รำพึงมาที่ลำปาง

​รำพึงสำเร็จทันตแพทย์มาจากฟิลิปปินส์ เมื่อกลับมาใหม่ๆ ก็ปรารถนาอาชีพอิสระ โดยขอเดินทางไปดู “ทำเล” ทั่วประเทศ ในที่สุดก็มาถึงลำปาง

ณ ห้าแยก “พรหมินทร์” ข้างอนุสาวรีย์เล็กแต่หรูของจินตกวีเอกแห่งล้านนาไทย รำพึงลงจากรถมองดูวัฒนาการของเมืองใหญ่อย่างพิศวง

“จะใหญ่กว่าเชียงใหม่นะจ้อย เสียแต่สถานีรถไฟควรเผาทิ้งกับถนนคลื่นลูกยาวนี่ จริงไหมจ๊ะ? คนรถ”

“ครับ” คนรถตอบ

“เทศบาลที่นี่ป่วยหรือมัวอยู่แต่ในห้องประชุมจ๊ะ?”

“ไม่ทราบครับ ทราบแต่ว่าอยู่ติดกับศาลากลางจังหวัดมีเทศบาล”

“แหม! ตอบเข้าที-อือ! ไอ้ในเมืองก็มีคลื่น แพ้เชียงใหม่ แพ้นครราชสีมา”

เมื่อมาถึงบ้านพักของสหายรักซึ่งเป็นอาจารย์โรงเรียนเตรียมประจำจังหวัด รำพึงกอดสหายรักของเธออย่างแรง

“โอ้โฮ! นิจจ๋า เธออ้วนขึ้น สวยขึ้น ฉันจะอยู่กับเธอให้นานที่สุด บางทีจะ Settle ที่นี่”

“หมายความอะไร?”

“ตั้งร้าน แต่งงาน มีคนเล็ก”

“เป็นบ้าไปได้ พึงนี่ เธอเพิ่งเห็นลำปางเพียง ๕ นาที”

“เธออย่าลืมว่าฉันเป็นทันตแพทย์นะ”

“ทันตแพทย์ไม่ใช่เทวดา” สหายของเธอแย้งขึงขัง

​“ถูกแล้ว แต่ฉันเห็นใครคนหนึ่งที่สถานี---ใครคนหนึ่ง---” พูดพลางเธอเปลื้องเครื่องทรงอันค่อนข้างแปลกตาออก

“ใคร?”

“บอกใครไม่ได้เลย แต่ฉันคิดว่าฉันจำได้ จำได้แน่ๆ จำหน้าชื่อลืม อีกไม่กี่วันต้องรู้จัก ลำปางเป็นรูปสี่เหลี่ยมหรือสามเหลี่ยม?”

“เอ! ใครจะไปรู้นะ?”

“นี่แหละสมเขาว่า ‘แม่ทึมทึก’ ละ มาอยู่ตั้งนาน”

“ฉันอยากให้เธออาบน้ำเสียก่อน” อาจารย์หญิงตัดบท “ดูพลุ่งพล่านนัก เธอจะทำอะไรได้ตามความพอใจร้อยแปด แต่ต้องไม่ทำให้ใครดูถูกได้ เมืองนี้เป็นเมืองเล็ก ต้องระวังเสียงซุบซิบซึ่งเป็นความสุขที่ ‘คัดเลือก’ ของเขา เมืองเล็กเมืองใหญ่ที่เมืองทั้งนั้นจำไว้ พึง ฉันจะอยู่เคียงข้างเธอเสมอ”

๑

อีกสองเดือนต่อมา รำพึงจึงหาร้านได้ ในระหว่างนั้น เธอทำตนและพยายามรู้จักใครต่อใครเกือบทุกคนที่ “กว้างขวาง” ในลำปาง นอกจาก “ใครคนหนึ่ง” ที่สถานี

เมืองน้อยนี้กำลังจะขยายตัวออกเป็นเมืองใหญ่สมจินตนาการ นอกกำแพงเมืองออกไปเต็มไปด้วยแผนผังต่างๆ ทั้งที่ทำการของรัฐบาลและของเอกชน เจดีย์เล็กเชิงดอยเขางามคือ “ม่อนพญาแช่” ช่างเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์- มีแต่เสน่ห์แห่งโบราณกาล... ไม่ผิดอะไรกับดอยสุเทพที่สำคัญสำหรับชาวเชียงใหม่ฉะนั้น

รำพึงรู้จักศิลปินทางการเขียนและการวาดภาพเรืองนามของนครนี้ คือ ป. สุวรรณสิงห์ ผู้ได้รับเชิญให้เขียนป้ายชื่อร้านของเธอคือ “ทันตเกื้อ”

