สุภาษิตสอนสตรี
| [๑]๏ ประนมหัตถ์นมัสการขึ้นเหนือเศียร | |
| ต่างประทีปโกสุมปทุมเทียน | จำนงเนียรนบบาทพระศาสดา |
| อันเป็นมิ่งโมลีสี่ทวีป | ดังประทีปส่องทั่วทุกทิศา |
| ก็ล่วงลับดับไกลนัยนา | สู่มหาห้องนิพพานสำราญรมย์ |
| ฉันชื่อภู่ผู้ประดิษฐ์คิดสนอง | ขอประคองคุณใส่ไว้เหนือผม |
| ให้ประเสริฐเลิศล้ำด้วยคำคม | โดยอารมณ์ดำริรักชักภิปราย ฯ |
| ๏ ขอเจริญเรื่องตำรับฉบับสอน | ชาวประชาราษฎรสิ้นทั้งหลาย |
| อันความชั่วอย่าได้มัวมีระคาย | จะสืบสายสุริยวงศ์เป็นมงคล |
| ผู้ใดเกิดเป็นสตรีอันมีศักดิ์ | บำรุงรักกายไว้ให้เป็นผล |
| สงวนงามตามระบอบให้ชอบกล | จึงจะพ้นภัยพาลการนินทา |
| เป็นสาวแซ่แร่รวยสวยสะอาด | ก็หมายมาดเหมือนมณีอันมีค่า |
| แม้แตกร้าวรานร่อยถอยราคา | จะพลอยพาหอมหายจากกายนาง |
| อันตัวต่ำแล้วอย่าทำให้กายสูง | ดูเยี่ยงยูงแววยังมีที่วงหาง |
| ค่อยเสงี่ยมเจียมใจจะไว้วาง | ให้ต้องอย่างกิริยาเป็นนารี ฯ |
| ๏ จะนุ่งห่มดูพอสมศักดิ์สงวน | ให้สมควรรับพักตร์ตามศักดิ์ศรี |
| จะผัดหน้าทาแป้งแต่งอินทรีย์ | ดูฉวีผิวเนื้ออย่าเหลือเกิน |
| จะเก็บไรไว้ผมให้สมพักตร์ | บำรุงศักดิ์ตามศรีมิให้เขิน |
| เป็นสุภาพราบเรียบแลเจริญ | คงมีผู้สรรเสริญอนงค์ทรง |
| ใครเห็นน้องต้องนิยมชมไม่ขาด | ว่าฉลาดแต่งร่างเหมือนอย่างหงส์ |
| ถึงรูปงามทรามสงวนนวลอนงค์ | ไม่รู้จักแต่งทรงก็เสียงาม ฯ |
| ๏ ประการหนึ่งซึ่งจะเดินดำเนินนาด | ค่อยเยื้องยาตรยกย่างไปกลางสนาม |
| อย่าไกวแขนสุดแขนเขาห้ามปราม | เสงี่ยมงามสงวนไว้แต่ในที |
| อย่าเหินกรายย้ายอกยกผ้าห่ม | อย่าเสยผมกลางทางหว่างวิถี |
| อย่าพูดเพ้อเจ้อไปไม่สู้ดี | เหย้าเรือนมีกลับมาจึ่งหารือ |
| ให้กำหนดจดจำแต่คำชอบ | ผิดระบอบแบบกระบวนอย่าควรถือ |
| อย่านุ่งผ้าพกใหญ่ใต้สะดือ | เขาจะลือว่าเล่นไม่เห็นควร |
| อย่าลืมตัวมัวเดินให้เพลินจิต | ระวังปิดปกป้องของสงวน |
| เป็นนารีที่อายหลายกระบวน | จงสงวนศักดิ์สง่าอย่าให้อาย |
| อนึ่งเนตรอย่าสังเกตให้เกินนัก | จงรู้จักอาการประมาณหมาย |
| แม้ประสบพบเหล่าเจ้าผู้ชาย | อย่าชม้ายทำชะม้อยตะบอยแล |
| อันนัยน์ตาพาตัวให้มัวหมอง | เหมือนทำนองแนะออกบอกกระแส |
| จริงมิจริงเขาก็เอาไปเล่าแช | คนรังแกมันก็ว่านัยน์ตาคม ฯ |
| ๏ อันที่จริงหญิงกับชายย่อมหมายรัก | มิใช่จักตัดทางที่สร้างสม |
| แม้จักรักรักไว้ในอารมณ์ | อย่ารักชมนอกหน้าเป็นราคี |
| ดังพฤกษาต้องวายุพัดโบก | เขยื้อนโยกก็แต่กิ่งไม่ทิ้งที่ |
| จงยับยั้งชั่งใจเสียให้ดี | เหมือนจามรีรู้จักรักษากาย |
| อันตัวนางเปรียบอย่างปทุมเมศ | พึ่งประเวสผุดพ้นชลสาย |
| หอมผกาเกสรขจรจาย | มิได้วายภุมรินทร์ถวิลปอง |
| ครั้นได้ชมสมจิตพิศวาส | ก็นิราศแรมจรัลผันผยอง |
| ไม่อยู่เฝ้าเคล้ารสเที่ยวจดลอง | ดูทำนองใจชายก็คล้ายกัน |
| แม้นชายใดใจประสงค์มาจงรัก | ให้รู้จักเชิงชายที่หมายมั่น |
| อันความรักของชายนี้หลายชั้น | เขาว่ารักรักนั้นประการใด |
| จงพินิจพิศดูให้รู้แน่ | อย่าทำแต่ใจเร็วจะเหลวไหล |
| เปรียบเหมือนคิดปริศนาอย่าไว้ใจ | มันมักไพล่แพลงขุมเป็นหลุมพราง |
| อันแม่สื่ออย่าได้ถือเป็นบรรทัด | สารพัดเขาจะพูดนี้สุดอย่าง |
| แต่ล้วนดีมีบุญลูกขุนนาง | มาอวดอ้างให้อนงค์หลงอาลัย |
| อันร้ายดีมิได้เห็นเป็นแต่ว่า | จะคาดหน้าแน่ลงที่ตรงไหน |
| เหมือนเขาหลอกบอกลาภถึงเมืองไกล | อย่าควรไปตามคำเขารำพัน |
| ทางไกลตาอุปมาเหมือนเสียเนตร | สุดสังเกตเท็จจริงทุกสิ่งสรรพ์ |
| เขาจะนำไปให้ตายก็ตายพลัน | คนทุกวันเชื่อมันยากปากมันโกง |
| อันแม่สื่อคือปีศาจที่อาจหาญ | ใครบนบานเข้าสักหน่อยก็พลอยโผง |
| อย่าเชื่อนักมักตับจะดับโครง | มันชักโยงอยากกินแต่สินบน |
