ตอนที่ ๑

เวนิส. ศาลยุติธรรม.

พ่อเมือง, กรมการ, อันโตนิโย, บัสสานิโย, กราติยาโน, สะเลริโย, แลคนอื่นๆ ออก.

พ่อเมือง. อันโตนิโยอยู่แล้วฤๅ ?
อันโต. อยู่แล้วขอรับ.
พ่อเมือง. ข้าสงสารตัวท่านในครานี้
  มาเปนคู่คดีเปนความใหญ่
  กับโจทก์ผู้ใจเหี้ยมเปนพ้นไป,
  ราวอสุราหามิได้กรุณา,
  ปราศจากเมตตะจิตสักนิดหนึ่ง,
  อย่าพึงหวังจากมัน.
อันโต. อันตูข้า
  ได้ทราบข่าวว่าท้าวพระกรุณา
  ได้พยายามยิ่งช่วยวิงวอน;
  แต่เขานั้นดันดื้อถือเวรา,
  และสุดหาทางธรรม์เพื่อผันผ่อน
  ให้ข้าพ้นความอิจฉาอนาทร,
  ข้าจะสู้ดัสกรด้วยใจดี;
  จะยอมทนทุกข์ภัยด้วยใจสงบ
  ​ยามประสบความโกรธเขาเต็มที่.
พ่อเมือง. เรียกยิวโจทก์เข้ามายังศาลนี้.
สะเล. คอยอยู่ที่ประตูศาล: ผ่านเข้ามา !
  [ไชล็อกออก]
พ่อเมือง. ให้มายืนเฉภาะหน้าเรานี้ไซร้.
  ไชล็อก, พลเมืองโดยทั่วหน้า,
  อีกทั้งเรา, เดาคดีครานี้นา
  ว่าเจ้าคงจะแสร้งทำอุบาย,
  แสร้งทำโกรธาพยาบาท
  จนจวบมาตร์โมงสุดแล้วขยาย
  ความเมตตาเสียจิตที่คิดร้าย;
  ไม่มุ่งหมายพยาบาทต่อไป;
  ถ้าเช่นนี้เห็นทีปลาดกว่า
  ความโกรธาอาฆาฏมาตร์ใหญ่;
  แทนที่จะเอาตามสัญญาไซร้
  ซึ่งจะได้เนื้อพณิชนี้หนึ่งปอนด์,
  บางทีเจ้าจะยอมเลิกสัญญา,
  อีกทั้งกอบกรุณาเลยผันผ่อน
  เอาเพียงกึ่งต้นทุนตัดรุนร้อน;
  กมลอ่อนเพ่งเฉภาะที่เคราะห์ร้าย.
  ​พานิชนี้เคราะห์กรรมแสนลำบาก,
  ทุกข์ยากเสียสิ้นสินค้าขาย,
  ทุกข์ทวีท่วมทับรับโรคร้าย
  จนร่างกายซูบผอมเพราะตรอมใจ.
  ดังนี้แม้ใจแขงแกร่งเปนหิน
  หรือใจสิ้นเมตตาเหมือนเหล็กไหล,
  หรือเปนแขกหรือเปนตาต, ชาติใด ๆ
  ที่มิได้ศึกษาการุณย์ธรรม์,
  ก็น่าที่จะสงสารท่านพ่อค้า
  ผู้เคราะห์ร้ายหนักหนาน่าพลอยศัสย์.
  ดังนี้เราลูกขุนพร้อมกัน
  จึ่งมุ่งมั่นฟังตอบอย่างชอบใจ.
ไช. ข้าได้เรียนแด่ท้าวพระกรุณา
  ว่าตั้งจิตแล้วมั่นไม่หวั่นไหว;
  ได้สาบาลต่อพระอมตัย
  จะถือให้ครบครันตามสัญญา:
  ถ้าแม้ท้าวไม่ประนอมยินยอมให้
  ขอปวงภัยพิบัติสหัสสา,
  จงมีแด่ธานีแห่งนี้นา,
  ทั้งอิศราธิปตัยอย่ายืนยง.
  ท้าวถามว่าเหตุไฉนไฝ่มังสา
  ​ปอนด์หนึ่งยิ่งกว่าจะประสงค์
  เงินตราสามพัน: ดิฉันจง
  จะตอบตามตรง ๆ บัดนี้ไซร้:
  เพราะชอบเช่นนั้นหนอ: พอแล้วฤๅ ?
  อือ. ถ้าเรือนมีหนูวิ่งอยู่ไขว่,
  และดิฉันสละเงินหมื่นเหรียญให้
  เขาจับหนูนั้นไซร้: พอหรือยัง ?
  บางคนไม่ชอบหมูดูเปนหยาม,
  บางคนยามเห็นแมวแล้วแทบคลั่ง;
  บางคนยินปี่เป่าเร้าเสียงดัง
  ปวดท้องเบาแทบหลั่งไหลออกมา:
  เพราะความชังความรักหักเหลือหาย,
  เหมือนเปนนายดวงจิตนิตย์สั่งข้า
  ให้ชอบบ้างชังบ้างต่าง ๆ นา ๆ,
  ดังนี้ข้าขอตอบตามชอบใจ.
  อันคนชังสุกรดังที่ว่า
  จะมีสาเหตุธิบายก็หาไม่;
  อีกคนหนึ่งขึ้งแมวเพราะเหตุใด;
  อีกคนชังปี่ไซร้เหตุไม่มี;
  ต่างจำใจยอมอายและขายหน้า,
  ยอมให้ชนนินทาเพราะเหตุที่
  ​ไม่สามารถตัดชัง, เปนดังนี้;
  ดิฉันก็ไม่มีเหตุเช่นกัน,
  และไม่ขอแถลงแจ้งเหตุให้,
  นอกจากว่ามีใจแสนเดียจฉันท์
  ชังอันโตนิโยนัก, จักยืนยัน
  สู้คดีมิได้พรั่นแก่ผู้ใด.
