งเย่อหยาบหยาม
อีคนชาติชั่วตัวตะกลาม	จะละเมอเร่อตามไอ้เงาะไป
น้อยฤๅปากคอมันพอสม	ข้าสู้รบคารมเจ้าไม่ไหว
ขี้คร้านเถียงให้เหนื่อยเมื่อยขาตะไกร	ก็กลับไปห้องหับฉับพลัน

ฯ ๘ คำ ฯ เพลงเร็ว

๏ บัดนั้น	จึงมหาเสนาคนขยัน
เข้าไปทูลรจนาสารพัน	พระบิดาคาดคั้นให้ขับไป

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	รจนาเศร้าสร้อยละห้อยไห้
ครวญคร่ำกำสรดสลดใจ	เข้าไปกราบกรานพระมารดา

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

โอ้ปี่

๏ โอ้ว่าพระชนนีเจ้า	พระคุณเคยปกเกล้าเกษา
ถนอมเลี้ยงลูกไว้จนใหญ่มา	เปนศุขทุกทิวาราตรี
พระองค์จงจิตรคิดหวัง	จะปลูกฝังลูกรักเปนศักดิ์ศรี
มาทำขายบาทาครานี้	ถึงจะให้ขับหนีไม่น้อยใจ
กรรมของลูกแล้วจะขอลา	พระแม่อย่าทุกข์ทนหม่นไหม้
แม้นว่าชีวันไม่บรรไลย	คงจะได้แทนคุณการุญรัก
ร่ำพลางกำสรดสลดจิตร	ยิ่งคิดเปนห่วงหน่วงหนัก
ชลเนตรฟูมฟองนองภักตร์	นงลักษณ์โศกศัลย์พันทวี

ฯ ๘ คำ ฯ โอด

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	นวลนางมณฑามเหษี
คิดพะวงสงสารพระบุตรี	เทวีอัดอั้นกลั้นโศกา
ลูกรักเฝ้าชอ้อนวอนวิง	นางนั่งนิ่งเฉยอยู่ไม่ดูหน้า
ทั้งรักทั้งแค้นแน่นอุรา	ชลนาคลอเนตรสังเวชใจ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	รจนาทุกข์ทนหม่นไหม้
เห็นเจ้าเงาะพยักหน้าเปนไนย	ชี้มือบอกใบ้ไปปลายนา
นางสทกสเทินเขินขวย	จะไปด้วยง่ายง่ายก็อายหน้า
ครั้นจะหน่วงหนักชักช้า	ก็กลัวเกรงบิดาจะฆ่าตี
จึงกราบกรานมารดาด้วยอาดูร	ทรามไวยพิไรทูลถ้วนถี่
ลูกจะขออำลาฝ่าธุลี	ครั้งนี้มีกรรมจะจำไกล
ว่าพลางนางถวายบังคมลา	ชลนาแถวถั่งหลั่งไหล
แล้วดำเนินเดินตามเจ้าเงาะไป	เสนาในนำน่าจรลี

ฯ ๘ คำ ฯ ทยอย

ร้องทยอย

๏ ครั้นออกมานอกทวารวัง	เหลียวหลังมาดูปราสาทศรี
เคยอยู่ศุขเกษมเปรมปรีดิ์	อนิจาครานี้จะจำไกล
แสนวิตกอกเอ๋ยไม่เคยยาก	จะลำบากเคืองเข็ญเปนไฉน
ยิ่งคิดยิ่งทุกข์ฉุกใจ	จะตามไปไม่รู้ว่าร้ายดี
นางสอื้นยืนเช็ดชลนา	ครั้นเจ้าเงาะเหลียวมาก็เบือนหนี
แล้วคิดรักหักใจจรลี	ตรงไปยังที่ปลายนา

ฯ ๖ คำ ฯ เพลงเร็ว

ร่าย

๏ ครั้นถึงกระท่อมทับที่อยู่	แลดูสมเพชเปนหนักหนา
ไม่เคยเห็นเช่นนี้แต่เกิดมา	ก็โศกาทรุดนั่งอยู่นอกชาน

