ตอนที่ ๒ ท้าวสามลให้นางทั้งเจ็ดเลือกคู่

ช้า

๏ มาจะกล่าวบทไป	ถึงท้าวสามลเรืองศรี
เสวยราชสมบัติสวัสดี	ในบุรีสามลพระนคร
อันองค์เอกอรรคชายา	ชื่อมณฑาเทวีศรีสมร
มีธิดานารีร่วมอุทร	ทั้งเจ็ดนามกรต่างกัน
น้องนุชสุดท้องชื่อรจนา	โสภาเพียงนางในสวรรค์
พรั่งพร้อมพระสนมกำนัล	เปนศุขทุกนิรันดร์วันคืน
ท้าวคิดรำพึงถึงเวียงไชย	นานไปจะเปนของเขาอื่น
เห็นจะไม่จิรังยั่งยืน	ด้วยลูกเต้าแต่พื้นเปนธิดา
จำจะคิดปลูกฝังเสียยังแล้ว	ให้ลูกแก้วมีคู่เสนหา
ถ้าเขยคนใดดีมีบุญญา	จะยกภารามอบให้ครอบครอง

ฯ ๑๐ คำ ฯ

ร่าย

๏ คิดพลางทางเรียกมเหษี	มาพาทีปฤกษาสองต่อสอง
เจ้าจงดำริห์ตริตรอง	แต่เราครองราชฐานมานานช้า
ทุกวันนี้ดูพี่กับตัวเจ้า	ไม่เที่ยงแท้แก่เถ้าลงนักหนา
เจ็บปวดครุ่นไปไข้ชรา	ถอยกำลังวังชาลงทุกปี
ยิ่งคิดคิดไปให้ใจสั้น	จะตายวันตายพรุ่งมิรู้ที่
พี่ปรารมภ์สมบัติของเรานี้	ถ้าแม้นหาบุญพี่ไม่จีรัง
จงช่วยกันดำริห์ตริตรองดู	จะหาคู่ให้ลูกปลูกฝัง
จะแบ่งปันเข้าของในท้องคลัง	ให้ครอบครองเวียงวังเห็นทันตา
จะจัดแจงแต่งตามอารมณ์เรา	เหมือนข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
กลัวเกลือกทั้งเจ็ดธิดา	มันจะไม่เสนหาก็มิรู้
ลางเนื้อชอบลางยาไม่ว่าได้	ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่
คำบุราณท่านว่าไว้เปนครู	พิเคราะห์ดูให้ต้องทำนองใน
พี่คิดจะประชุมให้พร้อมพรั่ง	กระษัตริย์ทั้งร้อยเอ็ดหัวเมืองใหญ่
ให้บุตรีเราเลือกตามชอบใจ	เจ้าจะเห็นกะไรจงว่ามา

ฯ ๑๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางมณฑาเสนหา
จึงทูลสนองพระบัญชา	ซึ่งตรัสมานี้ต้องประเพณี
จะให้เปนแก่นสารแก่บ้านเมือง	ได้ฦๅเลื่องไปทั่วทุกกรุงศรี
ตามแต่ภูวไนยจะเห็นดี	อันน้องนี้ไม่ขัดทัดทาน

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลปรีดิ์เปรมเกษมศานต์
เสด็จจากแท่นที่มิทันนาน	ออกพระโรงชัชวาลย์ทันใด

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

สามไม้

๏ ลดองค์ลงนั่งเหนือเก้าอี้	ตรัสสั่งเสนีผู้ใหญ่
แต่บรรดาเมืองขึ้นของเราไซ้	ทั้งร้อยเอ็ดเวียงไชยเคยไปมา
ผู้ใดมีโอรสรูปงาม	แต่ในสามสิบเศษชัณษา
ที่ยังไม่มีภิริยา	ให้จัดแจงแต่งมาทุกธานี
เราจะให้ธิดาทั้งเจ็ดองค์	เลือกดูรูปทรงส่งศรี
ถ้าลูกเราชอบใจจะได้ดี	จะเศกกับบุตรีให้ครองกัน
จงแต่งตราว่าตามความใน	ให้คนเร็วรีบไปทุกเขตรขัณฑ์
กำหนดไว้โดยช้าสิบห้าวัน	ให้มาถึงพร้อมกันยังธานี