บัส. อ้ายใจร้าย, อธิบายความทารุณ,
  จะได้ตอบเจ้าประคุณก็หาไม่.
ไช. ข้าไม่จำเปนตอบให้ชอบใจ.
บัส. อ้อ, ชังใครฆ่าเสียหมดหรือขรัวตา ?
ไช. มีหรือคนฆ่าใครที่ไม่ชัง ?
บัส. ล่วงเกินกันเพียงครั้งสองครั้งข้า
  ไม่เห็นควรจะผูกซึ่งเวรา.
ไช. จะให้งูกัดข้าสองครั้งใย ?
อันโต. การพูดกับยิวนี้ไม่มีผล:
  เปรียบเหมือนยืนริมชลหาดทรายใหญ่,
  แล้วห้ามน้ำมิให้ขึ้นอีกต่อไป;
  คงจะได้ประโยชน์ปาน ๆ กัน;
  หรือไปถามหมาป่าว่าทำไม
  จึงทำให้นางแกะร้องออกลั่น;
  หรือห้ามสนต้นใหญ่มิให้สั่น
  ​ยามพายุพัดผันกิ่งก้านไกว;
  จะทำการที่ลำบากยากนานา,
  ได้ง่ายกว่าวิงวอนสุนทรให้
  ของที่แขงที่สุดอ่อนลงไซร้-
  กล่าวคือใจของยิว: ยิ่งศิลา.
  ฉนี้ข้าขอเตือนพ่อเพื่อนรัก,
  จงอย่าพักงอนง้อต่อไปหนา;
  ขอให้รีบเร็วไว, ขอให้ข้า
  รับอาญาเพื่อยิวได้สมใจ.
บัส. นี่แน่หกพันเหรียญแทนสามพัน.
ไช. แม้เงินนั้นทุกเหรียญแบ่งออกได้
  เปนหกส่วน, และทุกส่วนเปนเหรียญไซร้,
  ไม่ประสงค์; ขอตรงตามสัญญา.
พ่อเมือง. ไม่เมตตาแล้วจะหาเมตตาไฉน ?
ไช. ข้ามีผิดอย่างไรหรือตูข้า
  จึ่งจะต้องยำเยงเกรงอาญา ?
  ขอท้าวพระกรุณาตรองจงดี
  ท่านทั้งหลายเหล่านี้มีข้าทาส
  ที่ซื้อแล้วกลางตลาด, เสือกเกศี
  ใช้เหมือนหมาลาล่อบ่ได้มี
  ความเมตตาปราณีอย่างใด ๆ,
  ​เพราะมันมีค่าตัวทั่วทั้งนั้น:
  ถ้าดิฉันจะกล่าวว่าขอให้
  ปล่อยเถิดท้าว, ยกลูกสาวให้เปนไร ?
  ทำไมใช้ทำงานทุกค่ำเช้า ?
  ทำไมไม่ให้นอนฟูกหมอนไหม ?
  ทำไมไม่ให้กินดี ๆ เล่า ?
  ท่านคงตอบว่า “มันทาสของเรา;”
  ดิฉันตอบได้เท่ากันเช่นนั้น:
  อันมังสาปอนด์หนึ่งซึ่งขอหรือ,
  ข้าได้ซื้อเปนราคามากแล้วมั่น;
  เปนของข้า, ขอเอามาโดยฉับพลัน,
  ถ้ามิให้ผิดธรรม์ประเพณี !
  ปวงกำหนดกฎหมายเวเนเซีย
  ก็จะเสียอำนาจไปป่นปี้.
  ขอให้ท่านพิพากษาณครานี้:
  ข้าชำนะคดีหรืออย่างไร ?
พ่อเมือง. ตัวเรามีอำนาจอาจบัญชา
  ให้สภานี้เลิกบัดนี้ได้,
  เว้นเสียแต่แม้เบ็ลลาริโยไซร้
  อาจารย์ใหญ่มาทันในวันนี้,
  จะได้ช่วยแก้ลำบากพิพากษา.
​สะเล. มีชายหนุ่มหนึ่งมาอยู่นอกนี่,
  ว่ามาจากปาดูวาธานี,
  มีอักษรสาราจากอาจารย์.
พ่อเมือง. รับสารา, แล้วให้หาเข้ามาพลัน.
บัส. อันโตนิโย, ใจดีไว้เถิดท่าน !
  อันอ้ายยิวจัญไรผู้ใจพาล,
  ฉันให้ทานเลือดเนื้อเพื่อพอใจ,
  ทิ้งกระดูกด้วยหนอ, ขอแต่อย่า
  ให้เพื่อนยาต้องเจ็บเพราะฉันได้.
อันโต. ฉันนี้เหมือนแกะโรคอยู่ที่ใน
  กลางฝูงใหญ่, ควรตายวายชีวัน:
  ผลไม้เน่าในเสียก่อนห่าม
  ต้องหล่นก่อนแท้ตามวิสัยมั่น;
  ปล่อยฉันเถิดเพื่อนยาอย่าจาบัลย์;
  ตัวเพื่อนนั้นธุระอย่างอื่นมี.
  บัสสานิโย, เพื่อนจงคงชีวา
  ไว้เพื่อทำศพข้าให้ควรที่,
  และแต่งกาพย์อาลัยด้วยไมตรี
  เหมือนนุสาวรีย์เพื่อนร่วมใจ.
