ตอนที่ ๑ สังข์ศิลป์ไชยตกเหว

ช้า

๏ เมื่อนั้น	ทังหกให้คิดฤษยา
ต่างซุบซิบกันจำนรรจา	ใครมีปัญญาจงเร่งคิด
แม้นสังข์ศิลป์ไชยได้ไปเฝ้า	เห็นเราหกคนไม่พ้นผิด
ขนมทำมาให้ใส่ยาพิศม์	มันไม่กินเหมือนจิตรที่คิดไว้

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย

๏ ศรีสันท์จึงว่าไปทันที	วันนี้สิงหราหาอยู่ไม่
ไปเที่ยวหาอาหารที่ในไพร	ทิ้งสังข์ศิลป์ไชยไว้พลับพลา
จำเราจะยียวนชักชวนมัน	ไปเก็บพรรณผลไม้บนภูผา
ผลักให้ตกเหวมรณา	จึงกลับมาพาพระอาว์ไป
อันนางสุพรรณเทวี	จะพันมือพี่ไปที่ไหน
ต่างเห็นชอบชวนกันดีใจ	มาหาสังข์ศิลป์ไชยฉับพลัน

ฯ ๖ คำ ฯ เพลง

๏ ลูบหลังลูบหน้าแล้วพาที	เรานี้จะพากันผายผัน
เก็บผลพฤกษาที่เขานั้น	มาให้สุพรรณกับพระอาว์

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์ได้ฟังไม่กังขา
รับคำทั้งหกพี่ยา	กราบบาทพระอาว์แล้วว่าไป
ตัวหลานทั้งเจ็ดจะจรดล	ไปเก็บผลพฤกษาที่ใกล้ใกล้
ทั้งสององค์จงอยู่พลับพลาไชย	ประเดี๋ยวใจจะมาให้พร้อมกัน
ว่าแล้วจัดแจงแต่งองค์	พระหัดถ์ทรงสังข์ศรพระแสงขรรค์
ทั้งเจ็ดองค์ลงจากพลับพลาพลัน	เจ้าศรีสันท์นำหน้าคลาไคล

ฯ ๖ คำ ฯ เชิด

ชมดง

๏ ชี้ชมรุกขชาติดาษเดียร	เต็งตะเคียนยางยูงสูงไสว
มูกม่วงพวงผลแกว่งไกว	เฟื่องไฟไกรกร่างมะปรางปริง
พระสังข์ศิลป์ไชยหาไม้ง่าม	สอยผลสุกห่ามทุกก้านกิ่ง
ศรีสันท์ก้มเก็บก้อนดินทิ้ง	หล่นร่วงช่วงชิงกันไปมา
บ้างชักเชือกเขาเถาวัลย์	ขึ้นผูกพันกิ่งไทรสาขา
ผลัดกันไกวเล่นเปนชิงช้า	สรวลสันต์หรรษาสำราญใจ
พากันท่องเที่ยวเลี้ยวลอด	เลียบขึ้นบนยอดเขาใหญ่
ต่างชวนพระสังข์ศิลป์ไชย	เล่นไล่ปิดตาหากัน

ฯ ๘ คำ ฯ เพลงฉิ่ง

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์แสนกลคนขยัน
ทำมารยาว่าแก่พระสังข์พลัน	เจ้าถือศรพระขรรค์ไว้ทำไม
เราจะวิ่งเต้นเล่นสนุก	ฉวยล้มลุกพลาดพลั้งไม่ยั้งได้
จะถูกเนื้อถูกตัวพี่กลัวไป	วางไว้เล่นแล้วจึงมาเอา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสังข์ศิลป์ไชยไม่รู้เท่า
วางพระขรรค์ศรไว้ด้วยใจเบา	ที่ริมเงื้อมเขาสำคัญตา
แล้วจึงตามพี่ศรีสันท์	ลดเลี้ยวไล่กันบนภูผา
หยิกหยอกหลอกล้อกันไปมา	เกษมสันต์หรรษาทั้งเจ็ดองค์

ฯ ๔ คำ ฯ เพลงฉิ่ง

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ครั้นเห็นพระสังข์หลง
พาเที่ยวเลี้ยวเลียบเวียนวง	พบเหวดังประสงค์จำนงนึก
หยิบศิลามาทิ้งลงไปดู	เอียงหูคอยฟังไม่ดังกึก
ชะโงกตามลงไปใจทึกทึก	แลฦกเปนหมอกมืดมัว
จึงร้องเรียกพระสังข์ศิลป์ไชย	มาดูเหวใหญ่มิใช่ชั่ว
ว่าพลางพรั่งพร้อมเข้าล้อมตัว	อย่ากลัวเลยพี่อยู่นี่แล้ว
ทำชี้โว้ชี้เว้ด้วยเล่ห์กล	ลางคนหลอกลวงว่าดวงแก้ว
ตรงมือนั่นแน่แลแววแวว	เห็นแล้วฤๅยังถอยหลังไย
ต่างเข้ายืนเคียงเมียงเขม้น	ครั้งเห็นงวยงงหลงใหล
จึงผลักพระสังข์ศิลป์ไชย	ตกลอยลงไปในเหวนั้น

ฯ ๑๐ คำ ฯ เชิดฉิ่ง โอด

๏ ต่างคนชื่นชมสมคเน	หัวเราะร่าวฮาเฮเกษมสันต์
พากันวิ่งกลับมาฉับพลัน	หาศรพระขรรค์ที่วางไว้
ไม่พบเห็นเปนอัศจรรย์จิตร	ต่างคนต่างคิดสงไสย
เถียงกันอื้ออึงคนึงไป	เมื่อที่ทางจำได้แน่นอน
หาพลางต่างโมโหพาโลกัน	คนนี้ว่าคนนั้นลักซ่อน
ค้นทั้งสองข้างหนทางจร	ไม่ได้ศรพระขรรค์ก็เสียใจ
ศรีสันท์จึงว่าแก่น้องยา	เรากลับไปพระอาว์จะถามไถ่
ใครอย่าบอกออกความทั้งนี้ไซ้	ซักซ้อมพร้อมใจแล้วไคลคลา

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงพระอาว์ทำหน้าเศร้า	ก้มเกล้ากราบลงตรงหน้า
มิได้แถลงแจ้งกิจจา	ทำก้มภักตร์โศกาสอื้นไป

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาศรีใส
เห็นหกนัดดาโศกาไลย	หลากใจไต่ถามมิทันช้า
เหตุผลอย่างไรไม่บอกแจ้ง	มาโศกศัลย์กรรแสงไยหนักหนา
พระสังข์ไปไหนจึงไม่มา	จงแจ้งกิจจาอย่าโศกี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกพี่น้องทำหมองศรี
เช็ดน้ำตาพลางทางพาที	เมื่อแต่กี้หลานพากันเที่ยวไป
พระสังข์น้องรักเฝ้าชักชวน	รบกวนให้พาขึ้นเขาใหญ่
แล้ววิ่งเต้นเล่นแขงสุดใจ	ห้ามไม่ฟังเลยนะพระอาว์
ล้วนห้วยเหวเปลวปล่องทั้งสองข้าง	ข้าเดินนำทางไปข้างหน้า
พระสังข์ตามหลังหลานมา	ประเดี๋ยวเหลียวหาก็หายไป
ข้าทั้งหกคนเที่ยวค้นทั่ว	จะพบตัวน้องยาก็หาไม่
แม้นตกเหวเหล่านั้นเห็นบรรไลย	ฤๅจะเปนกระไรไม่แจ้งการ

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาฟังว่าขาน
ทั้งนางสุพรรณนงคราญ	ปิ้มปานชีวันจะบรรไลย
ต่างตระหนกอกสั่นขวัญหาย	ฟูมฟายชลเนตรหลั่งไหล
จึงว่าแก่นัดดายาใจ	ไปเล่นถึงไหนอย่างอำพราง
จงพาอาว์ไปเที่ยวค้นดู	เกลือกจะหลงอยู่ในป่ากว้าง
แล้วลงจากพลับพลาทั้งสองนาง	ศรีสันท์นำทางจรจรัล

ฯ ๖ คำ ฯ เพลง

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกแสนกลคนขยัน
ครั้นถึงคีรีที่สำคัญ	ทำโศกศัลย์ทูลองค์พระเจ้าอาว์
พระสังข์ศิลป์ไชยมาสูญหาย	ตรงทางแคบเหวรายทั้งซ้ายขวา
หลานทั้งหกคนเที่ยวค้นคว้า	ที่เหล่านี้หนักหนาไม่พบพาน

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

โอ้ร่าย

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑายิ่งสงสาร
รุ่มร้อนฤไทยดังไฟกาล	เยาวมาลย์ลดเลี้ยวเที่ยวมา
ค่อยย่องเหยียบเลียบลัดไปนอกทาง	สองนางเรียกร้องแล้วมองหา
ไม่ประสบพบองค์พระนัดดา	กัลยาครวญคร่ำร่ำไร
โอ้ว่าพระสังข์ศิลป์ไชยเอ๋ย	ไม่มาหาอาว์เลยไปอยู่ไหน
ฤๅว่าผีสางที่กลางไพร	ซ่อนพระสังข์ไว้กระมังนา
ขอให้พบพานพระหลานรัก	จะบวงสรวงเส้นวักให้หนักหนา
ร่ำพลางนางทรงโศกา	ปิ้มว่าโฉมฉายจะวายปราณ

ฯ ๘ คำ ฯ โอด

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	เจ้าศรีสันทาจึงว่าขาน
จะโศกศัลย์อยู่เห็นไม่เปนการ	เราคิดอ่านแยกย้ายรายกัน
เจ้าชาตจงไปด้วยพระอาว์	นางสุพรรณกับข้ามาผายผัน
เจ้าทั้งสี่นี้แยกไปทางนั้น	ช่วยกันดั้นด้นค้นคว้า
แล้วทำชะเง้อดูเงี่ยหูฟัง	เอ๊ะเสียงพระสังข์ร้องเรียกหา
ออกชื่อเจ้าสุพรรณกัลยา	เร็วเถิดอย่าช้ามาจะไป

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณยินดีจะมีไหน
จะใคร่พบพระสังข์ศิลป์ไชย	ก็เดินตามไปไม่คิดแคลง

