ตอนที่ ๑
ถนนแห่ง ๑, เมืองเวนิส.
อันโตนิโย, สะละรีโน, และสะลานิโย เดินออกมา.
| อันโต. | จริงหนอเปนอย่างไรใจเหี่ยวแห้ง: |
| เหมือนอ่อนแรง; อีกเธอก็เหนื่อยอ่อน; | |
| เหตุไฉนใจเหงาและเร่าร้อน, | |
| และอกอ่อนเพื่ออะไรก็ไม่รู้, | |
| สาเหตุเพื่อสิ่งใดไม่รู้ได้ | |
| แต่แน่แท้เศร้าใจฉนี้อยู่, | |
| ทำให้ฉันงงไปไม่พึงดู | |
| แทบมิรู้จักตัวว่าเปนใคร. | |
| สะละ. | จิตของเกลอเผลอไผลไปลดเลี้ยว |
| ท่องเที่ยวอยู่ที่กลางทเลใหญ่; | |
| ในน่านน้ำเภตราสง่าใบ | |
| ของเกลอไซร้แล่นคว้างกลางสาคร. | |
| เหมือนผู้ดีหรือเศรษฐีมีสง่า | |
| โอ่อ่าฝ่าสินธุ์สโมสร | |
| เปนกระบวนนาวีศรีสุนทร | |
| อันงามงอนในมหาชลาลัย; | |
| เมื่อยามผ่านเรืออื่นตั้งหมื่นแสน | |
| ก็งามแม้นหงส์ทองฟ่องน้ำใส | |
| เรืออื่น ๆ ลำน้อย ๆ ที่คล้อยไป | |
| พลางใช้ใบพลางเคารพอภิวันท์: | |
| สะลา. | จริงหนอแม้ฉันมีนาวีค้า |
| เที่ยวแล่นท้องธาราอย่างเกลอขวัญ | |
| อันดวงใจคงเปนห่วงปวงทรัพย์นั้น | |
| คงไฝ่ฝันถึงเรือเหลืออาลัย. | |
| คงหมั่นเด็ดใบหญ้ามาโปรยดู | |
| เพื่อให้รู้ลมพัดจัดทางไหน; | |
| คงนั่งมองแผนที่อยู่ร่ำไป | |
| จนเจนใจท่าเรือและลู่ทาง. | |
| ยามแลเห็นสิ่งใดที่สามารถ | |
| อาจบันดาลเปนภัยให้กีดขวาง | |
| คงทำให้ใจสั่นและพรั่นพลาง, | |
| คงนั่งครางอยู่ละเกลอ. | |
| สะละ. | เออเห็นใจ ! |
| ส่วนตัวฉันแม้จะเป่ากับเข้าร้อน | |
| ลมปากเองน่าจะย้อนเอาจนไข้ | |
| เพราะเกรงลมจะไปเพิ่มพายุไซร้ | |
| ให้พัดกล้าเกินไปในสาคร. | |
| เมื่อเห็นนาฬิกาทรายอันปรายโปรย | |
| จะโอดโอยอกร้าวฤทัยถอน | |
| เพราะนึกถึงหาดกลางหว่างสาคร | |
| กีดสุนทรนาวีที่สุดรัก, | |
| จนเรือยับอับปางกลางสมุท | |
| เสาหักซุดตำทรายเคราะห์ร้ายหนัก. | |
| อีกยามไปไหว้พระจะเศร้านัก | |
| จะเผือดพักตร์ยลกำแพงแรงศิลา, | |
| คงชวนให้คำนึงถึงนาวี | |
| วิตกกลัวจะรี่ไปโดนผา | |
| จนทลุปรุกว้างข้างนาวา | |
| และสินค้าสารพัตกระจัดกระจาย, | |
| นึกถึงปวงเครื่องเทศวิเศษสรรพ์ | |