  ​[เนริสสา, แต่งกายเหมือนเสมียนทนายความ, ออกมา.]
พ่อเมือง. ตัวเจ้ามาจากปาดูวา,
  จากเบ็ลลาริโยหรือไฉน ?
เนริส. จริงเจ้าข้า, ท่านเบ็ลลาริโยใช้
  ให้เคารพแด่ท้าวพระกรุณา. [ส่งจดหมายให้พ่อเมือง.]
บัส. เหตุไฉนลับมีดกรีดดูคม ?
ไช. เพื่อแล่เนื้อคนล้มละลายสิน่า.
กรา. มึงลับกับหนังเกือกเลือกผิดหวา,
  ลับกับจิตสาตราจึ่งคมนัก;
  โลหะใดก็ไม่คมหรือแขงปาน,
  และแม้ขวานเพ็ชฌฆาฏที่คมหนัก,
  ไม่เท่าความอิจฉาทรลักษณ์.
  พูดเท่าใดไม่พักจะนำภา.
ไช. แกจะพูดเท่าใดไม่โยกย้าย.
กรา. จงฉิบหายตายโหง, อ้ายชาติหมา !
  การที่มึงยืนยงคงชีวา
  ข้านี้นึกติเตียนยุติธรรม.
  กูออกเชื่อข้อความตามโบราณ
  ที่ว่าดวงวิญญาณสัตว์ต่ำ ๆ
  ​อาจสิงในกายมนุษสุดระยำ:
  ใจมึงดำราวกับหมาป่าแท้ ๆ
  ชรอยคนจัญไรใจหมาป่า
  จะถูกลงอาญาครั้งหนึ่งแน่,
  และเมื่อยามวายปราณวิญญาณแร่
  ไปเข้าท้องของแม่มึงแน่ละ;
  ใจของมึงจึ่งคล้ายใจหมาป่า,
  หยาบช้าทารุณวุ่นตะกละ
  อยากกินเลือดเนื้อคน, ชอบกลละ.
ไช. พูดเกะกะดุดันฉันใด ๆ,
  แม้ว่าไม่บันดาลให้ดวงตรา
  หลุดไปจากสัญญานี้แล้วไสร้,
  ก็แสบคอเปล่า ๆ จงเข้าใจ.
  พ่อหนุ่มน้อยสกดใจให้จงดี;
  ขืนพูดมากพ่อเอ๋ยจะเลยบ้า,
  อันตูข้าอยู่ในธรรม์อันเต็มที่.
พ่อเมือง. อันสาราจากเบ็ลลาริโยนี้
  นำหมอหนุ่มผู้มีสติปัญญา
  มาสู่ศาลของเรา. เขาอยู่ไหน ?
เนริส. เขาคอยอยู่ใกล้ ๆ นี้, เจ้าข้า,
  เพื่อคอยฟังว่าท้าวพระกรุณา
  ​จะบัญชาอนุมัติหรือฉันใด.
พ่อเมือง. เต็มใจแท้. นี่แน่สามสี่ชาย,
  จงไปเชิญท่านทนายผู้มาใหม่
  ให้มาโดยทันที. บัดนี้ไซร้,
  เบ็ลลาริโยว่ากระไรจงอ่านมา.
เสมียน. [อ่านจดหมาย] ขอท้าวพระกรุณาจงทราบฝ่าเท้าว่าเมื่อรับจดหมายนี้ข้าพเจ้าป่วยมาก: แต่หากในขณะเมื่อทูตของท้าวพระกรุณามาถึง, มีอาจารย์หนุ่มผู้หนึ่งจากโรมนคร มาเยี่ยมข้าพเจ้าด้วยสุนทรไมตรี; อาจารย์ผู้นี้มีนามว่า บัลถะสาร์. ข้าพเจ้าได้แถลงกิจจาสาระคดี อันมีระหว่างยิวกับอันโตนิโยวณิช: จึ่งพร้อมจิตช่วยกันพลิกพระธรรมศาสตร์: อาจารย์ฉลาดเห็นพ้องด้วยข้าพเจ้า, ประกอบด้วยปัญญาของเขาผู้ปรีชา-ซึ่งข้าพเจ้าไม่สามารถจะแสวงหา คำเรียนท้าวพระกรุณาให้พอได้; ความเห็นของข้าพเจ้าไซร้ได้ฝากมา กับอาจารย์ผู้ปรีชาที่ข้าวาน มาสู่ศาลตามบัญชาแทนข้าพเจ้า. ขออย่าให้อายุของเขานั้นต้องประสบ ความบกพร่องในการเคารพสักหน่อยหนึ่งได้; เพราะข้าพเจ้านี้ไซร้ไม่เคยเห็น ผู้ที่เปนหนุ่มปานนี้แต่มีปัญญา ประหนึ่งว่าเปนผู้เถ้าวิชาชาญ. ขอประทานให้ท้าวพระกรุณา มีเมตตาและรับรอง, เพื่อ​ทดลองปฤกษาสาระคดี แสดงถนัดณครานี้ว่าปรีชา.
พ่อเมือง. ท่านทั้งหลายได้ฟังสารสนอง,
  เบ็ลลาริโยยกย่องเปนหนักหนา:
  นี่กระมังอาจารย์ผ่านเข้ามา.
  [นางปอร์เชีย, แต่งตัวเปนเนติบัณฑิต, ออก.]
  มาจับมือกับข้าณบัดนี้.
  มาจากเบ็ลลาริโยหรือไฉน ?
ปอร์. เจ้าข้า.
พ่อเมือง. เราพอใจ: จงเข้าที่.
  ท่านไซร้ได้ทราบมูลคดี
  อันจะกล่าวบัดนี้แล้วหรือไร ?
