| ๏ จะกลับกล่าวท้าวเทพาสุรานั้น |
ยกกุมภัณฑ์พลนิกายทั้งซ้ายขวา |
| วิรุณพัฒนำทัพขับโยธา |
สามเดือนครึ่งถึงพาราเมืองมารัน |
| ลงหยุดยั้งตั้งรายริมชายทุ่ง |
พอฤกษ์รุ่งรอพหลพลขันธ์ |
| ให้ขานโห่โยธาตรวจตรากัน |
พลกุมภัณฑ์เพียบจังหวัดปัถพี |
| แล้วท้าวสั่งตั้งคำให้ทำสาร |
ไปนัดการรบพุ่งในกรุงศรี |
| จัดอำมาตย์ราชทูตที่พูดดี |
ไปพาทีกับท้าวเจ้าพารา |
| อำมาตย์รับอภิวาทเชิญราชสาร |
ใส่บนพานมรกตขึ้นรถถา |
| ประโคมฆ้องกลองแตรแห่สารตรา |
รีบตรงมาที่ประตูพระบูรี |
| แล้วรอรั้งสั่งความไปตามเรื่อง |
ให้เจ้าเมืองมาคำนับรับสารศรี |
| กรมวังฟังแถลงแจ้งคดี |
ไปพร้อมที่ทิมดาบเตรียมกราบทูล ฯ |
| ๏ จะกล่าวความพราหมณ์พรหมครองสมบัติ |
กับโฉมยงองค์รัชฎาสูร |
| บำรุงใจไพร่ฟ้าไม่อาดูร |
พร้อมประยูรญาติวงศ์พงศ์กุมภัณฑ์ |
| พวกเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร |
เริงสำราญรักใคร่ทั้งไอศวรรย์ |
| เวลาสายกรายกรจรจรัล |
ออกนั่งบัลลังก์รัตน์ชัชวาล |
| อำมาตย์หมอบนอบน้อมกราบพร้อมพรั่ง |
กรมวังก้มเกล้าทูลข่าวสาร |
| ด้วยท้าวเทพาสูรตระกูลมาร |
ยกทหารมาประชิดติดธานี |
| ใช้อำมาตย์ราชทูตถือรับสั่ง |
มารอรั้งอยู่ประตูบูรีศรี |
| ให้พระองค์ทรงธรรม์ไปอัญชลี |
ขุนมนตรีจึงอ่านเรื่องสารตรา |
| เจ้าพราหมณ์ฟังคั่งแค้นด้วยแสนหยาบ |
จะใคร่ทราบถามซักพวกยักษา |
| อันเมืองเราเจ้านครแต่ก่อนมา |
ขึ้นเทพาสูรบ้างหรืออย่างไร |
| ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ |
อภิวาททูลแจ้งแถลงไข |
| อันสองพระนครแต่ก่อนไร |
เคยมาไปเป็นแต่ฝ่ายสหายรัก |
| เจ้าพราหมณ์แจ้งแถลงว่ากับข้าเฝ้า |
อันตัวเรามารักษาอาณาจักร |
| บำรุงวงศ์พงศาพญายักษ์ |
ให้พร้อมพรักอยู่ทั้งพระอัยกี |
| ทั้งกรุงแก้วโกญจาธิดาราช |
ก็เป็นญาติยังบำรุงสองกรุงศรี |
| เทพาสูรขุนมารพาลพาที |
เหมือนเมืองนี้เป็นเชลยเคยวันทา |
| พวกเสนาข้าเฝ้าเหล่าอำมาตย์ |
ทั้งพระญาติวงศ์เผ่าพงศา |
| ย่อมรู้รอบชอบผิดในกิจจา |
อยู่พร้อมหน้าใครจะเห็นเป็นอย่างไร ฯ |
| ๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเผ่าพงศ์วงศ์กระษัตริย์ |
พลอยคิดขัดเคืองข้องสนองไข |
| เจ้าพารากาลวาศบังอาจใจ |
ไม่มาไปเหมือนแต่หลังอหังการ์ |
| มิควรรับนับถือหนังสือสาร |
