คำฉันท์สอนหญิง
อินทรวิเชียร ๑๑
| [๑]๏ ข้าขอเผด็จแสดง | ผจงแต่งซึ่งคำสอน |
| ไว้เป็นสุนทรกลอน | คดีโลกลำดับความ |
| ๏ ไว้ให้แก่นาเรศ | เฉลิมเกศอนงค์งาม |
| รุ่นสาวเจริญทราม | พิศวาสแสวงชาย |
| ๏ นารีอันมีศักดิ์ | วรพักตร์ดั่งเดือนฉาย |
| สงวนตัวไม่มัวระคาย | จะระคนด้วยมลทิน |
| ๏ เสมือนดังวิเชียรรัต | นะลือระบือระบิล |
| เป็นอรรคนาริน | รจนาวราโฉม |
| ๏ ควรเป็นมงคลขวัญ | นัยเนตรวิเศษโสม |
| นัสนาฎสวาทโลม | ฤดีชายให้ถวิล |
| ๏ อย่าหยิ่งเผยอผยอง | ลำพองตนกระมลทิน |
| ปากร้ายผูกไพริน | แก่เพื่อนมิตรสนิทนาง |
| ๏ จงเจียมเสงี่ยมจิต | แต่งจริตให้สำอาง |
| พูดจาอย่ารานทาง | แก่เพื่อนรักสมัครตน |
| ๏ เดินเหินอย่าเมินพักตร์ | แลชำลักชำเลืองยล |
| เห็นชายทำอายฉงน | ระริกร่านัยน์ตามัน |
| ๏ แต่งกายให้สมศักดิ์ | วรพักตร์วิไลวรรณ |
| คนดำห่มแดงฉัน | ไม่ฉายเฉิดประเสริฐศรี |
| ๏ คนขาวจะนุ่งห่ม | อันใดใดก็งามดี |
| คนดำต้องห่มสี | แต่หม่นหมองแลเขียวคราม |
| ๏ ห่มแดงแลสีนวล | บมิควรจะเห็นงาม |
| ชายเห็นจะเย้ยหยาม | บริภาษให้บาดใจ |
| ๏ ลุกนั่งระวังตน | อย่าลุกลนทะลึ่งไป |
| ภูษาแลผ้าสไบ | จงปกปิดให้มิดกาย |
| ๏ อย่าทำกระดางลาง | ตลกโลนเหมือนผู้ชาย |
| สตรีให้มีอาย | เป็นที่ฟังจะบังควร |
| ๏ ยามเดินอย่าเมินประมาท | ให้พลั้งพลาดล้มเซซวน |
| ยามยืนอย่ายืนยวน | กมลขึงตะลึงแล |
| ๏ ยามนอนอย่านอนหงาย | เอากรก่ายวิลาศแปร |
| กอดอกอดูรแด | ฤดีดิ้นถวิลชาย |
| ๏ ยามกินอย่ากินเติบ | ค่อยป้อนเปิบให้สบาย |
| ข้าวตกลงเรี่ยราย | ไม่สู้ดีอัปรีย์ตน |
| ๏ เคี้ยวข้าวดังจับจับ | จะอาภัพวิบัติคน |
| ซดแกงเหมือนเสียงกรน | ดังโฮกโฮกกระโชกลม |
| ๏ นอนหลับละเมอฝัน | บ้างเคี้ยวฟันสยายผม |
| ครางครวญรัญจวนตรม | กลสะอื้นไม่ฟื้นตัว |
| ๏ บ้างนอนน้ำลายไหล | บ้างถอนใจดูน่ากลัว |
| เสียงกรนเหมือนเสียงวัว | ดูอนาถประหลาดใจ |
| ๏ บ้างนอนเป็นท่ายักษ์ | ย่อมชั่วนักคนจัญไร |
| มือสอดเข้าไว้ใน | ระหว่างขาท่าอัปรีย์ |
| ๏ ระมัดระวังตัว | อย่านอนชั่วมักไม่ดี |
| โรคาจักยายี | อายุน้อยจักถอยแรง |
| ๏ นอนดีจะมีทรัพย์ | กิติศัพท์เป็นศักดิ์แสง |