ปอร์. ข้าเจ้าทราบครบเค้าและเข้าจิต.
  ไหนวณิช, และยิวคือคนไหน.
พ่อเมือง. อันโตนิโย, ไชล็อก, อย่าร่ำไร,
  ก้าวออกมาทันใดให้พร้อมกัน.
ปอร์. ตัวท่านชื่อไชล็อกหรือไฉน ?
ไช. ตูข้าไซร้ไซล็อกเปนแม่นมั่น.
ปอร์. คดีท่านครานี้นี่แปลกครัน;
  แต่กระนั้นกฎหมายเวนิสนี้
  จะได้ห้ามปรามท่านก็หาไม่.
  ​ส่วนพณิชนี้ไซร้ตกในที่
  เสียเปรียบโจทก์เขาไซร้ในคดี
  แน่หรือนี่ ?
อันโต. เขาอ้างว่าอย่างนั้น.
ปอร์. ท่านสัญญาเขาจริงหรือไฉน ?
อันโต. สัญญาจริง.
ปอร์. ฉนั้นไซร้เหลือผ่อนผัน,
  ขอให้ยิวกรุณาอย่าดื้อดัน.
ไช. จะบังคับดิฉันสถานใด ?
ปอร์. อันว่าความกรุณาปราณี
  จะมีใครบังคับก็หาไม่,
  หลั่งมาเองเหมือนฝนอันชื่นใจ
  จากฟากฟ้าสุราลัยสู่แดนดิน:
  เปนสิ่งดีสองชั้น; พลันปลื้มใจ
  แห่งผู้ให้และผู้รับสมถวิล:
  เปนกำลังเลิศพลังอื่นทั้งสิ้น:
  เจ้าแผ่นดินผู้ทรงพระกรุณา,
  ประดุจทรงวราภรณ์สุนทรสวัสดิ์
  เรืองจรัสยิ่งมกุฎสุดสง่า;
  พระแสงทรงดำรงซึ่งอาชญา
  เหนือประชาพศกนิกร,
  ​ประดับพระวรเดชวิเศษฤทธิ์
  ที่สถิตอานุภาพสโมสร;
  แต่การุณยะธรรมะสุนทร
  งามงอนกว่าพระแสงอันแรงฤทธิ์;
  เสถียรในหฤทัยพระราชา,
  เปนคุณของเทวาผู้มหิทธิ์;
  และราชาเทียมเทพอมฤตย์
  ยามบพิตรเผยแผ่พระกรุณา.
  ฉนั้นยิว, แม้อ้างยุติธรรม,
  จงกำหนดจดจำไว้ด้วยว่า,
  ในกระแสแห่งยุติธรรมา
  ยากจะหาความเกษมเปรมใจ:
  เราวอนขอเทวาให้ปราณี
  แก่ตัวเราเองนี้ทุกวันไสร้;
  อันคำวอนควรสอนและจูงใจ
  ให้เราเองกรุณาปราณี.
  ข้าได้กล่าวถ้อยคำเชิงร่ำวอน,
  เพื่อขอผ่อนคำร้องของท่านที่
  ขอแต่ยุติธรรม์ณวันนี้;
  คิดจงดี, คิดบ้างทางกรุณา.
  แต่ถ้าขืนยืนกราน, ศาลเวนิส
  ​ธรรมสถิตคงจะพิพากษา
  ให้พณิชนี้แพ้แน่เจียวนา;
  จะมีความกรุณาหรือว่าไร ?
ไช. จะบาปกรรมปานใดข้าไม่ว่า !
  ข้าขอถือกฎหมายและเปนใหญ่,
  ขอเต็มตามสัญญาทุกสิ่งไป.
ปอร์. จะใช้ณี่ไม่ได้หรือครานี้ ?
บัส. ในกลางศาลข้านี้มีเงินใช้
  ถึงสองเท่า: แม้ยังไม่พอล้างณี่,
  ข้าจะรับให้เขาสิบเท่านี้,
  และสัญญาทันทีด้วยเต็มใจ,
  ว่าจะยอมให้มือ, และให้หัว,
  ให้ทั้งตัว, ดวงจิตก็ยอมให้:
  แม้เท่านี้ว่ายังไม่พอไซร้,
  เปนแน่ได้พยาบาทอาฆาฏพาล,
  ผูกเวรายิ่งกว่าเคารพธรรม์.
  ถ้าเช่นนั้นแล้วหนอขอตัวท่าน
  จงได้พลิกกฎหมายเถิดอาจารย์;
  ขอให้ท่านช่วยเมตตาในครานี้:
  ยอมทำผิดสักนิดเพื่อได้ผล
  เปนกุศลตัดทุกข์เปนสุขี,
  ​และกำราบอ้ายปิศาจชาติอัปรีย์.
ปอร์. อย่าพาทีฉนั้นไซร้, ไม่เปนธรรม์;
  อำนาจใดบมิใหญ่จนล้างบท
  กฎหมายแห่งเวนิสสถิตมั่น:
  จะเปนแบบเลยกำหนดจดจำกัน
  ไว้พลิกผันนิติธรรมผิดตำรา,
  แล้วเลยนำความหลวมให้รวมมาก
  มาหลาก ๆ, ไม่พึงปราถนา.
ไช. เออ ! แดเนียลมาแท้ ! แดเนียลมา
  พิพากษาดีเห็นเช่นโบราณ !
  เยาว์บัณฑิตฉลาดเปนเลิศลบ,
  ข้าเคารพนบนอบระยอบท่าน !
ปอร์. ไหนหนังสือสัญญา ? ข้าขออ่าน.