ฯ ๒ คำ ฯ เพลง

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ทำเที่ยวเสาะแสวง
นำนางดำเนินเดินคว้างแคว้ง	พาลัดแลงไปให้ไกลอาว์
เห็นที่สุมทุมพุ่มไม้	ก็เข้าไปนั่งลงแล้วร้องว่า
หยุดนั่งนี่ก่อนเถิดกัลยา	จะได้ปฤกษาหารือกัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณไม่รังเกียจเดียดฉัน
คิดว่าเปนวงศ์พงศ์พันธุ์	ก็ไปนั่งลงพลันทันที
จึงว่าหยุดไยให้เนิ่นช้า	เหน็ดเหนื่อยหนักหนาเจียวฤๅพี่
รีบไปให้พบเสียเดี๋ยวนี้	ช้านักชนนีจะคอยเรา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์แสนกลร่ายมนต์เป่า
ยิ้มแย้มพูดจาคิ้วตาเพรา	นี่แน่เจ้าจะว่าให้ดีเจียว

ฯ ๒ คำ ฯ

ชาตรี

๏ ปลื้มเอยปลื้มจิตร	แม่อย่าคิดเคืองขุ่นฉุนเฉียว
พี่ยังเกรงกริ่งอยู่สิ่งเดียว	จะให้เที่ยวเหนื่อยเปล่าไม่เข้ายา
อันพระสังข์แม้นว่าข้าหาได้	สินจ้างจะให้อะไรข้า
ถ้าพี่ได้สมจิตรที่คิดมา	จะอุส่าห์เที่ยวค้นจนสิ้นแรง
อันความที่พี่รักเจ้าหนักยิ่ง	จริงจริงนะน้องอย่ากินแหนง
เรามานี่ที่ทางก็ลับแลง	พอเปนพักเปนแรงจึงค่อยไป
พลางขยดเข้าชิดสกิดหลัง	จะปรานีพี่มั่งฤๅหาไม่
ทำและเลียมถูกต้องลองใจ	เจ้าถอยหนีพี่ไยกัลยา

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณเคืองแค้นเปนหนักหนา
ลุกยืนขึ้นเสียมิได้ช้า	แล้วว่าดูดู๋พี่เช่นนี้เจียว
ว่าจะพาเที่ยวหาสังข์ศิลป์ไชย	ลวงให้ตามมาถึงป่าเปลี่ยว
ช่างสับปลับอย่างนี้ทีเดียว	ด้านหน้ามาเกี้ยวไม่อายใจ
พาซื่อถือจิตรคิดว่าพี่	ธรรมเนียมมันมีอยู่ที่ไหน
ได้เห็นกันสินะไม่ละใคร	กลับไปจะทูลพระมารดา

ฯ ๖ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ น้องเอยน้องรัก	สุดที่พี่จะหักเสนหา
เมื่อมาแต่หนุ่มสาวสองรา	ในกลางป่าค่าไม้เช่นนี้
ถ้าเจ้ามิหย่อนผ่อนปรน	ใช่ว่านฤมลจะพ้นพี่
จงคิดชั่งใจดูให้ดี	ไม่พอที่จะโกรธขึ้งตึงตัง
ถึงเจ้าจะว่าให้อาว์รู้	จะโบยตีพี่สู้เสียหลัง
ตายไหนตายไปคงไม่ฟัง	เอนดูพี่มั่งเถิดแก้วตา
อันพี่น้องครองกันแลยั่งยืน	ไม่เสียเรือนผู้อื่นดีหนักหนา
ว่าพลางเข้าใกล้ไขว่คว้า	อุ่ยหน้าอย่าหยิกจะป่วยไป

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย

๏ น้อยเอยน้อยจิตร	คิดนิดหนึ่งว่าเปนผู้ใหญ่
มาทำข่มเหงไม่เกรงใจ	จะแกล้งให้อัปรยศอดอาย
เอออะไรที่ไหนช่างด้านดื้อ	เช่นนี้แล้วฤๅอย่าพักหมาย
ถึงสิ้นฤทธิ์ผิดชอบก็สู้ตาย	สัญชาติชายบัดซบไม่คบค้า
นางเมินเดินหนีจะกลับไป	นี่อะไรดูเถิดมาขวางหน้า
ตะโกนก้องร้องเรียกพระมารดา	ศรีสันท์มันจะฆ่าลูกเสียแล้ว

ฯ ๖ คำ ฯ

โอ้โลม

๏ แสนเอยแสนแขนง	อย่าพักก่นกรรแสงเสียงแจ้ว
อันเจ้าจะพ้นมือพี่ไม่มีแวว	แม้นคลาศแคล้วไปได้มิใช่มือ
พี่ง้องอนวอนว่าแต่โดยดี	ไม่พอที่โกรธขึ้งอึงอื้อ
เพราะรักเจ้าหนักหนาจึงคร่ายื้อ	ควรฤๅแก้วตาไม่ปรานี
จะมิให้ยึดไว้อย่างไรเล่า	เมื่อเจ้าคอยแต่จะวิ่งหนี
น่าชังดูเอาเฝ้าหยิกตี	จะถูกนิดก็มีแต่ฮึดฮัด
เปนไรเปนไปไม่ฟังกัน	จะประชันเรี่ยวแรงที่แขงขัด
ว่าพลางสร้วมสอดกอดรัด	นางสบัดหนีได้ไล่ตามมา

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาจึงร้องว่า
เปนไรเจ้าสุพรรณกัลยา	จึงร้องอึงมาด้วยอันใด

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณทูลแจ้งแถลงไข
อ้ายศรีสันท์มันพาข้าไป	ถึงพุ่มไม้ที่เปลี่ยวก็เกี้ยวพาน
ลูกแค้นขัดใจจะกลับมา	มันกั้นหน้าคร่ายื้อหักหาญ
ข้าสบัดวิ่งหนีตะลีตะลาน	อ้ายหน้าด้านจรรไรมันไล่มา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ขึ้นเสียงเถียงต่อหน้า
ดูเถิดเจ้าสุพรรณช่างพูดจา	แกล้งพาโลข้าว่าคร่ายื้อ
เมื่อไรข้าได้ทำเช่นนั้น	มาล้วงตะกั่วกันเดี๋ยวนี้ฤๅ
เจ้าสิสันทัดได้หัดปรือ	ข้าคนซื่อเช่นนี้ยังมิเคย
ไม่ได้เกี้ยวสักคำทำสักนิด	พาลผิดเปล่าเปล่าแม่เจ้าเอ๋ย
รู้กระนี้ไม่ไปด้วยใครเลย	จะนั่งเฉยอยู่นี่มิดีเจียว
ว่าข้าไล่มาใครอย่าเชื่อ	เพราะเห็นเสือตกใจวิ่งไม่เหลียว
เอออะไรช่างปดลดเลี้ยว	อย่าเชื่อนางข้างเดียวพระเจ้าอาว์

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณตอบพลางทางชี้หน้า
ชะเจ้าคนดีศรีสันทา	ยังว่าไม่รับสับปลับจริง
พูดเลียบเปรียบเปรยถึงลูกผัว	ด่านหน้าแก้ตัวไปทุกสิ่ง
แต่แรกเจ้าง้องอนวอนวิง	อ้อยอิ่งเซ้าซี้พิรี้พิไร
ไม่คิดอายผีสางที่กลางดง	แทบจะก้มหัวลงกราบไหว้
ครั้นเขาไม่ลุ่มหลงปลงใจ	เข้าไล่ฉวยฉุดยุดยื้อ
จะหยิกข่วนเท่าไรก็ไม่เจ็บ	นั่นมิใช่รอยเล็บของกูฤๅ
ดูเถิดที่ต้นคอกับข้อมือ	ยังจะดื้อเถียงได้ไม่อายเลย

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เจ้าศรีสันทาทำหน้าเฉย
เมียงเมินหัวเราะเยาะเย้ย	เจ้าข้าเอ๋ยนางนี้ขี้พาโล
ค้าคารมลมเติบสุดใจ	เห็นเขาเกรงผู้ใหญ่ไม่ตอบโต้
ครั้นว่าบ้างขัดใจร้องไห้โฮ	มีแต่โมโหไปข้างเดียว
เมื่อข้าสาละวนจะด้นป่า	ค้นคว้าหาน้องท่องเที่ยว
อุส่าห์บุกเข้าไปในรกเรี้ยว	หนามเกี่ยวเปนแผลไปทั้งตัว
ชะช่างว่าข่วนล้วนรอยเล็บ	เลือกเก็บเอามาว่าพอหน้าชั่ว
แต่เช่นเจ้ากระนี้มิอยากกลัว	ถ้าตัวต่อตัวมิพ้นไป
ยังกลับมาประกวดอวดแรง	ว่าข้าฉุดยุดแย่งเจ้าไม่ไหว
มาลองดูเดี๋ยวนี้ก็เปนไร	ใครจะแรงกว่าใครให้อาว์ดู
จะถุ้งเถียงกันไปไม่ได้ข้อ	เขาจะหัวร่อน่าอดสู
คำบุราณท่านว่าไว้เปนครู	ใครไขหูอดได้ก็ได้บุญ

ฯ ๑๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาก็เคืองขุ่น
จึงว่าอ้ายเจ้าเล่ห์เนรคุณ	ทุจริตคิดวุ่นไปโดยพาล
มิใช่ว่ากูไม่รู้เท่า	พูดแก้เปล่าเปล่าอ้ายหน้าด้าน
มึงเถียงได้ด้วยไม่มีพยาน	ทำหักหาญเห็นว่าข้ากลัวเกรง
เหตุเพราะนัดดากูสูญหาย	จึงจ้วงจาบหยาบคายข่มเหง
ชวนเทลาะเกาะแกะครื้นเครง	ฝากไว้เถิดเองเปนไรมี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์บ่นเถียงเสียงอู้อี้
ส่วนนางสุพรรณกระนั้นดี	คนอื่นแล้วมีแต่ไม่จริง
เอออะไรนี่พอที่ฤๅ	เปนเคราะห์เพราะซื่อต่อผู้หญิง
ท่านลงโทษโกรธขึ้งชังชิง	ถ้าเปนจริงเหมือนว่าน่าเกิดความ
แม้นสังข์ศิลป์ไชยไม่สูญหาย	เห็นจะขายเราแน่ไม่พักถาม
แกล้งพูดเปรยเย้ยเยาะลวนลาม	บ่นบ้าไปตามอำเภอใจ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เจ้าทั้งห้าคนคิดแก้ไข
กราบบาทพระอาว์แล้วว่าไป	พี่ศรีสันท์นี้ใจมุทลุ
เปนคนมักได้ใคร่มี	หนายช้าพาทีดึงดุ
เสียจริตกิริยาเปนบ้ายุ	พูดกุกะไปไม่เกรงกลัว
อันใจข้าห้าคนนี้ซื่อแท้	รักอาว์เหมือนแม่บังเกิดหัว
เจ้าสุพรรณนั้นนึกว่าน้องตัว	ศรีสันท์ทำชั่วไม่ชอบใจ
พระองค์จงอดโทษสักครั้งหนึ่ง	เรารีบไปให้ถึงกรุงใหญ่
จะรัญจวนครวญคร่ำอยู่ทำไม	อันสังข์ศิลป์ไชยเห็นไม่มา