| คำสอนให้นอนตะแคง | เอาแขนพาดไปตามสกนธ์ |
| ๏ เหยียดเท้าลำดับบาท | เอากรพาดหนุนเศียรตน |
| เป็นสวัสดิมงคล | ชื่อสีหไสยา |
| ๏ ยามเดินอย่าเดินเหย่า | ระเหยาะย่างเหมือนอย่างกา |
| อย่าเดินเอาศิรา | ชะโงกเงื้อมไปก่อนกาย |
| ๏ ให้เดินผจงบาท | ด้วยลีลาศชำเลืองชาย |
| แอ่นอกให้ผึ่งผาย | เหมือนดังเป็ดวิเศษดี |
| ๏ เดินเหมือนคชาทรง | มงคลราชหัสดี |
| จะเป็นเฉลิมศรี | ศุภสุนทรานาน |
| ๏ ยามกินอย่าผินพักตร์ | บริโภคกระยาหาร |
| แสนทรัพย์ศฤงคาร | จะเนืองนองดั่งน้ำไหล |
| ๏ ประจิมจักมียศ | เป็นยอดอย่างสุรางค์ใน |
| อุดรจักมีภัย | อย่าผินพักตร์รับอาหาร |
| ๏ เป็นหญิงอย่าใจบาป | วาจาหยาบพูดสามานย์ |
| กล่าวโลนตลกพาล | เหมือนเช่นชายบ่อายใจ |
| ๏ นารีอันมียศ | มธุรสย่อมแจ่มใส |
| เยื้อนยิ้มพริ้มละไม | พจนารถสวาทหวาน |
| ๏ อย่ากล่าวยุบลบ่อน | สบถล่อนให้เกินการ |
| อวดโอ้พูดโวหาร | ยกตัวตั้งอวดมั่งมี |
| ๏ อย่าค่อนนินทาท่าน | มิใช่การกระสัตรี |
| ความชั่วแลความดี | ย่อมมีทั่วทุกตัวคน |
| ๏ เขาชั่วก็ชั่งเขา | อย่าเก็บเอามาใส่ตน |
| ใครประเสริฐบังเกิดผล | จงเอาอย่างในทางดี |
| ๏ อย่าทำเป็นแม่สื่อ | ให้เขาลือว่าอัปรีย์ |
| ชักชายให้สมศรี | ชักสตรีให้สมชาย |
| ๏ เป็นหญิงอย่าง่วงเหงา | นอนขี้เซาอยู่จนสาย |
| การเรือนเร่งขวนขวาย | เอาใจใส่ในเคหา |
| ๏ ข้าวปลาอย่าคาหม้อ | ไว้เหลือหลอให้บูดรา |
| ถ้วยชามอย่าให้คา | หมั่นล้างคว่ำทำให้ดี |
| ๏ ครัวไฟอย่าให้รก | สกปรกมักอัปรีย์ |
| หม้อข้าวฝาละมี | อย่าเปลี่ยนผลัดพลัดกันไป |
| ๏ หุงข้าวอย่าผินหลัง | หมั่นระวังทั้งฟืนไฟ |
| เสร็จสรรพดับให้ได้ | อย่าทิ้งไว้จักไหม้เรือน |
| ๏ กินแล้วอย่าฉุยแฉ่ | ให้พ่อแม่ต้องตักเตือน |
| อย่าทิ้งไว้ให้กลาดเกลื่อน | เปื้อนครัวไฟนั้นไม่ดี |
| ๏ แดดออกดูตากของ | ฝนตกรองเอาวารี |
| เย็นย่ำค่ำราตรี | อย่าจรลีจากเคหา |
| ๏ หญิงสาวจักไปไหน | มีเพื่อนไปจงไคลคลา |
| คนเดียวอย่าลีลา | เขานินทาว่าสามานย์ |
| ๏ ผู้ชายเขาล้อเลียน | เป็นหนามเสี้ยนให้รำคาญ |
| เมินหน้าอย่าว่าขาน | ตอบคนพาลแพ้ภัยตัว |
