ปฺรถโมงฺกะ

สํสฺกฤตมฺ

ปฺริยทรฺศิกา

ปฺรถโมงฺกะ

[ปฺรสฺตาวนา]

[นานฺที]

ธูมวฺยากุลทฤษฺฏิรินฺทุกิรไณราหฺลาทิตากฺษี ปุนะ

ปศฺยนฺตี วรมุตฺสุกานตมุขี ภูโย หฺริยา พฺรหฺมณะ I

เสรฺษฺยา ปาทนเขนฺทุทรฺปณคเต คงฺคำ ทธาเน หเร

สฺปรฺศาทุตฺปุลกา กรคูรหวิเธา เคารี ศิวายาสฺตุ วะ II [๑ ศารฺทูลวิกฺรีฑิต.]

อปิ จ-

ไกลาสาทฺราวุทสฺเต ปริจลติ คเณษูลฺลสตฺเกาตุเกษุ

โกฺรฑมฺ มาตุะ กุมาเร วิศติ วิษมุจิ เปฺรกฺษมาเณ สโรษมฺ I

ปาทาวษฺฏมฺภสีททฺวปุษิ ทศมุเข ยาติ ปาตาลมูลํ

กฺรุทฺโธปฺยาศฺลิษฺฏมูรฺติรฺ ภยฆนมุมยา ปาตุ ตุษฺฏะ ศิโว นะ II [๒ สฺรคฺธรา.]

(นานฺทฺยนฺเต)

สูตฺรธาระ. (ปริกฺรมฺย) อทฺยาหํ วสนฺโตตฺสเว สพหุมานมาหูย นานาทิคฺเทศาทาคเตน ราชฺะ ศฺรีหรฺษเทวสฺย ปาทปทฺโมปชีวินา ​ราชสมูเหโนกฺตะ ยถาสฺมตฺสฺวามินา ศฺรีหรฺษเทเวนาปูรฺววสฺตุรจนาลํกฤตา ปฺริยทรฺศิกา นาม นาฏิกา กฤเตตฺยสฺมาภิะ โศฺรตฺรปรมฺปรยา ศฺรุตมฺ, น ตุ ปฺรโยคโต ทฤษฺฏา. ตตฺ ตสฺไยว ราชฺะ สรฺวชนหฤทยาหฺลาทิโน พหุมานาทสฺมาสุ จานุคฺรหพุทฺธฺยา ยถาวตฺปฺรโยเคณ ตฺวยา นาฏยิตวฺเยติ. ตทฺ ยาวนฺ เนปถฺยรจนำ กฤตฺวา ยถาภิลษิตํ สมฺปาทยามิ (ปริโตวโลกฺย) อาวรฺชิตาน สามาชิกมนำสีติ เม นิศฺจยะ กุตะ,

ศฺรีหรฺโษ นิปุณะ กวิะ ปริษทปฺเยษา คุณคฺราหิณี

โลเก หาริ จ วตฺลราชจริตํ นาฏเย จ ทกฺษา วยมฺ I

วสฺตฺเวไกกมปีห ฉาฺฉิตผลปฺราปฺเตะ ปทํ กิมฺ ปุนรฺ

มทฺภาคฺโยปจยาทยํ สมุทิตะ สรฺโว คุณานำ คณะ II [๓ ศารทูลวิกรีฑิต.]

(เนปฺถยาภิมุขมวโลกฺย) อเย กถมฺ ปฺรสฺภาวนาภฺยุทฺยเต มยี วิทิตาสฺมทภิปฺราโยงฺคาธิปเตรฺ ทฤฒารฺมณะ กฺจุกิโน ภูมิกำ กฤตฺวาสฺมทฺภฺราเตต เอวาภิวรฺตเต. ตทฺ ยาวทหมปฺยนนฺตรภูมิกำ สมฺปาทยามิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตะ)

อิติ ปฺรสฺตาวนา

​[วิษฺกมฺภกะ]

(ตตะ ปฺรวิศติ กฺจุกี)

กฺจุกี. (โศกศฺรมํ นาฏยน. นิะศฺวสฺย) กษฺฏมฺ โภะ กษฺฏมฺ.