| อันความชั่วอยู่ที่ตัวของเราหมด | ต้องกำสรดโศกร้างอยู่กลางหน |
| จงฟังหูไว้หูกับผู้คน | สืบยุบลเสียให้แน่อย่าแร่ไป ฯ |
| ๏ คิดถึงตัวหาผัวนี้หายาก | มันชั่วมากนะอนงค์อย่าหลงใหล |
| คนสูบฝิ่นกินสุราพาจัญไร | แม้นหญิงใดร่วมห้องจะต้องจน |
| มักเบียดเบียนบีฑาประดาเสีย | เหมือนเลี้ยงเหี้ยอัปรีย์ไม่มีผล |
| ไม่ทำมาหากินจนสิ้นตน | แล้วซุกซนตีชิงเที่ยววิ่งราว |
| ที่บางคนนั้นชั่วเป็นหัวไม้ | ให้พอใจชกตีเขามี่ฉาว |
| ท่านจับได้ใส่ตรวนพรวนคอยาว | แล้วบอกข่าวโศกศัลย์ถึงภรรยา |
| เขาเป็นผัวตัวเป็นเมียเสียไม่ได้ | มีหาไม่เงินทองก็ต้องหา |
| ไปเสียลดเสียหลั่นพันธนา | ค่าฤชาก็ต้องเสียขายเมียลง |
| เพราะมีผัวชั่วไปจึงได้ยาก | แสนลำบากบอบนักอย่ามักหลง |
| บ้างเล่นเบี้ยเสียถั่วมัวทะนง | หน่อยก็ลงจำนำเขาร่ำไป |
| มีเข้าของเคยผูกให้ลูกเต้า | ก็เบียนเอาสิ้นสุดหาหยุดไม่ |
| ลงชั้นว่าผ้าผ่อนท่อนสไบ | เอาไปไขว้เล่นโปจนโซโทรม |
| ยังแต่เมียจะเกลี่ยไกล่ไปขายซื้อ | คอยหารือร่วมภิรมย์เมื่อชมโฉม |
| ครั้นรักผัวก็จะมัวด้วยลมโลม | ต่อล้มโครมแล้วก็ครวญหวนถึงตัว |
| จะคิดทำอย่างไรก็ใช่ที่ | ต้องรับหนี้ยากแค้นใช้แทนผัว |
| ถ้าคนผู้รู้สึกสำนึกตัว | จะยังชั่วด้วยไม่เฉยชะเลยใจ |
| จะหาคู่สู่สมนิยมหวัง | จะระวังชั่วช้าอัชฌาสัย |
| ที่ชายดีนั้นก็มีอยู่ถมไป | ใช่วิสัยเขาจะชั่วไปทั่วเมือง |
| แต่ใจคนมักจะรนไปหาผิด | ครั้นได้คิดจิตตรอมออกผอมเหลือง |
| ต้องเดือดดิ้นกินน้ำอยู่นองเนือง | จะสุดเปลื้องราคินให้สิ้นคาว ฯ |
| ๏ เป็นสตรีสุดดีแต่เพียงผัว | จะดีชั่วก็แต่ยังกำลังสาว |
| ลงจนสองสามจืดไม่ยืดยาว | จะกลับหลังอย่างสาวสิเต็มตรอง |
| ถ้าคนดีมิได้ซ้ำระยำยับ | ถึงขัดสนจนทรัพย์ไม่เศร้าหมอง |
| คงมีผู้ชูช่วยประคับประคอง | เปรียบเหมือนทองธรรมดาราคามี |
| ถ้าแม้นตัวชั่วช้ำระยำแล้ว | จะปัดแผ้วถางผืนไม่คืนที่ |
| เหมือนทองแดงแฝงฝ้าเป็นราคี | ยากจะมีผู้ประสงค์จำนงใจ |
| จงรักตัวอย่าให้มัวราคีหมอง | ถือทำนองแบบโบราณท่านขานไข |
| อย่าเอาผิดมาเป็นชอบประกอบใจ | จงอยู่ในโอวาทญาติวงศ์ |
| แม้รู้จักรักร่างเป็นอย่างยิ่ง | จะเพริศพริ้งสมสวาทเป็นราชหงส์ |
| จงกำหนดอดส่าห์รักษาทรง | อย่าลุ่มหลงด้วยอุบายของชายพาล |
| อันคำคมลมบุรุษนั้นสุดกล้า | เขาย่อมว่ารสลิ้นนี้กินหวาน |
| จงระวังตั้งมั่นในสันดาน | อย่าลนลานหลงระเริงด้วยเชิงชาย |
| เขารักจริงให้สู่ขอกับพ่อแม่ | อย่าวิ่งแร่หลงงามไปตามง่าย |
| เขาไม่เลี้ยงไล่ขับจะอับอาย | ต้องเป็นม่ายอยู่กับบ้านประจานตน |
| ข้างพ่อแม่ก็จะโกรธพิโรธร่ำ | จะจองจำตีโบยออกโหยหน |
| ด้วยท่านอายขายหน้าประชาชน | ไม่รักตนเราจึงต้องมาหมองมัว |
| ถ้าปะว่าแม่พ่อใจคอร้าย | กลับซื้อขายคิดเอากับเจ้าผัว |
| แม้นชายจนคนขัดพลัดเข้าตัว | เราทำชั่วก็ต้องขายกายเราเอง |
| จะขึ้งโกรธโทษผู้ใหญ่ว่าไม่รัก | เพราะเราคิดผิดนักไม่เหมาะเหมง |
| ชั้นพ่อแม่ของตัวไม่กลัวเกรง | ใจตัวเองพาหลงไปลงตม |
| ท่านเลี้ยงมาว่าจะให้เป็นหอห้อง | หมายจะกองทุนสินกินขนม |
| ครั้นลูกตัวชั่วถ่อยน้อยอารมณ์ | จึงตรอมตรมโกรธบุตรนี้สุดใจ |
| แม้ลูกดีก็จะมีศรีสง่า | ญาติวงศ์พงศาก็ผ่องใส |
| ถึงเพื่อนบ้านฐานถิ่นที่ใกล้ไกล | ก็มีใจสรรเสริญเจริญพร ฯ |
| ๏ จงรักนวลสงวนงามห้ามใจไว้ | อย่าหลงใหลจำคำที่ร่ำสอน |
| คิดถึงหน้าบิดาและมารดร | อย่ารีบร้อนเร็วนักมักไม่ดี |
| เมื่อสุกงอมหอมหวนจึงควรหล่น | อยู่กับต้นอย่าให้พรากไปจากที่ |
| อย่าชิงสุกก่อนห่ามไม่งามดี | เมื่อบุญมีคงจะมาอย่าปรารมภ์ |
| อย่าคิดเลยคู่เชยคงหาได้ | อุตส่าห์ทำลำไพ่เก็บประสม |