| ๏ พูดจาว่าโดยดี | อย่าข่มขี่ให้เขากลัว |
| รักนวลสงวนตัว | สิ่งใดชั่วจงหลีกหนี |
| ๏ นุ่งห่มพอสมศักดิ์ | โสมมนักมักไม่ดี |
| แต่งตัวนักก็จักมี | คนนินทาว่าล่อชาย |
| ๏ พี่น้องไปมาหา | นั่งพูดจาอย่าทำอาย |
| พบปะเข้าทักทาย | ปากเราะรายพูดให้ดี |
| ๏ ลุงอาแลตาปู่ | ไปมาสู่ด้วยไมตรี |
| ข้าวปลาหาหุงจี่ | ตามยากมีให้ท่านกิน |
| ๏ แม้นว่ามีข้าไทย | จงปลอบใช้อย่าใจทมิฬ |
| ร้ายนักมักติฉิน | นินทาว่าส่งค่าตัว |
| ๏ มีข้าว่าปั้นเจ๋อ | ทำหยิ่งเย่อให้เขากลัว |
| รักมันมันรักตัว | ทำใจชั่วบ่าวมันชัง |
| ๏ มีข้าเหมือนศัตรู | พึงให้รู้น้ำใจหวัง |
| ความลับที่ควรบัง | อย่าได้เล่าแก่บ่าวตน |
| ๏ มันมักชักชู้ให้ | อย่าเชื่อใจอีสัปดน |
| วิสัยอีคนจน | ได้สินบนไม่รักนาย |
| ๏ ตัวดีมีคนรัก | ทำทรลักษณ์จักได้อาย |
| หัวแหวนแสนเสียดาย | ตกแตกทะลายหายราคา |
| ๏ เปรียบเหมือนกับหญิงสาว | ทำรานร้าวใส่กายา |
| ชายดีมีปรีชา | ไม่ปรารถนาจักเชยชม |
| ๏ เปรียบเหมือนกับดอกไม้ | ม้วนแทรกใส่ในอาจม |
| ผู้ใดใครจักชม | ดอกโสมมไม่นำพา |
| ๏ ถ้าว่าสุมาลี | เกสรมีงามรจนา |
| เป็นที่เสน่หา | จิตเมตตาทุกตัวคน |
| ๏ โบราณท่านย่อมว่า | ตัวเป็นข้ารักษาตน |
| นานไปเป็นกุศล | คงจะพ้นเป็นทาสี |
| ๏ เป็นข้าผ้าเหม็นสาบ | ใจยุ่งหยาบหญิงอัปรีย์ |
| ทำชั่วตัวไม่ดี | เป็นทาสีอยู่จนตาย |
กาพย์ ฉบัง ๑๖
| ๏ เป็นหญิงยศยิ่งเพราพราย | อย่าจงจิตหมาย |
| เชยชู้เป็นคู่เคียงนาง | |
| ๏ บุพเพสันนิวาสแต่ปาง | ก่อนสมชมนาง |
| เสน่ห์สนิทพิสมัย | |
| ๏ ถึงอยู่นัคเรศแรมไพร | ทางไกลเท่าไกล |
| คงประสบพบสมร | |
| ๏ ตามบุญวาสนาแต่ก่อน | อย่ามีอาวรณ์ |
| กังวลแสวงสวามี | |
| ๏ ปรนนิบัติไว้องค์อินทรีย์ | เสมือนดังดวงมณี |
| มีสีประเสริฐเฉิดโฉม | |
| ๏ ร้อนใจอะไรชายจักประโลม | ใครเห็นแล้วโสม |
| นัสเสน่ห์น่าถนอม | |
| ๏ กิริยาวาจาอดออม | จัดไว้เป็นจอม |
| มงกุฎสุดานาริน | |
| ๏ ความสัตย์กตัญญูยุพิน | เป็นสายเกาบิล |
| สังวาลแลสร้อยสวมทรง | |
| ๏ อัธยาอาศัยในอนงค์ | จัดเป็นธำมรงค์ |
| สุวรรณวลัยใส่กร | |
| ๏ สติปัญญาถาวร | จัดเป็นอาภรณ์ |