ราชฺโ วิปทฺ พนฺธุวิโยคทุะขํ

เทศจฺยุติรฺ ทุรฺคมมารฺคเขทะ I

อาสฺวาทฺยเตาสฺยาะ กฏุนิษฺผลายาะ

ผลมฺ มไยตจฺ จิรชีวิตายาะ II [๔]

(สโศกํ สวิสฺมยํ จ) ตาทฤศสฺยาปิ นามาปฺรติหตศกฺติตฺรยสฺย รฆุทิลีปนลตุลฺยสฺย เทวสฺย ทฤฒวรฺมโณ มตฺปฺรารฺถฺยมานาปฺยเนน สฺวทุหิตา วตฺสราชาย ทตฺเตติ พทฺธานุศเยน วตฺสราโช พนฺธนาน น นิวรฺตติ อิติ จ ลพฺธรนฺธฺเรณ สหภาคตฺย กลิงฺคหตเกน วิปตฺติรีทฤศี กฺริยต อิติ ยตฺสตฺยมุปปนฺนมปิ น ศฺรทฺทเธ. กถเมกานฺตนิษฺุรมีทฤศํ จไทวมสฺมาสุ. เยน สาปิ ราชปุตฺรี ยถา กถํจิเทนำ วตฺสราชาโยปนีย สฺวามินมนฤณํ กริษฺยามีติ มตฺวา มยา ตาทฤศาทปิ ปฺรลยกาลทารุณาทวสฺกนฺทสมฺภฺรมาทปวาหฺย เทวสฺย ทฤฒวรฺมโณ มิตรภาวานุวิตสฺไยวาฏวิกสฺย นฤปเตรฺ วินฺธฺยเกโตรฺ คฤเห สฺถาปิตา สตี, สฺนานาย นาติทูรมิตฺยคสฺตฺยตีรฺถํ คเต มยิ กฺษณาตฺ ไกรปิ นิปตฺย หเต วินฺธฺยเกเตา รกฺโษภิริว, นิรฺมานุษีกฤเต ทคฺเธ สฺถาเน น ชฺายเต กสฺยามวสฺถายำ วรฺตต อิติ. นิปุณํ จ วิจิตเมตนฺ มยา สรฺวํ สถานมฺ. น จ ชฺาตํ กึ ไตเรว ทสฺยุภิรฺ นีตาถ วา ทคฺเธติ. ตตฺ กึ ​กโรมิ มนฺทภาคฺยะ.

(วิจินฺตฺย) อเย เอวํ ศฺรุตมฺ มยา พนฺธนาตฺ ปริภฺรษฏะ ปฺรโทฺยตตนยามปหฤตฺย วตฺสราชะ เกาศามฺพีมาคต อิติ. กึ ตตฺไรว คจฺฉามิ. (นิะศวสฺยาตฺมโนวลฺถามฺ ปศฺยนฺ) กิมิว หิ ราชปุตฺรฺยา วินา ตตฺร คตฺวา กถยิษฺยามิ. อเย กถิตํ จาทฺย มม วินฺธฺยเกตุนา มา ไภษีะ ชีวติ ตตฺร ภวานฺ มหาราโช ทฤฒวรฺมา คาฒปฺรหารชรฺชรีกฤโต พทฺธสฺ ติษฺตีติ. ตทธุนา สฺวามินเมว คตฺวา ปาทปริจรฺยยา ชีวิตเศษมาตฺมนะ สผลยิษฺยามิ. (ปริกฺรมฺโยรฺจฺวมวโลกฺย) อโห อติทารุณตา ศรทาตปสฺย, ยเทวมเนกทุะขสฺตาปิเตนาปิ มยา ตีกฺษฺโณวคมฺยเต.

ฆนพนฺธนมุกฺโตยํ กนฺยาคฺรหณาตฺ ปรำ ตุลามฺ ปฺราปฺย I

รวิรธิคตสฺวธามา ปฺรตปติ ขลุ วตฺสราช อิว II [๕ อารฺยา.]