ฯ ๘ คำ ฯ เจรจา

ร่าย

๏ บัดนั้น	อำมาตย์รับสั่งใส่เกษี
ถวายบังคมคัลอัญชลี	มาแต่งตราตามมีพระบัญชา
แล้วจัดเสนากว่าร้อย	เคยใช้สอยคล่องแคล่วแกล้วกล้า
สั่งความตามมีในท้องตรา	จงรีบไปรีบมาอย่านอนใจ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	ขุนหมื่นพันทนายน้อยใหญ่
ต่างรีบผายผันแยกกันไป	เวียงไชยทั้งร้อยเอ็ดพลัน

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา เชิด

๏ ครั้นถึงจึงเข้าไปวันทา	กราบทูลกระษัตราทุกเขตรขัณฑ์
แจ้งตามบัญชาสารพัน	ถวายหนังสือนั้นทันที

ฯ ๒ คำ ฯ

ช้าปี่

๏ เมื่อนั้น	ฝ่ายพระยาร้อยเอ็ดบุรีศรี
คลี่สารอ่านดูรู้คดี	เปรมปรีดิ์เปนพ้นคณนา
ต่างเรียกโอรสมาบอกเล่า	เปนลาภเราแล้วลูกเสนหา
จงตรวจตราบ่าวไพร่เร่งไคลคลา	ไปภาราสามลให้ทันการ
บ้างคิดมุยุลูกให้หย่าเมีย	จำจะทิ้งเปรี้ยวเสียไปกินหวาน
ที่บุตรหามีไม่ใจทยาน	คิดจัดแจงแต่งหลานเปลี่ยนไป
แล้วเลือกของอย่างยิ่งทุกสิ่งสรรพ์	สำหรับบรรณาการประทานให้
ต่างองค์อำนวยอวยไชย	เจ้าไปให้ได้ครองพระธิดา

ฯ ๘ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	หน่อกระษัตริย์สรวลสันต์หรรษา
นบนิ้วประนมบังคมลา	แล้วมาแต่งองค์อร่ามเรือง
บ้างขึ้นทรงรถคชสาร	ขี่ม้าผ่านขาวเขียวกะเลียวเหลือง
ต่างยกโยธานองเนือง	ออกจากเมืองรีบร้อนสัญจรไพร

ฯ ๔ คำ ฯ เชิด

๏ ครั้นถึงภาราสามล	จึงพักพลไว้นอกกรุงใหญ่
ชวนกันลีลาคลาไคล	เข้าหาเสนาในทันที

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

๏ บัดนั้น	อำมาตย์ผู้ใหญ่ในกรุงศรี
พูดจาปราไสโดยไมตรี	เอาบาญชีท้าวพระยาที่มานั้น

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ ครั้นได้นามทุกหน่อกระษัตรา	เสนาสี่นายก็ผายผัน
เข้าไปในท้องพระโรงคัล	อภิวันท์ทูลแถลงให้แจ้งใจ
บัดนี้หน่อกระษัตริย์ทุกภารา	ทั้งร้อยเอ็ดนั้นมาถึงกรุงใหญ่
แล้วอ่านรายชื่อเสียงเรียงลงไป	ตามในหางว่าวท้าวพระยา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระผู้ผ่านเขตรขัณฑ์หรรษา
จึงสั่งทั้งสี่เสนา	เร่งแต่งที่ข้างน่าให้พร้อมไว้
จงนำกษัตราทุกธานี	มาประชุมในที่พระโรงใหญ่
เราจะให้ทั้งเจ็ดอรไทย	มาเลือกตามชอบใจในพรุ่งนี้
เร่งจัดวังให้เสร็จทั้งเจ็ดแห่ง	จะได้แต่งตั้งการภิเศกศรี
สั่งเสร็จพระเสด็จจรลี	ขึ้นสู่ที่ข้างในมิได้ช้า