| อย่าเกียจคร้านการสตรีจงนิยม | จะอุดมสินทรัพย์ไม่อับจน |
| ถ้าแม้ทำสิ่งใดให้ตลอด | อย่าทิ้งทอดเที่ยวไปไม่เป็นผล |
| เขม้นขะมักรักงานการของตน | อย่าซุกซนคบเพื่อนไพล่เชือนแช |
| เมื่อเหนื่อยอ่อนนอนหลับอยู่กับบ้าน | อย่าเที่ยวพล่านพูดผลอประจ๋อประแจ๋ |
| อะไรฉาวกราวเกรียวอย่าเหลียวแล | ฟังให้แน่เนื้อความค่อยถามกัน |
| ระวังดูเรือนเหย้าและข้าวของ | จะบกพร่องอะไรที่ไหนนั่น |
| เห็นไม่มีแล้วอย่าอ้างว่าช่างมัน | จงผ่อนผันเก็บเล็มให้เต็มลง |
| มีสลึงพึงประจบให้ครบบาท | อย่าให้ขาดสิ่งของต้องประสงค์ |
| จงมักน้อยกินน้อยค่อยบรรจง | อย่าจ่ายลงให้มากจะยากนาน |
| ไม่ควรซื้อก็อย่าไปพิไรซื้อ | ให้เป็นมื้อเป็นคราวทั้งคาวหวาน |
| เมื่อพ่อแม่แก่เฒ่าชรากาล | จงเลี้ยงท่านอย่าให้อดระทดใจ |
| ด้วยชนกชนนีนั้นมีคุณ | ได้การุญเลี้ยงรักษามาจนใหญ่ |
| อุ้มอุทรป้อนข้าวเป็นเท่าไร | หมายจะได้พึ่งพาธิดาดวง |
| ถ้าเราดีมีจิตคิดอุปถัมภ์ | กุศลล้ำเลิศเท่าภูเขาหลวง |
| จะปรากฏยศยิ่งสิ่งทั้งปวง | กว่าจะล่วงลุถึงซึ่งวิมาน |
| เทพไทในห้องสิบหกชั้น | จะชวนกันสรรเสริญเจริญสาร |
| ว่าสตรีนี้เป็นยอดยุพาพาล | ได้เลี้ยงท่านชนกชนนี ฯ |
| ๏ ที่บางนางนั้นก็ทำทุจริต | มิได้คิดคุณท่านเท่าเกศี |
| เห็นพ่อแม่ยากไร้ไม่ไยดี | ดูเป็นทีอายเพื่อนเบือนอารมณ์ |
| เขาถามไถ่ว่ามิใช่เป็นพ่อแม่ | ทำพูดแก้เกลื่อนกลับจะทับถม |
| ให้ตามหลังบังคับด้วยคำคม | ไม่ชื่นชมยกชูขึ้นบูชา |
| คนผู้นั้นครั้นตายวายชีวาตม์ | คงไม่คลาดแคล้วนรกตกถลา |
| ไม่เห็นเดือนเห็นตะวันพระจันทรา | ทรมาหมกไหม้ในไฟฟอน |
| ถ้าอยู่ไปในมนุษย์โลกเล่า | เทพเจ้าท่านก็แช่งแสร้งสังหรณ์ |
| ให้ยากยับอัปราอนาทร | ยิ่งกว่าทำมารดรให้ร้อนใจ |
| แม้จะมีเงินทองของทั้งหลาย | คงฉิบหายมั่นคงอย่าสงสัย |
| จะเกิดโจรราวีอัคคีภัย | เพราะว่าใจหยาบช้าคิดทารุณ |
| หญิงเช่นนี้ชายอย่าได้ไปร่วมรัก | จะเสื่อมศักดิ์เสียเช่นเป็นสถุล |
| แต่พ่อแม่เจียวยังใจไม่การุญ | เนรคุณมิได้คิดอนิจจัง |
| ซึ่งสตรีที่ท่านดีอย่าดูเยี่ยง | จงหลีกเลี่ยงเสียให้พ้นคนขี้ถัง |
| แม้ร่วมรอยก็จะพลอยระยำมัง | ดุจดังเอาทองแดงเข้าแฝงกุม ฯ |
| จะสอนใจไว้ทุกสิ่งเป็นหญิงสาว | ให้พ้นคาวข่าวชั่วเข้ามั่วสุม |
| ให้ผันผ่อนเหมือนหนึ่งนอนในห่วงรุม | จงสุขุมคิดแบ่งให้เบาบาง |
| อย่าทำนองลักษณะจะเป็นโทษ | ตัดประโยชน์พี่น้องเขาหมองหมาง |
| ถึงจะรักรักให้ยืดอย่าจืดจาง | จะไว้วางกิริยาให้น่าดู |
| จะพูดจาปราศรัยกับใครนั้น | อย่าตะคั้นตะคอกให้เคืองหู |
| ไม่ควรพูดอื้ออึงขึ้นมึงกู | คนจะหลู่ล่วงลามไม่ขามใจ |
| แม้จะเรียนวิชาทางค้าขาย | อย่าปากร้ายพูดจาอัชฌาสัย |
| จึงซื้อง่ายขายดีมีกำไร | ด้วยเขาไม่เคืองจิตระอิดระอา |
| เป็นมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก | จะได้ยากโหยหิวเพราะชิวหา |
| แม้พูดดีมีคนเขาเมตตา | จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ |
| ถึงชายใดเขาพอใจมาพูดเกี้ยว | อย่าโกรธเกรี้ยวโกรธาว่าหยาบหยาม |
| เมื่อไม่ชอบก็อย่าตอบเนื้อความตาม | มันจะลามเล่นเลยเหมือนเคยเป็น |
| ถึงจะไปในพิภพให้จบทั่ว | แต่ความชั่วอย่าให้ผู้ใดเห็น |
| จงอุตส่าห์ปกปิดให้มิดเม้น | จึงจะเป็นคนดีมีปัญญา |
| เมื่อจะจรนอนเดินดำเนินนั่ง | จงระวังรั้งจิตกนิษฐา |
| อย่าเหม่อเมินเดินให้ดีมีอัชฌา | แม้พลั้งพลาดบาทาจะอายคน |
| เห็นผู้ใหญ่หรือใครเขานั่งแน่น | อย่าไกวแขนปัดเช่นไม่เห็นหน |
| ค่อยวอนว่าข้าขอจรดล | นั่นแหละคนจึงจะมีปรานีนาง |
| แม้สมรไปนอนที่เรือนไหน | อย่าหลับใหลลืมกายจนสายสาง |
| ใครเห็นเข้าเขาจะเล่านินทานาง | ความกระจ่างออกกระจายเพราะกายตัว |