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	เจ้าเงาะปรีดิ์เปรมเกษมสานต์
เข้าไปในห้องมิทันนาน	เที่ยวดูของประทานทั้งปวง
แกล้งหยิบกระโถนมาโยนเล่น	ทำเปนเหมือนกับรับลูกช่วง
แลเขม้นเห็นหวดก้นกลวง	เอามาจ้วงตักน้ำทำจะกิน
รจนาว่าไฮ้ช่างไม่อาย	เบื่อจะตายผมเผ้าเขาเปียกสิ้น
เจ้าเงาะเมินขายหูไม่ได้ยิน	ทำฉวยพัดปัดริ้นปัดยุง
แล้วแกล้งหยิบครุตั้งบนเชิงกราน	ควักเข้าสารมาใส่ก่อไฟหุง
คลี่ผ้ากุศราดออกคาดพุง	กางมุ้งเสียให้ดีแต่วี่วัน
แล้วหยิบหมอนมาอิงยิงฟันขาว	กระดิกเท้าทำเล่นให้เห็นขัน
พอโพล้เพล้เพลาสายัณห์	จึงรำพรรณพูดเกี้ยวเลี้ยวลด

ฯ ๑๐ คำ ฯ

ชาตรี

๏ น้องเอยน้องรัก	ผิวภักตร์เพียงจันทร์อันทรงกลด
โฉมนางแน่งน้อยช้อยชด	จะกำสรดเศร้าหมองไม่ต้องการ
บุญพี่กับนางได้สร้างสม	เคยภิรมย์ร่วมรักสมัคสมาน
พี่อยู่ถึงนอกฟ้าหิมพานต์	เทวัญบันดาลให้เที่ยวมา
เหมือนหนึ่งแกล้งชักนำจำเภาะ	จึงได้เมียงามเหมาะจนเกินหน้า
ไม่ควรเคียงลูกสาวท้าวพระยา	แต่วาศนาของเงาะเคราะห์ดี
พระโปรดปรานประทานทับกระท่อม	ทั้งเครื่องใช้ได้พร้อมเพราะบุญพี่
น่าชมสมบัติเรามั่งมี	มารศรีอย่าเศร้าเสียใจ
จะถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงเจ้า	มิให้อายกับเขาเขยใหญ่
ขอเชิญโฉมงามทรามไวย	มานั่งในห้องหับกับพี่ชาย

ฯ ๑๐ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	นวลนางรจนาโฉมฉาย
ได้ฟังเจ้าเงาะพูดเราะราย	แยบคายคมสันขันคะนอง
น่าสำรวลสรวลสันต์ไม่กลั้นได้	อรไทยสเทินเมินยิ้มย่อง
แก้ขวยฉวยมีดมาเจียนตอง	กรีดเล็บเย็บซองจะใส่พลู
เจ้าเงาะรื้อเรียกซ้ำทำกระบวน	เมียงชม้อยม่อยม้วนหน้าอยู่
อิดเอื้อนเชือนแชไม่แลดู	เปนครู่มิใคร่จะพาที
คิดถึงรูปทองยังต้องใจ	เสียแรงได้ติดตามมาถึงนี่
ครั้นจะมิพูดด้วยก็ไม่ดี	เทวีจึงตอบวาจา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ น่าเอยน่าชัง	ช่างอวดมั่งอวดมีไม่อายหน้า
เหย้าเรือนเหมือนกันกับรังกา	แค่นคิดสมบัติบ้าน่าหัวเราะ
เมื่อกลางวันนั้นทำเปนบ้าใบ้	เดี๋ยวนี้เอออะไรพูดออกเหราะ
ฉลาดเฉลียวเจียวจริงเจ้าเงาะ	กลับมาเยาะเย้ยหยันขันจริง
นี่ฤๅชาวนอกฟ้าหิมพานต์	ซมซานมาเที่ยวเกี้ยวผู้หญิง
อุแม่เอ๋ยช่างชอ้อนวอนวิง	เพราะพริ้งหวานฉ่ำดังน้ำตาล
น้อยฤๅนั่นน่ารักอยู่อักโข	หูหนาตาโตเท่าไข่ห่าน
รูปร่างช่างกระไรเหมือนยักษ์มาร	ล่ำสันขันจ้านสักเท่าพ้อม
บิตุรงค์ทรงศักดิ์รักใคร่	จึงโปรดให้สิงสู่อยู่กระท่อม
จอบเสียมสารพัดจัดให้พร้อม	พอสมที่ทำปลอมแปลงมา