ฯ ๖ คำ ฯ เสมอ

๏ บัดนั้น	จึงเจ้าพนักงานถ้วนหน้า
เร่งจัดแจงแต่งที่ดังบัญชา	บ้างไปบอกกระษัตราให้เตรียมกาย

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	พวกเหล่าท้าวพระยาทั้งหลาย
ต่างองค์กระหยิ่มพริ้มพราย	ให้กระสันมั่นหมายวุ่นวายใจ
บ้างหยิบผ้ายกทองนุ่งลองดู	ใครใครเห็นไม่สู้รูปกูได้
พรุ่งนี้มิคนหนึ่งก็คนไร	จะจงจิตรพิศมัยเปนมั่นคง
บ้างนั่งนึกตรึกหาอุปเทห์	จะทำด้วยเสน่ห์ให้ลุ่มหลง
เห็นจะรุมรักเราทั้งเจ็ดองค์	คิดทนงเปรมปริ่มกระหยิ่มใจ
ลางองค์ถือมั่นโดยปัญญา	วาสนาหลังส่งแล้วคงได้
สุดแท้แต่กุศลสร้างไว้	จะเดือดเนื้อร้อนใจไปไยมี
บ้างเรียกหาหมอดูมาจับยาม	ให้ทายตามชตาราษี
จะสมคะเนฤๅไม่ในพรุ่งนี้	แต่เซ้าซี้ซักไซ้ไม่นิทรา

ฯ ๑๐ คำ ฯ เจรจา

โทน

๏ ครั้นรุ่งแสงสุริย์ใสไตรตรัจ	ทั้งร้อยเอ็ดกระษัตริย์ทรงภูษา
สอดเครื่องประดับระยับตา	แต่งกายาโอ่อวดประกวดกัน
บ้างถือห่อบุหงาทัดยาดม	ผ้าห่มชุบน้ำกุหลาบกลั่น
ต่างองค์กรายกรจรจรัล	พากันเข้าไปในวัง

ฯ ๔ คำ ฯ เพลง

ร่าย

๏ ครั้นถึงท้องพระโรงที่ข้างน่า	อำมาตย์มาจัดแจงให้ลุกนั่ง
ต่างชิงขึ้นน่าว่าไม่ฟัง	บ้างถุ้งเถียงเสียงดังอึงไป

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

ช้าปี่

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลยิ้มแย้มเจ่มใส
จึงชวนเมียรักร่วมใจ	ออกไปแย้มแกลแลดู
เห็นหน่อกษัตราที่มานั้น	หน้าตาคมสันขยันอยู่
คนข้างหลังลาดเลาเปนเจ้าชู้	ตาหูชอบกลเจ้ามณฑา

ฯ ๔ คำ ฯ

ร่าย

๏ คนโน้นรูปร่างกระจ้อยร่อย	หนุ่มน้อยน่ารักหนักหนา
คนนี้ที่ถัดกันลงมา	หน้าตาเปนประมาณพานพอดี
โน่นแน่คนนั้นอยู่ชั้นล่าง	รูปร่างจ้ำม่ำดำมิดหมี
เห็นฤๅไม่คนนั้นขันสิ้นที	หน้างอกออกฝีประปราย
ดูพลางทางสั่งเมียรัก	อย่าช้านักเลยเจ้าจะจวนสาย
จงเร่งรัดจัดแจงแต่งกาย	บุตรีโฉมฉายขึ้นมา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางมณฑาเสนหา
จึงพาทั้งเจ็ดธิดา	ไปสระสรงคงคาวารี

ฯ ๒ คำ ฯ เสมอ

ชมตลาด

๏ แต่งตัวตั้งใจจะให้งาม	ขมิ้นใส่ส้มมะขามขัดสี
แล้วอาบน้ำชำระอินทรีย์	ทาแป้งสารภีรื่นรวย
กระจกตั้งคันฉ่องส่องเงา	ผิวพรรณผมเผ้างามฉลวย
ใส่น้ำมันกันกวดกระหมวดมวย	ผัดหน้าด้วยแป้งญวนเปนนวลแดง
นุ่งผ้ายกอย่างต่างกัน	ช่อชั้นเชิงชายลายก้านแย่ง
สไบน่าเจียรบาดตาดทองแตง	เข็มขัดสายลายแทงประจำยาม
สร้อยนวมสวมสอดสังวาลวรรณ	ตาบกุดั่นเรืองรองทองอร่าม
กำไลสวมเก้าคู่ดูงาม	ใส่แหวนเพ็ชรแวววามครามสอดซับ
ทรงกรอบภักตร์พรรณรายพรายแพรว	กรรเจียกแก้วมณีสีสลับ
ใส่ตุ้มหูห้อยพลอยระยับ	ครั้นเสร็จสรรพขึ้นเฝ้าท้าวไท