| นึกถึงผ้าแพรพรรณอันหลากหลาย | |
| จะเปียกน้ำซ้ำลอยละล่องละลาย | |
| น่าเสียดายของดี ๆ มีราคา; | |
| นึกถึงภัยต่าง ๆ กลางสมุท | |
| ของดี ๆ ที่สุดแสนสง่า | |
| อาจจะยับย่อยไปในพริบตา | |
| ดังนี้นามิใช่เล่นฉันเห็นใจ. | |
| ถ้านึกห่วงปวงทรัพย์นับค่าหมื่น | |
| จะแขงขืนไม่วิตกได้ไฉน ? | |
| เพราะฉนั้นอันโตนิโยไซร้ | |
| เขาเศร้าใจเพราะเปนห่วงปวงสำเภา. | |
| อันโต. | หามิได้: ฉันไซร้ไม่ประมาท, |
| ฉันมิอาจไว้ใจไปอย่างเขลา, | |
| มิได้รวมวัตถุบรรจุตะเภา | |
| เพียงลำเดียว,เพื่อนเราอย่าแคลงใจ; | |
| มิได้ค้าทางเดียวในเที่ยวนี้ | |
| หรือลงทุนเต็มที่ก็หาไม่: | |
| เหตุฉนี้มิได้มีความห่วงใย | |
| สินค้าไซร้มิได้ทำช้ำใจเลย. | |
| สะละ. | รักผู้หญิงกระมังนะ. |
| อันโต. | อ๊ะ ! ไม่จริง ! |
| สะละ. | ไม่รักหญิง ? ถ้าเช่นนั้นละเพื่อนเอ๋ย |
| ก็ต้องว่าสาเหตุไม่มีเลย, | |
| เศร้าเฉย ๆ เพราะไม่อยากจะเฮฮา: | |
| ถ้าเช่นนั้นใคร ๆ ที่ใจเศร้า | |
| แสร้งเริงเร้าป่องป๋อหัวร่อร่า | |
| และโลดเล่นเต้นรำซ้ำหุยฮา | |
| ก็จะว่าจิตไม่เศร้าได้เท่ากัน. | |
| จริงๆ หนอคนเรานี้มีต่าง ๆ | |
| ทั้งรูปร่างกิริยาแสนน่าขัน: | |
| บางคนมีแต่สนุกทุกคืนวัน | |
| หัวเราะงันเหมือนนกแก้วแจ้ว ๆ ไป; | |
| บางคนหุบปากไว้ไม่แย้มหัว | |
| จำอวดเล่นรอบตัวหาขันไม่, | |
| ไม่รู้จักสนทนาฮากับใคร | |
| เหมือนเปนไข้ไม่รู้ส่างไม่วางวาย. | |
| [บัสสานิโย, ลอเรนโซ, และกราติยาโนเดินออกมา] | |
| สะลา. | อ้อนี่แน่ท่านบัสสานิโย, |
| อีกทั้งกราติยาโนผู้สหาย | |
| และลอเร็นโซสนิทมิตรสามชาย, | |
| ออกมาแล้ว. ฉันหมายจะขอลา: | |
| เพราะตัวท่านคงอยากพบญาติมิตร | |
| ผู้รักใคร่อย่างสนิทนั้นมากกว่า. | |
| สะละ. | แม้สามมิตรนี้ไซร้ยังไม่มา |
| ฉันก็ใคร่สนทนาชวนรื่นรมย์. | |
| อันโต. | ส่วนตัวฉันรักเธอเสมอภาค |
| แต่เธอหากมีกิจเปนปฐม | |
| ที่จะต้องไปกระทำ, คำคารม | |
| พูดผสมเพื่อให้เพราะเหมาะอำลา. | |
| สะละ. | ข้าลาก่อนละนะนายสหายแก้ว. |
| บัสสา. | เออก็แล้วเมื่อไรจะไปหา ? |