​บุคคลที่รำพึงรู้จักและพอใจสนทนาด้วยเสมอ คือผู้รู้ชาวพื้นเมือง ชื่อ “หนานสุรีย์” ผู้นำเธอไปดูโบราณสถานทุกแห่ง นับแต่หินศิลาหลักเมืองที่อยู่บ้านผาบ่อง เลยมหาวิหารวัดพระแก้วมรกตตลอดจนรอยกระสุนปืนกู้เมืองของวีรบุรุษทิพย์ช้าง ต้นตระกูล ณ ลำปาง ณ เชียงใหม่ ณ ลำพูน และ ณ แพร่ ณ วัดลำปางหลวง เสน่ห์ของเมืองอันประดุจสิ่งลึกลับในประวัติศาสตร์จับใจรำพึงยิ่งนัก

“โรตันต์” เป็นสุภาพบุรุษลึกลับคนสุดท้ายที่ช่วยเหลือเธอตบแต่งร้านด้วยฝีมือของช่างเยี่ยงปารีสและนิวยอร์ก เขามาพักผ่อนเงียบๆ กับเพื่อนคนหนึ่ง และเพื่อนคนนั้นบังเอิญรู้จักกับอาจารย์ “นิจ”

รำพึง รมณีย์ สำเร็จทันตแพทย์จากฟิลิปปินส์และเป็นนักเรียนเก่าราชินีมาก่อน พ่อและแม่ตามใจเพื่อเชื่อใจ เมื่อกลับมาใหม่ๆ ก็ปรารถนาอาชีพอิสระ เธอขอเดินทางดู “ทำเล” ทั่วประเทศ ข้อนี้พ่อแม่ก็ตามใจอีก กระทั่งในที่สุดรำพึงมาที่ลำปาง- พอใจเมืองผ่านที่กำลังจะกลายเป็นเมืองใหญ่ โทรเลขบอกพ่อและแม่

แต่เธอมีคู่หมั้นซึ่งเจ้าตัวไม่รู้ เดิมชื่อ “เชิญโกสินทร์” และเปลี่ยนใหม่เป็น “มนูญสัคค์วิโรจน์ ณ ชัยภูมิ”

๒

“คุณต้องถอนถึงสี่ซี่ บนสอง ล่างสอง” เธอบอกแก่คนไข้รายใหม่ ซึ่งเธอสงสัยว่าจะเป็น “ใคร” ของเธออย่างกระวนกระวาย

“วันเดียวเสร็จไหมครับ- สี่ซี่? ชายหนุ่มรูปร่างค่อนข้างรุงรังด้วยเสื้อผ้าถาม พลางลุกขึ้น

“ต้องลองดูก่อนซีคะ ว่าคุณจะอดทนได้เพียงไร”

“ขอโทษ คุณหมอไม่เหม็นผมนาครับ”

​“เหม็นอะไร?”

“เสื้อผ้า”

“อันที่จริง ดิฉันอยากให้คุณมาพรุ่งนี้ เก้านาฬิกา งานคุณคงหนักมาก”

“ผมไม่ได้อาบน้ำหรือเปลี่ยนเสื้อผ้ามาสักสามวัน ผมเพิ่งออกมาจากป่า”

“ตกลงไหมคะ?---หรือมิฉะนั้น คุณเข้าไปล้างตัวในห้องอาบน้ำเสียก่อน”

“ขอเลือกเอาพรุ่งนี้มา สี่ซี่วันเดียว เป็นอะไรนะครับ ลืมถามไป” เขาถาม เตรียมตัวจะออกจากร้าน

“รากเน่าหมดค่ะ เน่าเท่าๆ กัน พอถอนคุณก็รู้”

เสียงดังภายในร้าน “ทันตเกือ” ในระยะเวลา ๐๙.๐๐ - ๑๐.๐๐ น. ของวันรุ่งขึ้น ค่อนข้างผิดปกติ

“อูย! อูย! นี่หมอคิดว่าผมทนไหวไหมนี่?”

“ผู้ชายต้องทนไหวซิคะ”

“แต่---อูย! ---หมอครับ---หมอ!”

“หนึ่งซี่ละ” หมอตอบ “จะถอนต่อไหมคะ?”

“พรุ่งนี้เถอะครับ - ขอน้ำ เออ! เอ๊ะ! ทำไมหายปวดทันทีนี่?”