ฯ ๑๐ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ แสนเอยแสนแขนง	น้อยฤๅแกล้งตัดภ้อเล่นต่อหน้า
ติเล็กติน้อยคอยนินทา	ค่อนว่าพิไรไค้แคะ
พี่ก็ไม่หลีกเลี่ยงเถียงสักสิ่ง	มันก็จริงกระนั้นนั่นแหละ
เจ้าเย้ยเยาะว่าเงาะไม่งามแงะ	แฮะแฮะว่าเล่นฤๅว่าจริง
อย่าประมาทรูปพี่เห็นขี้เหร่	ไม่ว่าเล่นเปนเสน่ห์ชอบใจหญิง
ชาวรั้วชาววังไม่ชังชิง	อุส่าห์ทิ้งมาไลยมาให้เงาะ
ใช่ว่าจะแสร้งแกล้งอวดตัว	นานไปพี่กลัวจะชมเปาะ
ว่าพลางเย้ายวนชวนหัวเราะ	แกล้งปะเหลาะปะแหละและเลียม
นี่แน่น้องผินหน้ามาข้างนี้	ไม่พอที่จะระคายอายเหนียม
ดูดู๋ขืนยังนั่งเอี้ยมเฟี้ยม	ใจคอเหี้ยมเกรียมหนักหนานัก
มาเถิดเจ้าเข้าไปเสียในมุ้ง	กลางนากลางทุ่งยุงมันหนัก
อย่าทำบิดตะกูดพูดเยื้องยัก	แสนงอนค้อนควักไปทีเดียว

ฯ ๑๒ คำ ฯ

ร่าย

๏ น่าเอยน่าสรวล	เจ้าสำนวนทายาดฉลาดเฉลียว
ล้ำเลิศคนขยันขันจริงเจียว	แก้เกี้ยวเลี้ยวลัดสกัดสแกง
แต่มาไลยให้ทานก็นินทา	ค่อนว่าแคะไค้ไปทุกแห่ง
เห็นเงาะชอบใจดอกไม้แดง	จึงแกล้งทิ้งให้ไปกระนั้น
กลับว่าเขารักตัวน่าหัวเราะ	รูปร่างเจ้าสิเหมาะน้อยฤๅนั่น
หนวดเคราครุ่มคร่ามงามครัน	หน้าตาตละปั้นขันสุดใจ
เอออะไรไม่อายขายหน้า	เอารูปเงาะสวมมาทำบ้าใบ้
แกล้งซ่อนรูปสุวรรณไว้ชั้นใน	ข้าเข้าใจอยู่ดอกอย่าหลอกลวง
พระบิดาขับไล่เพราะใครเล่า	ได้ความทุกข์เท่าภูเขาหลวง
อัปรยศอดสูเขาทั้งปวง	เพราะไม่หน่วงไม่หนักรักรูปทอง
จนตกยากอย่างนี้แล้วมิสา	ยังจะมาเรียกให้ไปในห้อง
ข้ากลัวรูปเงาะป่าตาพอง	จะให้น้องนั่งใกล้จนใจจริง