| ถ้าจะนั่งก็นั่งระวังผ้า | ไม่อัชฌาเขาจะพากันยิ้มหัว |
| ยามสำรวลก็อย่าสรวลให้เมามัว | แม้จะหัวหัวร่อพอสบาย |
| เมื่อยามยิ้มยิ้มไว้แต่ในพักตร์ | อย่ายิ้มนักเสียสง่าพาสลาย |
| อย่าเท้าแขนเท้าคางให้ห่างกาย | อย่ากรีดกรายกรอมเพลาะเที่ยวเราะเริง |
| จะแต่งตัวก็อย่ามัวแต่การแต่ง | อย่าทาแป้งจับกระเหม่าเข้าจนเหลิง |
| ใช่บ้านนอกขอกนามาแต่เยิง | ทำเซอะเซิงเขาจะโห่วิ่งโร่ไป ฯ |
| ๏ เมื่อยามตรุษยามสงกรานต์มีงานหลวง | แต่งให้งามตามกระทรวงหาว่าไม่ |
| ครั้นสิ้นเขตเทศกาลทำงานไป | อย่าร่ำไรผัดหน้าทั้งตาปี |
| เมื่อไปเป็นชาววังจึงนั่งแต่ง | แต่พอแจ้งเขาก็จับกระจกหวี |
| ด้วยสำราญการอะไรนั้นไม่มี | จะหาคู่ดูแต่ที่เจ้าพระยา |
| อยู่สถานบ้านช่องนั้นต้องคิด | ให้รู้กิจการหญิงทุกสิ่งสา |
| เผื่อมีผัวพลเรือนเหมือนกันนา | จะได้หาเลี้ยงกันจนวันตาย |
| รู้วิชาก็ให้รู้เป็นครูเขา | จึงจะเบาแรงตนเร่งขวนขวาย |
| มีข้าไทใช้สอยค่อยสบาย | ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง |
| การวิชาหาประดับสำหรับร่าง | อย่าเอาอย่างหญิงโกงที่โฉงเฉง |
| การมิดีที่ชั่วจงกลัวเกรง | อย่าครืนเครงขับร้องคะนองใจ |
| คิดแต่ยากแต่จนเร่งขวนขวาย | อย่าให้กายตกยากลำบากได้ |
| พออิ่มเช้าอิ่มเย็นไม่เป็นไร | อย่าพอใจเชื่อช้ำเขาก้ำเกิน |
| ค่อยเสงี่ยมเจียมตนจนเสียก่อน | ค่อยผันผ่อนทีหลังเขาสรรเสริญ |
| อย่าเป้อเย้อพกใหญ่ออกให้เกิน | ละเมิดเมินหมิ่นนักมักจะอาย |
| อย่าอวดดีมีทรัพย์เที่ยวจับแจก | ทำเกี่ยวแฝกมุงป่าพาฉิบหาย |
| ใครจะช่วยตัวเราก็เปล่าดาย | อย่ามักง่ายเงินทองของสำคัญ |
| เห็นผู้ดีมีทรัพย์ประดับแต่ง | อย่าทำแข่งวาสนากระยาหงัน |
| ของตัวน้อยก็จะถอยไปทุกวัน | เหมือนตัดบั่นต้นทุนสูญกำไร |
| จงนุ่งเจียมห่มเจียมเสงี่ยมหงิม | อย่ากระหยิ่มยศฐาอัชฌาสัย |
| อย่านุ่งลายกรายกรุยทำฉุยไป | ตัวมิใช่ชาววังไม่บังควร ฯ |
| ๏ อย่าคบพวกหญิงพาลสันดานชั่ว | ที่แต่งตัวไว้จริตผิดกระสวน |
| สุริย์ฉายบ่ายคล้อยเที่ยวลอยนวล | เป็นเชิงชวนพวกเจ้าชู้เขารู้กล |
| พอรุ่งเช้าเฝ้าแต่มองส่องเกศี | ให้เวียนหวีได้วันละพันหน |
| ตรงการงานแล้วขี้คร้านเป็นกังวล | แต่งแต่ตนมิได้เว้นสักเวลา |
| ครั้นได้ยินเสียงกลองมาก้องหู | ยังไม่รู้เนื้อความเที่ยวถามหา |
| วันนี้ละครใครที่ไหนมา | แม้รู้ว่าเจ้ากรับเต้นหรับไป |
| นั่งพินิจพิศโฉมประโลมหลง | ดูจนปลงกรรมฐานเหงื่อกาฬไหล |
| บ้างก็เห็นว่างามเลยตามไป | ช่างกะไรหนอกนิษฐ์ไม่คิดอาย |
| บ้างก็รักข้างนักเลงเล่นเครงครื้น | เที่ยวกลางคืนคบเพื่อนเดือนหงายหงาย |
| ห่มเพลาะดำทำปลอมออกกรอมกราย | พวกผู้ชายชักพาเที่ยวร่าเริง |
| ครั้นไปไปใจแตกลงแหกคอก | ปะเตะปลอกต้ำผางวางจนเหลิง |
| ควาญหมอรอไม่ติดเห็นผิดเชิง | จะเปิดเปิงเข้าป่าไปท่าเดียว |
| ใครจะห้ามปรามไว้ก็ไม่ฟัง | ทำส่งเสียงเถียงดังให้กราดเกรี้ยว |
| ถือว่าตนเปรื่องฉลาดปราชญ์ประเปรียว | ประจบเที่ยวรู้จักทุกพักตรา |
| พูดก็มากปากก็บอนแสนงอนนัก | เห็นเขารักกันไม่ได้ใจอิจฉา |
| เที่ยวรอนราญจนเพื่อนบ้านเขาระอา | นั่งที่ไหนให้นินทาเขาเป็นแดน |
| ที่ส่วนตัวถึงจะชั่วออกล้นพ้น | สู้ปิดปกยกตนนี่สุดแสน |
| ไม่ทำมาหากินจนสิ้นแกน | ก็เลยแล่นเข้าบ่อนนอนสบาย |
| หญิงเช่นนี้เห็นไม่มีเจริญแล้ว | ให้แว่วแว่วอยู่ข้างทางฉิบหาย |
| ลงสูบฝิ่นกินเหล้าอยู่เมามาย | ไม่เสียดายอินทรีย์เท่าขี้เล็บ |
| มือก็ไวใจกล้าหน้าก็ด้าน | จะเอาขวานเข้าไปถากไม่อยากเจ็บ |
| แต่ผ้าขาดก็ไม่ปรารถนาเย็บ | ขี้เกียจเก็บผลัดวางไว้กลางเรือน |
| อันการเหย้าแล้วไม่เอาเป็นธุระ | คิดแต่จะเที่ยวตลบไปคบเพื่อน |