ฯ ๑๐ คำ ฯ เพลงช้า

มุโล่ง

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลยิ้มย่องผ่องใส
จึงตรัสแก่ธิดายาใจ	พ่อให้ประชุมกระษัตรา
นงเยาว์เจ้าจงไปเลือกดู	ที่สมควรเปนคู่เสนหา
ถ้าแม้นประกอบชอบวิญญา	จงทิ้งมาลัยไปให้สวมมือ
พ่อจะแต่งตั้งการสยุมพร	ให้บังอรออกน่าค่าชื่อ
แต่เฝ้าปลอบสองรื้อสามรื้อ	ดูดู๋ดื้อนักหนาน่าขัดใจ

ฯ ๖ คำ ฯ

ร่าย

๏ เมื่อนั้น	ทั้งเจ็ดบุตรีศรีใส
ผูกคิ้วนิ่วหน้าไม่คลาไคล	ก้มแกะเสื่อลันไตไปมา
ให้นึกอัปรยศอดอาย	จะไปเลือกผู้ชายน่าขายหน้า
ยิ่งคิดยิ่งเขินเมินภักตรา	กัลยามิได้จรลี

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	องค์พระบิตุเรศเรืองศรี
กล่าวเกลี้ยงเลี่ยงปลอบให้ชอบที	วันดีแล้วแม่อย่าแชเชือน
อุส่าห์แข็งวิญญาคลาไคล	พ่อจะให้พี่เลี้ยงไปเปนเพื่อน
อะไรเฝ้าม้วนมิดบิดเบือน	ไม่เขยื้อนจากที่น่าตีรัน
นวลนางมณฑาช่วยว่ากล่าว	ลูบหลังลูกสาวแล้วรับขวัญ
ไปเถิดแม่ไปอย่าใจรั้น	ส่งมาไลยให้พลันทั้งเจ็ดองค์

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระบุตรีแน่งน้อยนวลหง
กลัวจะเคืองจิตรบิตุรงค์	โฉมองค์ขยับกายแล้วอายใจ
แต่ทำม่อยม้วนกระบวนกระบิด	แก้เก้อสกิดพี่ผู้ใหญ่
ต่อบิดรเตือนซ้ำจึงจำไป	กำนัลในพี่เลี้ยงเคียงมา

ฯ ๔ คำ ฯ เพลงกินรรำ

๏ ถึงท้องพระโรงธารม่านกั้น	เจ็ดนางนึกพรั่นเปนหนักหนา
ให้อดสูผู้ชายอายวิญญา	หน่วงหนักชักช้าไม่คลาไคล
พี่เลี้ยงทูลเตือนให้จรลี	นางหยิกตีค้อนควักผลักไส
เข้าแอบแฝงม่านกั้นชั้นใน	ขวยเขินสเทินใจไปมา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	หน่อกระษัตริย์นั่งคอยอยู่ข้างน่า
บ้างสกิดเพื่อนกันจำนรรจา	เมื่อไรจะออกมารำคาญใจ
ต่างคนกระหยิ่มยิ้มย่อง	ชะเง้อคอคอยมองหาเมินไม่
แลตามตีนม่านเห็นไวไว	เอ๊ะแล้วมิใช่ดอกกระมัง
ลางคนคะนองทำร้องบอก	หลอนหลอกลวงเพื่อนอยู่ข้างหลัง
ไม่เคยเห็นรูปร่างนางชาววัง	นิ่งนั่งตั้งสติอย่าเมินไป