| จะได้พูดกันเล่นเย็นวิญญา. | |
| สะละ. | ไว้ว่าง ๆ จะไปหาอย่าขัดใจ. |
| [สะละรีโน กับสะลานิโย เข้าโรง] | |
| ลอ. | นี่แน่ท่านบัสสานิโย เมื่อท่านได้มาพบอันโตนิโยแล้วดังปราถนา ข้าพเจ้าทั้งสองก็จะขอลาท่านต่อไป: แต่ขอให้ท่านกำหนดไว้ด้วยเถิดนา ว่าเมื่อถึงเวลาที่จะกินภักษาหาร เชิญท่านไปรับประทานกับข้าพเจ้าแห่งใดแห่งหนึ่ง ซึ่งสุดแท้แต่ท่านจะเหมาะใจ |
| บัส. | เอาเถิดอย่าสงสัย เราจะไปตามปราถนา. |
| กรา. | ไฉนนั่นอันโตนิโยเพื่อน |
| ใยหน้าเจื่อนบูบึ้งตึงนักหนา; | |
| หรือท่านระวังท่วงทีกิริยา | |
| เกรงชนจะนินทาหรือว่าไร ? | |
| คนที่ทำหน้าบึ้งขึงแขงซื่อ | |
| คนทั้งหลายจะนับถือก็หาไม่; | |
| เชื่อข้าเถิดหน้าเธอแปลกแผกเหลือใจ | |
| จนเพื่อนแทบจำไม่ได้สักน้อยนิด | |
| อันโต. | สหายกราติยาโนอย่ากังขา |
| ข้าเห็นโลกก็เปนโลกไม่แผกผิด; | |
| โลกนี้เหมือนลครโรงนิด ๆ | |
| คิดว่าเราเปนลครอยู่ทั่วกัน. | |
| ต่างคนมีบทรำและทำท่า | |
| ต่าง ๆ นา ๆ เหมือนแสร้งสรร, | |
| ส่วนข้าเปนตัวเศร้าจึงเหงางัน | |
| จบเท่านั้น. | |
| กรา. | ข้าขอเปนตัวฮา: |
| ขอเปนตัวตลกหัวเราะเร้า | |
| หน้าเหี่ยวย่นทนเอาสำรวลร่า; | |
| ขอยอมให้ตับระบมอมสุรา | |
| ดีกว่าถอนใจใหญ่ใจเหี่ยวตาย. | |
| ไฉนเล่าคนเราที่เลือดฝาด | |
| มีฉูดฉาดแล่นไปในเส้นสาย | |
| จะมานั่งแน่วนิ่งไม่ติงกาย | |
| เหมือนก้อนหินกรวดทรายไม่เข้าการ. | |
| เมื่อยามตื่นฉันใดจะให้หลับ, | |
| ราวกับรอมรณาน่าสงสาร, | |
| ไม่หัวเราะบ้างไซร้ไม่ได้การ | |
| จริงนะท่านเกลอขวัญอันโตนิโย. | |
| ฉันรักเธอเผยอพูดเพราะความรัก, | |
| ฉันรู้จักบางคนน่ากวนโมโห | |
| ทำหน้าตาบ้านักละ, อ๊ะพุทโธ่ ! | |
| เหลอและโง่ราวกับวังน้ำขังนอน, | |
| จนจอกแหนแลสวะระกะเห็น | |
| น้ำเน่าเหม็นเต็มไปด้วยบุ้งหนอน; | |
| แสร้งทำขรืมทรึมเทราเหมือนหาวนอน | |
| หวังให้ชนนิกรเขากล่าวชม | |
| ว่าตัวเปนนักปราชญ์ฉลาดหนัก | |
| รู้แหลมหลักสารพัตเปนปฐม, | |
| เหมือนเจ้าผีมีอิทธิ์ฤทธิ์อุดม | |
| ร้องคารมว่า “กูศักดิ์สิทธิ์แฮ้ ! | |