ฯ ๘ คำ ฯ

ธรณีร้องไห้

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาละห้อยหา
จึงปฤกษาสุพรรณกัลยา	อยู่ช้าก็สำหรับจะอับอาย
สไบแม่กับช้องของโฉมยง	จะทำธงสำคัญมั่นหมาย
แม้นสังข์ศิลป์ไชยยังไม่ตาย	กลับมาดีร้ายจะพบพาน
แล้วหยิบช้องกับผ้ามาทำธง	ปักลงตั้งจิตรพิศฐาน
ขอเทวาอารักษ์ทั้งจักรวาฬ	ช่วยบันดาลให้แจ้งกิจจา
แม้นว่าพระสังข์ยังอยู่	จงมีผู้เอาของไปให้ข้า
ถ้าเจ้ามอดม้วยมรณา	ช้องกับภูษาจงสูญไป
สิ้นคำที่ร่ำพิศฐาน	เยาวมาลย์เศร้าสร้อยละห้อยไห้
คิดถึงนัดดายิ่งอาไลย	ครวญคร่ำร่ำไรโศกา

ฯ ๑๐ คำ ฯ โอด

ร่าย

๏ ครั้นค่อยคลายวิโยคโศกศัลย์	ก็ชวนกันลงจากภูผา
ศรีสันท์นั้นนำมรคา	ดั้นดัดลัดมาในดงดาน

ฯ ๒ คำ ฯ เพลง เชิด

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายเจ้าสิงหรากล้าหาญ
เที่ยวไล่สัตว์สิงห์วิ่งทยาน	เปนลางบันดาลบอกเหตุไภย
ให้มึนตึงกายาตาเขม่น	จิตรใจเยือกเย็นดังเปนไข้
คิดถึงพระสังข์ศิลป์ไชย	ก็แผลงฤทธิ์ฤทธิไกรกลับมา

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงเชิงเขาลำเนาเพลิน	จึงลงเดินลดเลี้ยวเที่ยวหา
ไม่เห็นที่ประทับพลับพลา	ทั้งพระอาว์น้องชายก็หายไป
นิ่งนึกตรึกไตรให้รำคาญ	จะเกิดเหตุเภทพาลเปนไฉน
ฤๅจะพากันรีบไปเวียงไชย	ที่จะหนีพี่ไปก็ใช่เชิง
คิดพลางทางเที่ยวสัญจรหา	บุกป่ากู่ก้องร้องเปิ่ง
แล้วขึ้นเขาเข้าค้นในวุ้งเวิ้ง	ทุกซุ้มเซิงรกเรี้ยวเที่ยวมองดู
เทวัญบันดาลให้ผายผัน	มาเห็นศรพระขรรค์ที่วางอยู่
เอ๊ะเกิดเหตุแท้แล้วอกกู	จะมีผู้ทำร้ายแก่น้องยา
เปนตายอย่างไรไม่แจ้งจิตร	สุดคิดที่จะเที่ยวแสวงหา
ยิ่งคิดสร้อยเศร้าเปล่าอุรา	ก็โศกาครวญคร่ำร่ำไร

ฯ ๑๐ คำ ฯ โอด

๏ แล้วฝืนจิตรดำริห์ตริตรองดู	จะนิ่งอยู่กระนี้ก็มิได้
เมื่อไม่พบน้องน้อยกลอยใจ	จำจะไปทูลสองพระมารดร
คิดพลางทางทำอานุภาพ	ปากคาบพระขรรค์กับสังข์ศร
เผ่นโผนโจนเหาะขึ้นอัมพร	ตรงไปนครบรรพต

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึงลงจากอากาศ	ขึ้นปราสาทแก้วมรกฎ
กราบบาทสองนางพลางรันทด	พิไรร่ำกำสรดโศกี

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	องค์พระมารดาทั้งสองศรี
เห็นลูกมาร้องไห้ไม่สมประดี	เทวีคิดอัศจรรย์ใจ
ปลอบพลางทางถามมิทันช้า	เปนไรมาโศกศัลย์กรรแสงไห้
มีเหตุเภทพาลประการใด	น้องรักอยู่ไหนจึงไม่มา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	สิงหราโศกศัลย์เปนหนักหนา
จึงเล่าความตามเรื่องไปรับอาว์	แต่ต้นมาจนถึงกลางไพร
ทั้งหกเชษฐากับน้องรัก	ชวนกันหยุดพักในป่าใหญ่
ลูกนี้โฉดเขลาเบาใจ	ลาสังข์ศิลป์ไชยไปหากิน
ครั้นกลับมาไม่เห็นพระน้องชาย	พากันสูญหายไปหมดสิ้น
ข้าค้นบนเขาเขินเนินดิน	พบแต่สังข์ศิลป์พระขรรค์ไชย
สุดที่จะคิดติดตามหา	ไม่รู้ว่าเกิดเข็ญเปนไฉน
จึงรีบมาทูลแถลงให้แจ้งใจ	อันโทษตัวลูกไซ้ผิดนัก

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	สองนางพ่างเพียงอกหัก
ชลเนตรฟูมฟองนองภักตร์	นงลักษณ์ครวญคร่ำร่ำไร

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

โอ้

๏ โอ้ว่าลูกรักของแม่เอ๋ย	แม่เคยเชยชิดพิศมัย
ฤๅมาพลัดพรากจากไป	เพราะเชื่อไอ้กระยาจกทั้งหกคน
อันความคิดของมันแม่รู้เท่า	ได้ห้ามปรามเจ้าเปนหลายหน
ช่างไว้เนื้อเชื่อใจไอ้แสนกล	มันคนฤษยาอาธรรม์
เห็นว่ารับอาว์มาได้แล้ว	จึงคิดฆ่าลูกแก้วให้อาสัญ
จะได้หน้าได้ตาแต่พวกมัน	ควรฤๅจอมขวัญไปหลงรัก
อนิจาลูกน้อยมาสูญหาย	จะเปนตายฉันใดไม่ประจักษ์
สองกรข้อนทรวงเข้าฮักฮัก	ซบภักตร์กรรแสงโศกี

ฯ ๘ คำ ฯ โอด

ร่าย

๏ ครั้นค่อยคลายวิโยคโศกศัลย์	จึงปฤกษากันทั้งสองศรี
อันปราสาทราชฐานของเรานี้	บังเกิดมีเพราะบุญพระโอรส
แม้นว่าขวัญเข้าเจ้าม้วยมรณ์	เห็นบ้านเมืองสังข์ศรจะสูญหมด
ต่อจะยังไม่ทิวงคต	ก็ค่อยคลายกำสรดโศกา

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

ลำจีน

๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงจีนนายสำเภาล้าต้า
ใช้ใบจากกวางตุ้งมุ่งมา	จะเข้าเมืองปัญจาล์เวียงไชย
ต้นหนวางเข็มไม่สันทัด	ตกคุ้งลมขัดไม่ออกได้
น้ำท่ากินกินก็สิ้นไป	จึงให้ทอดสมอรอรั้ง
ลูกเรือขันฉ้อสำปั้นลง	โล้ฝืนคลื่นตรงเข้าถึงฝั่ง
ต่างขึ้นบกไปมิได้ยั้ง	เอาถังตักน้ำแล้วแบกมา
บ้างพากันเที่ยวไปในดง	เห็นธงปักอยู่บนภูผา
ชรอยว่าใครเสียนาวา	จึงขึ้นปลดเอาผ้ากับช้อง
แล้วแยกย้ายรายค้นจนทั่ว	มิได้พบตัวคนเจ้าของ
ต่างกลับลงมาสัดจอง	โล้ล่องออกไปเภตราพลัน

ฯ ๑๐ คำ ฯ เชิด

ร่าย

๏ ครั้งถึงจึงขึ้นบนสำเภา	ตรงเข้าบาหลีขมีขมัน
เอาผ้ากับช้องของสำคัญ	ส่งให้นายนั้นทันใด
ต่างคนบนบานอยู่เซงแซ่	ที่ลมขัดพัดแปรมาให้
คนงานกว้านสมอฉ้อใบ	แล่นไปในทเลสดวกดี

ฯ ๔ คำ ฯ โล้

ช้า

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายท้าวเสนากุฏเรืองศรี
สถิตแท่นไสยาในราตรี	ภูมีเร่าร้อนอาวรณ์ใจ
คิดถึงลูกรักทั้งหกองค์	จะเดินดงยากเย็นเปนไฉน
นับได้หลายเดือนแต่จากไป	ฤๅจะไม่พบอาว์จึงช้าวัน
คิดคนึงถึงลูกยิ่งละห้อย	เคลื้มม่อยหลับไปเมื่อไก่ขัน
ทรงสุบินนิมิตอัศจรรย์	พอรุ่งสุริย์ฉันก็ฟื้นองค์

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย

๏ พระลุกจากแท่นที่ตะลีตะลาน	ภูบาลชำระสระสรง
ทรงเครื่องกกุธะภัณฑ์บรรจง	เสด็จตรงออกพระโรงรจนา

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

สิงโต

๏ นั่งเหนือบัลลังก์รัตน์รูจี	พรั่งพร้อมเสนีทั้งซ้ายขวา
จึงตรัสเรียกโหรเถ้าเข้ามา	แล้วบัญชาแจ้งความตามนิมิตร
คืนนี้เราฝันปลาดนัก	ว่าแก้วของเรารักดังดวงจิตร
มีผู้เดชาศักดาฤทธิ์	มาปลดปลิดชิงเอาของเราไป
นานมามีชายหนึ่งแปลกหน้า	ไปนำดวงจินดามาคืนให้
กลับได้หลายดวงล้วนชอบใจ	จงทายไปให้รู้ว่าร้ายดี

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย

๏ บัดนั้น	ขุนโหรรับสั่งใส่เกษี
ดูตามตำราในคัมภีร์	เห็นว่าดีมั่นคงไม่สงกา
จึงประนตบทมาลย์แล้วทูลพลัน	ซึ่งทรงสุบินนั้นดีหนักหนา
ทั้งหกพระโอรสจะกลับมา	เห็นได้ดังจินดาอาสาไป
แต่ฝันวันอังคารนี้พานร้าย	ตำราทายว่ามักให้หม่นไหม้
จะเกิดเหตุสักอย่างในกลางไพร	เพียงแต่ตกใจไม่อันตราย
คงจะได้มาสองเสียหนึ่ง	อิกเจ็ดวันจะถึงพระฤๅสาย
แม้นผิดจากถ้อยคำที่ทำนาย	ขอถวายชีวิตรแก่ภูมี