(อิติ นิษฺกฺรานฺตะ)

อิติ วิษฺกมฺภกะ

​(ตตะ ปฺรวิศติ ราชา วิทฺษกศฺ จ)

ราชา.

ภฤตฺยานามวิการิตา ปริคตา ทฤษฺฏา มติรฺ มนฺตฺริณามฺ

มิตฺราณฺยปฺยุปลกฺษิตานิ วิทิตะ เปารานุราโคธิกมฺ I

นิรฺวยูฒา รณสาหสวฺยสนิตา สฺตฺรีรตฺนมาสาทิตํ

นิรฺวฺยาชาทิว ธรฺมตะ กิมิว น ปฺราปฺตมฺ มยา พนฺธนาตฺ II [๖ ศารฺทูลวิกุรีฑิต.]

วิทูษกะ. (สโรษมฺ)^๑ โภ วอสฺส, กธํ ตํ เชวฺว ทาสีเอ อุตฺตํ พนฺธณหทอํ ปสํเสสิ. ตํ ทาณี วิสุมเรหิ. ชํ ตธา ณวคฺคโห วิอคอวที ขลขลาอมาณโลหสิงฺขลาพนฺธปฑิกฺขลนฺตจลโณ สุณฺณทุกฺกร [ปิสุณีอนฺต] หิออสํตวโว โรสวสุตฺตมฺภิททิฏฺิ ครุอกรโผฑิทธรณิมคฺโค รอณีสุ วิ อณิทฺทาสุหํ อณุภูโท สิ.

ราชา. วสนฺตก, ทุรฺชนะ ขลฺวสิ. ปศฺย.

ทฤษฺฏํ จารกมนฺธการคหนํ ใน ตนฺมุเขนฺทุทฺยุติะ

ปีฑา เต นิคลสฺวเนน มธุราสฺ ตสฺยา คิโร น ศฺรุตาะ I

กฺรูรา พนฺธนรกฺษิโณทฺย มนสิ สฺนิคุธาะ กฏากฺษา น เต

โทษานฺ ปศฺยสิ พนฺธนสฺย น ปุนะ ปฺรโทฺยตปุตฺรฺยา คุณานฺ II [๗ ศารฺทูลวิกุรีฑิต.]

วิทูษกะ. (สครฺวมฺ) โภ, ชอิ ทาว พนฺธณํ สุหณิพนฺธณํ โภทิ, ตา กีส ตุมํ ทิฒวมฺมา พทฺโธตฺติ กลิงฺครณฺโณ อุวริ โรสํ พนฺเธสิ.

ราชา. (วิหสฺย) ธิงฺ มูรฺข, น ขลุ สรฺโว วตฺสราชะ, ย เอวํ วาสวทตฺตามวาปฺย พนฺธนานฺ นิรฺยาสฺยติ. ตทาสฺตำ ตาวทิยํ กถา. ​วินฺธฺยเกโตรุปริ พหูนฺยหานิ วิชยเสนสฺย เปฺรษิตสฺย, น จาทฺยาปิ ตตฺสกาศาตฺ กศฺจิทาคตะ. ตทาหูยตำ ตาวทมาตฺโย รุมณฺวานฺ. เตน สห กึจิทาลปิตุมิจฺฉามิ.

(ฺปรวิศฺย)

ปฺรตีหารี.^๒ เชทุ เชทุ เทโว. เอโสกฺขุ วิชอเสโณ อมฺจโจ รุมณฺโณ วิ ปฑิหารภูมึ อุวฏฺิทา.

ราชา. ตฺวริตมฺ ปฺรเวศย เตา.

ปฺรตีหารี. ชํ เทโว อาณเวทิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตา)

(ตตะ ปฺรวิศติ รุมณวฺานฺ วิชยเสนศฺ จ)

รุมณฺวานฺ. (วิจินฺตย)

ตตฺกฺษณมปิ นิษฺกฺรานฺตาะ กฤตโทษา อิว วินาปิ โทเษณ I

ปฺรวิศนฺติ ศงฺกมานา ราชกุลมฺ ปฺรายโศ ภฤตฺยา II [๘ อารฺยา]

(อุปสฤตฺย) ชยตุ เทวะ.