ฯ ๑๒ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ โฉมเอยโฉมเฉลา	เอออะไรรู้เท่าไปทุกสิ่ง
แสนเฉลียวฉลาดล่วงท้วงติง	มันก็จริงกระนั้นนั่นและซิ
ขืนจะมาควักค้อนค่อนว่า	เงาะของข้าเคยใส่ทำไมสิ
ผู้หญิงมักต้องจิตรประสิทธิ	อย่าเฝ้าติตะบอยไปหน่อยเลย
ถึงหนวดเครารุงรังช่างเปนไร	เอาแหนบถอนเสียได้ดอกน้องเอ๋ย
หัวพริกหยิกยุ่งอย่าเยาะเย้ย	ถ้าหวีเสยสอยหย่งแล้วคงงาม
ทำไมกับรูปชั่วตัวดำ	จะอาบน้ำขัดสีส้มมะขาม
ละลายดินสอพองสักสองชาม	ทาให้งามตลอดเท้าขาวทั้งตัว
ถึงตาพองท้องพลุ้ยพีผลุ	อย่าดูหมิ่นกินจุมิใช่ชั่ว
จงปรานีเงาะป่าเถิดอย่ากลัว	จะแต่งตัวให้งามตามใจน้อง

ฯ ๑๐ คำ ฯ

ร่าย

๏ ว่าพลางทางถอดเงาะเสีย	เอาซ่อนเมียวางไว้ในห้อง
รูปทรงโสภาดังทาทอง	ค่อยย่องมานั่งข้างหลังนาง
เห็นห่มผ้าสไบไพล่พลิ้ว	ทำยื่นนิ้วจะจี้ที่สีข้าง
กระทั่งไอกระแอมแย้มยิ้มพลาง	สกิดนางให้รู้ดูนี่แน่

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	รจนาไม่ทะยาทะแยแส
คิดว่าเงาะลูบหลังทำรังแก	ไม่เหลียวแลร้องอึงคนึงไป
โมโหหันหน้ามาหยิกทึ้ง	เห็นรูปงามก็ตลึงหลงใหล
น้อยฤๅถอดเงาะเหมาะสุดใจ	เนื้อหนังช่างกะไรราวกับทอง
หน้าตาจิ้มลิ้มพริ้มเพรา	นงเยาว์กระหยิ่มยิ้มย่อง
คิดไว้ก็สมอารมณ์ปอง	บริสุทธิ์ผุดผ่องผิวพรรณ
งามจริงยิ่งมนุษย์ในใต้หล้า	ดูดังเทวดาบนสวรรค์
เฝ้าชม้ายชม้อยม่อยเมียงมัน	สเทินจิตรบิดผันไม่พูดจา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์เกษมสันต์หรรษา
เห็นนางอายเอียงเมียงภักตรา	จึงแกล้งว่าสัพยอกหยอกเอิน

ฯ ๒ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ เจ้าเอยเจ้าพี่	ไม่พอที่จะระคางห่างเหิน
เฝ้าผินหน้าผินหลังนั่งเมิน	อย่าสทกสเทินเชิญดูเงาะ
นิ่งอยู่ไยสิไม่ติเล่า	นี่แน่เจ้าจะเหมาะฤๅมิเหมาะ
ไม่แกล้งอวดทรวดทรงจงพิเคราะห์	อย่าหัวเราะเยาะเย้าไปเลยคะ
เมื่อกี้ค่อนว่าพี่ตาพอง	เดี๋ยวนี้น้องจงติเถิดสิหนะ
หน้าตาหายเคอะไม่เทอะทะ	มันต่อจะกระนั้นเปนมั่นคง
หนวดเคราพี่ถอนเสียล่อนเลี่ยน	ไม่ว่าเล่นเห็นเจียนจะลุ่มหลง
ยังพ่วงพีเท่าพ้อมฤๅย่อมลง	รูปทรงคงขยันแล้วกัลยา
ถึงเจ้าจะเข้าหอก็พอได้	เห็นจะไม่อับอายขายหน้า
ตามมีตามเกิดเถิดน้องอา	ตามประสายากเย็นเข็ญใจ
เชิญเจ้าเข้าไปในห้องหับ	นอนหลับเสียมั่งเจ็บหลังไหล่
แล้วกุมกรกัลยาช้าอยู่ไย	มาไปดีดีอย่าดื้อดึง