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฏเกษมศรี
จึงตรัสสั่งทั้งสองเสนี	จงจัดแจงแต่งที่ปราสาทไชย
มโหรีปี่พาทย์ฆ้องกลอง	ทั้งบายศรีทองที่ทำใหม่
งิ้วหุ่นโขนหนังจงสั่งไป	เตรียมไว้ให้เสร็จในเจ็ดวัน
แม้ว่าพระน้องกับลูกยา	มาถึงภาราจะทำขวัญ
ให้เล่นการมโหรศพครบครัน	แต่ในวันนั้นเปนฤกษ์ดี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนาประนตบทศรี
มาบัตร์หมายบอกกันทันที	ตามมีพระราชบัญชา

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายหกกุมารโอรสา
พาอาว์มาในอรัญวา	แรมค้างกลางป่าหลายราตรี
ศรีสันท์นั้นเฝ้าแต่เลียมและ	เห็นอาว์เมินเดินแซะเสียดสี
ทำเลียบเคียงพูดจาพาที	เสชมโน่นนี่มาตามทาง

ฯ ๔ คำ ฯ เพลง

๏ ครั้นสุริยาเย็นลงรอนรอน	ชวนกันหยุดนอนในป่ากว้าง
สีไฟก่อกองให้สองนาง	คอยระวังเสือสางที่กลางไพร

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาศรีใส
ปัดกวาดผงไผ่ใต้ต้นไทร	แล้วหักใบไม้มารองนอน
สองนางเอนองค์ลงนิทรา	กลัวไภยภาวนาไม่หยุดหย่อน
คิดถึงนัดดายิ่งอาวรณ์	เจ้าเคยแผลงศรเปนพลับพลา
สิ้นบุญหลานน้อยกลอยใจ	ได้ลำบากอยากไร้หนักหนา
คิดพลางนางทรงโศกา	จนนิทราเคลิ้มหลับกับสุพรรณ

ฯ ๖ คำ ฯ ตระ

ลีลากระทุ่ม

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์แสนกลคนขยัน
นั่งคิดนอนคิดทุกคืนวัน	จะเข้าหาสุพรรณกัลยา
ยังหวาดหวั่นพรั่นจิตรอิดเอื้อน	ความรักตักเตือนให้ใจกล้า
ชะเง้อดูสุพรรณกับพระอาว์	เห็นนิทราหลับใหลได้ท่วงที
จึงกระซิบบอกใบ้ให้น้องรู้	จงหลับนอนนิ่งอยู่อย่าอึงมี่
จะย่องเบาเข้าหานางเทวี	วันนี้คงสมคเนนึก
ว่าแล้วค่อยย่องมองหมอบ	เสียงใบไม้กรอบกลัวรู้สึก
หยุดยืนแอบรกอกเต้นทึก	แล้วสอึกแฝงเงาเข้าไป

ฯ ๘ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

ร่าย

๏ นั่งลงเคียงข้างนางสุพรรณ	จะถูกถือมือสั่นไม่ต้องได้
ความรักกลัดกลุ้มคลุ้มใจ	ค่อยชักสายสไบเทวี

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณรู้สึกนึกว่าผี
ตกใจลืมเนตรขึ้นทันที	เห็นอ้ายอัปรีศรีสันทา
นางเคืองขัดวัดเหวี่ยงเอาล้มหงาย	ลุกขึ้นถ่มน้ำลายแล้วบ่นด่า
อันคนสัญชาติมันชั่วช้า	สุดแต่ว่าเอาด้านเข้าเปนพื้น
เห็นเขาหลับใหลแล้วได้ที	กล้าดีมึงมาเมื่อตื่นตื่น
จะทำให้สาใจที่ไม่ลื้น	อย่าพักหนีไปยืนแอบไม้

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาศรีใส
ผวาตื่นตระหนกตกใจ	จึงถามไถ่สุพรรณทันที
ครั้นรู้ว่าศรีสันท์มันลอบมา	นางโกรธาด่าทออึงมี่
ทำลอบลักหักหาญถึงเพียงนี้	อ้ายโจรป่ากล้าดีแล้วหนีไย
มึงช่างตั้งใจแต่ข่มเหง	จะคิดเกรงน้ำหน้าก็หาไม่
เพี้ยงเอ๋ยผีสางที่กลางไพร	จงหักคอมันให้ขาดใจตาย

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ถุ้งเถียงเบี่ยงบ่าย
พระอาว์อย่าเคืองขุ่นวุ่นวาย	มาลงร้ายเอาข้าร่ำด่ายับ
หลานนอนอยู่ถึงโน่นทั้งหกคน	ประมาทลืมสวดมนต์ม่อยหลับ
ปีศาจมากวนปล้ำอำทับ	ให้ตะคล้ายตะคลับยังหลับดี
ผีสางกลางป่านี้ร้ายจริง	มันอุ้มข้ามาทิ้งเสียถึงนี่
พึ่งรู้สึกตื่นขึ้นประเดี๋ยวนี้	ไม่แกล้งว่าฟ้าผี่เถิดพระอาว์
นางสุพรรณนั้นละเมอว่าคนหยอก	เนื้อแท้ผีมันหลอกเหมือนเช่นข้า
จงนิ่งนอนสวดมนต์ภาวนา	อย่าโกรธาด่าทออื้ออึง

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑายิ่งโกรธขึ้ง
จึงว่าอย่าเศกสรรดันดึง	ไม่เชื่อน้ำหน้ามึงอ้ายสันทา
ดีแต่แก้ตัวไปทุกอย่าง	ใส่โทษผีสางช่างมุสา
เมื่อเขาเห็นมึงแน่อยู่แก่ตา	ยังด้านหน้าถุ้งเถียงขึ้นเสียงดัง
จะสู้อดไปกว่าจะสิ้นเคราะห์	กูขี้คร้านเทลาะกับบ้าหลัง
แล้วนางตั้งใจระไวระวัง	ผลัดกันนอนกันนั่งกับธิดา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ไม่สมปราถนา
เดินยิ้มแก้เก้อเร่อมา	ปดน้องทั้งห้าเปนคลอกไป
เมื่อกี้พี่เข้าหานางสุพรรณ	ได้พูดจากันเปนไหนไหน
นางว่ารักพี่นี้สุดใจ	แต่ทรามไวยหากกลัวพระชนนี
ยังกำลังชุลมุนมุ่นหมก	พออาว์ตกใจตื่นขึ้นเห็นพี่
ฉวยข้อมือได้หาไม้ตี	เราเป่ามนต์สองทีลงง่วงงุย
แต่เงื้อเงื้อขยับแล้วกลับหยุด	พี่สบัดมือหลุดออกวิ่งฉุย
กลิ่นสุพรรณนั้นยังติดหอมกรุย	ฮุ่ยหุยเจียวเจ้าอย่าบอกใคร

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งห้ากลั้นยิ้มมิใคร่ได้
หัวเราะพลางทางว่าอย่าปดไป	ข้ายังไม่หลับม่อยนั่งคอยฟัง
สารพัดได้ยินสิ้นสุด	จนนางด่าพึ่งหยุดเพราะมนต์ขลัง
ที่ว่าได้แอบอิงนั้นจริงจัง	ฤๅปดดอกกระมังพี่สันทา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์พูดแชแก้หน้า
นางว่าให้มั่งชั่งเถิดหนา	ธรรมดาผู้หญิงกับผู้ชาย
ชวนหัวเราะคิกคักชักพูดอื่น	ไม่หลับนอนดึกดื่นจะตื่นสาย
ว่าพลางทางชวนกันเอนกาย	ศรีสันท์เล่านิยายจนหลับไป

ฯ ๔ คำ ฯ ตระ

๏ เสียงดุเหว่าเร่าร้องก้องป่า	สุริยาเลี้ยวเยี่ยมเหลี่ยมไศล
ต่างตื่นฟื้นกายสบายใจ	พาอาว์ดั้นไพรไปธานี

ฯ ๒ คำ ฯ เชิด

๏ รอนแรมมาได้หลายทิวา	ก็ลุถึงปัญจาล์กรุงศรี
พบพวกพหลมนตรี	ทั้งกำนัลขันทีมาคอยรับ
แต่บรรดาข้าหลวงแลขอเฝ้า	ก้มเกล้าอภิวันท์เปนอันดับ
ชายหญิงแน่นนั่งคั่งคับ	เห็นเจ้ากลับมาได้ก็ยินดี
แล้วทูลเชิญทั้งสองกัลยา	ขึ้นทรงวอช่อฟ้าหลังคาสี
ทั้งหกองค์ทรงม้าพาชี	เสนีแห่แหนเข้าภารา

ฯ ๖ คำ ฯ กลอนโยน

๏ บัดนั้น	พนักงานการเล่นทุกภาษา
ต่างโห่ฉาวกราวเชิดเปนโกลา	ออกเต้นรำทำท่าทุกโรงงาน
ประชาชนภารามาเกลื่อนกล่น	นั่งแน่นริมถนนอลหม่าน
อวไชยให้พรพระกุมาร	ชมบุญสมภารออกแซ่ซ้อง
บ้างชะแง้แลดูวอสุพรรณ	เห็นม่านกั้นกำบังมาทั้งสอง
ต่างคิดสงไสยตั้งใจมอง	องค์หน้านั้นน้องเจ้าธานี
อันองค์นี้นี่เราไม่รู้จัก	ผิวภักตร์นวลลอองผ่องศรี
ต่อจะเปนพระราชบุตรี	ชาวบุรีอวยพรกระฉ่อนไป

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกโอรสาศรีใส
แลดูเต้นรำสำราญใจ	ขับอาชาไนยไปตามทาง
ถึงประตูหูช้างข้างน่า	ลงจากอาชาแล้วเยื้องย่าง
ชาวประโคมก็ประโคมดุริยางค์	ประทับวอสองนางกับเกยลา

ฯ ๔ คำ ฯ เสมอ

ช้า

๏ เมื่อนั้น	พระผู้ผ่านเขตร์ขัณฑ์หรรษา
ลุกจากแท่นสุวรรณมิทันช้า	ไปรับองค์ขนิษฐายาใจ

ฯ ๒ คำ ฯ

ร่าย

๏ จูงกรมานั่งยังแท่นทอง	สร้วมกอดพระน้องเข้าร้องไห้
ฝูงนางสาวสรรค์กำนัลใน	ต่างซบภักตร์พิไรโศกี