| คบกันได้แต่นิสัยพวกแชเชือน | จะคบคนพลเรือนก็เต็มที |
| ชั้นจะยืมของใครเขาไม่เชื่อ | ด้วยตัวเหลือโป้ปดสบถถี่ |
| ปากก็หวานเหมือนน้ำตาลเพชรบุรี | เข้าของมีให้ไปมิได้คืน |
| แม้นใครไปสมทบเข้าคบค้า | จนชั้นผ้าไม่ติดตัวแต่สักผืน |
| มีแต่ภัยให้ระยำทุกค่ำคืน | ใครจะชื่นชมชิดไม่คิดคบ |
| หญิงไม่ดีนั้นก็มีอยู่หลายพวก | จำจะบวกบอกใส่เสียให้จบ |
| ที่คนดีจะได้ดูให้รู้ครบ | หล่อนจะได้ไม่คบพวกคนพาล ฯ |
| ๏ หญิงพวกหนึ่งนั้นทำปั้นเจ๋อ | เฝ้าเป้อเย้อหยิ่งเกินกับภูมิฐาน |
| ไม่เจียมจนเลยว่าตนต่ำสันดาน | เห็นที่ท่านเป็นขุนนางอ้างเข้ามา |
| ล้วนคุณลุงคุณปู่อยู่ทุกแห่ง | เที่ยวแอบแฝงพิงพาดวาสนา |
| พวกผู้ดีไม่นึกตรึกเจรจา | เป็นพี่น้องร่วมฟ้านั้นเห็นจริง |
| ช่างพูดได้ไม่อายแก่ปลายลิ้น | เป็นคนสิ้นความคิดผิดผู้หญิง |
| ถึงพูดไปใครเขาจะเห็นจริง | เขาว่าหยิ่งยกยศเหมือนมดตะนอย |
| ถึงจะอวดอ้างไปที่ไหนนั่น | เขารู้ทันอยู่ว่าเช่นเจ้าเป็นหอย |
| ถ้าสันดานการผู้ดีคงมีรอย | ไม่กล่าวถ้อยเขาก็รู้ว่าผู้ดี |
| อันตัวต่ำแล้วอย่าทำให้เกินศักดิ์ | เขาจะมักเหม็นปากเหมือนซากผี |
| เปรียบเหมือนเกลือเจือปนกับชลธี | มันก็มีแต่จะจืดไม่ยืดยาว ฯ |
| ๏ ที่บางคนจนยากไม่อยากทุกข์ | ถือว่าสุขอยู่แก่ตาข้าเป็นสาว |
| อุตส่าห์แต่งแป้งขมิ้นไม่สิ้นคราว | ไม่สร้อยเศร้าสู้ตาประชาชน |
| ทำไมแก่เงินทองของทั้งหลาย | เห็นหาง่ายสารพัดไม่ขัดสน |
| ถือว่ารูปกูงามไม่คร้ามจน | ลงแต่งตนขายกินจนสิ้นดี |
| สุภาษิตท่านประดิษฐ์ประดับไว้ | ว่าผู้ใดงามพักตร์สูงศักดิ์ศรี |
| ถึงเป็นองค์สุริยวงศ์พระจักรี | แม้ไม่มีสินทรัพย์ก็ลับไป |
| ทุกวันนี้มีทรัพย์เขานับหน้า | อย่าถือว่าตนงามตามวิสัย |
| ถึงงามพักตร์เขาจะรักเจ้าเพียงไร | เขาคาดใจเสียว่าเจ้าขี้เกียจการ ฯ |
| ๏ ที่บางคนเห็นที่ท่านมีทรัพย์ | แต่งประดับผิวพรรณในสัณฐาน |
| ประกอบผูกลูกสะกดสร้อยสังวาล | แลละลานล้วนสุวรรณอันลออ |
| เจ้าคนจนมันให้ร่ำจะทำบ้าง | เอาเยี่ยงอย่างอยากได้น้ำลายสอ |
| แต่ตัวจนอ้นอั้นตันในคอ | ลงเที่ยวผลอไพล่เผลเพทุบาย |
| หาทองแท้แก้ไขมันไม่คล่อง | ต้องเอาทองเสาชิงช้าน่าใจหาย |
| แต่ล้วนเนื้อสิบน้ำทองคำทวาย | สายสร้อยสายหนึ่งก็ถึงสลึงเฟื้อง |
| แพงไม่เบาเขายังกล้าอุตส่าห์ซื้อ | ผูกข้อมือแลงามอร่ามเหลือง |
| ถึงจนยากอยากบำรุงให้รุ่งเรือง | จนทองเหลืองก็ไม่ละจะกละงาม |
| ก็สาสมกับอารมณ์ไม่เจียมศักดิ์ | ทรลักษณ์เหลือตัวชั่วส่ำสาม |
| ผู้ดีว่าแล้วขี้ข้าก็พลอยตาม | ไม่มีความอายจิตสักนิดเดียว |
| เขาจึงว่าหน้าสดปรากฏอยู่ | สมแก่ผู้ที่ไม่ตรึกนึกเฉลียว |
| เมื่อน้ำตื้นขืนจะพายไปฝ่ายเดียว | ไม่ถึงเลี้ยวก็จะล่มลงจมแปลง |
| เหมือนหิ่งห้อยน้อยสีหรี่หรุบรู่ | จะแข่งสู้สุริยาอันกล้าแข็ง |
| เห็นไม่ถึงดอกอย่าโกยไปโดยแรง | เขาจะแสร้งสรวลว่าเป็นบ้ายศ ฯ |
| ๏ ยังมีพวกหนึ่งนั้นขยันยิ่ง | เป็นผู้หญิงสองใจไม่กำหนด |
| เที่ยวยักย้ายร่วมชมภิรมย์รส | ใครมาจดโผจับรับตะกาง |
| จะรักไหนก็ไม่รักสมัครมั่น | เล่นประชันเชิงลองทั้งสองข้าง |
| ชู้ต่อชู้รู้เรื่องเคืองระคาง | ก็ขัดขวางหึงสาจะฆ่าฟัน |
| เพราะนารีมิได้ตรงจำนงหมาย | ทำให้ชายเคืองแค้นแสนกระสัน |
| เหมือนพวกนางโมราวิลาวัณย์ | ยื่นพระขรรค์ผัวให้กับอ้ายโจร |
| อันใจนางอย่างนี้ก็มีมั่ง | จนลือดังข่าวก้องดังกลองโขน |
| เพราะนิสัยใจกนิษฐ์เล่นปลิดโยน | จนมาโดนกันกระดากไม่อยากเชย |
| ต่างคนต่างก็เชือนออกเบือนเบื่อ | ต้องเป็นเรือขึ้นคานอยู่เฉยเฉย |
| อันผัวดีที่จะได้อย่าหมายเลย | ด้วยมากเชยหลายชู้เขารู้กล ฯ |
| ๏ บ้างลอบเล่นเพลงยาวเมื่อคราวขัด | ฝีปากจัดตอบต่อข้อนุสนธิ์ |