จับประหารชีวังให้สังขาร์ |
| ข้าพเจ้าเหล่าอำมาตย์มาตยา |
จะอาสาสงครามไม่ขามใจ |
| เจ้าพราหมณ์ตอบขอบจิตอย่าคิดพรั่น |
จะผ่อนผันปราบปรามตามวิสัย |
| แม้นรบรับสับสนพลไกร |
สงสารไพร่ใหญ่น้อยจะพลอยตาย |
| พวกเสนาพาทหารคิดการลับ |
ไปเข้ากับข้าศึกเหมือนนึกหมาย |
| แล้วบอกเหตุเภทผลกลอุบาย |
ชื่อกระต่ายลวงเสือคงเชื่อฟัง ฯ |
| ๏ ฝ่ายเสนาข้าเฝ้าเหล่าทหาร |
ต่างกราบกรานชื่นชมเห็นสมหวัง |
| แล้วลาออกนอกเขตนิเวศน์วัง |
ต่างลอบสั่งบ่าวไพร่พร้อมใจกัน |
| เป็นหมวดกองสองร้อยสามร้อยบ้าง |
ตามขุนนางตัวนายพาผายผัน |
| ไปกองทัพรับเข้าเฝ้ากุมภัณฑ์ |
อภิวันท์ทูลความตามอุบาย |
| ทราบว่าพระเสด็จมาบรรดายักษ์ |
สามิภักดิ์ภูวนาถเหมือนมาดหมาย |
| ด้วยเป็นข้ามนุษย์ก็สุดอาย |
ขอถวายชีวาเป็นข้าไท ฯ |
| ๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพารากาลวาศ |
คิดประมาทมิได้แคลงแหนงไฉน |
| ชาวพารามาคำนับก็รับไว้ |
ให้อยู่ในกองทัพนั้นนับพัน ฯ |
| ๏ ฝ่ายพราหมณ์สั่งทั้งสี่เสนีใหญ่ |
ให้คุมไพร่พวกพหลพลขันธ์ |
| กองละหมื่นพื้นทหารชาญฉกรรจ์ |
ไฟนํ้ามันมีสำหรับอยู่กับกาย |
| พวกไพร่ที่มีปีกจะหลีกลัด |
เอาสาดซัดเข้าให้ไหม้เหมือนใจหมาย |
| ต่างรับสั่งทั้งสี่เสนีนาย |
ต่างแยกย้ายไปตั้งหลังไพรี |
| แล้วเกณฑ์กองสองหมื่นพื้นทหาร |
เคยรอนราญรบศึกไม่นึกหนี |
| ช้างที่นั่งดั้งกันล้วนมั่นดี |
ให้มนตรีเตรียมท่าอยู่หน้าวัง |
| ครั้นเสร็จสรรพกลับหลังเข้าวังราช |
ไปปราสาทมาตุรงค์เหมือนจงหวัง |
| เห็นเทวีที่สุวรรณนั่งบัลลังก์ |
ถวายบังคมทูลตามมูลความ |
| บัดนี้ท้าวเจ้าพารากาลวาศ |
มารุกราษฎร์เบียดเบียนเป็นเสี้ยนหนาม |
| ข้าพระบาทญาติวงศ์จะสงคราม |
แล้วทูลตามคำทูตพูดหยาบคาย |
| นางพญาว่าท้าวเทพาสูร |
เหมือนประยูรญาติสนิทมิตรสหาย |
| อย่ารบราฆ่าฟันกันวุ่นวาย |
จะล้มตายเสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ |
| เราจะไปให้ถึงองค์พระทรงเดช |
ได้ทูลเหตุมิให้ท้าวเธอร้าวฉาน |
| พลางเรียกเหล่าสาวศรีตะลีตะลาน |
ขึ้นทรงยานุมาศออกไปนอกวัง |
| ตรงไปเฝ้าท้าวเทพาสุราราช |
เรียกร่วมอาสน์อำไพเหมือนใจหวัง |
| นางนบนอบหมอบเมียงเคียงบัลลังก์ |
คิดถึงครั้งก่อนมาโศกาลัย ฯ |
| ๏ เทพาสูรฉุนรำพึงถึงสหาย |