ฯ ๒ คำ ฯ โอด

๏ ครั้นรู้สึกสมประดีกาย	ค่อยคลายเศร้าหมองทั้งสองศรี
จึงปราไสน้องรักร่วมชีวี	เปนบุญเราครั้งนี้ได้พบกัน
แต่วันยักษ์มันมาพาเจ้าไป	พี่เศร้าใจคิดว่าจะอาสัญ
แสนโศกโศกาไม่ราวัน	ทั้งพงศ์พันธุ์เงียบเหงาเศร้าใจ
อยู่จำเนียรกาลนานมา	พี่ฝันว่าน้องรักไม่ตักไษย
มันเลี้ยงเปนมเหษีอยู่ในไพร	แม้นมีผู้ตามไปจะได้มา
พี่คิดจะติดตามนางโฉมยง	ทั้งหกองค์โอรสรับอาสา
ด้วยหลานของน้องรักทรงศักดา	จึงรับอาว์มาได้ถึงบุรี
ความพี่มีจิตรเกษมสานต์	ดังได้ผ่านเมืองฟ้าราษี
เจ้าจากไปได้ถึงสิบแปดปี	นิจาพี่เพียงแปลกภักตรา
จนเปนสาวเทื้อเนื้อหนังเหนียว	อยู่ไพรสณฑ์คนเดียวอนาถา
ยังค่อยผาศุกทุกทิวา	ฤๅโรคายายีพระน้องรัก
อันนางนฤมลคนนั้น	เปนพงศ์พันธุ์ของใครไม่รู้จัก
รูปร่างละม้ายคล้ายเจ้านัก	นงลักษณ์จงเล่าให้เข้าใจ

ฯ ๑๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ชิงทูลแถลงไข
นั่นชื่อสุพรรณทรามไวย	อรไทยเปนลูกพระเจ้าอาว์
บิตุเรศไปเล่นสกาพนัน	กับภุชงค์เดิมพันตามปราถนา
พระยายักษ์นั้นกลับอัปรา	จึงยอมยกธิดาให้นาคี
อันองค์พระอาว์กับขุนมาร	อยู่ถึงหิมพานต์เปนถิ่นที่
เนาในปราสาทรัตน์รูจี	อสุรีเรืองอิทธิฤทธา
ได้รบกันกับลูกทั้งหกคน	มันยกรี้กรีพลมาหนักหนา
ข้าแผลงศรตายกลาดดาษดา	ทั้งกุมภัณฑ์ผัวอาว์ก็วอดวาย
แล้วลูกลงไปเมืองนาคี	จะรับศรีสุพรรณผันผาย
ต้องรบกันกับนาคอิกมากมาย	ภุชงค์แพ้พ่ายถวายนาง
จึงได้องค์พระอาว์กับสุพรรณ	พากันเดินมาในป่ากว้าง
เหลือกำลังดังชีวิตรจะวายวาง	ทูลพลางทางดูพระเจ้าอาว์

ฯ ๑๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระบิตุเรศได้ฟังไม่กังขา
สั่นหัวกลัวฤทธิ์พระลูกยา	จึงว่ามิเสียแรงที่พ่อรัก
ทุกวันนี้บิดาก็แก่เถ้า	จะเศกเจ้าให้ครองอาณาจักร
ว่าพลางทางเยื้อนเบือนภักตร์	ตรัสทักหลานน้อยกลอยใจ
มาหาลุงถึงนี่ศรีสุพรรณ	อย่ารังเกียจเดียดฉันหาควรไม่
ลุงพึ่งรู้จักอรไทย	อายุเจ้าเท่าใดนะหลานรัก

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณนารีมีศักดิ์
จึงคลานขึ้นไปด้วยใจภักดิ์	นงลักษณ์ก้มกราบกับบาทา
แค้นด้วยศรีสันท์มันชิงทูล	ปดเปนเค้ามูลได้ต่อหน้า
จะเถียงมั่งยังเกรงบิตุลา	นั่งก้มภักตราไม่พาที

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฏเรืองศรี
ลูบหลังพระนัดดานารี	ภูมีพิศโฉมประโลมใจ
ผิวพรรณนรลักษณ์ภักตรา	เหมือนพระมารดาดังเถือใส่
จึงว่าชรอยกรรมได้ทำไว้	แต่เกิดมาก็ไม่เห็นพงศ์พันธุ์
แล้วผินหน้ามาตรัสแก่พระน้อง	พี่จัดแจงเข้าของไว้ทำขวัญ
เราได้พานพบประสบกัน	ในวันนี้ไซ้เปนฤกษ์ดี
เจ้าจงพาบุตรีกับหลานชาย	ไปชำระกายให้ผ่องศรี
แต่งองค์ทรงเครื่องเรืองรูจี	จะสมโภชเดี๋ยวนี้ทั้งแปดองค์

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑานวลหง
ให้ขัดเคืองหฤไทยนางโฉมยง	ด้วยศรีสันท์มันทนงไม่เกรงใจ
ชิงพูดชิงจาน่าแค้นเหลือ	พระเชษฐาช่างเชื่อหลงใหล
ครั้นจะบอกออกความบัดนี้ไซ้	พระพี่ที่ไหนจะเห็นจริง
มันจะรุมกันเถียงเทลาะเล่น	จะกลับเปนพูดเท็จไปทุกสิ่ง
ความไกลไม่มีที่อ้างอิง	นางนั่งนิ่งถอนใจไม่ไคลคลา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระปิ่นปักนัคเรศเชษฐา
ซ้ำตรัสเตือนองค์พระน้องยา	ปลอบโยนหนักหนาก็ไม่ไป
พระนั่งนิ่งนึกตรึกคนึง	เปนไรจึงเคืองขัดอัชฌาไศรย
เห็นทีจะละห้อยน้อยใจ	ด้วยทรามไวยยังรักยักษ์สามี
ต่อนานไปให้ลืมเสียสักหน่อย	จึงจะค่อยเล้าโลมนางโฉมศรี
จะทำมิ่งสิ่งขวัญเสียวันนี้	ให้ทันฤกษ์ดีดังใจปอง
คิดพลางทางมีบัญชาสั่ง	เสนากรมวังทั้งสอง
เร่งยกบายศรีแก้วบายศรีทอง	มาสมโภชพระน้องกับลูกรัก

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	จึงมหาเสนีมีศักดิ์
รับสั่งภูวไนยด้วยใจภักดิ์	ต่างวิ่งคึกคักออกมาพลัน
พนักงานของใครก็จัดแจง	ยกมาตั้งแต่งเปนลดหลั่น
มโหรีปี่พาทย์ครบครัน	เสร็จพร้อมสารพันดังบัญชา

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	ราชครูผู้มียศถา
ครั้นได้ฤกษ์ยามตามตำรา	ก็เข้ามาจุดเทียนแล้วกราบกราน
จึงส่งแว่นเวียนขวามาซ้าย	เจ้าขรัวนายคอยรับอยู่ริมม่าน
ให้ประโคมแตรสังข์กังสดาล	เสียงโห่สท้านทั้งวังใน

ฯ ๔ คำ ฯ มโหรี

๏ ครบเจ็ดรอบคแนนแว่นเวียน	เอาใบพลูดับเทียนโบกควันให้
แล้วจุณเจิมเฉลิมขวัญเปนหลั่นไป	ต่างอำนวยอวยไชยด้วยปรีดา

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	ฝ่ายนายสำเภาที่ได้ผ้า
ใช้ใบมาถึงเมืองปัญจาล์	ก็ทอดท่าท้ายคูพระบูรี
เห็นนาวาขึ้นล่องออกเซ่งแซ่	จึงถามเหล่าชาวแพเจ้าภาษี
รู้ว่าพระองค์ทรงธรณี	ภูมีสมโภชพระน้องยา
พาณิชคิดจะถวายของ	จึงเปิดหีบหยิบช้องกับภูษา
จัดสรรทุกสิ่งสินค้า	แต่บรรดาเข้าของที่ต้องการ
ขนลงสำปั้นน้อยค่อยพายไป	ขึ้นแพใหญ่กรมท่าน่าบ้าน
มอบของให้เจ้าพนักงาน	พากันลนลานเข้าวังใน

ฯ ๘ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงจึงยกขึ้นไปพลัน	ตั้งไว้เรียงรันแล้วกราบไหว้
พนักงานทูลถวายทันใด	ตามในจดหมายรายของนั้น

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกแสนกลคนขยัน
เห็นผ้ากับช้องของสำคัญ	อ้ายนี่มันจะก่อให้เกิดความ
จึงวิ่งไปชิงช้องกับภูษา	ซ่อนใส่ในผ้าแล้วซักถาม
มึงเอาของจรรไรไม่งดงาม	มาถวายแต่ตามอำเภอใจ
จะเสียฤกษ์เสียพากูน่าถอง	อ้ายจองหองชั่วชาติอุบาทว์ใหญ่
ชอบแต่ฆ่าฟันให้บรรไลย	ไสหัวออกไปเสียให้พ้น

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระบิดาหลากจิตรคิดฉงน
จึงว่าแก่โอรสทั้งหกคน	เอาของเขาซ่อนซนเสียทำไม
ถึงมิงดงามก็ตามที	เขาจงรักภักดีเอามาให้
เปนเงินฤๅทองของอะไร	อยู่ไหนเอามาพ่อจะดู

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกอิดเอื้อนเยื้อนอยู่
จึงว่าของจรรไรอะไรมิรู้	พระบิดาอย่าดูให้เสียตา
ไม่เคยพบเคยเห็นเช่นนี้	ผ้าผีผมพรายตายห่า
ชอบแต่ทิ้งเสียที่ป่าช้า	แล้วเฆี่ยนผู้เอามาให้สาใจ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	องค์พระบิตุรงค์ยิ่งสงไสย
ตรัสว่าเขามาแต่เมืองไกล	เคยให้ของเข้าเราทุกปี
ย่อมจะเห็นงามตามใจรัก	ผิดนักเจ้าว่าเปนผ้าผี
ไปด่าทอเขานั้นมันไม่ดี	เอาผมผ้ามานี่นะลูกยา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกบิดพลิ้วนิ่วหน้า
จะขัดขืนกลัวพระจะโกรธา	ทั้งจริตกิริยาวุ่นวาย
ครั้นบิดรเตือนซ้ำต้องจำใจ	เอาช้องกับสไบเข้าไปถวาย
แล้วว่าของชั่วชาติอุบาทว์ร้าย	จงคืนให้ไปขายเสียเมืองไกล