| ที่ไม่สู้รู้กลอนยังร้อนรน | เที่ยววานคนแต่งให้พอได้การ |
| บ้างก็เล่นปริศนาเที่ยวหาของ | ให้ถูกต้องตามอารมณ์ประสมประสาน |
| ครั้นห่อเสร็จส่งให้กับชายชาญ | บอกอาการเรื่องรักประจักษ์ความ |
| ครั้นคิดคิดปริศนานั้นช้าเนิ่น | ชวนกันเดินหลีกออกนอกสนาม |
| ทำดื้อด้านหาญหักไม่รักงาม | จนเลยลามลืมบ้านสถานตน |
| ชนิดนางอย่างนี้มีชุมนัก | เป็นโรครักเกิดมารศีรษะขน |
| ต้องกินยาเข้าสุราพริกไทยปน | หมายประจญจะให้ดับที่อับอาย |
| รักสนุกครั้นได้ทุกข์แล้วถอยคิด | จะปกปิดเปลวไฟเห็นไม่หาย |
| เทพเจ้าท่านไม่เข้าด้วยคนร้าย | คงก่อกายขึ้นให้เห็นไว้เป็นตรา |
| ครั้นคิดล้างอย่างไรก็ไม่สูญ | ก็อาดูรพูนเกิดสหัสสา |
| ทำอย่างไรมันก็ไม่มรณา | เป็นเวราบาปนั้นไม่บรรเทา |
| ถ้ารู้ถึงพ่อแม่ต้องแก้ไข | เอาลูกไปมุ่นหมกยกให้เขา |
| แล้วหาผัวตัวประจำเป็นสำเนา | พอปัดเป่าความอายให้หายแคลง |
| ที่ชายโหดโฉดเขลาเข้าไปรับ | มันช่างหลับตาสนิทไม่คิดแหนง |
| ดังแผ่นดินสิ้นหญ้าสุธาแพลง | มาแอบแฝงเอามันเป็นว่านเครือ |
| ไม่คิดอายขายหน้านิจจาเอ๋ย | เหมือนไม่เคยพบปะจะกละเหลือ |
| ลูกของเขาเอาเป็นสิทธิเฝ้าชิดเชื้อ | นึกว่าเนื้อบุญธรรมกรรมไม่มี |
| เหมือนเช่นเราเขาจะให้ก็ไม่รัก | มันขายพักตร์สารพัดจะบัดสี |
| ถึงรูปร่างอย่างยุพินกินรี | แต่เช่นนี้แล้วไม่ปองประคองเคียง |
| เป็นกนิษฐ์ชอบแต่คิดให้เป็นหนึ่ง | ไม่ควรถึงอย่าให้ถึงกับปากเสียง |
| เอ่ยว่ารักแล้วให้ได้ร่วมเรียง | เป็นคู่เคียงของตัวว่าผัวเมีย |
| ท่านเปรียบมาเหมือนหนึ่งตราราชสีห์ | ไม่พอที่เสียนวลอย่าควรเสีย |
| เป็นอนงค์แล้วก็คงจะเป็นเมีย | ย่อมมีเบี้ยปรับไหมวิสัยนาง |
| นี่เกิดมาเป็นนารีไม่มีค่า | จะเกิดมาทำไมให้หมองหมาง |
| เหมือนกรวดทรายปรายเล่นไม่เว้นวาง | จะเอาอย่างนางโมราฤาว่าไร |
| เมื่อไม่ถือตราภูมิไว้คุ้มห้าม | คนจึงลามเลยลวนมากวนได้ |
| แม้รู้จักรักษาถือตราไว้ | จะคุ้มภัยให้พ้นมีคนกลัว |
| อย่าจับปลาสองหัตถ์จะพลัดพลาด | จับให้คงลงให้ขาดว่าเป็นผัว |
| จึงจะนับว่าคนดีไม่มีมัว | ถ้าชายชั่วร้างไปมิใช่ชาย |
| เป็นผู้หญิงสิ่งใดจะล้ำเลิศ | สุดประเสริฐก็แต่ใจไม่เสื่อมสลาย |
| ถึงรูปทรงนงคราญจะพาลคลาย | ก็อาจกลายส่งสวยด้วยใจงาม ฯ |
| ๏ บ้างมีผัวตัวอยู่เป็นคู่ชื่น | ยังหาอื่นเข้าประคองเป็นสองสาม |
| ทำรักซ้อนซ่อนสนิทปิดเนื้อความ | จนเลยลามเป็นระฆังดังขึ้นเอง |
| ครั้นรู้ความถามไถ่ก็ไม่รับ | เขาเฆี่ยนขับตีด่าว่าข่มเหง |
| พลอยประจบกลบความไปตามเพลง | เพราะผัวเองจับไม่ได้ไล่ไม่ทัน |
| ทำองอาจพลาดพลั้งลงทั้งคู่ | เขาจับได้ชายชู้ดูน่าขัน |
| ไม่แปรดแปร้นแสนสลดเหมือนทศกัณฐ์ | ต้องโศกศัลย์เศร้าใจอยู่ในตรวน |
| เคยที่นอนหมอนหนุนละมุนนิ่ม | ไปนอนทิมตรากตรำเฝ้ากำสรวล |
| เล็นก็กัดหมัดก็กินจนสิ้นนวล | แลแต่ล้วนลูกความออกหลามไป |
| ครั้นเห็นชู้คู่ชมภิรมย์รื่น | ก็ไม่ชื่นชมชิดพิสมัย |
| จะพึ่งชู้ชู้ก็เพียบกรอบเกรียบใจ | จะพึ่งผัวตัวก็ไม่เมตตาตน |
| ตระลาการท่านถามเอาความชั่ว | ข้างตัวกลัวก็บอกออกอนุสนธิ์ |
| เขาเฮฮาหน้าสลดต้องอดทน | แทบจะด้นดำดินให้สิ้นอาย |
| ครั้นซักไซ้ไต่ถามได้ความชัด | จึงจำกัดศักดินาราคาขาย |
| ถ้ารักชู้ก็ให้อยู่กับชู้ชาย | มันเบื่อหน่ายขายกลับเอาทรัพย์คืน |
| ก็สาสมกับอารมณ์สตรีชั่ว | อยู่กับผัวร่วมใจว่าไม่ชื่น |
| ไปคบชู้ชู้ชักหักทั้งยืน | ต้องกล้ำกลืนชลนัยน์อาลัยวอน |
| ที่ใครเห็นจะเมตตานั้นหายาก | มีแต่ปากแช่งอนงค์ส่งสลอน |
| เพราะเหตุตัวชั่วชื่อลือขจร | ที่เคยนอนนั่งสบายว่าไม่ดี |
| ครั้นลำบากยากใจสิได้คิด | แต่มันผิดเสียถนัดต้องบัดสี |
| ใช่ไม่รู้ว่าเขาห้ามความถ้อยมี | ชั่วฤาดีก็ได้ยินสิ้นทุกคน |