ฯ ๑๒ คำ ฯ

ร่าย

๏ บัดเอยบัดสี	อะไรนี่น่าพิโรธโกรธขึ้ง
นางค้อนควักผลักไสหยิกทึ้ง	ร้องไห้อึงดอกเจ้าเฝ้ายื้อยุด
ช่างทำได้ไม่เกรงข่มเหงคน	ฉุดกระชากลากจนไหล่จะหลุด
เห็นแล้วว่าประเสริฐเลิศมนุษย์	ราวกับเทพบุตรสุดปัญญา
งามแล้วคะชะเจ้าอย่าเฝ้าอวด	เพริศพริ้งยิ่งยวดเปนหนักหนา
ใครใช้ให้แกล้งแปลงปลอมมา	เขาก็ติก็ว่าให้สาใจ
แม้นมิทำยอกย้อนซ่อนรูปทรง	ไหนเลยบิตุรงค์จะขับไล่
นี่เปนเหตุเพราะเงาะฤๅเพราะใคร	จึงได้อัประมาณรำคาญเคือง
ยังจะมาลดเลี้ยวเกี้ยวพาน	พูดจาน่ารำคาญหูเหือง
ว่าพลางทางทำชำเลือง	ค้อนควักยักเยื้องเปนแยบคาย

ฯ ๑๐ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ ดวงเอยดวงสมร	เจ้าแสนแง่แสงอนใจหาย
ไม่ควรจะเคืองขุ่นวุ่นวาย	ตีโพยตีพายพาโลเงาะ
พี่เสี่ยงแสร้งแปลงมาทำบ้าใบ้	ถ้าแม้นใครเปนคู่ก็ดูเหมาะ
แม้นไม่เคยอุปถัมภ์จำเภาะ	ก็เย้ยเยาะยิ้มหัวว่าชั่วช้า
ซึ่งสวมรูปเงาะป่ามานี้ไซ้	หวังจะให้น้องคิดปฤษณา
เจ้าก็ปลงถูกแล้วณแก้วตา	จึงรู้ว่าเงาะงามเปนรูปทอง
อย่าบิดเบือนเชือนเฉยอยู่เลยเจ้า	จูงนางย่างเข้าไปในห้อง
นั่งแอบแนบเนื้อนวลลออง	เลียมลองโลมเล้าเคล้าคลึง
อะไรเฝ้าฮึดฮัดปัดมือ	รำคาญวานอย่าดื้อไปน่อยหนึ่ง
ว่าพลางทางกระหวัดรัดรึง	จะร้องอึงก็ร้องเถิดน้องรัก

ฯ ๑๐ คำ ฯ

ร่าย

๏ น้อยเอยน้อยใจ	นี่อะไรรุกรานหาญหัก
ข่มเหงคเนงร้ายน่าอายนัก	นางค้อนควักชักหน้าแล้วว่าไป
น้องยังเคลือบแคลงไม่แจ้งความ	อย่าวู่วามลามลวนหาควรไม่
นามวงศ์พงศ์ประยูรอย่างไร	ประหลาดเหลือเชื้อไพร่ฤๅผู้ดี
ไม่บอกไม่เล่าเฝ้าแอบอิง	แม้นรักจริงนิ่งอยู่อย่าจู้จี้
จะหยิกให้ขาเขียวประเดี๋ยวนี้	อะไรนี่ไม่เสงี่ยมเลียมและ
ยิ่งว่าให้นิ่งเหมือนยิ่งยุ	ดูดุ๋น่าตีเล่นดีแหละ
จงแถลงแจ้งความให้งามแงะ	อย่าเหลาะแหละลวงหลอกเร่งบอกมา

ฯ ๘ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ ยอดเอยยอดมิ่ง	จะแจ้งความตามจริงไม่มุสา
ตัวพี่นี้หน่อกระษัตรา	นามกรชื่อว่าพระสังข์ทอง
แถลงเล่าแต่ต้นไปจนปลาย	บรรยายตามเรื่องที่เคืองข้อง
เปนความในใจพี่เช่นนี้น้อง	นวลลอองอย่าแหนงแคลงใจ
ว่าพลางทางถดเข้าชิด	จะอายเอียงเบี่ยงบิดไปข้างไหน
ยื้อยุดฉุดชักชายสไบ	คว้าไขว่สัพยอกหยอกเย้า
ช่างหยิกข่วนไปได้เหมือนไม่เจ็บ	ข่มเหงนักหักเล็บเสียดอกเจ้า
ดีจริงยิ่งว่ายิ่งหยิกเอา	เบาเบาอุยหน่าไม่ปรานี
พระอุ้มองค์อรไทยขึ้นใส่ตัก	อะไรเล่าเฝ้าผลักมือพี่
ความรักรัญจวนยวนยี	เปรมปรีดิ์ประดิพัทธกำหนัดนาง
อัศจรรย์บันดาลในกลางหาว	เดือนดาวส่องแสงแจ้งกระจ่าง
เย็นซาบอาบลอองน้ำค้าง	ค่อยสระสร่างเศร้าหมองทั้งสองรา