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฎเปนใหญ่
เห็นผ้ากับช้องต้องฤไทย	ภูวไนยแลเล็งเพ่งพิศ
สีสดงดงามหนักหนา	ใครเห็นเปนน่าเจริญจิตร
เนื้อหนังดังหนึ่งจะกำมิด	งามผิดผ้ามนุษย์ในแดนไตร
กระนี้แล้วลูกยายังว่าชั่ว	บุญตัวได้เห็นเปนลาภใหญ่
ดูผ้าต้นผ้าทรงเราเสียไป	ราคาได้สักแสนตำลึงทอง
ประเสริฐกว่าเพชรนิลจินดา	จะทำขวัญกัลยาทั้งสอง
ว่าพลางส่งสไบให้พระน้อง	ยื่นช้องให้นัดดายาใจ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งสองนางต่างจำของตัวได้
เห็นพระสังข์จะยังไม่บรรไลย	ช้องกับสไบจึงได้มา
นางเกสรสุมณฑายิ่งละห้อย	คิดถึงหลานน้อยเสนหา
ชลไนยซึมซาบอาบภักตรา	ต่างทรงโศกาไม่สมประดี

ฯ ๔ คำ ฯ โอด

๏ เมื่อนั้น	พระเชษฐาธิราชเรืองศรี
ปลอบพลางทางถามนางเทวี	เจ้ากรรแสงโศกีด้วยอันใด
พี่ให้ของสองสิ่งนี้ดีแท้	ไม่ชอบใจฤๅแม่จึงร้องไห้
เจ้าอย่าเศร้าสร้อยน้อยฤไทย	จะประสงค์สิ่งไรจงบอกมา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาเสนหา
จึงทูลคดีพระพี่ยา	ใช่จะน้อยใจข้าด้วยผ้านี้
อันสุพรรณกับน้องร่ำร้องไห้	เพราะคิดถึงสังข์ศิลป์ไชยเรืองศรี
อุส่าห์ไปรับข้ากับบุตรี	ได้รบอสุรีแลนาคา
ครั้นเสร็จแล้วพากันคลาไคล	บุกป่ามาในแดนยักษา
ท่านท้าววัณณุราชอสุรา	ช่วยพาเหาะข้ามชลาไลย
พบทั้งหกนี้ที่ฝั่งน้ำ	เขาทำซื่อตรงให้หลงใหล
ชักชวนพระสังข์ศิลป์ไชย	เที่ยวเก็บผลไม้ในแดนดง
แล้วกลับมาว่าเจ้าสังข์นั้นสูญหาย	ไม่รู้ว่าจะตายฤๅจะหลง
จึงเอาของสองสิ่งนี้ทำธง	ข้าจำนงเสี่ยงทายเปนเค้ามูล
เขาได้ผ้ากับช้องของน้องมา	เห็นแท้ว่าพระสังข์ยังไม่สูญ
จึงกรรแสงโศกาอาดูร	น้องทูลทั้งนี้เปนสัจจา

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ ได้เอยได้ฟัง	ออกชื่อพระสังข์ให้กังขา
จึงว่าปลาดแล้วนะแก้วตา	เมื่อทั้งหกลูกยาอาสาไป
ใครเล่าเจ้าว่ายั่งยืน	อันคนอื่นนอกนี้หามิได้
จะหาผู้เรืองอิทธิ์ฤทธิไกร	เหมือนเขาเหล่านี้ไซ้ไม่มีแล้ว
จึงผินหน้ามาถามทั้งหกพลัน	ผู้ใดนั่นที่อาว์ว่ากล้าแกล้ว
พ่อฟังมืดไปไม่ว่องแวว	ใครไปด้วยลูกแก้วจงบอกมา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์แสร้งทำเปนเมินหน้า
หัวเราะพลางทางทูลพระบิดา	นี่แลลูกยาเปนจนใจ
ท่านว่าแล้วมิเชื่อก็จำเชื่อ	คือใครนั่นตัวเนื้ออยู่ที่ไหน
วาศนาอาภัพจึงลับไป	อย่าถามไถ่ข้าเลยพระบิดา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ลูกเอยลูกแก้ว	พ่อลงเนื้อเห็นแล้วที่เจ้าว่า
อันคนอื่นหมื่นแสนในโลกา	จะแกล้วกล้าเหมือนเจ้านั้นไม่มี
แล้วตรัสแก่ขนิษฐายาใจ	เจ้าลืมหลานไปฤๅเมื่อกี้
จึงแชเชือนเลื่อนไหลพาที	ทำให้พี่ลังเลสนเท่ห์ใจ
อันเจ้าว่าไม่น่าจะเชื่อฟัง	พระศิลป์พระสังข์อยู่ที่ไหน
หลานทั้งหกนี้แลที่ไป	รับเจ้ามาได้ถึงวังเวียง

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาก็ทูลเถียง
เออช่างกระไรไม่ไล่เลียง	เมื่อความจริงแท้เที่ยงอยู่เช่นนี้
น้องจะขอถามเนื้อความหลัง	แต่ข้ายังไปอยู่ด้วยยักษี
ที่ชื่อนางประทุมนารี	กับไกรสรเทวีทั้งสองนั้น
พระพี่รู้จักนางบ้างฤๅไม่	เขาว่าอรไทยอยู่ไพรสัณฑ์
อันลูกนางประทุมแจ่มจันทร์	นามนั้นชื่อว่าสังข์ศิลป์ไชย
อิกเจ้าสิงหราลูกไกรสร	ทั้งสองทรงฤทธิรอนจะหาไหน
บอกว่าบิดาบัญชาใช้	ให้ไปรับข้ามาธานี
เจ้าชักวงศ์พงศ์พันธุ์ให้รู้จัก	จึงแจ้งว่าหลานรักทั้งสองศรี
อันโอรสหมดแล้วฤๅยังมี	พระพี่จงรำฦกตรึกตรา

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ ฟังเอยฟังความ	เอ๊ะงามจะจริงเหมือนเจ้าว่า
อันประทุมนั้นเมียของพี่ยา	อยู่ด้วยกันมาจนมีครรภ์
ลูกคลอดผิดคนทั้งแผ่นดิน	มือถือสังข์ศิลป์แลพระขรรค์
อีจรรไรไกรสรทาษีนั้น	ลูกมันชั่วจริงเปนสิงหรา
โหรเถ้าเขาว่าอุบาทว์เมือง	พี่แค้นเคืองขับไล่ไปเสียป่า
อ่ออ้ายลูกอีประทุมา	มันไปรับขนิษฐาไม่รู้เลย
แล้วถามโอรสเล่าตามเค้าเงื่อน	จริงเหมือนอาว์ว่าฤๅลูกเอ๋ย
พ่อหลับตาว่าเจ้าเฝ้าชมเชย	ไม่บอกให้รู้เลยแต่เดิมที

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันท์ขึ้นเสียงออกอึงมี่
พระอาว์มาเปนได้เช่นนี้	พานรีพานขวางทุกอย่างไป
เมื่อเดินป่าอาว์ถามถึงความหลัง	ลูกเล่าให้ฟังจนสิ้นไส้
จึงรู้จักชื่อเสียงสังข์ศิลป์ไชย	ช่างเอามาว่าได้เปนเนื้อตัว
แกล้งพูดเลี้ยวลดจะทดแทน	ที่เคืองแค้นลูกยาว่าฆ่าผัว
เอออะไรบาปกรรมก็ไม่กลัว	จะให้โทษแก่ตัวนี้ไม่แคล้ว

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ จอมเอยจอมขวัญ	อ่อกระนั้นดอกฤๅนะลูกแก้ว
ได้รู้เพราะเจ้าเล่าจริงแล้ว	จึงชักเรื่องชักแถวเอาถูกความ
แล้วพระยิ้มเยื้อนเบือนภักตร์	มาตรัสแก่น้องรักซักถาม
ศรีสันท์มันว่าพี่เห็นงาม	เขาบอกความฤๅเจ้าจึงได้รู้
อ้ายคนชั่วชาติอุบาทว์บ้าน	มานับเปนลูกหลานรำคาญหู
พี่ขอเสียเถิดอย่าเชิดชู	ชาวเมืองเลื่องรู้จะเย้ยเยาะ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ น่าเอยน่าแค้นเหลือ	เอออะไรช่างเชื่อเปนมั่นเหมาะ
เลื่อนไหลไปด้วยอ้ายพูดเพราะ	นี่เนื้อเคราะห์เนื้อกรรมได้ทำไว้
แน่เจ้าคนดีศรีสันทา	ช่างด้านหน้าขึ้นเสียงเถียงได้
มึงเล่าให้กูฟังเมื่อครั้งไร	ยังกลับว่าผู้ใหญ่นี้พูดโกง
อวดกล้าว่าได้ไปรบยักษ์	เองอย่างพักมาดหมายคงตายโหง
กลัวแต่จะชิงวิ่งตะโกรง	โป้งโหยงพาทีไม่มีจริง
พวกมึงพึ่งบุญสังข์ศิลป์ไชย	พลอยไปซ่อนตัวอยู่หัวตลิ่ง
เห็นยักษ์มาผ้าผ่อนลงกองทิ้ง	พากันมุดหัววิ่งเข้าซุ้มรก
แล้วซ้ำคิดอ่านฆ่าหลานกู	เล่ห์กลก็รู้อยู่เต็มอก
กลับมาพูดอวดพ่อยอยก	พวกอ้ายโกหกเขาเห็นตัว

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ ฟังเอยฟังอาว์ว่า	เจ้าศรีสันทาทำยิ้มหัว
มาใส่ถ้อยร้อยความเอาพันพัว	ออกเห็นตัวเห็นตนว่าคนเท็จ
เออมิใช่ฝีมือฤๅวันนั้น	จนกุมภัณฑ์ผัวหัวขาดเด็ด
ลงนั่งกอดยักษาน้ำตาเล็ด	ออกขามเข็ดฤทธิ์ข้าจึงมาตาม
ลูกหลานที่ไหนเล่าเอามาว่า	พระบิดาฟังได้ไม่ซักถาม
สับปะติดสับปะต่อแต่พองาม	เปนความแต้มแต่งจะแกล้งพาล

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เจ็บเอยเจ็บจิตร	กูไม่คิดแล้วว่ามึงเปนหลาน
ลมลิ้นหยาบช้าสามาญ	จะร้าวฉานพงศ์พันธุ์เพราะมันนี้
จะตบมึงให้ได้อ้ายสุงสิง	แม้นฤทธิ์เดชดีจริงอย่าวิ่งหนี
ว่าพลางนางลุกขึ้นทันที	เข้าไล่ตบตีพัลวัน

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ แค้นด้วยพระพี่นี้สุดใจ	เอออะไรมาขวางกางกั้น
หลับตางมเงาเข้าด้วยมัน	ตัดญาติขาดกันแต่วันนี้