| เมื่อยามกูอ้าปากอยากพูดจา | |
| ถึงแม้หมาก็อย่าเห่าอย่าหอนแฮ่ !” | |
| จริงนะ, อันโตนิโย, จริงแท้ ๆ | |
| ฉันรู้แน่คนเช่นนั้นมันมารยา, | |
| อยากได้ชื่อว่าเปนปราชญ์ฉลาดรู้ | |
| เพราะหุบปากนิ่งอยู่เท่านั้นหนา; | |
| เมื่อใดเผยปากขึ้นสนทนา | |
| ถ้อยคำไม่เปนภาษาอันพึงใจ. | |
| ใครยินแล้วก็ไม่แคล้วการติฉินท์ | |
| ปวงกะวินนินทาว่าบ้าใหญ่. | |
| ฉันจะกล่าวต่อไปอีกก็ได้ | |
| แต่เอาไว้คราวอื่นจึงสนทนา. | |
| เชื่อฉันเถิดเพื่อนรัก ๆ จงเชื่อ, | |
| เอาความขรึมเปนเหยื่อเพื่อตกหา | |
| ซึ่งถ้อยคำสรรเสริญของโลกา | |
| เหมือนมุ่งตกปลาบ้าไม่เข้าที. | |
| ลอเร็นโซเพื่อนยามาเถิดเพื่อน | |
| อย่ารอเตือน-ลาก่อนทั้งสองศรี: | |
| ไว้เมื่อกินอิ่มหนำสำราญดี | |
| แล้วจึงมีเทศน์ธรรม์กันต่อไป. | |
| ลอ. | ถ้าเช่นนั้นฉันลากว่าจะเย็น: |
| ฉันนี้เห็นจะต้องทำเปนขรึมใหญ่ | |
| เหมือนปราชญ์เก๊ที่ว่ามานั่นไซร้, | |
| เพราะจำใจจำต้องซึมขรึมอยู่เอง. | |
| เพราะว่ากราติยาโนในเชิงปาก | |
| สู้เขายาก, พูดไม่ทันฉันต้องเน่ง. | |
| กรา. | เกลอคงแทบไม่ได้ยินเสียงตนเอง |
| ถ้าอยู่กับเพื่อนผู้เก่งสักสองปี. | |
| อันโต. | เอาเถิดเกลอขอผัดอีกไม่ช้า |
| ฉันจะหมั่นพูดจาให้ควรที่. | |
| กรา. | ดีแล้วเพื่อน, ลิ้นคนนิ่งไม่ดี |
| ที่ควรนิ่งนั้นก็มีแต่ลิ้นโค, | |
| กับลิ้นหญิงโง่งั่งทั้งรูปชั่ว | |
| จนไร้ผัวควรสงบเพื่อปิดโง่, | |
| ผู้ฉลาดปราชญ์เปรื่องมีเรื่องโว | |
| หาเรื่องพูดได้อะโขไม่ร้อนใจ | |
| [กราติยาโน กับลอเร็นโซ เข้าโรง] | |
| อันโต. | อย่างไรเพื่อน, จะว่าอย่างไร. |
| บัส. | กราติยาโนมักพูดมากปากไม่อยู่สุข พูดพลอดพล่อยสนุก ๆ ไม่มีสาระอะไร พูดเหลว ๆ ได้ยิ่งกว่าใคร ๆ ในเมืองเวนิส. ในคำพูดจะมีสุภาษิตอยู่ก็แต่นิดเดียว ยากจริงเจียวจะค้นในคำสนทนา ประหนึ่งว่าเข้าเปลือกเพียงสองเมล็ดน้อย เข้าไปแฝงกระจ้อยร่อยอยู่ในกระบุงแกลบ: ค้นทั้งวันก็แทบจะหาไม่พบได้; และถึงเมื่อพบแล้วไซร้ก็ไม่มีราคา เป็นอันป่วยการหา, ไม่เป็นประโยชน์อะไร. |