| เออก็ใจเป็นไฉนนะน้องเอ๋ย | มันจึงเลยไหลฉ่ำดังน้ำฝน |
| ช่างไม่คร้ามความชั่วติดตัวตน | ทำซุกซนจนได้ยากลำบากกาย |
| มันเสียแล้วถึงจะฝืนไม่คืนศักดิ์ | จะลงรักทองปิดไม่มิดหาย |
| อันความชั่วติดตัวกว่าจะตาย | เปรียบเหมือนกายกามีราคีคาว |
| ถึงบินออกนอกตำบลให้พ้นเขต | คงบอกเหตุรู้ว่าใช่กาขาว |
| ห้ามมันยากปากมนุษย์นี้สุดยาว | ไม่แกล้งกล่าวค่อนว่าแก่นารี |
| ผู้ใดคิดผิดพลั้งเหมือนอย่างว่า | ถูกตำราแล้วอย่าโกรธพิโรธพี่ |
| ควรยับยั้งชั่งใจเสียให้ดี | ถ้าหลีกลี้เลิกเล่นไม่เป็นไร |
| แม้ชั่วช้าใครเขาว่าแล้วโกรธเขา | เช่นตัวเราผู้แต่งแถลงไข |
| จะวิบัติบาปกรรมซ้ำหนักไป | ถึงตกใต้เทวทัตต์เพราะขัดเคือง |
| แม้คนดีมีปัญญาถ้าไม่โกรธ | เห็นประโยชน์ตัดชั่วในตัวเปลื้อง |
| ให้พ้นทุกข์สุขีเป็นศรีเมือง | อย่าแค้นเคืองคำข้าขออภัย ฯ |
| ๏ เป็นสตรีมิใช่ชายเสียดายศักดิ์ | จะปลูกรักเรรวนหาควรไม่ |
| อันความดีมีอยู่ดูจำไว้ | อย่าพอใจรักชั่วให้มัวมอม |
| จะมีคู่ก็ให้รู้ปรนนิบัติ | จงซื่อสัตย์สุจริตจิตถนอม |
| อย่าคิดร้ายย้ายแยกทำแปลกปลอม | มโนน้อมเสน่หาต่อสามี |
| อย่าคบชู้สู่สมนิยมหวัง | ไม่จิรังกาลดอกบอกโฉมศรี |
| เขารักหลอกหยอกเล่นดอกเช่นนี้ | ถ้าแม้มีเข้าของต้องบำเรอ |
| ธุระอะไรจะให้มันเสียของ | อันเงินทองผัวสิทำสน่ำเสนอ |
| เพราะเชื่อใจภรรยายิ่งกว่าเกลอ | ควรบำเรอลูกผัวของตัวตน |
| จะมีจิตพิศวาสไม่คลาดเคลื่อน | เพราะแม่เรือนร่วมใจจึงได้ผล |
| แม้นอกจิตคิดร้ายหมายประจญ | จะพาตนยากยับอัประมาณ |
| จงกันภัยในเล่ห์เสน่หา | อย่าให้มาปนปะจงประหาร |
| เอาความสัตย์ตัดตั้งปฏิญาณ | ถึงเกิดการยากเข็ญไม่เป็นไร |
| จงซื่อต่อภัสดาสวามี | จนชีวีศรีสวัสดิ์เจ้าตัดษัย |
| อย่าให้มีราคินที่กินใจ | อุปไมยเหมือนอนงค์องค์สีดา |
| ถึงที่สุดทดลองก็ทองแท้ | ด้วยนางแน่อยู่ในสัจอธิษฐาน์ |
| หญิงเดี๋ยวนี้แม้มีสัตยา | ภัสดาก็ยิ่งรักขึ้นหนักครัน ฯ |
| ๏ แม้เขารักแล้วอย่าทำดื้อจิต | เร่งเกรงผิดกลัวภัยใหญ่มหันต์ |
| คำนับนอบสามีทุกวี่วัน | อย่าดุดันดื้อดึงตะบึงตะบอน |
| ยามสิ้นแสงสุริยาอย่าไปไหน | จุดไต้ไฟเข้าไปส่องในห้องก่อน |
| ระวังดูปูปัดสลัดที่นอน | ทั้งฟูกหมอนอย่าให้มีธุลีลง |
| ถ้าแม้ว่าภัสดาเข้าไสยาสน์ | จงกราบบาททุกครั้งอย่าพลั้งหลง |
| เขาเมื่อยเหน็บเจ็บปวดในทรวดทรง | ช่วยบรรจงนวดฟั้นให้บรรเทา |
| ประพฤติกายสายสมรจะนอนหลับ | อย่ากลิ้งกลับมือไม้ไปป่ายเขา |
| นอนให้ดีมีสติสิริเรา | อย่าซบเซาอยู่จนแจ้งแสงพยับ |
| จงรีบฟื้นตื่นก่อนภัสดา | น้ำล้างหน้าหาไว้ให้เสร็จสรรพ |
| จึงหุงข้าวต้มแกงแต่งสำรับ | จัดประทับเทียบทำให้น้ำนวล |
| ทั้งกะโถนคนทีขัดสีไว้ | ให้ผ่องใสสวยตาดูน่าบ้วน |
| อีกน้ำท่าอย่าให้ผงลงไปกวน | จงใคร่ครวญพิเคราะห์ให้เหมาะการ |
| แม้รู้ว่าสามีจะไปไหน | แต่ยังไม่ตื่นพรากจากสถาน |
| ประจงปลุกภัสดาอย่าช้านาน | ให้ลุกขึ้นรับประทานโภชนา |
| จงระวังนั่งดูอยู่ใกล้ใกล้ | เผื่ออะไรมันขาดจะเรียกหา |
| อย่าให้ต้องร้องตะโกนโพนทนา | จงอุตส่าห์ตั้งใจระไวระวัง |
| อยู่จนผัวรับประทานอาหารแล้ว | นางน้องแก้วเจ้าจงกินเมื่อภายหลัง |
| อย่ากินก่อนภัสดาดูน่าชัง | เขาจะรังเกียจใจดูไม่ดี ฯ |
| ๏ ถ้าผัวทำราชการพระผ่านเกล้า | เคยเข้าเฝ้าสู่วังนรังศรี |
| ทั้งล่วมปัดจัดแจงแต่งให้ดี | หมากบุหรี่หาใส่ให้ไปกิน |
| อุตส่าห์ทำบำเรอเสนอสนอง | ตามทำนองมิ่งมิตรเป็นนิจศิล |
| ปรนนิบัติภัสดาอย่าราคิน | จึงจะภิญโญยศปรากฏไป ฯ |
| ๏ เกิดเป็นหญิงให้เห็นว่าเป็นหญิง | อย่าทอดทิ้งกิริยาอัชฌาสัย |
| เป็นหญิงครึ่งชายครึ่งอย่าพึงใจ | ใครเขาไม่สรรเสริญเมินอารมณ์ |