สุชลพรายพลอยพรั่งหล่อหลั่งไหล |
| แล้วถามซักอัคเรศว่าเหตุไร |
เสียกรุงไกรไม่รู้ถึงหูเรา |
| วิรุณพัฒนัดดาไม่ว่าขาน |
ว่ารักหลานล้นเหลือหลงเชื่อเขา |
| ผิดสังเกตเหตุไฉนจึงใจเบา |
รักศัตรูงูเห่าสืบเผ่าพงศ์ |
| จึงมาช่วยด้วยเสียดายสหายรัก |
จะเสียศักดิ์ท้าวไทครรไลหงส์ |
| ให้จับหลานท่านยายอ้ายรามวงศ์ |
เอาจำลงเหล็กตรึงแล้วจึงมา |
| จะจับอ้ายไกรภพรบมนุษย์ |
ฆ่าให้สุดสิ้นวงศ์เผ่าพงศา |
| ทั้งบุตรีอีถ่อยสร้อยสุดา |
ก็จะฆ่าเสียด้วยกันแลท่านยาย |
| นางทราบความรามวงศ์ต้องลงโทษ |
ให้ฉุนโกรธหักใจมิใคร่หาย |
| จึงว่าท้าวเล่าไม่ถามความต้นปลาย |
เอาหลานชายฉันไปทำแต่ลำพัง |
| พระเชื่อใจอ้ายวิรุณพัฒนั้น |
จะพากันฉิบหายเมื่อภายหลัง |
| มันยุยงลงโทษให้โกรธชัง |
พระไม่ยั้งหยุดคิดเห็นผิดที |
| ไปเอาหลานฉันมาอย่าเอาไว้ |
พระกลับไปบำรุงอยู่กรุงศรี |
| เมืองโกญจามารันทุกวันนี้ |
ก็เป็นที่พึ่งกันไม่ฉันทา ฯ |
| ๏ เทพาสูรฉุนแค้นว่าแสนร้าย |
ทุดอียายแก่แรดแพศยา |
| เขาฆ่าผัวตัวตายวายชีวา |
ยังด้านหน้ารักใคร่กูไม่เคย |
| คิดว่าดีอีเฒ่ามันเจ้าเล่ห์ |
ทำโว้เว้พันผูกกับลูกเขย |
| ตัวก็แก่แต่นํ้าใจกระไรเลย |
ช่างเฉยเมยลืมผัวด้วยมัวเมา |
| แม้นมิคิดนิดหนึ่งถึงสหาย |
จะต้องตายตามโทษที่โฉดเขลา |
| วิรุณพัฒนัดดาไปหาเรา |
เขาบอกเล่าล้วนจริงทุกสิ่งอัน |
| ตัวออกมาว่ากล่าวพูดก้าวเฉียง |
รักลูกเลี้ยงหลานเอกแกล้งเสกสรร |
| ไม่ขอพบคบค้าคนอาธรรม์ |
เมืองมารันของสหายที่วายปราณ |
| ไปบอกให้อ้ายจินดาออกมารบ |
แม้นหลีกหลบจะเข้าไปไล่ประหาร |
| ใครต่อสู้กูจะจับสับประจาน |
แล้วจะได้ให้หลานผ่านพารา ฯ |
| ๏ นางลุกยืนขึ้นเสียงเถียงทะเลาะ |
มันเหลือเพราะพระช่างพูดว่ามุสา |
| เป็นเพื่อนรักจักได้พึ่งจึงออกมา |
พกโมโหโกรธารํ่าด่าทอ |
| ที่เท็จจริงสิ่งไรไม่ไถ่ถาม |
เชื่อฟังความข้างเดียวไปเจียวหนอ |
| เห็นได้ทีแล้วกระไรไม่รั้งรอ |
มาค่อนว่าน่าหัวร่อไม่พอแรง |
| มาพันผูกลูกเขยเพราะเคยเห็น |
หรือซ่อนเร้นรู้แยบมาแอบแฝง |
| หรือในนอกชอกช้ำเห็นดำแดง |
หรือจะแกล้งถมทับให้อับอาย |
| คิดว่าพระจะมาเยือนเป็นเพื่อนผัว |
กลับเป็นชั่วเช่นเขาว่าเกลอพร้าหาย |
| จะฆ่าตีชีวิตให้วอดวาย |
ก็ยอมตายแล้วไม่ง้อไม่ขอตัว ฯ |
| ๏ พญามารดาลเดือดด่าแม่รัก |