| อันโต. | เออ ๆ นี่แน่เกลอข้าขอถาม |
| แม่รูปงามอยู่หนตำบลไหน | |
| ที่เกลอว่าชอบจิตและติดใจ | |
| จะบอกให้มิใช่หรือในวันนี้ ? | |
| บัส. | อันโตนิโยพี่ชายสหายแก้ว |
| เพื่อนรู้แล้วว่าทรัพย์ของฉันนี่ | |
| ได้ชักไปใช้จ่ายฟูมฟายทวี, | |
| เพราะเหตุที่หน้าใหญ่เกินกำลัง. | |
| แต่มิใช่จะบ่นเพราะตนโฉด, | |
| ใช่จะโทษผู้ใด; ใจฉันตั้ง | |
| อยู่เพียงที่ตรงจะประทะประทัง | |
| ใช้ณี่สินรุงรังที่คั่งค้าง. | |
| อันโตนิโยเธอนี้สิมีคุณ | |
| ทั้งให้ทุนให้รักไม่เว้นว่าง; | |
| เพราะความรักเพื่อนไซร้ไม่จืดจาง | |
| จึงเปนทางที่หวังหยั่งเมตตา. | |
| ขอเล่าความตามจริงทุกสิ่งสรรพ์ | |
| ขอพึ่งเพื่อนเตือนฉันช่วยปฤกษา, | |
| ทำไฉนจึงจะได้สมวิญญา | |
| พ้นบรรดาณี่สินสิ้นห่วงใย. | |
| อันโต. | บัสสานิโยจงรีบเร่งพาที, |
| ถ้าแม้ณี่อันค้างทั้งหมดไสร้ | |
| เปนสิ่งซึ่งสุจริตไม่ติดใจ | |
| เหมือนตัวเพื่อนเองไซร้ผู้ซื่อตรง. | |
| เอาเถิดทั้งเงินทองของตูข้า, | |
| แม้กายา, แลทรัพย์, ซึ่งประสงค์ | |
| จะยอมยกให้ได้ดังใจจง, | |
| ยอมปลดปลงทุกสิ่งไม่เสียดาย. | |
| บัส. | เมื่อเด็กๆ ยามเสียลูกศรหนึ่ง |
| เคยรำพึงเพื่อหาลูกศรหาย, | |
| และยิงซ้ำไปอีกลูก, ถูกอุบาย, | |
| ยิงมุ่งหมายไปทางข้างเดียวกัน; | |
| แต่คราวนี้คอยจ้องมองแม่นยำ | |
| เพื่อจดจำที่ตกโดยแม่นมั่น, | |
| และโดยยอมเสียลูกศรเปนสองฉนั้น | |
| มักได้อันหายแรกกลับคืนมา. | |
| ที่เล่าเรื่องเมื่อยังเด็กเล็กอยู่นั้น | |
| ก็เพราะฉันมีความปราถนา | |
| จะขอให้สหายช่วยเมตตา; | |
| อันตัวข้าเปนณี่เพื่อนอยู่มากแล้ว, | |
| และเหมือนเด็กไม่รู้จักระวังระไว | |
| ทรัพย์ที่ยืมหมดไปนะเพื่อนแก้ว; | |
| แต่ถ้าเพื่อนยิงศรไปตามแนว | |
| ทิศเดิมแล้วข้านี้จะดีใจ. | |
| จะคอยดูทางเล็งเพ่งไว้มั่น | |
| แล้วตัวฉันจะหาคืนให้จงได้, | |
| อย่างน้อยณี่รายที่สองเปนต้องใช้; | |
| ถึงอย่างไรขอเพื่อนจงเมตตา. | |
| อันโต. | เพื่อนก็รู้อยู่แล้วเพื่อนแก้วเอ๋ย, |
| ฉันไม่เคยขัดเพื่อนเสนหา | |
| ไฉนพูดไม่เปนเรื่องเปลืองเวลา; | |