ไช. นี่เจ้าข้า, อาจารย์, จงตรวจพลัน.
ปอร์. ไชล็อก, เขาจะใช้สามเท่านา.
ไช. ดิฉันได้ปฏิญญาไว้แม่นมั่น
  ต่อพระผู้เปนเจ้าบนสวรรค์:
  จะให้ทวนสบถนั้นหรือว่าไร ?
  ไม่ได้แท้, แม้เพื่อเมืองเวนิส.
ปอร์. ก็จนจิต, เพราะเวลาล่วงแล้วไสร้;
  ​ตามกฎหมายนายยิวผู้นี้ไซร้
  ควรจะได้มังสาหนักหนึ่งปอนด์,
  จะเชือดจากใกล้หัวใจเปนได้แท้.
  แต่ยิวจงกรุณาและผันผ่อน:
  ยอมรับเงินสามเท่าตัดเร่าร้อน,
  ให้ฉันฉีกสัญญาก่อนเถิดเปนไร.
ไช. เมื่อลูกณี่ได้ใช้ตามใจข้า
  ท่านจะฉีกสัญญาก็ฉีกได้.
  ท่านเปนตุลาการเที่ยงธรรมไซร้;
  อีกรอบรู้อยู่ในนิติธรรม์,
  อธิบายขยายอรรถชัดหนักหนา
  ข้าขอให้ดำรงธรรมมั่น;
  ท่านเปนเนติบัณฑิตชาญฉกรรจ์,
  เพราะฉนั้นวินิจฉัยให้จงดี:
  ข้าสบถสาบาลกลางศาลว่า,
  บรรดาสุนทรพจน์พจีศรี
  มิอาจชวนให้ข้าทวนสบถนี้:
  ขอยืนยงคงที่ตามสัญญา.
อันโต. ข้าขอวอนงอนง้อต่อขุนศาล,
  ขอให้ท่านโปรดรีบพิพากษา.
ปอร์. ฉนั้นฤๅ: ท่านจงเตรียมอุรา
  ​ไว้คอยถ้ารับมีดอันกรีดกาย.
ไช. ตุลาการประเสริฐ ! เลิศบุรุษ !
ปอร์. ถ่องแท้สุดตามกำหนดกฎหมาย
  ต้องยอมเต็มสัญญาทั้งดีร้าย
  ตรงตามลายอักษรที่ทำกัน.
ไช. ถูกต้องแท้: ตุลาการชาญฉลาด !
  ท่านสามารถเกินอายุเปนแม่นมั่น !
ปอร์. จงเปิดอกเถิดนา.
ไช. เจ้าข้าฉนั้น:
  มีอยู่มั่นในสัญญา, ว่ากระไร ?
  “ริมหัวใจ:” ลายลักษณ์อักษรมี
  อยู่เช่นนี้จริงแล้วหรือหาไม่ ?
ปอร์. ถูกแล้ว. จงหาตราชูไว้
  ชั่งมังสา.
ไช. ข้าไซร้ได้เตรียมมา.
ปอร์. ไชล็อกจงหาหมอมารอไว้
  เพื่อรักษา, หาไม่เลือดไหลซ่า
  จนไม่หยุดจะม้วยมรณา.
ไช. ข้อนั้นมีในสัญญาหรือว่าไร ?
ปอร์. ไม่มีดอก: แต่ว่าเปนไรเล่า ?
  ​เมตตาเขาบ้างมิได้ฤๅไฉน ?
ไช. ไม่มีอยู่ในสัญญาหาทำไม.
ปอร์. พณิช, มีอะไรจงกล่าวมา.
อันโต. มีอยู่น้อย: ข้าคอยพร้อมอยู่แล้ว.
  บัสสานิโยเพื่อนแก้วเสนหา,
  ขอจับมืออีกครั้ง, ทั้งขอลา !
  เพื่อนอย่าเศร้าโศกาจาบัลย์;
  ครั้งนี้โชคดีอีกครั้งหนึ่ง,
  เกินกว่าที่คำนึงเปนแม่นมั่น:
  บางคนก็ต้องทนคงชีวัน
  อยู่ดูสรรพะสมบัติกระจัดกระจาย,
  ต้องตากลวงหน้าย่นทนทุกข์อยู่
  ดูความจนเมื่อชราน่าใจหาย;
  ส่วนตัวฉันไม่ต้องทนทุรนทุราย,
  จะได้ตายพ้นทรมานไป.
  จงเคารพคุณหญิงแทนฉันด้วย:
  เพื่อนจงช่วยชี้แจงแถลงใข
  ว่าอันโตนิโยตายอย่างไร;
  ว่าตัวฉันรักใคร่ในเพื่อนยา;
  ช่วยยกย่องยอสหายผู้ตายแล้ว,
  ขอนางแก้วจงชั่งสิ้นกังขา,
  ​ว่าบัสสานิโยผู้ภรรดา
  เคยมีเพื่อนร่วมชีวาหรือว่าไร.
  จงเสียดายแต่สหายวายชีวัน,
  ฉันใช้ณี่แทนแล้วหาโศกไม่;
  ถ้าแม้ยิวเชือดลึกสมนึกไซร้,
  จะใช้ด้วยดวงใจในไม่ช้า.
บัส. อันโตนิโย, ฉันนี้มีเมียขวัญ
  ผู้ยิ่งกว่าชีวันเสนหา;
  แต่ชีวิต, ทรัพย์สรรพ์, และภรรยา,
  ไม่ยิ่งกว่าชีวิตของเพื่อนรัก:
  ยอมสละหมดได้, ยอมให้เปน
  เหมือนเครื่องเส้นอ้ายอสูรอัประลักษณ์,
  ขอแต่เพื่อนได้พ้นเงื้อมมือยักษ์;
  ยอมเสียรักเสียสินด้วยฉับพลัน.