ทุดอียักษ์เจ้าคารมเคยข่มผัว |
| รักลูกเขยเคยเข้ากันเมามัว |
ก็ไสหัวไปเสียอย่ามาว่ากู |
| จนแก่เฒ่าเจ้าโมโหโทโสสุด |
โย้ไม่หยุดพูดทะลวกเขาหนวกหู |
| เคยขึ้นเสียงเถียงผัวอีหัวงู |
จะข่มขู่กูขี้เกียจเกลียดคารม |
| ไม่รับแพ้แก่แรดมาแผดร้อง |
ชอบแต่ถองนั่นแหละวะจึงจะสม |
| นางสุดแสนแค้นคั่งไม่บังคม |
ฝืนอารมณ์กลับหลังเข้าวังใน |
| จึงบอกพราหมณ์ตามจิตที่คิดโกรธ |
มันทำโทษหลานรักเพียงตักษัย |
| เจ้าพราหมณ์ฟังดังชีวันจะบรรลัย |
จึงลาไปรีบรัดจัดโยธา |
| จึงสั่งน้องของนางรัชฎาสูร |
พงศ์ประยูรจัตุพักตร์พวกยักษา |
| อันตัวพี่นี้จะแกล้งแปลงกายา |
เป็นนาคาให้สำหรับอยู่กับกาย |
| เข้ารบรับกับเทพาสุรานั้น |
เห็นใกล้กันแล้วจึงขว้างเหมือนอย่างหมาย |
| จะรวบรัดมัดไว้มิให้คลาย |
จึงทำลายล้างมันให้บรรลัย |
| แล้วเป็นงูอยู่ที่ผ้าเจียระบาด |
ยักษ์อังกาศยินดีจะมีไหน |
| ถือหอกแก้วแววฟ้าแล้วคลาไคล |
มาตรวจไพร่พลรบได้ครบครัน |
| ให้กองทัพจับทูตที่ถือสาร |
สังหารผลาญชีวาให้อาสัญ |
| ขึ้นช้างพลายส่ายงาเป็นบ้ามัน |
ได้ฤกษ์ลั่นฆ้องโห่เป็นโกลา |
| ให้เดินทัพนับหมื่นล้วนดื่นดาษ |
ช้างอำมาตย์สี่นายทั้งซ้ายขวา |
| ถึงหน้าทัพยับยั้งสั่งโยธา |
ให้สรวลเสเฮฮาร้องท้าทาย ฯ |
| ๏ ฝ่ายองค์ท้าวเจ้าพารากาลวาศ |
เห็นพลกลาดกลางทุ่งเหมือนมุ่งหมาย |
| นึกทะนงทรงพระแสงจัดแจงกาย |
ขึ้นทรงพลายพระที่นั่งสั่งเสนี |
| ให้เดินทัพขับพหลพลทหาร |
เข้ารุกราญรบพุ่งพวกกรุงศรี |
| ทั้งสองข้างต่างกล้าเข้าราวี |
ต่างต้านตีต่อแย้งต่างแทงฟัน |
| ชาวกรุงไกรไส้ศึกโดดคึกคัก |
ไล่ฆ่ายักษ์โยธาลงอาสัญ |
| ฝ่ายอังกาศอาจองทรงช้างมัน |
ไล่ถลันลุยไล่แทงไพร่พล |
| พวกพารากาลวาศตายกลาดเกลื่อน |
ต่างฟั่นเฟือนทั้งทัพวิ่งสับสน |
| เทพาสูรหมุนคว้างไสช้างชน |
ไล่แทงพลมารันบั่นบุกมา |
| ช้างที่นั่งอังกาศองอาจศึก |
ไสสะอึกฮูมแปร๋นแล่นถลา |
| ช้างต่อช้างต่างปะทะพอประงา |
ขว้างนาคารวบรัดมัดกุมภัณฑ์ |
| กระหวัดวงองค์เอวเสียงอึดอัด |
ปากก็กัดกายเลี้ยวเกี่ยวกระสัน |
| จนอาวุธหลุดหัตถ์รัดพัลวัน |
อังกาศฟันถูกศีรษะอสุรี |
| พลัดตกช้างพลางสะบัดสลัดหลุด |
ทิ้งอาวุธไว้ทั้งเกราะแล้วเหาะหนี |
| พวกกรุงไกรไล่โถมกระโจมตี |
ทั้งโยธีแตกตายพลัดพรายกัน ฯ |