ฯ ๑๒ คำ ฯ โลมพิณพาทย์

ช้าปี่

๏ เมื่อนั้น	รจนาเยาวยอดเสนหา
นั่งแนบแอบองค์ภัศดา	จำนรรจาพาทีซี้ซิก
ที่ทุกข์ร้อนผ่อนผันบันเทา	นงเยาว์ยิ้มเหยาะหัวเราะหริก
พระอุ้มขึ้นใส่ตักนางผลักพลิก	ทำกระบวนข่วนหยิกด้วยมารยา
แลสบหลบเนตรภูวไนย	สเทินใจอายเอียงเมียงหน้า
แย้มสรวลยวนยีปรีดา	กัลยานิยมสมคิด
แสนสมัครักใคร่ใหลหลง	ด้วยรูปทรงเปนทองต้องจิตร
ท่อยทีบรรธมชมชิด	แนบสนิทนิทราในราตรี

ฯ ๘ คำ ฯ ตระ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์ปรีดิ์เปรมเกษมศรี
เชยชมสมสวาดิด้วยเทวี	ในที่กระท่อมทับลับแลง
ครั้นประจุไสมยไก่ขัน	สุริยันเรืองรองส่องแสง
เอารูปเงาะสวมองค์ทรงแปลง	หวังมิให้ใครแจ้งความใน
แล้วว่าแก่รจนานงลักษณ์	น้องรักผู้ยอดพิศมัย
เราผัวเมียสองคนจนใจ	มาจะไปหาหุงโภชนา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	รจนาโศกศัลย์รำพรรณว่า
น้องนี้แต่กำเนิดเกิดมา	จะหุงเข้าหุงปลาก็ไม่เคย
แต่ก่อนร่อนชะไรอยู่ในวัง	วิเสศหามาตั้งให้เสวย
ไม่เข้าเนื้อเข้าใจอย่างไรเลย	อกเอ๋ยมีกรรมก็จำเปน
ว่าพลางนางทรงโศกี	ครั้งนี้ยากแค้นแสนเข็ญ
ดังหนึ่งเลือดตาจะกระเด็น	จำเปนจำใจออกไปพลัน

ฯ ๖ คำ ฯ เพลง

๏ เมื่อนั้น	เจ้าเงาะแสนกลคนขยัน
ครั้นโพล้เพล้เพลาสายัณห์	สองราพากันเข้าในทับ

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

๏ จึงถอดเงาะออกเสียให้เมียเห็น	รูปเปนทองอร่ามงามสรรพ
เอารูปเงาะซ่อนไว้ให้ลับ	แล้วกลับมานั่งสั่งสนทนา
อิงแอบแนบชิดสกิดเกา	สัพยอกหยอกเย้าขนิษฐา
เชยแก้มแนมปรางปรีดา	สรวลสันต์หรรษาพาที

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	รจนาแน่งน้อยนวลศรี
พลางชอ้อนวอนว่ากับสามี	จงปรานีน้องเถิดอย่าทรงเงาะ
ผู้คนทั้งปวงไม่ล่วงรู้	ให้เขาดูถูกเล่นช่างเห็นเหมาะ
น้องว่าก็ไม่เชื่อนี่เนื้อเคราะห์	กลับจะมาหัวเราะน่าขัดใจ
นางนิ่งนึกตรึกแล้วตรึกเล่า	จะลักรูปเงาะเผาเสียให้ได้
จึงปูปัดฟูกหมอนที่นอนใน	ชวนให้ทรงธรรม์บรรธม
แล้วนั่งนวดฟั้นคั้นบาทา	คลี่ผ้าของตัวให้ผ้าห่ม
ปรนนิบัติพัดวีโบกลม	นงเยาว์นิยมสมปอง