“ดูซิคะ รากฟันของคุณเหมือนเสื้อผ้าของคุณไม่มีผิด สีเทาเหม็นอย่างต้องล้างจริงๆ สักสามวัน”

“แหม! ต้องขอบพระเดชพระคุณ แต่อีกสามนี่มันไม่ปวดเลยนี่ครับ”

“เสื้อผ้าของคุณก็เหมือนกัน ถ้าไม่เหม็นก็ไม่ซักใช่ไหมคะ? ดิฉันว่ากันดีกว่าแก้ มิฉะนั้นพอปวดก็ปวดหนัก ทนเจ็บเอานิดเดียวแล้วก็หาย”

“ขอให้ผมนอนคิดคืนเดียว ขอบิลล์ด้วยครับ” เขาสั่นหัว มองดูหน้าอันงามผุดผ่องของหมออย่างอยากอยู่ใกล้ แต่ในขณะที่เริ่มถอนฟันนั้น ​หมอก็หมอ เทพธิดาก็เทพธิดา เขานึกอยากจะ “แตะ” เสียเหลือเกิน ปวดอะไรจะรุนแรงโหดร้ายเท่าปวดฟัน

“ไม่เป็นไรค่ะ คุณชื่อศรีหมื่น ใช่ไหมคะ?”

“ขอบคุณที่รู้จัก ผมเป็นสมุห์บัญชีบริษัทป่าไม้บริรักษ์ครับ”

“รู้จักค่ะ ให้ครบสี่ซี่ ดิฉันจะให้คนเอาบิลล์ไปส่ง”

๓

“เอิงเงย! Wherever you go, whatever you are-you belong to me- เพราะไหมจ๊ะ? วันนี้ฉันพบเขา นิจ เขามาดูฟัน แล้วก็ฟันเขาดี๊ดี ฉันเลยถอนเสีย ๑ ซี่ อีก ๒-๓ วันจะถอนอีก ๓ ซี่”

“ต๊าย! ตาย พึง! ฟันดีๆ เธอก็ถอน!”

“ฉันรักเขา” ตอบอย่างเฉยที่สุด

“วิธีที่ทันตแพทย์เขารักใคร เขาทำกันอย่างนี้หรือ?” อาจารย์หญิงถามเหงื่อเต็มหน้า เต็มไปด้วยความพิศวง

“นี่เป็นวิธีของฉัน”

“ใครนะ?”

“ต้องถอนครบ ๔ ซี่ แล้วจะบอก”

“ถอนฟันดีๆ โธ่! รำพึง เธอจะทำให้ฉันเป็นบ้าเพราะความรัก วิธีของเธอ– ตาย! เห็นจะอยู่ลำปางไม่ได้ กลัวถูกฟันหน้า”

“หนานสุรีย์บอกว่า ไม่เคยมีฟันหน้าผู้หญิงเลยที่ลำปาง”

“แต่เธอจะเป็นคนแรก–เธอป่าเถื่อน”

“ความรักที่แท้จริงมักป่าเถื่อนนะจ๊ะ– กะฟัน ๔ ซี่”

“ให้ฉันลองถอนเธอดูบ้างเอาไหม?” อาจารย์หญิงไม่ยอมแพ้

“ฮิ! ฮิ!” รำพึงพูดหัวเราะ และเดินผ่านไปทางห้องอาบน้ำ “Siati...​you have no dental certificate yet.”

“คุณศรีคะ โปรดสนทนากับดิฉันสักครู่ค่ะ” รำพึงพูดกับคนใช้ของเธอวันรุ่งขึ้นอย่างสำนึกผิด

“หมอไม่สบายหรือครับ?” ชายหนุ่มพาซื่อ ลงจากเก้าอี้ทำฟัน

“เปล่าค่ะ สมมุติดิฉันทำอะไรด้วยความคะนอง---แต่มีเจตนาดี มีความมุ่งมาดปรารถนาอย่างใดอย่างหนึ่งในความคะนองนั้น คุณจะให้อภัยไหมคะ?”

“ก็ต้องแล้วแต่กรณีซิครับ” เขางง

“ดูเหมือนเราจะรู้จักกันมาก่อนเมื่อสิบปีก่อนที่กรุงเทพฯ---”

“ผมจำไม่ได้” ชายหนุ่มตอบทำหน้าย่น

“เรา-เพื่อนและดิฉันเห็นคุณที่โรงเรียนอัสสัมชัญ เพื่อนดิฉันสองสามคนเรียนที่อัสสัมชัญคอนแวนต์”

“เด็กชายลำปางโดยมากมักไปเรียนที่อัสสัมชัญหรือโรงเรียนคริสเตียนเพราะต้องการภาษาต่างประเทศกันมาก การค้าที่ดีต้องรู้มากกว่า ๑ ภาษา และภาษาอังกฤษจำเป็นยิ่งกว่าภาษาอื่น---”