| ๏ ฝ่ายเสนีสี่นายที่รายตั้ง |
โอบหน้าหลังล้อมทัพไว้ขับขัน |
| สกัดทางกลางอากาศสาดนํ้ามัน |
ถูกกุมภัณฑ์ปีกไหม้เป็นไฟโพลง |
| แต่เพลิงผลาญมารตายเสียหลายหมื่น |
นภางค์พื้นควันกลุ้มคลุ้มโขมง |
| บ้างพลัดตกอกฉีกถึงซีกโครง |
บ้างวิ่งโทงทัพแตกต่างแยกไป |
| พวกพารามารันไล่ฟันฟาด |
จนเลือดสาดตามทางเป็นรางไหล |
| งูก็กลายเป็นพราหมณ์งามวิไล |
กลับเข้าในนัคเรศนิเวศน์วัง |
| แต่พวกพราหมณ์ตามฆ่าพลกาลวาศ |
จับอำมาตย์ไพร่นายมัดไพล่หลัง |
| จนแลเห็นเย็นรอนอ่อนกำลัง |
กลับมายังเวียงไชยทั้งไพร่นาย |
| ต่างเข้าเฝ้าเจ้าพราหมณ์รามราช |
เจ้าอังกาศเก็บศัสตราวันทาถวาย |
| คทาธรศรพระขรรค์พรรณราย |
ไปแต่กายกุมภัณฑ์ไม่บรรลัย ฯ |
| ๏ เจ้าพราหมณ์ดูรู้ว่าเทพาวุธ |
สำหรับยุทธ์ยินดีจะมีไหน |
| ให้รางวัลตามบรรดาเสนาใน |
ทั้งนายไพร่พลรบได้ครบครัน |
| ให้พระแสงแต่งตั้งเจ้าอังกาศ |
เป็นอุปราชราชวังนรังสรรค์ |
| แล้วปรึกษาข้าเฝ้าเหล่ากุมภัณท์ |
เราคิดพรั่นไพรีที่หนีไป |
| จะโกรธาฆ่าพระหน่อวรนาถ |
เสียดายชาติเชื้อกระษัตริย์จะตัดษัย |
| จะตามติดคิดอ่านประการใด |
จึงจะได้คืนมายังธานี ฯ |
| ๏ ฝ่ายข้าเฝ้าเผ่าพงศ์วงศ์กระษัตริย์ |
ต่างคิดขัดขุ่นข้องให้หมองศรี |
| ต่างทูลว่าข้าพเจ้าอยู่เหล่านี้ |
มิรู้ที่คิดอ่านประการใด |
| เจ้าเมืองว่าถ้าไม่ตามเป็นความผิด |
จำจะคิดผันแปรไปแก้ไข |
| จะจัดแจงแต่งสาราให้ม้าใช้ |
รีบเอาไปแจ้งเรื่องเมืองโกญจา |
| แล้วจัดพลมนตรีสักสี่หมื่น |
เลือกแต่พื้นเหาะเหินเดินเวหา |
| ทั้งม้ารถคชไกรไอยรา |
รีบตรวจตราให้สำเร็จในเจ็ดวัน |
| ขุนอำมาตย์ได้ฟังรับสั่งตรัส |
มาเร่งรัดจัดพหลพลขันธ์ |
| บ้างเขียนบอกลอกฉบับแล้วฉับพลัน |
ให้ราชมัลม้าใช้รีบไคลคลา ฯ |
| ๏ จะกลับกล่าวเทพาสูรพูนเทวษ |
มาถึงเขตเขาไม้ไพรพฤกษา |
| เลือดชโลมโซมซาบอาบอุรา |
ต้องสาตรายับย่อยเป็นรอยราย |
| ลงธารนํ้าชำระพระโลหิต |
อ่านมนตร์ปิดเป่าแก้ให้แผลหาย |
| เสียสาตราอาวุธสุดเสียดาย |
ทั้งอับอายอดสูแก่หมู่มาร |
| ทั้งเสียพลมนตรีเสียทีทัพ |
จำจะกลับไปนิเวศน์ประเทศสถาน |
| เอาอาวุธของสหายที่วายปราณ |
มารอนราญแก้แค้นอ้ายแสนกล |
| แต่ตรึกตราปรารภจนพลบคํ่า |
เห็นเมฆคลํ้าคลุ้มฟ้าเวหาหน |
| เหาะทะยานผ่านโพยมตามลมบน |
ไม่คอยพลตั้งพักตร์ไปนครา ฯ |