| ภูษิตวิเศษเจษฎา | |
| ๏ หนึ่งจิตเมตตากรุณา | มุทิตาอุเบกขา |
| เป็นผ้าสไบใส่สี | |
| ๏ สำหรับประดับกระสัตรี | ให้เอี่ยมองค์ฉวี |
| สมศักดิ์ตระกูลกัลยางค์ | |
| ๏ หญิงใดได้ทรงสำอาง | จักงามกว่านาง |
| ที่แต่งเครื่องเครื่องอาภรณ์ | |
| ๏ แม้ผู้เสาวภาคย์สุนทร | ฟังวัจนาคำสอน |
| ที่พี่ร่ำพรรณนา | |
| ๏ จักมียศเลื่องเดชา | กฎทั่วชาวชวา |
| ว่ากำภุญชัยสยาม | |
| ๏ ดีกว่านารีรูปงาม | ใครไม่มีความ |
| ประทุษฐ์โทษนินทา | |
| ๏ จักมีชายมุ่งหมายเมตตา | รับขวัญหรรษา |
| สรรเสริญเจริญอวยพร | |
| ๏ เทวาอารักษ์ฤทธิรอน | จักให้นามกร |
| ชื่อแม่มงคลกัลยา | |
| ๏ เงินทองสมบัติวัตถา | ไหลหลั่งลอยมา |
| ดังว่านทีศรีใส | |
| ๏ นารีมีศรีประไพ | แม้อยู่ที่ใด |
| ที่นั้นเป็นสุขถาวร | |
| ๏ ดับโศกโรคภัยราญรอน | กำจัดดัสกร |
| ศัตรูและหมู่โจรา | |
| ๏ เสมือนดวงเนาวรัตนา | ควรคู่ราคา |
| ร้อยชั่งมาตั้งใส่พาน | |
| ๏ ชายใดได้ชมสมสมาน | จักมีศฤงคาร |
| สมบัติสมบูรณ์พูนผล | |
| ๏ อนึ่งให้นอบน้อมจอมสกนธ์ | ปรนนิบัติผัวตน |
| โดยสุจริตพิสมัย | |
| ๏ ถึงมีทาสาข้าไทย | อย่าได้ไว้ใจ |
| ให้หุงให้หาอาหาร | |
| ๏ ตาดูหูใส่ในการ | กลัวคนสามานย์ |
| ใส่ยาจักฆ่าสามี | |
| ๏ วัตถาอาภรณ์อันดี | สำหรับสามี |
| จงจีบประดับพับวาง | |
| ๏ อย่าปนภูษาผ้านาง | มลทินจักหมาง |
| จักหมองจักมัวผัวตน | |
| ๏ เย็นค่ำย่ำแสงสุริยน | นั่งนอบมอบสกนธ์ |
| เข้าปรนนิบัติพัดวี | |
| ๏ เจรจาสำรวลสรวลศรี | อย่าได้พาที |
| คำเท็จเผด็จกล่าวกลอน | |
| ๏ ผจงปัดปูที่นอน | เรือดไรในหมอน |
| จงหาอย่าได้คายคัน | |
| ๏ คำใดผัวร่ำรำพรรณ | สอนสั่งฟังกัน |
| จำไว้อย่าให้ใหลหลง | |
| ๏ จวนใกล้ไขแสงสุริยง | ตื่นจัดบรรจง |
| น้ำสรงชำระพักตรา | |
| ๏ เสร็จสรรพแล้วกลับออกมา | หุงหาโภชนา |
| บรรจงอย่าให้ใครทำ | |
| ๏ แต่งให้ผัวกินอิ่มหนำ | ยกมาล้างคว่ำ |
| แล้วตัวจึงค่อยหากิน | |
| ๏ บิดรมารดาสวามิน | อย่าให้ติฉิน |
| รังเกียจรังกนหม่นหมาง | |
| ๏ ไปลามาไหว้ให้สำอาง | คิดเหมือนพ่อนาง |
| แม่บังเกิดเกล้าเกศี | |
| ๏ พี่น้องญาติกาสามี | เจรจาพาที |