| แม้ผัวเดือดเจ้าจงดับระงับไว้ | อย่าพอใจขึ้นเสียงเถียงประสม |
| เขาเป็นไฟเราเป็นน้ำคอยพรำพรม | แม้ระดมทั้งคู่จะวู่วาม |
| อันโทโสโมโหไม่อดได้ | ความในใจก็ดังออกกลางสนาม |
| ที่ชาวบ้านท่านไม่รู้จะรู้ความ | อย่าทำตามใจนักมักจะเคย |
| เอาใจผัวผัวจะรักเจ้าหนักหนา | หมั่นนำพาการเรือนอย่าเชือนเฉย |
| แม้ผัวทุกข์ขุกไข้ไม่เสบย | อย่าวายเวยลามลวนให้กวนใจ |
| จงแย้มสรวลชวนปลอบให้ชอบชื่น | เห็นเริงรื่นหัทยาจึงปราศรัย |
| ค่อยถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงฤทัย | แม้สิ่งไรเขาไม่ชื่นอย่าขืนทำ |
| จะพูดจาสารพัดประหยัดปาก | อย่าพูดมากเติมต่อซึ่งข้อขำ |
| ความสิ่งไรในจิตจงปิดงำ | อย่าควรนำแนะออกไปนอกเรือน |
| การสิ่งไรที่ชั่วผัวเขาห้าม | ประพฤติตามแบบแผนให้แม้นเหมือน |
| อย่าดึงดื้อถือตนเป็นคนเชือน | จะเอ่ยเอื้อนโอภาให้น่าฟัง ฯ |
| ๏ แม้พิโรธโกรธขึ้งกับภัสดา | อย่านินทาว่าผัวตัวลับหลัง |
| พึงข่มขืนกลืนไว้ในอุรัง | อุตส่าห์บังกลบเกลื่อนที่เงื่อนเงา |
| จึงจะว่านารีมีความคิด | รู้ปกปิดมิดโทษไม่โฉดเขลา |
| ถึงใครรู้อยู่ว่าคมต้องชมเรา | หนึ่งผัวเล่าเขาก็เห็นว่าเป็นดี |
| การนินทาด่าผัวนี้ชั่วถ่อย | เป็นคนน้อยปัญญาเสียราศี |
| ถึงร้างหย่าหาใหม่วิสัยมี | ชายที่ดีรู้กำพืดก็จืดไป |
| บ้างทำกลัวตัวสั่นแต่ต่อหน้า | ถึงตีด่าก็สู้นิ่งไม่ติงไหว |
| ครั้นผัวเดินเกินเลยเฉยเฉียดไป | ก็ด่าให้ไม่ดังตั้งกระซิบ |
| ทำเสงี่ยมเจียมตัวผัวไม่เห็น | ดูเหมือนเช่นปากว่าตาขยิบ |
| ครั้นว่าเขาเข้าใจรู้ไหวพริบ | ก็ต้องริบต้องร้างระคางแคลง ฯ |
| ๏ บางนารีที่เป็นนางใจร้ายกาจ | หมิ่นประมาททุ่มเถียงส่งเสียงแข็ง |
| สำรากก้องร้องแรกแหกกระแชง | ตะคอกแกล้งข่มขี่ให้ผัวกลัว |
| ขู่คำรนบ่นว่าด่าประชด | ให้สามีอัปยศลงหดหัว |
| ลุอำนาจไม่อาจขยาดตัว | มัดมือผัวผูกแขวนแค่นเฆี่ยนตี |
| ทรมานภัสดาน่าสังเวช | ดูเหมือนเปรตเวทนาน่าบัดสี |
| ยังมิหนำซ้ำป่าวเหล่านารี | ที่ไม่มีภัสดาให้มาดู |
| ข้างฝ่ายผัวใจดีมิได้ว่า | นิ่งให้เมียเฆี่ยนด่าน่าอดสู |
| ดูเหมือนแม่กับลูกผูกขึ้นชู | มิได้สู้รบรับสัประยุทธ์ |
| ช่างกระไรใจคอมันอดได้ | ดูเหมือนไม่มีจิตผิดบุรุษ |
| จึงยอมตัวกลัวเมียจนหัวมุด | น้อยมนุษย์ที่จะเป็นได้เช่นนั้น |
| เหมือนเช่นเราแล้วไม่ต้องให้ตีตบ | คงสู้รบโต้เต็มให้เข้มขัน |
| จะถีบถองเสียให้ยับไล่ขับกัน | ร้างหย่ามันเสียให้ค้างอยู่กลางคัน ฯ |
| ๏ สุภาษิตซึ่งประดิษฐ์มาไว้นี้ | ล้วนแต่มีเยี่ยงอย่างดังเสกสรรค์ |
| ใช่จะแกล้งแต่งคำมารำพัน | คนทุกวันมักอย่างนี้มีอาเกียรณ์ |
| จะร่ำไปสักเท่าไรก็ไม่หมด | ขี้เกียจจดเหน็ดเหนื่อยเมื่อยมือเขียน |
| อุตส่าห์ตรองตริตรึกนึกจำเนียร | ตั้งความเพียรผูกข้อต่อเรื่องราว |
| พอเป็นเรื่องสำหรับดับทุกข์โทษ | เป็นประโยชน์แก่สตรีที่สวยสาว |
| เป็นตำรับแบบฉบับไปยืดยาว | ในเรื่องราวสุภาษิตลิขิตความ |
| ข้อไหนชั่วแล้วอย่ามัวไปขืนทำ | จงจดจำบุญบาปอย่าหยาบหยาม |
| เก็บประกอบเอาแต่ชอบในเรื่องความ | ประพฤติตามห้ามใจเสียให้ดี |
| อย่าฟังเปล่าเอาแต่กลอนสุนทรเพราะ | จงพิเคราะห์คำเลิศประเสริฐศรี |
| ไว้เป็นแบบสอนตนพ้นราคี | กันบัดสีคำค่อนคนนินทา |
| ให้สุขีศรีเมืองเลื่องลือฟุ้ง | หอมจรุงกลิ่นกลั้วทั่วทิศา |
| เป็นที่ชื่นเช่นอย่างนางสีดา | ในใต้หล้าหมายประคองตัวน้องเอย ฯ |
[๑] สุภาษิตสอนสตรีนี้ เดิมเรียกกันว่า “สุภาษิตสอนหญิง” หรือ “สุภาษิตไทย” แม้ในบัญชีชื่อหนังสือที่สุนทรภู่แต่งซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงไว้ท้ายประวัติสุนทรภู่ก็เรียกว่า “สุภาษิตสอนหญิง”