ปอร์. แม้เมียท่านฟังคำร่ำเช่นนี้,
  คงไม่พลอยยินดีเปนแม่นมั่น.
กรา. ข้าก็มีเมียรักร่วมชีวัน:
  แต่อยากให้ไปสวรรค์ณวันนี้,
  เพื่อช่วยวอนเทเวศร์วิเศษไกร
  ให้ทรงช่วยพลิกใจอ้ายยิวผี.
เนริส. เคราะห์ดีพูดลับหลังเขาครั้งนี้;
  ​หาไม่ได้ถึงตีกันแน่นอน.
ไช. เออพวกผัวคริสตัง, จังนักหนา:
  ลูกสาวข้า; เต็มใจให้สมร
  แก่ขี้ข้าดีกว่าให้บังอร
  ไปนอนแนบคริสตัง, น่าชังมัน !
  เปลืองเวลาเจ้าข้า, ขอประทาน
  ให้ศาลรีบพิพากษาให้ดีฉัน.
ปอร์. เนื้อปอนด์หนึ่งของพณิชจำเลยนั้น,
  เปนของโจทก์แม่นมั่นตามสัญญา:
  ศาลยกให้, กฎหมายไซร้ให้สมจิต.
ไช. ตุลาการสุจริตเปนนักหนา !
ปอร์. ต้องแล่เนื้อนี้ไปจากอุรา:
  ศาลให้นา, กฎหมายก็ตามใจ.
ไช. ตุลาการเจนจิต ! พินิจเที่ยง !
  ไม่ต้องเถียง: เตรียมตัวอย่าช้าได้ !
ปอร์. ช้าก่อน: ยังมีอีกข้อไซร้.
  มิได้มีข้อใดในสัญญา,
  ว่ายอมให้โลหิตติดมังสะ;
  คำแจ่มจะว่าให้แต่มังสา
  หนักหนึ่งปอนด์, เท่านั้นแน่เจียวนา;
  จงทำตามสัญญา, แล่เนื้อไป;
  ​แต่เมื่อแล่ถ้าแม้ว่าโลหิต
  คริสตังหลั่งจนนิดหนึ่งแล้วไสร้,
  ตามกฎหมายเวนิสบัญญัติไว้
  ให้ริบทรัพย์สมบัติด้วยพลัน,
  เอาเปนของเวนิสธานี.
กรา. ตุลาการเลิศดีมีธรรมมั่น !
  ฟังสิยิว: ตุลาการชาญเชี่ยวครัน !
ไช. จริงๆ หรือเช่นนั้น ?
ปอร์. เปนแน่นอน;
  จะดูบทกฎหมายจะพลิกให้:
  ตัวท่านไซร้ขอธรรมสโมสร,
  จะรับยุติธรรมาอย่าเดือดร้อน,
  ไม่ผันผ่อน, คงจะได้เกินต้องการ.
กรา. ตุลาการฉลาดสามารถนัก !
  ฟังสิยิว: แหลมหลักนักละท่าน !
ไช. ข้ายอมตามละหนอ; ขอประทาน
  เงินสามเท่านั้นละท่าน.
บัส. นี่เงินตรา.
ปอร์. ช้าก่อน. ยิวนี้ควรจะให้
  รับได้แต่ยุติธรรมจงทุกท่า;
  อย่าได้ด่วน: ยิวควรตามสัญญา
  ​ได้แต่เพียงมังสาก้อนหนึ่งไป.
กรา. ยิวจ๋า ! ตุลาการท่านช่างเที่ยง,
  จะลำเอียงสักนิดก็หาไม่ !
ปอร์. ดังนี้จงเตรียมแล่มังสะไป.
  แต่โลหิตอย่าให้ไหลแม้สักนิด;
  อย่าแล่มากหรือน้อยกว่าหนึ่งปอนด์:
  ถ้าตัดก้อนเนื้อนั้นน้ำหนักผิด,
  หนักเบาไปแม้แต่สักนิด,
  ผิดแม้แต่ส่วนมาตราไป,
  หรือตราชูเอียงไปข้างใดแม้
  แต่เพียงเท่าน้ำหนักเส้นเกศา,
  ยิวจะต้องถูกประหารซึ่งชีวา
  และริบสาระสมบัติด้วยทันที.
กรา. แดเนียลมาอีกละแฮ้, แดเนียลมา !
  อ้ายมิจฉาทิฐิ, มึงถึงที่.
ปอร์. ยิวจะรออีกใยในครานี้ ?
  จงถือเอาตามที่สัญญาไว้
ไช. ขอเพียงเท่าต้นทุน, แล้วขอลา.
บัส. ฉันเตรียมมาพรั่งพร้อม, ยินยอมให้.
ปอร์. ไม่รับแล้วต่อหน้าศาลนี้ไซร้:
  ต้องให้แต่ยุติธรรม์กับสัญญา.
กรา. ​แดเนียลแท้, แดเนียลวินิจฉัย !
  ข้าขอบใจ, อ้ายยิว, ที่สอนข้า.
ไช. แม้ต้นทุนก็ไม่ให้ฤๅในว่า ?
ปอร์. ให้แต่ตรงตามสัญญาแน่เท่านั้น,
  ซึ่งจะเอาได้อย่างไรตามใจท่าน.
ไช. ยมบาลช่วยเถิดเกษมสันต์ !
  ข้าไม่ขอรออยู่ให้เย้ยกัน.
ปอร์. ช้าก่อนยิว, อย่าผันพลันด่วนไป:
  กฎหมายยังมัดท่านอยู่อีกเปลาะ.