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระเชษฐาเล้าโลมนางโฉมศรี
เท็จจริงจำว่าแต่โดยดี	มาด่วนทุบด่วนตีกันวุ่นวาย
ข้างโน้นอย่ามุทลุกุกะ	พ่อจะเกลี่ยไกล่เสียให้หาย
ข้างนี้เปนผู้ใหญ่อย่าใจร้าย	ไม่สงสารหลานชายเลยน้องรัก

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกมเหษีมีศักดิ์
ให้วิตกอกใจทึกทัก	กลัวว่าลูกรักจะแพ้อาว์
ค่อยกระซิบพาทีกันที่นั่น	จำจะทูลแก้กันโอรสา
จะให้ท้าวเธอถามขุนโหรา	เขาจะได้ช่วยว่าให้เกลื่อนไป
แล้วหกนางต่างทูลพระสามี	น้องนี้หลากจิตรคิดสงไสย
กัลยามาเปนเช่นนี้ไซ้	อย่าไว้ใจจงถามโหราดู

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสามีตรัสตอบว่าชอบอยู่
เห็นเถียงกันฟั่นเฝือเปนเหลือรู้	ว่าความมาหลายคู่ไม่เช่นนี้
แล้วมีสิงหนาทบัญชา	ตรัสเรียกโหราเข้ามานี่
ท่านช่วยพิเคราะห์ดูให้เต็มที	เรานี้ยังพะวงสงกา
องค์พระน้องยาแต่มาถึง	ให้โกรธขึ้งหลานรักหนักหนา
ดูจริงเห็นผิดกิริยา	จะถูกต้องผีป่าฤๅอย่างไร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	โหรเฒ่าบังคมประนมไหว้
จึงดูยามตามเคราะห์อรไทย	ไม่มีเหตุเภทไภยสักสิ่งอัน
ครั้งจะทูลไปตามสัจจา	เห็นหกโอรสาจะอาสัญ
เราได้สินบนเขาคราวนั้น	จำจะช่วยผ่อนผันให้ชอบกล
คิดแล้วนบนิ้วประนมทูล	ข้าวางลักษณ์หักคูณดูหลายหน
อันพระน้องนารีนีรมล	เปนพิกลจริตติดคลั่งไคล้
เหตุเพราะยักษ์ร้ายที่วายปราณ	ประจำองค์นงคราญให้หลงใหล
จงหาหมอหลวงทั้งปวงไซ้	มาดูแลแก้ไขให้หลายตา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระผู้ผ่านนัคเรศเชษฐา
จึงตรัสว่าจริงแล้วนะโหรา	เราเห็นกิริยานั้นผิดที
ว่าพลางทางสั่งเสนาใน	หมอโรงเราเท่าไรเรียกมานี่
แล้วแยกไปให้ทั่วทั้งธานี	หาคนทรงลงผีนั้นเข้ามา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนารับสั่งใส่เกษา
บ้างไปเรียกหมอนวดหมอยา	บ้างก็พายายเถ้าเข้าไปพลัน

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา เชิด

๏ เมื่อนั้น	พระผู้ผ่านนัคเรศเขตรขัณฑ์
จึงตรัสสั่งหมอหลวงทั้งปวงนั้น	จงช่วยกันแก้น้องกูลองดู
จะเปนโรคอย่างไรไม่ประจักษ์	เห็นละล่ำละลักปลาดอยู่
ให้ชิงชังทั้งหกลูกกู	ไม่แลดูหน้าตาเฝ้าด่าทอ
แม้นใครแก้หายคลายคลุ้มคลั่ง	กูจะตั้งให้เปนกรมหมอ
เร่งทำตามวิชาอย่ารั้งรอ	ตั้งใจตั้งคอให้จงดี

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	หมอยาใคร่ครวญถ้วนถี่
จึงกราบทูลพลันทันที	ไข้นี้มีพิศม์ติดจะร้าย
ชื่อสันนิบาตเลือดให้เดือดดุ	ถ้าถวายยารุเห็นจะหาย
ลมกระทบหฤไทยไม่สบาย	จึงกระวนกระวายข้างภายใน
หมอนวดต้องลงตรงบาทา	แล้วว่าเส้นปัตคาดพอแก้ไข
จะต้องห่อใบส้มต้มกับไพล	ประคบให้เส้นสายกระจายดี

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฏเจ้ากรุงศรี
จึงตรัสสั่งยายท้าวทันที	จงเร่งลงผีไปตามเคย
ถ้าเองแก้น้องของกูหาย	จะให้ลาภมากมายแล้วยายเอ๋ย
จะเปนอย่างไรอยู่ไม่รู้เลย	นี่แน่เหวยอีมดอย่าปดกัน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	นางท้าวไหว้ผีขมีขมัน
ประนมมือถือเทียนงกงัน	ทำตัวสั่นเทาเทาหาวเรอ

ฯ ๒ คำ ฯ กราวรำ

๏ ฉวยขวดดื่มเหล้าจนเมามึน	ลุกขึ้นเต้นรำผย่ำเผยอ
ทำหน้าตาเบี้ยวบูดพูดเพ้อ	อ่อกุมภัณฑ์เกลอของกูมา
เองอย่าอยู่ไม่ได้เร่งไปเสีย	มาโกรธขึ้งหลานเมียไยหนักหนา
เอาเป็ดไก่ไปกินเถิดเกลออา	แกล้งผูกพันมุสาใส่ไคล้

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาให้มันไส้
ร้องด่าว่าเหวยอีจรรไร	ผีสางที่ไหนมาเข้ากู
มึงโกหกเห็นตัวหัวประสม	น้อยฤๅลิ้นลมมาลบหลู่
ว่าพลางนางฉวยลิ่มประตู	ไล่ต่อยหัวหูระยำไป

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ เมื่อนั้น	พระเชษฐาร้อนรนหม่นไหม้
จึงปลอบโยนโอนอ่อนเอาใจ	จูงกรอรไทยมาแท่นทอง
ไม่รักพี่แล้วฤๅแก้วตา	เฝ้าโกรธาว้าวุ่นขุ่นหมอง
มาหลงใหลไม่ควรเลยนวลน้อง	พี่พิเคราะห์สอดส่องเห็นถ่องแท้
เมื่อทั้งหกหลานรักผู้ศักดา	ไปรับมาจริงเจียวทีเดียวแม่
กลับเคืองข้องสองตาก็ไม่แล	สุดที่พี่จะแก้ที่คลุ้มใจ

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาแถลงไข
ถึงพระจะโกรธก็โกรธไป	เมื่อความจริงใจไม่เชื่อกัน
แม้นมิพบพระสังข์เหมือนดังคิด	เห็นชีวิตรน้องยาจะอาสัญ
อันอ้ายทั้งหกไม่นับมัน	พงศ์พันธุ์อะไรจะคอยล้าง
ครั้นว่าไปก็เครื่องจะเคืองข้อง	มันข่มเหงน้องนี้ทุกอย่าง
เฝ้าเกี้ยวพานหลานสาวมากลางทาง	ทั้งพูดจาถากถางให้ได้อาย
สุพรรณมันด่าก็ไม่เจ็บ	ดูเถิดรอยเล็บยังไม่หาย
นี่ฤๅจะให้นับเปนหลานชาย	สู้ตายไม่ขอเห็นหน้าตา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ น้อยเอยน้อยฤๅ	พี่หลงเชื่อถือมันหนักหนา
ช่างไม่ยำเกรงข่มเหงอาว์	หยาบช้าเช่นนี้ทีเดียว
แล้วด่าลูกหกคนป่นปี้	มึงนี้ดีแต่จะแก้เกี้ยว
ขัดเขมรหมุนมาคว้าไม้เรียว	กระทืบบาทกราดเกรี้ยวจะทุบตี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกตกใจขยับหนี
ศรีสันท์ร้องทูลไปทันที	ซึ่งอาว์ว่าทั้งนี้ไม่มีจริง
แต่แรกเถียงที่ข้อลูกไปรับ	ประเดี๋ยวใจไพล่กลับเปนสุงสิง
แกล้งปรักปรำซ้ำเติมด้วยชังชิง	ถ้าเปนจริงเหมือนว่าจงฆ่าฟัน
เมื่อครั้งเดินทางมากลางป่า	ข้ากลัวอาว์จะรังเกียจเดียดฉัน
มิได้ใกล้เคียงเจ้าสุพรรณ	ลูกรักษาตัวมั่นถึงขั้นนี้
น้อยจิตรคิดคิดแล้วน่าสรวล	มาว่าข้าลามลวนไม่ควรที่
อันชู้เมียลูกไม่พอใจมี	จะบวชเสียมิดีฤๅบิดา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ลูกเอยลูกรัก	พ่อไม่แจ้งประจักษ์จึงด่าว่า
เจ้าคนตรงคนซื่ออย่าถืออาว์	จงง้องอนพูดจาแต่โดยดี
แล้วตรัสแก่เยาวมาลย์หลานน้อย	เจ้าอย่าพลอยถือโทษโกรธพี่
จงรักกันฉันญาตินะเทวี	บุญคุณเขามีแก่หลานรัก

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางสุพรรณนารีมีศักดิ์
ได้ฟังคั่งแค้นฤไทยนัก	นงลักษณ์จึงทูลไปทันที
อันสัญชาติทั้งหกเชษฐา	ข้าไม่ปราถนานับว่าพี่
อะไรช่างมุสาทั้งตาปี	เคยดื้อเถียงเช่นนี้นี่หลายครา
แต่วันเมื่อพระสังข์ศิลป์ไชยหาย	ต่างแยกย้ายรายค้นบนภูผา
ตัวหลานกับพี่ศรีสันทา	ไปเที่ยวหาสุมทุมพุ่มไม้
พอถึงที่เปลี่ยวก็เกี้ยวพาน	ทำหักหาญฉุดคร่าคว้าไขว่
ข้าหยิกข่วนหนักหนาไม่สาใจ	ยังวิ่งไล่มาจนชนนี
ครั้นพระมารดาข้าถาม	กลับพูดจาหยาบหยามเสียดสี
ข้านอนค้างกลางป่าพนาลี	ศรีสันท์นั้นมีแต่นึกร้าย
ลอบย่องเข้าหาข้าถีบเอา	ถูกเข้าที่อกหกล้มหงาย
ยังกลับขึ้นเสียงเถียงมากมาย	เห็นไม่มีชาติอายเท่าปลายเล็บ
สันดานด้านดื้อนี้สุดใจ	จะว่าอย่างไรก็ไม่เจ็บ
ทำไขหูสู้เถียงจนตาเย็บ	เติมแต้มแนมเหน็บไปทุกคราว