ฯ ๖ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	พี่เลี้ยงกัลยาอัชฌาไศรย
จึงปลอบพระธิดายาใจ	เอออะไรมาเปนเช่นนี้
พระบิดาสั่งให้ไปเลือกคู่	จะอดสูใครเล่านะเจ้าพี่
เราเปนใจไปเองเมื่อไรมี	ไม่พอที่จะขืนขัดบัญชา
แม้นพระบิตุเรศรู้เหตุผล	เห็นพี่จะไม่พ้นโทษา
ว่าพลางผลักไสให้ไคลคลา	รบเร้าเฝ้าว่าวิงวอน

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งเจ็ดพระธิดาดวงสมร
จำเปนจำใจบทจร	บังอรอดสูดูร้าย
ทำลับลับล่อล่อรอรั้ง	เบียดบังพี่เลี้ยงเมียงม่าย
ผันแปรแลหลบตาชาย	ทั้งอายทั้งสเทินเดินเลือกไป

ฯ ๔ คำ ฯ เพลงฉิ่ง

๏ เมื่อนั้น	หน่อกระษัตริย์นับร้อยน้อยใหญ่
เห็นเจ็ดพระธิดายาใจ	ให้คิดพิศมัยในรูปทรง
ตั้งใจดูนางไม่วางตา	เสนหารุมรึงตลึงหลง
งามโฉมชอ้อนอ่อนเอวองค์	งามขนงวงภักตร์โสภา
บ้างพูดกับเพื่อนสนิทไม่คิดอาย	อันน้องนุชสุดท้ายคงตายข้า
เดี๋ยวนี้และมาไลยจะลอยมา	เจ้าคนนั้นกั้นหน้าข้าไว้ไย
บ้างนั่งหยัดดัดทรงดูนงลักษณ์	เหลือบมาสบภักตร์ยักคิ้วให้
ครั้นนางสเทินเมินหน้าไป	แกล้งทำกระแอมไอเปนแยบคาย
บ้างพาลโกรธขึ้งหึงษ์เพื่อนกัน	นางคนนั้นของข้าใครอย่าหมาย
ต่างเทลาะเกาะแกะกันวุ่นวาย	ถุ้งเถียงท้าทายมากมายไป

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ทั้งเจ็ดบุตรีศรีใส
แต่เก้อเก้ออายอายวุ่นวายใจ	เลือกกระษัตริย์น้อยใหญ่ทุกหน้ามา
อันทั้งหกเทวีพี่นาง	เลือกได้รูปร่างงามหนักหนา
เมียงม่ายหมายทิ้งพวงมาลา	สวมหัดถ์กระษัตราทั้งหกองค์

ฯ ๔ คำ ฯ เชิดฉิ่ง

๏ ฝ่ายโฉมรจนาทรามไวย	นางไม่ต้องจิตรคิดประสงค์
กลับมาเฝ้าบาทบิตุรงค์	โฉมยงบังคมก้มภักตรา
จึงทูลว่ากระษัตริย์ทั้งนั้นไซ้	ลูกมิได้มุ่งมาดปราถนา
จะขออยู่สนองรองบาทา	ไปกว่าชีวันจะบรรไลย

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลบ่นออดทอดใจใหญ่
ลูกเอ๋ยพ่อนี้หวังตั้งใจ	จะจัดแจงแต่งให้เห็นทันตา
จึงประชุมพร้อมพรั่งครั้งนี้	แต่ล้วนลูกผู้ดีมียศถา
ทั้งรูปทรงส่งศรีโสภา	ยังไม่เสนหาอาไลย
แม่มณฑาจะคิดกระไรเล่า	ยังคนเดียวดอกเจ้าทำกรรมให้
มันไม่สิ้นห่วงบ่วงใย	ฉวยชั่วไปก็รำคาญขี้คร้านตี
พี่คิดว่าสุดแท้แต่เราเถิด	ไม่พักประดักประเดิดจู้จี้
แต่งพร้อมกับพี่สาวเสียคราวนี้	ฤๅไม่เห็นด้วยพี่จงท้วงติง