| ที่เพื่อนยาสงสัยใจข้านี้, | |
| ข้าโกรธยิ่งกว่าที่เพื่อนจะผลาญทรัพย์ | |
| ของข้าจนย่อยยับสรรพป่นปี้: | |
| จงบอกเถิดต้องประสงค์สิ่งไรมี | |
| จะช่วยให้สมที่อารมณ์จินต์. | |
| บัส. | ที่เบ็ลมอนต์มีนางสำอางค์องค์ |
| อนงค์รับมฤดกมากมวลสิน; | |
| นางแสนงามอร่ามพรั่งทั้งกายิน | |
| อีกงามสิ้นท่วงทีกิริยา; | |
| อนึ่งนางมีสกุลคุณสมบัติ | |
| สารพัดงามยิ่งกว่างามหน้า: | |
| บางคราวชายตารับจับนัยตา | |
| เหมือนหนึ่งให้ทีท่าน่ายินดี. | |
| นางนั้นชื่อปอร์เชียผู้โฉมเฉิด, | |
| งามประเสริฐสล้างสอางค์ศรี | |
| ไม่น้อยกว่าโฉมตรูผู้บุตรี | |
| แห่งคาโตเสนีโรมโบราณ, | |
| กล่าวคือนางปอร์เชียเมียบรูตัส | |
| ผู้ชงัดแรงฤทธิ์จิตทหาร, | |
| จนออกชื่อลือลงพงศาวดาร | |
| เพราะนงคราญงามพร้อมทั้งกายใจ. | |
| แต่ปอร์เชียของฉันนั้นไม่แพ้, | |
| เกียรติหล่อนแพร่ทั่วธรณีใหญ่, | |
| เพราะชายหนุ่มจากแคว้นแดนไกล ๆ | |
| จากสี่ทิศต่างไปเพื่อชมนาง. | |
| ผมหล่อนเหลืองเรืองอุไรเหมือนไหมทอง | |
| และฟูฟ่องที่หน้าผากทั้งสองข้าง, | |
| เปรียบเหมือนแก้วแพรวพร้อยลอยอยู่กลาง | |
| คัคณางค์เพื่อให้คนไฝ่ชม. | |
| อันโตนิโยแม้ฉันนั้นมีสิน | |
| จะได้ชมโฉมยุพินประสงค์สม, | |
| ฉันเชื่อใจว่าจะได้ดังอารมณ์ | |
| ลาภอุดมคงจะได้สมใจปอง ! | |
| อันโต. | เพื่อนก็รู้อยู่ว่าบรรดาทรัพย์ |
| ของฉันสรรพอยู่ทเลสิ้นทั้งผอง; | |
| ไม่มีเหลืออยู่เลยทั้งเงินทอง, | |
| หรือสิ่งของที่จะค้าหากำไร: | |
| ฉนั้นจงเที่ยวถามตามตลาด | |
| บางทีจะสามารถหยิบยืมได้, | |
| ลองดูชื่อเสียงฉันนั้นเปนไร | |
| เวนิสเชื่อเพียงใดได้รู้กัน: | |
| ฉันจะช่วยเพื่อนยาอย่าฉงน | |
| จนได้เงินพอใช้สมไฝ่ฝัน, | |
| ช่วยเพื่อนถึงเบ็ลมอนต์ด้วยเร็วพลัน | |
| ถึงแจ่มจันทร์ปอร์เชียอย่าเสียใจ. | |
| เพื่อนจงไปเที่ยวถามตามชาวเมือง, | |
| ฉันจะช่วยสืบเรื่องกู้เงินให้, | |
| แม้ประสบพบผู้ให้กู้ไซร้ | |
| อย่าสงสัยฉันจะเปนธุระเอง. [ต่างคนต่างเข้าโรง] |
----------------------------