ฯ ๑๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ศรีสันทาว่าชะนางน้องสาว
ช่างประดิษฐ์ติดต่อเปนเรื่องราว	ว่ากล่าวสมอ้างไปข้างเดียว
สบประมาทกันเล่นเช่นนี้	เออนี่เมื่อไรข้าได้เกี้ยว
เขาว่าใจผู้หญิงนี้จริงเจียว	ออกเปนเขี้ยวเปนเล็บไล่เก็บความ
ที่ว่าข้าย่องเบาเข้าไป	เจ้าจับได้ฤๅหนอจะขอถาม
เมื่อผีหลอกวันนั้นเจ้าครั่นคร้าม	ลุกวิ่งบุ่มบ่ามมาหาเรา
ยังอ้อยอิ่งวิงวอนให้นอนเพื่อน	ข้าบิดเบือนอยู่จริงฤๅไม่เล่า
ช่างกะไรว่าได้ก็ว่าเอา	คิดดูสิเจ้าอย่าเอนเอียง
เท็จจริงตามแต่ตระลาการ	เหนื่อยปากรำคาญขี้คร้านเถียง
ขอพระบิตุรงค์จงไล่เลียง	ถ้าใครเพลี่ยงอย่าได้ไว้ชีวิตร

ฯ ๑๐ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฏรำคาญจิตร
กอดเข่าตระลึงคนึงคิด	ยิ่งฟังยิ่งผิดสังเกตนัก
ให้ฉงนสนเท่ห์โลเลใจ	จะจริงจังข้างไหนไม่ประจักษ์
สุดปัญญาพาทีที่จะซัก	จำจะชักเกลี่ยไกล่ให้ดีกัน
คิดพลางทางตรัสแก่น้องยา	จงฟังคำพี่ว่าอย่าเดียดฉัน
จะตัดสินให้เปนกลางทางธรรม์	คำของเจ้านั้นยังเลื่อนลอย
ข้างเขาว่าได้ไปรับมา	เห็นยืนยันหนักหนาไม่ราถอย
ดูถ้อยคำสำนวนก็เรียบร้อย	ทั้งพี่ได้ใช้สอยให้เขาไป
ฝ่ายพระน้องยาว่าคนอื่น	หามีตัวยั่งยืนเข้ามาไม่
เถียงกันเปล่าเปล่าเอาอะไร	ข้างเจ้าเปนผู้ใหญ่ควรอดออม
จงหลับนอนให้สบายหายเจ็บหลัง	อย่างคลุ้มคลั่งฤไทยจะไผ่ผอม
อันอ้ายยักษ์คนโซโตเท่าพ้อม	จะทุกข์ตรอมถึงมันไปทำไม

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาน้ำตาไหล
กล่าวถ้อยตอบตัดด้วยขัดใจ	เถิดคะอย่าได้พูดจากัน
อกเอ๋ยเอออะไรช่างหลับตา	พิพากษาชี้แจงแบ่งบั่น
กระนี้แหละควรเห็นว่าเปนธรรม์	เข้ากันนี่กะไรจนไม่คิด
สิ้นบุญวาศนาสิ้นอาไลย	จะอยู่ไยให้ระกำช้ำจิตร
เปนตายไม่เสียดายแก่ชีวิตร	จะสู้ติดตามองค์พระหลานชาย
ว่าพลางนางลุกจากแท่นที่	ฉวยฉุดบุตรีมาผันผาย
ไหนไหนก็ในจะวอดวาย	อย่าอยู่ให้ได้อายเลยลูกยา

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวเสนากุฏยุดหัดถา
จึงว่าพี่ไม่ให้เจ้าไคลคลา	อย่าโกรธาฮึดฮัดสบัดมือ
แต่แม่ลูกสองคนจะด้นไป	ยังเห็นงามแก่ใจอยู่แล้วฤๅ
จะทำให้ชาวเมืองเขาเลื่องฦๅ	ไม่ควรถือโกรธพี่เช่นนี้เลย
ซึ่งตัดสินนั้นผิดพึ่งคิดได้	ขออภัยเสียเถิดนะน้องเอ๋ย
แล้วว่าหลานสาวผู้ทรามเชย	ไม่ห้ามมารดาเลยนี่อย่างไร

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางเกสรสุมณฑาแถลงไข
อย่าห้ามน้องเลยคะคงจะไป	เห็นใจเสียแล้วที่ว่ารัก
จะเอาไว้ทำไมกับใบ้บ้า	ให้อับอายขายหน้าพระทรงศักดิ์
ข้าคนเมามัวมันชั่วนัก	พระอย่าพักทำปลอบให้ชอบใจ
ถ้าแม้นมิพบพานพระหลานขวัญ	จะด้นดั้นไปกว่าจะตักไษย
มายื้อยุดฉุดคร่าข้าไว้ไย	อรไทยเคืองขัดสบัดมือ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ น้องเอยน้องแก้ว	จะไปให้ได้แล้วจริงเจียวฤๅ
จงหยุดยั้งปฤกษาหารือ	อย่าอึงอื้อหุนหันฟั่นเฟือน
ต่อย่ำรุ่งพรุ่งนี้จึงคลาไคล	พี่จะตามทรามไวยไปเปนเพื่อน
แล้วร้องสั่งทั้งทหารพลเรือน	เร่งเตรียมไพร่ในเดือนประเดี๋ยวนี้

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ทั้งหกอัคเรศมเหษี
จึงทูลทัดภัศดาสามี	จงคิดดูให้ดีที่จะไป
เมียเห็นกัลยายังคลุ้มคลั่ง	พระจะพลอยตึงตังไปข้างไหน
จะพากันบุกป่าเที่ยวหาใคร	เมื่อมิใช่ลูกหลานว่านเครือ
อันเขตรแคว้นไพรระหงดงดาน	ล้วนยักษ์มารผีสางช้างเสือ
มันจะมาจับกินสิ้นเลือดเนื้อ	เห็นไพร่พลไม่เหลือมานคร
พระมิห้ามปรามจะตามใจ	เหมือนรบไปชมสวนเมื่อคราวก่อน
จนยักษ์มาพาไปได้ทุกข์ร้อน	ครั้งนี้ที่จะจรเมียหนักใจ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ปลื้มเอยปลื้มจิตร	จริงแล้วพี่คิดขึ้นมาได้
หาไม่ที่ไหนนั่นคงบรรไลย	อันบุญคุณเจ้าไซ้ไม่ลืมเลย
แล้วตรัสแก่ขนิษฐานารี	ตัวพี่ไม่ไปแล้วน้องเอ๋ย
พระอายใจผินหลังสั่งเปรย	อย่าเตรียมพลเลยนะเสนา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ น่าเอยน่าหัวร่อ	เช่นนี้ดอกหนอพระเชษฐา
อย่างไรอยู่ดูผิดแต่ก่อนมา	ทั้งหลับตาแล้วซ้ำฟังคำเมีย
ช่างไม่อัปรยศอดสู	แต่เขาขู่สำทับก็กลับเสีย
ต่อจะถูกกระทำยำเยีย	จีงเอียงเงี่ยไปข้างคนพูดเท็จ
เห็นสมเปนกระษัตริย์สุริวงศ์	เคยณรงค์สงครามไม่ขามเข็ด
พระไทยกะไรกล้าดังเหล็กเพ็ชร	ไม่เสด็จแล้วน้องจะขอลา
ลูกเอ๋ยอย่าช้ามาจะไป	ผิดชอบบรรไลยเสียในป่า
มายุดไว้ไยเล่าพระพี่ยา	ข่มเหงจริงยิ่งกว่าเจ้าหัวใจ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ ขวัญเอยขวัญเข้า	ที่พี่จะทิ้งเจ้าอย่าสงไสย
ถึงมาตรแม้นชีวันจะบรรไลย	คงจะไปเปนเพื่อนนางเทวี
แล้วมีสิงหนาทบัญชา	เหวยเหวยเสนาทั้งสี่
เร่งตรวจเตรียมรี้พลมนตรี	ครั้งนี้กูจะไปจริงจริงแล้ว
พระเหลียวสั่งมเหษีโสภา	กับหกโอรสากล้าแกล้ว
อย่าตามบิตุราชคลาศแคล้ว	อยู่รักษากรุงแก้วเถิดลูกรัก
ว่าพลางทางเสด็จเข้าที่สรง	แต่องค์อึกกะทึกกึกกัก
คาดตะกรุดลงยันต์ไปกันยักษ์	เอาแหวนถักพิรอดสอดนิ้วชี้
จับพระแสงคู่มือถือเงื้อง่า	ถึงยักษ์มาเท่าไรก็ไม่หนี
แล้วชวนสองกัลยานารี	จรลีลงจากปราสาทไชย

ฯ ๑๐ คำ ฯ เสมอ

๏ ขึ้นบนเกยรัตน์ชัชวาลย์	ทวยหาญประนมบังคมไหว้
เสด็จทรงคชสารมารประไลย	ทั้งสองอรไทยนั้นทรงรถ
โขลนจ่าเถ้าแก่แลงานกลาง	กำนัลสองข้างในไปเกือบหมด
ช้างประเทียบเรียบรันเปนหลั่นลด	ให้เคลื่อนทศโยธาคลาไคล

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ เทพเจ้าดลใจไพร่พล	ทั้งช่วยย่อย่นหนทางให้
แต่ปัญจาล์มาเมืองสังข์ศิลป์ไชย	ทางไกลสามวันเปนวันเดียว
กองหลวงล่วงลุมรคา	แดนบรรพตภาราป่าเปลี่ยว
สุริยาเย็นพยับลับเลี้ยว	คิดเกลียวกลัวไภยในไพรวัน
สั่งให้หยุดโยธีรี้พล	เร่งแบ่งคนตัดไม้ตั้งค่ายมั่น
ปลูกพลับพลาติดต่อให้พอกัน	น่าที่ใครไม่ทันโทษถึงตาย

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนาอภิวันท์แล้วผันผาย
เกณฑ์กันวุ่นไปทั้งไพร่นาย	บ้างตั้งค่ายบ้างจับทำพลับพลา

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พระปิ่นปักนัคเรศเชษฐา
จึงชวนสองแจ่มจันทร์กัลยา	ขึ้นสู่พลับพลาพนาดร

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

๏ แล้วกำชับกำชาข้าเฝ้า	พลเราล้าเลื่อยเหนื่อยอ่อน
เกลือกจะมีไภยพาลมาราญรอน	อย่าเห็นแก่หลับนอนจงตรวจตรา
ครั้นล่วงเข้าปฐมยามก็ไสยาศน์	ด้วยน้องนาฏนัดดาเสนหา
พระตั้งใจสวดมนต์ภาวนา	จนนิทราหลับใหลในราตรี

ฯ ๔ คำ ฯ ตระ