| โอบอ้อมถนอมใจกัน | |
| ๏ ไปมาหาของกำนัล | ใส่โตกเชี่ยนขัน |
| คำนับให้สมพักตรา | |
| ๏ ความลับผัวแจ้งกิจจา | ไว้ในอุรา |
| อย่าได้แถลงแพร่งพราย | |
| ๏ ปากบอนข้อนกล่าวบรรยาย | ผัวจักได้อาย |
| ให้ควรสงวนภัสดา | |
| ๏ แม้ว่าสามีโกรธา | อย่าตอบวัจนา |
| อดออมถนอมน้ำใจ | |
| ๏ หายโกรธจึงค่อยเฉลยไข | เล่าความตามนัย |
| ยุบลแต่ต้นเหตุมี | |
| ๏ ผัวเห็นจริงดังพาที | จิตมีปรานี |
| ความรักนั้นมากขึ้นไป | |
| ๏ อนึ่งสามีมีใจ | รักร่วมพิสมัย |
| สังวาสสวาทหฤหรรษ์ | |
| ๏ จงมีปรีดาเสมอกัน | อย่าทำเดียดฉันท์ |
| ให้ขัดให้ข้องขุ่นเคือง | |
| ๏ ไฟลุกฝอยลุกรุ่งเรือง | ไฟดับฝอยประเทือง |
| ให้ดับระงับตามกัน | |
| ๏ หญิงใดสามีผูกพันธ์ | มีจิตคิดกระสัน |
| ประสงค์จำนงในนาง | |
| ๏ แม้รู้อย่าทำรานทาง | กล่าวคำให้ระคาง |
| ระบัดระเบียดเสียดสี | |
| ๏ อดออมถนอมใจดี | ค่อยพูดพาที |
| ประเล้าประโลมภายหลัง | |
| ๏ ไฟลุกอย่าเอาเผาอัง | จักไหม้พองพัง |
| ให้ดับด้วยสายชลธี | |
| ๏ หวงหึงริษยาราวี | จักเกิดด่าตี |
| วิวาทบาดใจในกัน | |
| ๏ ประเวณีเป็นที่สำคัญ | ดุจดังเพลิงกัลป์ |
| จักเผาซึ่งโลกโลกา | |
| ๏ รักใดไป่รักเท่ากาม์ | มืดมิดโมหา |
| ไป่คิดชีวิตวางวาย | |
| ๏ ลางนางบ้างผูกคอตาย | กินยาพิษวาย |
| ชีวิตบ่คิดอินทรีย์ | |
| ๏ ลางนางด่าว่าราวี | ราวกับทาสี |
| ตะกุยตะกายกัดกัน | |
| ๏ ตบต่อยแย่งยื้อยืนยัน | ราวีตีรัน |
| ประเจิดประจานตัวเอง | |
| ๏ ใช่ผัวเขาจักกลัวเกรง | เขายิ่งข่มเหง |
| ให้เจ็บให้ช้ำร่ำไป | |
| ๏ หญิงดีมีอัธยาศัย | ตั้งจิตตนไว้ |
| ให้เป็นท่ามกลางอุเบกขา | |
| ๏ ตามใจสามีปรีดา | พลอยมีเสน่หา |
| เมียน้อยมันเหมือนน้องนาง | |
| ๏ พูดจาอย่าให้เคืองระคาย | เอาใจไว้พลาง |
| กันคนติฉินนินทา | |
| ๏ เมื่อมันมีจิตอหังการ์ | ล่วงเกินอิจฉา |
| ไม่เจียมเสงี่ยมใจตน | |
| ๏ บอกให้ผัวรู้ยุบล | สองหนสามหน |
| ทีหลังอย่าไว้แม่มัน | |
| ๏ ถ้าผัวมัวเมาเข้ากัน | จิตคิดบิดผัน |
| ไปอยู่กับหมู่ญาติกา | |
| ๏ นานนานจึงเวียนไปมา | อย่าทิ้งภัสดา |
| ระวังระไวไปพลาง | |