  เพราะกฎหมายเวนิสบัญญัติไว้,
  ว่าถ้าหากชาวต่างภาษาใด
  จงใจอาฆาฏมาตร์ร้าย,
  พยายามโดยอ้อมหรือโดยตรง
  เพื่อปลงชีพนาคร, ตามกฎหมาย
  ว่าเจ้าทุกข์ผู้จะต้องอันตราย
  ควรรับทรัพย์ของผู้ร้ายกึ่งจำนวน;
  อีกกึ่งหนึ่งท่านว่าให้ริบเอา
  เข้าคลังกลางของนครจงถี่ถ้วน;
  อีกชีวิตของผู้คิดผิดลามลวน,
  ควรสุดแต่พ่อเมืองจะบัญชา
  ​ให้คงไว้หรือให้ปลงประหาร,
  ท่านมีอำนาจสั่งได้ทุกท่า.
  ยิวนี้ตกที่เช่นนี้นา;
  เพราะเหตุว่าปรากฏณที่นี้,
  ว่าโดยอ้อม, โดยตรง, จำนงร้าย,
  มาตร์หมายอาฆาฏอย่างเต็มที่,
  เพื่อให้จำเลยตายวายชีวี,
  ดังนี้ยิวมีผิดอย่างฉกรรจ์.
  จงคุกเข่าเคารพประจบไหว้
  ท่านพ่อเมืองขออย่าให้ต้องอาสัญ.
กรา. จงขอความกรุณาว่ามึงนั้น
  จะผูกคอล้างชีวันเองเปนไร:
  แต่ถูกริบสารพัตสมบัติหมด,
  จะซื้อเชือกสักขดคงไม่ได้;
  ดังนี้เปนแม่นมั่น, อ้ายจัญไร,
  คงต้องให้เพ็ชฆาฎเขาฟาดฟัน.
พ่อเมือง. เพื่อให้เห็นใจตนกับใจเรา
  ผิดกันมากไม่เบาเปนแม่นมั่น,
  เอาเถิดเรายอมยกซึ่งชีวัน
  ให้โดยพลันก่อนขอความเมตตา:
  สมบัติมึงกึ่งส่วนควรยกให้
  ​อันโตนิโยนี้ไซร้, ไม่กังขา;
  อีกกึ่งหนึ่งให้ริบเก็บเอามา
  เปนพินัยนคราณบัดนี้.
ปอร์. ถูกแล้ว, เปนพินัยหรือค่าปรับ
  สำหรับเข้าคลังกลางนั้นควรที่.
ไช. ขอให้ปลงชีวาเถิดครานี้;
  จะโปรดยกชีวีให้ทำไม:
  เมื่อท่านถอนเสาไม้ใช้จุนเรือน,
  ก็เหมือนรื้อเคหานั้นเองไสร้;
  เมื่อท่านริบเอาของเลี้ยงชีพไป,
  ก็เหมือนริบชีพกษัยด้วยฉนั้น.
ปอร์. อันโตนิโย, กรุณาบ้างเปนไร.
กรา. ให้แต่เชือกเส้นเดียว, จงเชื่อฉัน.
อันโต. ข้าขอท้าวพระกรุณาผู้ทรงธรรม์
  อีกลูกขุนพร้อมกันโปรดเมตตา,
  ยกการริบสมบัติกึ่งหนึ่งไซร้,
  ข้าก็จะพอใจ; อนึ่งถ้า
  แม้ข้าเจ้าได้รับอีกกึ่งมา,
  จะรักษาไว้กว่าเขาจะตาย,
  แล้วยกให้ผู้ชายนายหนึ่ง
  ซึ่งได้ลักธิดาโฉมฉาย
  ​ของนายยิวนี้ไปคู่เคียงกาย;
  อีกมุ่งหมายขออีกสองกระทง,
  เพื่อตอบแทนคุณไซร้, ให้ยิวเพียร
  แปลงเปนคริสเตียนตัดความหลง;
  อีกให้ทำพินัยกรรม์โดยมั่นคง
  ต่อหน้าศาลพยานลงนามด้วยดี,
  ว่าเมื่อตนสิ้นชีพลงเมื่อใด
  ทรัพย์สมบัติยกให้โดยถ้วนถี่
  แด่ลอเร็นโซผู้เปนสามี
  แห่งบุตรี, อย่าคิดหวงกัน.
พ่อเมือง. จงทำตามทันใด, หาไม่ข้า
  จะถอนคำยกชีวาเปนแม่นมั่น.
ปอร์. ยิว, อย่างไร, พอใจหรือเช่นนั้น ?
  หรือจะพูดแผกผันสถานใด ?
ไช. ข้าพอใจ.
พ่อเมือง. เสมียนจงเขียนสาร.
ไช. ขอประทานลาก่อนได้หรือไม่;
  ข้าเจ้าป่วย: ช่วยส่งหนังสือไป,
  ให้ลงนาม.
พ่อเมือง. ตามใจ, ไปบัดนี้.
กรา. เมื่อแปลงเปนคริสตังจะช่วยหา
  ​เถ้าแก่สองคนมาช่วยเต็มที่;
  ถ้ากูเปนตุลาการในศาลนี้
  จะปราณีหาให้อีกสิบนาย,
  เพื่อเอามึงไปถึงตะแลงแกง
  แทนช่วยแปลงศาสนา, อ้ายฉิบหาย ! [ไชล็อกเข้าโรง]
พ่อเมือง. เชิญไปกินอาหารสำราญกาย,
  ที่บ้านเราเถิดทนายตัวสำคัญ.