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์เชยชมสมสอง
อิงแอบแนบเนื้อนวลละออง	กรตระกองน้องแก้วแล้วหลับไป

ฯ ๒ คำ ฯ ตระ

๏ เมื่อนั้น	รจนานารีศรีใส
คิดจะลักรูปเงาะภูวไนย	นางมิได้สนิทนิทรา
เห็นพระหลับใหลไม่ไหวองค์	โฉมยงยินดีเปนหนักหนา
ค่อยขยายยกหัดถ์ภัศดา	ขยับตัวออกมาเอาหมอนรอง
ฟากลั่นเกรียบเกรียบเหยียบย่าง	มืดไม่เห็นทางถลำล่อง
ลุกขึ้นลดเลี้ยวเที่ยวมอง	หาเงาะในห้องกระท่อมทับ

ฯ ๖ คำ ฯ เพลงเร็ว

๏ ครั้นเห็นหิ้วหัวมาครัวไฟ	ฉวยพร้าโต้ใหญ่เข้าเสี่ยงสับ
ฟันซ้ำร่ำไปมิได้นับ	รูปเงาะไม่ยับยิ่งขัดใจ
เหน็ดเหนี่อยเมื่อยแขนสิ้นแรงเรี่ยว	ทุดช่างหนังเหนียวน่ามันไส้
นางโกรธหาฟืนมาก่อไฟ	เอารูปเงาะเข้าใส่ในอัคคี

ฯ ๔ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

๏ แล้วฉวยเอาพร้ามาสับซ้ำ	นางทำร้อยอย่างร้อยสี
อ้ายเงาะสัประดนทนสิ้นที	เผาจี่เท่าไรไม่ไหม้มัน

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์หลับใหลใฝ่ฝัน
ลเมอกอดหมอนข้างพลางสำคัญ	คิดว่าเมียขวัญอยู่แนบนอน
ลืมตาคว้าไขว่ไปเปนครู่	จึงรู้ตระหนักแน่อุแม่หมอน
แลดูโฉมยงองค์บังอร	ไม่เห็นนอนในมุ้งสดุ้งใจ
ลุกขึ้นมองหาละล้าละหลัง	ไม่เห็นทั้งเงาะทรงยิ่งสงไสย
เห็นแสงเพลิงสว่างข้างครัวไฟ	ตกใจออกมาเที่ยวหาเมีย
เห็นนงเยาว์เผาเงาะเอาไฟสุม	จึงตักน้ำในตุ่มมาดับเสีย
แล้วว่าน่าชังช่างทำเยีย	ชิงเงาะเทลาะเมียมี่ไป
ดูดู๋ยังดื้อเข้ายื้อคร่า	ยิ่งว่าแล้วยังหาฟังไม่
จะเอาเงาะของเขาไปเผาไฟ	ทำได้ไม่เกรงข่มเหงกัน
ฤๅเจ้าชอบใจจะใส่เล่น	จะได้เปนนางเงาะเหมาะขัน
นอกรีดน้อยฤๅมือคันคัน	จะใคร่รันเข้าสักผางนางคนดี

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ ทรงเอยทรงฤทธิ์	ชอบผิดจะรับใส่เกษี
แม้นไม่เมตตาจะฆ่าตี	น้องนี้จะสู้ม้วยมุด
พระสวมเงาะร้ายขายหน้าเมีย	จะชิงเอาเผาเสียให้สิ้นสุด
ถึงพระเรี่ยวแรงจะแย่งยุด	ผิดชอบแขนหลุดไม่วางมือ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ น่าเอยน่าหัวเราะ	เก้อแล้วนี่เงาะของเจ้าฤๅ
กลับเถียงเสียงแขงเข้าแย่งยื้อ	เอออะไรใจดื้อจริงจริงเจียว
ถึงเจ้ามิให้ก็ไม่ฟัง	น่าชังน้อยฤๅนางมือเหนียว
ฮึดฮัดขัดเขมนเปนเกลียว	แย่งยุดฉุดเหนี่ยวกันไปมา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ชิงรูปเงาะได้ใส่สวมองค์	ทำก้มลงหลอนหลอกกลอกหน้า
ตบมือเย้ยหยันกัลยา	แล้วคืนเข้าเคหาห้องนอน