| ๏ สามีมีจิตจืดจาง | จักเห็นคุณนาง |
| กลับรักภิรมย์สมสมัย | |
| ๏ ชั่วดีนี้สุดแต่ใจ | อาฌาอาศัย |
| ไว้เป็นที่ตั้งบังควร | |
| ๏ อย่าให้ผัวร้างแรมสงวน | จักเสียศรีนวล |
| อนงค์เป็นพงศ์ผู้ดี | |
| ๏ หญิงใดแรมร้างสามี | เปรียบเหมือนมาลี |
| ไม่มีเจ้าของหวงแหน | |
| ๏ สำหรับผึ้งต่อตัวแตน | เบียนบ่อนซ้อนแกน |
| ก็โรยไป่รื่นรสสุคนธ์ | |
| ๏ ทาแป้งแต่งเกินสกนธ์ | สำหรับคำคน |
| จักเคาะจักข้อนนินทา | |
| ๏ แหวนดีจักมีราคา | เพราะหัวจินดา |
| ประดับสำหรับธำมรงค์ | |
| ๏ ราชรถย่อมงามเพราะธง | กวัดไกวงามยง |
| ก็เรืองประยศทศไตร | |
| ๏ สระบัวเปี่ยมน้ำเย็นใส | เป็นที่ชื่นใจ |
| แก่ฝูงมัจฉาวารี | |
| ๏ เพลิงพลุ่งมีเปลวอัคคี | จักรุ่งเรืองศรี |
| สว่างกระจ่างแจ่มแสง | |
| ๏ นารีมีคู่สู่แสวง | คนย่อมยำแยง |
| บห่อนจักเย้ยไยไพ | |
| ๏ ผัวร้างแรมจิตพิสมัย | จักตรมตรอมใจ |
| เทวษบ่เว้นวายวัน | |
| ๏ ผัวรักร่วมเรียงเคียงขวัญ | พักตร์ผ่องเพียงจันทร์ |
| จรัสจรูญเรืองฉาย |
กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘
| ๏ แม้ผู้มีปรีชา | ฟังคำวัจนา | เสกสรรบรรยาย | |
| จักมีศรีสวัสดิ์ | จำรัสเพริศพราย | ฝูงชนทั้งหลาย | จักซ้องสาธุการ |
| ๏ ถ้าว่าตัวดี | แม้มีบุตรี | เอี่ยมองค์นงคราญ | |
| จักได้สั่งสอน | ให้อ่อนพจมาน | กิริยาอาการ | เหมือนดังมารดา |
| ๏ แม้แม่เสเพล | ลูกเก่งเกเร | สอนยากนักหนา | |
| จักว่ามันนัก | มันจักโกรธา | ย้อนเอามารดา | ให้ได้อัประมาณ |
| ๏ ลูกร้ายใจชั่ว | มันไม่รักตัว | คบชู้สาธารณ์ | |
| เขาตินินทา | ว่าทุกประการ | ว่าอีหน้าด้าน | เหมือนดังแม่มัน |
| ๏ ไม่ชั่วแต่ลูก | เขาด่ามาถูก | ถึงแม่ทุกวัน | |
| เพราะแม่ไม่ดี | บุตรีใจฉกรรจ์ | สืบพืชสืบพันธุ์ | พากันยุ่งไป |
| ๏ เขาจักขอสู่ | เขาย่อมแลดู | พงศ์พันธุ์ผู้ใหญ่ | |
| ดูช้างดูหาง | เยี่ยงอย่างกวัดไกว | ดูนางเล่าไซ้ | ให้ดูมารดา |
| ๏ หญิงไม่มีพ่อ | ถึงงามลออ | ดังเทพธิดา | |
| ชายสูงตระกูล | จำรูญพักตรา | เขาไม่ปรารถนา | สู่สมชมนาง |
| ๏ แม้ผู้มีปรีชา | ฟังคำวัจนา | เสกสรรบรรยาย | |