ปอร์. ขอประทานท่านท้าวพระกรุณา
  จงได้โปรดเมตตาต่อดิฉัน:
  คืนนี้ต้องกลับด้วยฉับพลัน
  สู่ปาดูวา, ดิฉันต้องรีบไป.
พ่อเมือง. เราเสียดายนายมีเวลาน้อย.
  อันโตนิโยจงค่อยสำแดงให้
  ท่านผู้นี้รักชอบ, ควรขอบใจ,
  เพราะเขาไซร้มีคุณเปนพ้นนัก. [เข้าโรงกับบริวาร]
บัส. ท่านนี้มีคุณเปนนักหนา,
  สหายและตูข้าเห็นประจักษ์
  ว่าได้รอดพ้นภัยอันใหญ่นัก
  เพราะปัญญาแหลมหลักของอาจารย์;
  อันเงินสามพันเหรียญที่เตรียมไว้
  ​จะใช้ณี่นั้นไซร้, ขอให้ท่าน
  รับเปนค่ากำนลพอประมาณ,
  ในการที่ช่วยเอื้อเฟื้อวันนี้.
อันโต. ส่วนบุญคุณของท่านนั้นมีมาก,
  ยากที่จะคำณวนให้ถ้วนถี่,
  ขอสนองคุณนั้นแต่วันนี้,
  ถ้าแม้มีกิจประสงค์จงโปรดใช้.
ปอร์. อันผู้ใดพอใจอยู่แล้วนั้น
  ก็เหมือนได้กำนัลอันยิ่งใหญ่;
  ที่ได้ช่วยให้ท่านพ้นพาลภัย,
  ข้าพอใจยวดยิ่งสิ่งกำนล:
  ข้ามิใช่คนโลภหรือมักได้.
  ขอเพียงให้รู้จักข้าอีกหน,
  เมื่อพบกันคราวหน้าอย่าหลีกพ้น;
  ข้าชอบท่านสองคน, และขอลา.
บัส. ข้าจำวอนงอนง้อขออีกหน:
  เมื่อไม่รับกำนลก็ตูข้า
  ขอให้รับสิ่งพลีบัดนี้นา,
  อย่าให้เสียศรัทธาของข้านี้:
  ขอจงอย่าขัดข้าผู้เต็มใจ,
  อีกทั้งขออภัยที่จู้จี้.
​ปอร์. ข้าขัดวอนมิได้ในครานี้,
  จะรับของไมตรีเพื่อพอใจ.
  [พูดกับอันโตนิโย] ขอถุงมือของท่านไปต่างหน้า;
  [พูดกับบัสสานิโย] ข้าขอแหวนรัตนาที่ท่านใส่:
  อย่าหดมือ: ข้าไม่ขอกว่านั้นไป;
  ขอท่านจงให้ด้วยไมตรี.
บัส. แหวนนี้, อนิจจา, ราคาย่อม !
  ข้าจะยอมอายฉนั้นหาควรที่.
ปอร์. ข้าไม่ขออื่นแทนแหวนวงนี้;
  ยิ่งพิศไปยิ่งมีความชอบใจ.
บัส. แหวนนี้มีสิ่งสำคัญกว่า
  ส่วนราคาซื้อขายเสียดายใหญ่.
  ข้าจะหาแหวนแพงที่สุดใน
  เมืองเวนิสมาให้ในฉับพลัน,
  จะประกาศหาแหวนให้ท่านใหม่:
  ส่วนวงนี้ขออภัยแต่ดิฉัน.
ปอร์. ท่านช่างพูดจะให้สิ่งนั้น ๆ,
  แต่ครั้นขอจริงไซร้ก็เกี่ยงงอน:
  ท่านช่างสอนจริงหนอให้ขอทาน,
  แล้วสอนให้คัดค้าน, ท่านช่างสอน.
บัส. แหวนนี้ไซร้ภรรยายอดบังอร
  ​ให้แก่ข้าเมื่อก่อนงานวิวาห์:
  เมื่อสรวมใส่หล่อนให้สาบาลไว้,
  จะไม่ขาย, ไม่ให้แก่ใครหนา,
  อีกกำชับมิให้หายจากกายา.
ปอร์. อันวาจาแก้ตัวฉนี้ไซร้,
  สำหรับเปนคำหน่วงเพื่อหวงสิน.
  แม้ยุพินภรรยาไม่บ้าใหญ่,
  และรู้ว่าข้ามีคุณเท่าใด
  ควรได้แหวนนั้นไซร้เปนรางวัล,
  หล่อนคงไม่หวงแหนแหวนวงนิด,
  แลไม่คิดขึ้งเคียดเดียจฉันท์
  ในการที่ให้แหวนแสนงามนั้น.
  ไม่ให้ก็แล้วกัน, ฉันขอลา. [ปอร์เชียกับเนริสสาเข้าโรง]
อันโต. บัสสานิโย, ให้เขาเถิดเปนไร:
  ขอจงให้ไมตรีของตูข้า
  กับบุญคุณเขานี้ที่มีมา
  เปนเครื่องแก้ปฏิญญาที่กล่าวไว้.
บัส. ไป, กราติยาโน, จงรีบรี่,
  เอาแหวนนี้เร่งตามไปส่งให้;
  แล้วเชิญท่านบัณฑิตนั้นไซร้
  ​ไปบ้านอันโตนิโยณบัดนี้:
  รีบไปไว ๆ ! อย่าได้ช้า. [กราติยาโนเข้าโรง]
  มาเถิดไปเคหา, รับเต็มที่.
  และเวลาย่ำรุ่งณพรุ่งนี้.
  จะได้รี่รีบกลับสู่เบ็ลมอนต์. [ต่างคนต่างเข้าโรง]

 

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