ขณะที่พูดนี้ “ฟันดีๆ” อีก ๓ ซี่ของศรีหมื่นประจักษ์ชัดในสายตาของทันตแพทย์สาว นี่เธอจะพูดอะไรต่อไปดี พลันน้ำตาหลายหยดก็ประดังออกมาโดยไม่รู้สึก

“โปรดเข้ามาในห้องส่วนตัวค่ะ–เมื่อวานนี้ดิฉันผิดทั้งจรรยาแพทย์และมนุษยธรรม โดยถอนฟันดีๆ ของคุณออก ๑ ซี่ และเตรียมจะถอนอีก ๓ ซี่---และที่ทำไปก็เพราะคะนอง เพราะเชื่อในวิถีใหม่ของจิตสังคม---เพราะรักคุณ

๔

​ลมอ่อนโชยมาแต่เขาน้อยใหญ่ เสียงนกสกุล “ดอกไม้” ร้องเรียกหาเพื่อนและคู่อยู่อย่างวังเวง อาจารย์นิจกางหนังสือ “Philosophy of Love” พลางขยับแว่นตามองดูการสะอื้นของเพื่อนรักพลางปลอบขึ้น

“นี่แหละชีวิต” เธอกล่าวเป็นภาษาฝรั่งเศส “–toute petite la vie! แต่ง่ายนิดเดียว ถ้าคู่หมั้นของเธอมา เขาจะมาวันนี้หรือ?”

“แม่โทรเลขมาว่าอย่างนั้น” เธอตอบเสียงยังไม่หายสะอื้น

“อา! ดี–เขาชื่ออะไรนะ?”

“มนูญสัคค์วิโรจน์ ณ ชัยภูมิ”

“ทำไมยาวเป็นบ้า เหมือนงู ไม่ใช่ชื่อพระราชทานนะ”

“ผู้ชายกรุงเทพฯ กำลังเห่อชื่อเหมือนผู้หญิงเห่อกระโปรง”

“ที่ผมต้องมาก็เพราะทราบว่า คุณรำพึงจะแต่งงาน”

นายมนูญสัคค์วิโรจน์เช็ดเหงื่อที่หน้าผาก “–แต่งงานกับคนพื้นเมือง–พวกลาว–”

“หยุดคำหลังค่ะ” อาจารย์หญิงเกือบจะร้อง “ดินแดนนี้เป็นดินแดนไทยเหนือ-ไทยแท้ๆ ยิ่งไปกว่าพวกเรา ถ้าคุณไปพูดที่อื่นจะเกิดเรื่อง”

“แต่คุณคิดว่าผมจะยอมง่ายๆ หรือ? คู่หมั้นแต่งงานกับคนอื่น”

“รำพึงทราบไหมคะว่าเธอมีคู่หมั้นก่อนเธอจะมีคนรักทางนี้”

“มันเป็นเรื่องของผู้ใหญ่ ผมเองก็มีคู่รักแต่ก็ยังสละ เมื่อทราบว่าตนมีคู่หมั้น เป็นใจใครบ้าง?”

“แต่รำพึงไม่รักคุณเลย”

“นั่นซิครับ ขอให้ผมพบคุณรำพึงสักสิบนาที เขาอยู่กับคนรักของเขาหรือครับ”

“เปล่า! รำพึงไม่ใช่คนมูมมาม เธออยู่ที่ร้านและทำงานหนักทุกวัน ​คุณจะไปพบรำพึงเดี๋ยวนี้ก็ได้”

เมื่ออาจารย์หญิงและนายมนูญสัคค์วิโรจน์ ณ ชัยภูมิไปถึงร้าน “ทันตเกื้อ” และนั่งอยู่ในห้องรับแขก คนทั้งสองได้ยินเสียงจากข้างบน

“อูย! ไม่มีครับ ไม่เคยครับ! รักครับ เห็นใจครับ–แต่อูย–”

“ซี่ที่กำลังถอนนี่ ซี่ไม่ดีนะคะ–ประเดี๋ยวจะถอนซี่ที่ดี”

“อูย! อย่าครับ ขอน้ำยาแก้ปวดนิดเถอะครับ ขอซี่ดีๆ ไว้เถอะครับ แล้วก็–นี่ครับค่าบิลล์และกำหนดแต่งงานของเรา”

----------------------------

ลงใน “บางกอก” พ.ศ. ๒๔๘๙ และลงใน “พิมพ์ไทยรายเดือน” ฉบับกันยายน ๒๔๙๒