| จักมีศรีสวัสดิ์ | จำรัสเพริศพราย | ฝูงชนทั้งหลาย | จักซ้องสาธุการ |
| ๏ คติอันนี้ | สำหรับสตรี | มีแต่ก่อนปาง | |
| รุ่นสาวสุริย์วงศ์ | เอวองค์สำอาง | จัดเป็นสามอย่าง | ชั่วดีมีมา |
| ๏ ที่เขาสู่ขอ | พ่อแม่ยกยอ | แต่งการวิวาห์ | |
| ทุนสินหอห้าง | ตามอย่างมารดา | ไม่อายพักตรา | จัดเป็นอย่างดี |
| ๏ ที่รักกันเอง | มิได้ครื้นเครง | ลอบชมสมศรี | |
| ติดตามชายไป | ถือใจว่าดี | ใจหญิงอย่างนี้ | จัดเป็นอย่างกลาง |
| ๏ ที่ชั่วกว่านั้น | โลโภโมหัน | ใจมันกระดางลาง | |
| ศาลาอาศัย | ปลูกไว้ริมทาง | มิให้ชายหมาง | รักทั่วทุกคน |
| ๏ มีครรภ์อ้อต้อ | ไม่รู้จักพ่อ | เป็นลูกกลางถนน | |
| ผู้หญิงอย่างนี้ | อัปรีย์ยิ่งคน | เขาเรียกอีป่น | ชั่วจนมรณา |
| ๏ สามอย่างนี้ไซ้ | ใครรักอย่างไหน | ตามใจเถิดหนา | |
| รักดีได้ดี | ไม่มีคระหา | รักชั่วมัวหน้า | เขาด่าจนตาย |
| ๏ ลางคนแม่หม้าย | ได้ลูกเขยไว้ | เป็นผัวแม่ยาย | |
| พี่เมียน้องเมีย | ไกล่เกลี่ยเรี่ยราย | หึงกันวุ่นวาย | ไม่อายพักตรา |
| ๏ ผู้หญิงอย่างนี้ | อาภัพอัปรีย์ | ชั่วนักชั่วหนา | |
| ไม่ใช่จักแกล้ง | แต่งคำนินทา | เห็นอยู่แก่ตา | ฟ้าผ่าจริงจริง |
| ๏ แม้ผู้มีศักดิ์ | อย่าทำทรลักษณ์ | เหมือนน้ำใจหญิง | |
| รักนวลสงวนหน้า | วงศาอย่าประวิง | จักงามเพริศพริ้ง | เป็นภูมิผู้ดี |
| ๏ ถึงผัวตกไร้ | ยากเย็นเข็ญใจ | อย่าเอาตัวหนี | |
| ผัวยากเมียยาก | ลำบากแสนทวี | ผัวมีเมียมี | ภักดีต่อกัน |
| ๏ จงมีศรัทธา | ได้ของอะไรมา | เปรี้ยวเค็มหวานมัน | |
| จงแบ่งทำบุญ | เพิ่มพูนสมสรรค์ | กรวดน้ำรำพัน | ให้แก่ญาติกา |
| ๏ อุตส่าห์ถือศีล | ให้เป็นอาจิณ | หมั่นฟังเทศนา | |
| เห็นคนยากไร้ | มีใจศรัทธา | ข้าวน้ำผักปลา | กรุณาให้ทาน |
| ๏ อย่าเข้าบ่อนใหญ่ | เล่นโปชนไก่ | ทำใจสามานย์ | |
| เป็นหญิงนักเลง | เล่นเพลงเสงการ | ปากกล้าหน้าด้าน | ประจานกายตน |
| ๏ อย่าเป็นละคร | เที่ยวเล่นเที่ยวฟ้อน | ทุกแห่งทุกหน | |
| เป็นหญิงไม่อาย | ผู้ชายเข้าปน | จับจูบลูบสกนธ์ | ให้หม่นหมองศรี |
| ๏ อย่าร้องสักวา | ดอกสร้อยมาลา | ทับโทนมโหรี | |
| หากินกับบ้าน | งานการจงดี | รักษาอินทรีย์ | อย่าได้ไปไกล |
