บทนำเรื่อง

เรื่อง แม่สอนลูก เป็นวรรณกรรมคำสอนที่แต่งเป็นกาพย์ ๒ ชนิด คือ กาพย์ยานี ๑ บท และกาพย์สุรางคนางค์ จำนวน ๓๖ บท ปรากฏอยู่ตอนท้ายของเรื่องโสวัตกลอนสวด จากเอกสารสมุดไทย เลขที่ ๖๐๔ หมวดวรรณคดี หมู่กลอนสวดซึ่งเก็บรักษาไว้ที่กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ

คำสอนเรื่องแม่สอนลูกเริ่มต้นด้วยบทประณามพจน์ผู้แต่งกราบขอพรพระรัตนตรัยในการแต่งและบอกจุดมุ่งหมายไว้ชัดเจนว่าแต่งเป็นคำสอนของมารดาเพื่อสั่งสอนบุตรสาว ดังความว่า

เนื้อหาของคำสอนเรื่องแม่สอนลูกเป็นการอบรมสั่งสอนของมารดาให้บุตรสาวรู้จักหน้าที่ของการปฏิบัติตนในเรื่องของการแสดงกิริยามารยาท การครองตน การรู้จักปฏิบัติตนให้เหมาะสม รู้จักฝึกหัดการบ้านการเรือน เย็บปักถักร้อย การแต่งกาย เป็นต้น

คำสอนเกี่ยวกับกิริยามารยาท เช่น ให้ระมัดระวังในการลุกนั่งอย่างสงบเสงี่ยม ระวังการพูดจาให้เหมาะสมไม่พูดจาหยาบคาย อย่าหัวเราะเสียงดัง อย่าเถียงและทะเลาะกับญาติพี่น้อง

และคำสอนว่า

สอนให้รู้จักฝึกหัดงานฝีมือสำหรับสตรี เช่น การทอผ้าไว้เป็นวิชาประดับตนเพื่อนำไปประกอบเป็นอาชีพเลี้ยงตนเองได้

อย่าคบเพื่อนชาย และพาเข้าบ้าน ดังคำสอน

ให้รู้จักขยันทำงาน และคอยดูแลบ้าน ดังคำสอน

ให้รู้จักคิดและใช้สติปัญญา มีความระวังรอบคอบเรื่องการใช้จ่าย ดังคำสอน

และผู้แต่งได้กล่าวถึงสตรีที่ไม่เคารพเชื่อฟังคำสั่งสอน ประพฤติตนไม่เหมาะสมเอาแต่แต่งตัวให้ผู้ชายสนใจ สตรีเหล่านี้ไม่ควรนำมาเป็นเยี่ยงอย่าง เพราะจะทำให้เป็นที่อับอายแก่วงศ์ตระกูล

ตอนท้ายของเรื่องเป็นการสั่งสอนให้บุตรสาวหรือสตรีทั่วไปได้ทราบว่าคำสอนของมารดานี้จะเป็นประโยชน์ต่อการประพฤติปฏิบัติตนให้พร้อมสำหรับการเป็นแม่บ้านแม่เรือน ให้จดจำและนำไปใช้เพื่อเสริมคุณค่าความดีงามในตนเอง ดังความว่า