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางมณฑาหวั่นจิตรคิดกริ่ง
จึงแถลงแจ้งในใจจริง	อันเปนหญิงพงศ์เผ่าเหล่ากอ
ถ้าใจไม่สมัครรักผัว	มักทำชั่วให้อายขายหน้าพ่อ
พระองค์จงได้รั้งรอ	น้องจะขอให้ป่าวชาวภารา
ครั้งนี้อย่าเลือกว่าแก่หนุ่ม	หามาประชุมจงพร้อมหน้า
ให้เลือกตามใจรักอิกสักครา	สุดแต่วาศนาธิดาเรา

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลตอบชอบแล้วเจ้า
ที่ความวิตกนั้นค่อยบันเทา	น้อยฤๅนั่นขวัญเข้าเจ้าช่างคิด
ว่าพลางทางมีบัญชา	ตรัสเรียกเสนาคนสนิท
จงเข้ามาข้างในให้ใกล้ชิด	ประกาสิตสั่งไปมิได้ช้า
อันหน่อกระษัตริย์ทั้งหกองค์	ซึ่งลูกรักเราจงเสนหา
ให้อยู่วังยั้งท่ารจนา	จะแต่งการวิวาห์ให้พร้อมกัน
แต่พวกเมืองออกนอกนั้นไซ้	ให้กลับไปนิเวศน์เขตรขัณฑ์
เร่งร้องป่าวชาวเมืองทั้งปวงนั้น	จนชั้นทรพลคนเข็ญใจ
ให้มันแต่งตัวตามทำนอง	มาประชุมน่าท้องพระโรงใหญ่
จะให้ลูกรักร่วมฤไทย	เลือกคู่ดูใหม่ในพรุ่งนี้

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เสนารับสั่งใส่เกษี
มาบอกกระษัตราทุกธานี	ตามมีพระราชบัญชา

ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	หน่อกระษัตริย์ทั้งหกเร่งหรรษา
นั่งสบายอารมณ์ดมมาลา	หัวเราะร่าขาแข้งกระดิกเพลา
บ้างพูดจาเปรียบเปรยเย้ยเพื่อนกัน	อย่างไรนั่นลงนั่งกอดเข่า
วาศนาหาไม่แล้วชาวเรา	แต่ได้เข้ามาเห็นก็เปนดี
หกองค์กระหยิ่มยิ้มย่อง	ผุดผ่องภักตราราษี
ต่างต่างย่างเยื้องจรลี	เสนีนำน่าพาไปวัง
พวกที่ไม่สมปราถนา	ดังจะเสียวิญญาเปนบ้าหลัง
น้อยใจด้วยผู้หญิงชิงชัง	วาศนาหนหลังช่างอาภัพ
ต่างแกล้งทำชื่นฝืนอารมณ์	บ้างเดินหกล้มบ้างลมจับ
เหงื่อไหลอาบหน้าเอาผ้าซับ	ขึ้นม้าช้างต่างกลับไปเวียงไชย

ฯ ๑๐ คำ ฯ เชิด

๏ บัดนั้น	เสนานายอำเภอน้อยใหญ่
ทั้งรั้วแขวงตีฆ้องร้องป่าวไป	ทั่วในจังหวัดนัครา
พรุ่งนี้แต่มืดขมุกขมัว	จงจัดแจงแต่งตัวให้โอ่อ่า
เข้าไปน่าพระลานชานชาลา	พระธิดาจะเลือกเปนคู่ครอง