| ๏ อย่าลงคงคา | ช้อนกุ้งช้อนปลา | น่าอายสุดใจ | |
| เก็บผักมาขาย | ได้เฟื้องได้ไพ | หากินเป็นไร | ไม่บาปไม่กรรม |
| ๏ ด้วยตัวเป็นหญิง | กับข้าวทุกสิ่ง | ให้รู้จักทำ | |
| รู้ต้มรู้แกง | ของแห้งของน้ำ | ผักพล่าปลายำ | ทำให้ดีดี |
| ๏ รู้เย็บผ้าสงฆ์ | จีวรสบง | กระทงใบศรี | |
| รู้ปักรู้พวง | สร้อยสรวงมาลี | จีบพลูบุหรี่ | ฟั่นธูปฟั่นเทียน |
| ๏ ให้รู้ทอผ้า | บัวดอกเมล็ดงา | ม่วงไหมให้เนียน | |
| แกะประจำกัน | สารพรรณวาดเขียน | ให้นางมีเพียร | เรียนรู้วิชา |
| ๏ รู้หนังสือไทย | ขัดเข้าจักได้ | อ่านตำรายา | |
| ได้อ่านสวดมนต์ | เล่าบ่นคาถา | ตามแต่ปัญญา | เป็นทางนิพพาน |
| 120 | |||
| ๏ เป็นลูกผู้ดี | รู้ไว้ถ้วนถี่ | คดีการงาน | |
| ดีกว่าร่ำเร่อ | พร่ำเพ้อป่วยการ | แก่จนนมยาน | ไม่รู้แกงกิน |
| ๏ ไม่จำคำสอน | ทำแสนแง่แสนงอน | ผัดหน้าทาขมิ้น | |
| พ่อแม่เรียกใช้ | ทำไม่ได้ยิน | ดัดจริตดีดดิ้น | ยกคอล่อชาย |
| ๏ ห่มผ้าพลัดไพล่ | เต้นมาเต้นไป | ทำได้ไม่อาย | |
| ส่งเสียงจะแจ้ว | ลอยหน้าจนหงาย | ห่มสีนุ่งลาย | กรีดกรายเที่ยวไป |
| ๏ ลางคนใจชั่ว | ไม่อยากมีผัว | เป็นห่วงเป็นใย | |
| เที่ยวเล่นตามสนุก | เป็นทุกข์เมื่อไร | หาเฟื้องหาไพ | กินเล่นตามสบาย |
| ๏ พอออกจากเรือน | ผู้ชายเป็นเพื่อน | เที่ยวเดือนหงายหงาย | |
| แรมร้อนนอนค้าง | โรงห้างผู้ชาย | ประเดี๋ยวคว่ำประเดี๋ยวหงาย | ไม่อายพักตรา |
| ๏ ผู้หญิงอย่างนี้ | เชื้อชาติกาลี | ไม่ดีเลยนา | |
| จักขึ้นเรือนไหน | เขาไม่เจตนา | พี่น้องวงศา | ขายหน้าอัประมาณ |
| ๏ ลูกมีตระกูล | อย่าทำทารุณ | ดูเยี่ยงหญิงพาล | |
| ค่อยมาค่อยไป | อยู่ให้นานนาน | ทำบุญให้ทาน | จงตั้งศรัทธา |
| ๏ เดชะบารมี | ขอให้ข้านี้ | ได้คู่เสน่หา | |
| ผู้ชายเฉลียวฉลาด | เปรื่องปราชญ์ปรีชา | ที่มีกิริยา | เป็นภูมิผู้ดี |
| ๏ แม้คนสกปรก | ชาติเปรตเศษนรก | ใจร้ายราวี | |
| อย่าได้กล้ำกราย | จงหน่ายแหนงหนี | ขอคนที่ดี | เป็นที่รักเอย |
[๑] คัดและตรวจสอบชำระจากเอกสารสมุดไทย เลขที่ ๑๓ หมวดวรรณคดี หมู่กลอนสุภาษิตและคำสอน สำนักหอสมุดแห่งชาติ