ราชา. (อาสนํ นิรฺทิศฺย) รุมณฺวนฺ, อิต อาสฺยตามฺ.

รุมณฺวานฺ. (สสฺมิตมุปวิศฺย) เอษ ขลุ ชิตวินฺธฺยเกตุรฺ วิชยเสนะ ปฺรณมติ.

(วิชยเสนสฺ ตถา กโรติ)

ราชา. (สาทรมฺ ปริษฺวชฺย) อปิ กุศลี ภวานฺ.

​วิชยเสนะ. อทฺย สฺวามินะ ปฺรสาทาตฺ.

ราชา. วิชยเสน, สฺถียตามฺ.

(วิชยเสน อุปวิศติ)

ราชา. วิชยเสน, กถย วินฺธฺยเกโตรฺ วฤตฺตานฺตมฺ.

วิชยเสนะ. เทว, กิมปรํ กถยามิ. ยาทฤศะ สฺวามินิ กุปิเต.

ราชา. ตถาปิ วิสฺตรตะ โศฺรตุมิจฺฉามิ.

วิชยเสนะ. เทว, ศูรูยตามฺ. อิโต วยํ เทวปาทาเทศาทฺ ยถาทิษเฏน กริตุรคปทาติไสนฺเยน มหานฺตมปฺยธฺวานํ ทิวสตฺรเยโณลฺลงฺฆฺย ปฺรภาตเวลายามตรฺกิตา เอว วินฺธฺยเกโตรุปริ นิปติตาะ สฺมะ.

ราชา. ตตสฺ ตตะ.

วิชยเสนะ. ตตะ โสปฺยสฺมทฺพลตุมุลกลกลากรฺณเนน ปฺรติพุทฺธะ เกสรีว วินฺธฺยกนฺทรานฺ นิรฺคตฺย วินฺธฺยเกตุรนเปกฺษิตพลวาหโน ยถาสํนิหิตกติปยสหายะ สหสา สฺวนาโมทฺโฆษยนฺนสฺมานภิโยทฺธุมฺ ปฺรวฤตฺตะ

ราชา. (รุมณฺวนฺตมวโลกฺย สสฺมิตมฺ) โศภิตํ วินฺธฺยเกตุนา. ตตสฺ ตตะ.

วิชยเสนะ. ตโตสฺมาภิรยมสาวิติ ทฺวิคุณตรพทฺธมตฺสโรตฺสาไหรฺ ​มหตา วิมรฺเทน นิะเศษิตสหาย เอก เอว วิมรฺทิตาธิกพลโกฺรธเวโค ทารุณตรํ สมฺปฺรหารมกโรตฺ.

ราชา. สาธุ วินฺธฺยเกโต, สาธุ สาธุ.

วิชยเสนะ. กึ วา วรฺณฺยเต. เทว, สํเกฺษปโต วิชฺาปยามิ.

ปาทาตม. ปตฺติเรว ปฺรถมตรมุระเปษมาตฺเรณ ปิษฺฏฺวา

ทูรานฺ นีตฺวา ศเราไฆรฺ หริณกุลมิว ตฺรสฺตมศฺวียมาศาะ I

สรฺวตฺโรตฺสฤษฺฏสรฺวปฺรหรณนิวหสฺ ตูรฺณมุตฺขาย ขฑฺคมฺ

ปศฺจาตฺ กรฺตุมฺ ปฺรวฤตฺตะ กริกรกทลีกานนจฺเฉทลีลามฺ II [๙ สฺรคฺธรา]

เอวมฺ พลตฺริตยมากุลเมก เอว

กุรฺวนฺ กฤปาณกิรณจฺฉุริตำสกูฏะ I

ศสฺตฺรปฺรหารศตชรฺชริโตรุวกฺษาะ

ศฺรานฺตศฺ จิราทฺ วินิหโต ยุธิ วินฺธฺยเกตุะ II [๑๐ วสนฺตติลกา.]