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ บัดนั้น	ประชาชายรู้ทั่วทุกบ้านช่อง
บ้างเต้นบ้างรำทำคะนอง	กระหยิ่มยิ้มย่องอยู่ทุกคน
พวกนักเลงเล่นเบี้ยเสียถั่ว	ครอบครัวอัตคัดขัดสน
ไม่มีผ้าเสื้อแสงจะแต่งตน	เที่ยวซุกซนยืมหยิบเพื่อนกัน
เหล่าพวกอุตริริร่าง	ตัดผมยักอย่างให้ส้อยสั้น
หวีกระจายรายเส้นเปนแปรงชัน	เช็ดน้ำมันกันหน้าด้วยมีดน้อย
บ้างติดตำหรับใหญ่เอาไฟอัง	กระจกตั้งนั่งหย่งก่งคอสอย
แค้นใจไม่ใคร่จะเรียบร้อย	เฝ้าตะบอยหวีหัวมัวเมา
พวกเหล่าเจ้าชู้หัวอกกรม	เผ้าผมตกแสกทำหน้าเศร้า
เชิงจะพูดจะจาคิ้วตาเพรา	นั่งไหนกอดเข่าเฝ้าทำทุกข์
พวกขุนนางต่างแต่งตัวลอง	นุ่งยกทองเกี้ยวส่านสีหมากสุก
บ้างนุ่งลายพื้นตองลองนั่งลุก	ดูกะปุกกะปุยกรุยกราย
ที่ป่วยไข้ได้ข่าวเขาป่าวร้อง	ลุกขึ้นเดินได้คล่องเหมือนหนึ่งหาย
พาลโกรธภรรยาด่าแม่ยาย	เคืองขุ่นวุ่นวายเพราะรายนึก

ฯ ๑๔ คำ ฯ เจรจา

๏ ครั้นไก่ขันแซ่เสียงเที่ยงคืน	ต่างคนต่างตื่นขึ้นแต่ดึก
ตกแต่งกายาโอฬารึก	อื้ออึงอึกกะทึกไปทุกคน
บ้างทาแป้งแต่งตัวฉุยฉาย	นุ่งลายนอกอย่างหางปัดส้น
บ้างนุ่งห่มสมตัวตามจน	สับสนอลหม่านไม่หลับนอน
พอท้องฟ้าขาวเช้าตรู่	ที่ใครอยู่บ้านใกล้ก็ไปก่อน
เนื่องแน่นถนนในนคร	ค่อยผ่อนเข้าไปในวัง
ลางคนแก่เถ้าเกือบเข้าโลง	ก็เดินหอบหิ้วโครงมาข้างหลัง
ถือไม้เท้าโซเซเก้กัง	เข้ามาด้วยเขามั่งไม่เจียมตน
ที่เปนง่อยเพลียเสียแข้งขา	ก็นั่งถดถัดมาตามถนน
เจ็บปวดไม่ว่าอุส่าห์ทน	เสลือกสลนกล่นเกลื่อนกันมา

ฯ ๑๐ คำ ฯ เชิด

๏ คับคั่งทั้งท้องพระโรงไชย	ผู้ดีปนเข็ญใจก็ไม่ว่า
อยากจะใคร่ได้องค์พระธิดา	ต่างคิดสมบัติบ้าอยู่ทุกคน
บ้างชิงที่ตีต่อยปะเตะปะตะ	เอะอะอึงคนึงสับสน
ตำรวจวังถือหวายวิ่งวน	ไล่ขู่ผู้คนอยู่เปนควัน

ฯ ๔ คำ ฯ เจรจา

๏ เมื่อนั้น	ท้าวสามลปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
จึงตรัสแก่ธิดาดวงจันทร์	จอมขวัญของพ่อผู้ยอดรัก
บัดนี้ชาวเมืองมาพร้อมหน้า	จงไปทัศนาให้ประจักษ์
เลือกคู่ดูให้งามภักตร์	ตามแต่ใจรักเถิดลูกอา

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นวลนางรจนาเสนหา
ก้มเกล้าดุษฎีแล้วลีลา	สองพี่เลี้ยงกัลยาก็ตามไป

ฯ ๒ คำ ฯ เพลง

๏ เดินดูเสนาข้าเฝ้า	ทั้งเหล่าเศรษฐีผู้ดีไพร่
ให้เคืองคายไนยเนตรนางทรามไวย	มิได้ประกอบชอบวิญญา
นางจึงเสด็จกลับมาฉับพลัน	อภิวันท์บิตุเรศนาถา
ทูลว่าชาวเมืองที่ป่าวมา	ลูกไม่เสนหาอาไลย
ขออยู่ด้วยชนกชนนี	ที่จะมีภัศดานั้นหาไม่
เบื้องหน้าถ้าตัวลูกชั่วไป	จงฆ่าเสียอย่าไว้ชีวิตร

ฯ ๖ คำ ฯ