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางรจนาดวงสมร
จึงตามมางอนง้อขอโทษกร	วิงวอนสามีพิรี้พิไร
น้องได้ผิดพลั้งแต่ครั้งหนึ่ง	จะพิโรธโกรธขึ้งไปถึงไหน
ผัวเมียสองคนจนไร้	ชั่วดีก็ได้เห็นหน้ากัน
ถ้าทีหลังยังขืนทำเช่นนี้	จงทำโพยโบยตีให้อาสัญ
ว่าพลางนางเข้าไปนวดฟั้น	หลังไล่ไหนคันจะช่วยเกา
ยื่นมือมาจี้ที่สีข้าง	จะหย่าร้างกันจริงเจียวฤๅเจ้า
เอนอิงพิงทับลงกับเพลา	ถอนหนวดถอนเคราให้เจ้าเงาะ
แล้วหยิบหมากมาป้อนวอนขอชาน	เคี้ยวประทานสักคำทำปะเหลาะ
ยียวนชวนผัวให้หัวเราะ	แสร้งออเซาะสรวลสันต์จำนรรจา

ฯ ๑๐ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ เมื่อนั้น	เจ้าเงาะยิ้มพลางทางว่า
ทีนี้พี่จะอดนางรจนา	แม้นถ้าทีหลังไม่ฟังกัน
นี่หากว่ารักเจ้าอักโข	จึงสู้ดับโมโหไม่หุนหัน
ว่าพลางเชยชิดติดพัน	ท่อยทีดีกันดังใจจง

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย

๏ พระสังข์ตั้งแต่วันนั้นมา	ไม่ไว้ใจรจนานวลหง
เอารูปเงาะศักดิ์สิทธิ์ฤทธิรงค์	สวมองค์ทรงใส่ไว้อัตรา
เช้าค่ำพร่ำสอนสั่งเสีย	ให้เมียปั่นฝ้ายทอผ้า
เจ้าเงาะหัดตีกรับขับเสภา	รจนาปั่นฝ้ายสบายใจ

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

บทเสภาเจ้าเงาะขับ[๑]

๏ ครานั้นขุนแผนแสนสนิท	สบายจิตรชื่นชมประสมสอง
นั่งอยู่ด้วยกันกับวันทอง	ที่ร่มไทรในห้องอรัญวา
ให้วิเวกอ้างว้างอยู่กลางดง	ตวันบ่ายชายลงลับเหลี่ยมผา
ลมพัดเรื่อยเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยมา	ดอกไม้ป่าหอมหวนชวนชื่นใจ
รวยระรินกลิ่นพุดทิชาดชื่น	รื่นรื่นลำดวนดกดอกไสว
เรไรร้องหริ่งหริ่งที่กิ่งไทร	เสียงลองไนให้เสนาะเพราะสำเนียง
แจ้วแจ้วจักรจั่นสนั่นป่า	ดังซอสีปี่ชวาวังเวงเสียง
สกุณาพาคู่เข้ารังเรียง	ขุนแผนเคียงข้างน้องประคองเชย
ตัวพี่กับรจนามาได้แค้น	เหมือนขุนแผนกับวันทองเจียวน้องเอ๋ย
อยู่กระท่อมตรอมใจไม่เสบย	กระไรเลยอนิจาช่างอาภัพ
เคยนอนเตียงเสียงประโคมด้วยแตรสังข์	มาตกไร้ได้ฟังแต่เสียงกรับ
พลางอิงแอบแนบน้องในห้องทับ	ถนอมรับขวัญให้เข้าไสยา ฯ

ฯ ๑๒ คำ ฯ