ราชา. รุมณฺวนฺ, สตฺปุรุโษจิตมฺ มารฺคมนุคจฺฉโต ยตฺสตฺยํ วฺรีฑิตา เอว วยํ วินฺธฺยเกโตรฺ มรเณน.

รุมณฺวาน. เทว, ตฺวทฺวิธานาเมว คุไณกปกฺษปาตินำ ริโปรปิ คุณาะ ปฺรีตึ ชนยนฺติ.

ราชา. วิชยเสน, อปฺยสฺติ วินฺธฺยเกโตรปตฺยํ ยตฺราสฺย ปริโตษสฺย ผสํ ทรฺศยามิ.

​วิชยเสนะ. เทว, อิทมปิ วิชฺาปยามิ. เอวํ สพนฺธุปริวาเร หเต วินฺธฺยเกเตา ตมนุสฤตาสุ สหธรฺมจาริณีษุ วินฺธฺยศิขราศฺริเตษุ ชนปเทษุ ศูนฺยภูเต ตตฺสฺถาเน หา ตาต หา ตาเตติ กฤตกฤปณปฺรลาปา วินฺธฺยเกโตรฺ เวศฺมนฺยาภิชาตฺยานุรูปา กนฺยกา ตทฺทุหิเตตฺยสฺมาภิรานีตาทฺวาริ ติษฺติ. ตามฺ ปฺรติ เทวะ ปฺรมาณมฺ.

ราชา. ยโศธเร, คจฺฉ คจฺฉ. ตฺวเมว วาสวทตฺตายาะ สมรฺปย. วกฺตวฺยา จ เทวี, ภคินีพุทฺธฺยา ตฺวไยว สรฺวทา ทฺรษฺฏวฺยา. คีตนฤตฺตวาทฺยาทิษุ วิศิษฺฏกนฺยโกจิตํ สรฺวํ ศิกฺษยิตวฺยา. ยทา วรโยคฺยา ภวิษฺยติ ตทา มํา สฺมารเยติ.

ปฺรตีหารี. ชํ เทโว อาณเวทิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตา)

(เนปถฺเย ไวตาลิกะ)

ลีลามชฺชนมงฺคโลปกรณสฺนานียสมฺปาทินะ

สรฺวานฺตะปุรวารวิภฺรมวตีโลกสฺย เต สมฺปฺรติ I

อายาสสฺขลทํศุกาวฺยวหิตจฺฉายาวทาไตะ สฺตไนรฺ

อุตฺกฺษิปฺตาปรศาตกุมฺภกลเศวาลํกฤตา สฺนานภูะ II [๑๑ ศารฺทูลวิกฺรีฑิต.]

ราชา. (อูรฺธฺมวโลกฺย) อเย กถํ นโภมธฺยมธฺยาสฺเต ภควานฺ สหสฺรทีธิติะ. สมฺปฺรติ หิ​อาภาตฺยรฺกําศุตาปกฺวถทิว ศผโรทฺวรฺตไนรฺ ทีรฺฆิกามฺภศฺ

ฉตฺราภํ นฤตฺตลีลาศิถิลมปิ ศิขี พรฺหภารํ ตโนติ I

ฉายาจกฺรํ ตรูณํา หริณศิศุรุไปตฺยาลวาลามฺพุลุพฺธะ

สทฺยสฺ ตฺยกฺตฺวา กโปลํ วิศติ มธุกระ กรฺณปาลี คชสฺย II [๑๒ สุรคฺธรา.]

รุมณฺวนฺ, อุตฺติษฺโตฺตติษฺ. ปฺรวิศฺยาภฺยนฺตรเมว กฤตยโถจิตกฺริยาะ

สตฺกฤตฺย วิชยเสนํ กลิงฺโคจฺฉิตฺตเย เปฺรษยามะ.

(อิติ นิษฺกฺรานฺตาะ สรฺเว)

อิติ ปฺรถโมงฺกะ