ตฤตีโยงกะ

[ปฺรเวศกะ]

(ตตะ ปฺรวิศติ มโนรมา)

มโนรมา.^๑ “อาณตฺตมฺหิ เทวีเอ วาสวทตฺตาเอ, หฺเช มโณรเม, โช โส สงฺกิจฺจาอณีเอ อชฺชอุตฺตสฺส มม อ วุตฺตนฺโต ณาฑโอวณิพทฺโธ ณจฺจิทวฺวเสสํ อชฺช ตุมฺเหหึ โกมุทีมหูสเว ณจฺจิทวฺวํ ติ. หิโอกฺขุ อารณฺณิอาเอ ปิอสหีเอ สุณฺณหิออาเอ อณฺณธา เชวฺว ณจฺจิทํ. อชฺช อุณ วาสวทตฺตาภูมิอาเอ ตาเอ ชอิ ตธา กรีอทิ ตโท อวสฺสํ เทวี กุปฺปิสฺสทิ. ตา กหึ ทาว ตํ เปกฺขิอ อุวาลมฺภิสฺสํ. (วิโลกฺย) เอสา อารณฺณิอา อปฺปณา เชวฺว กึ ปิ กึ ปิ มนฺตอนฺตี ทิคฺฆิอาตีเร กทลีฆรอํ ปวิสทิ. ตา คุมฺมนฺตริทา ภวิอ สุณิสฺสํ ทาว เส วีสทฺธชปฺปิทาอึ.

อิติ ปฺรเวศกะ

(ตตะ ปฺรวิศตฺยาสนสฺถา กามาวสฺถํา นาฏยนฺตฺยารณฺยกา)

อารณฺยกา. (นิะศฺวสฺย) หิออ, ทุลฺลหชณํ ปตฺถอนฺโต ตุมํ กีส มํ ทุกฺขิทํ กเรสิ.

มโนรมา. ตํ เอทํ สุณฺณหิออตฺตณสฺส การณํ. กึ อุณ เอสา ปตฺเถทิ. อวหิทา ทาว สุณิสฺสํ.

​อารณฺยกา. (สาสฺรมฺ) กธํ ตธา ณาม โสหณทํสโณ ภวิอ มหาราโอ. เอวฺวํ สํตาเวทิ มํ. อจฺฉริอํ อจฺฉริอํ. (นีะศฺวสฺย) อธ วา มหชฺเชวฺว เอสา อภาอเหอทา, ณ อุณ มหาราอสฺส โทโส.

มโนรมา. (สพาษฺปมฺ) กธํ มหาราโอชฺเชวฺว เส ปตฺถณีโอ. สาหุ ปิอสหิ สาหุ. อหิชาทสริโส เท อหิลาโส.

อารณฺยกา. กสฺส ทาว เอทํ วุตฺตนฺตํ ณิเวทิอ สชฺฌเวอณํ วิอ ทุกฺขํ กริสฺสํ. (วิจินฺตฺย) อธ วา อตฺถิ เม หิออณิวฺวิเสสา ปิอสหี มโณรมา. ตาเอ วิ เอทํ วชฺชาเอ ณ ปาเรมิ กธิทุํ. สวฺวธา มรณํ วชฺชิอ กุโท เม หิออสฺส อณฺณา ณิวฺวุที.

มโนรมา. (สาสฺรมฺ) หทฺธี. หทฺธี อทิภูมึ คโท เส ตวสฺสิณีเอ อณุราโอ. ตา กึ ทาณึ เอตฺถ กริสฺสํ.

อารณฺยกา. (สาภิลาษมฺ) ออํ โส อุทฺเทโส ชสฺสึ มหุอเรหึ อาอาสีอนฺตี โอลมฺพิอ มหาราเอณ สมสฺสาสิทมฺหิ ภีรุ มา ภาอาหิตฺติ.

มโนรมา. (สหรฺษมฺ) กธํ เอสา วิ ทิฏฺา มหาราเอณ. สวฺวธา อตฺถิ เส ชีวิทสฺส อุวาโอ. ชาว อุวสปฺปิอ สมสฺสาเสมิ ณํ. (สหโสปสฤตฺย) ชุตฺตํ ณาม หิออสฺส วิ ลชฺชิทุํ.

​อารณฺยกา. (สลชฺชมาตฺมคตมฺ) หทฺธี หทฺธี สวฺวํ สุทํ เอทาเอ. ตา เอตฺถ ชุตฺตํ เชวฺว ปอาสอิทุํ. (ปฺรกาศํ หสฺเต คฤหีตวฺา) ปิอสหิ, มา กุปฺป มา กุปฺป. ลชฺชา เอตฺถ อวรชฺฌทิ.

มโนรมา. (สหรฺษมฺ) สหิ, อลํ สงฺกาเอ.เอทํ เม อาอกฺข, สจฺจํ เชวฺว ตุมํ มหาราเอณ ทิฏา ณ วตฺติ.

อารณฺยกา. (สลชฺชมโธมุขี) สุทํ เชวฺว ปิอสหีเอ สวฺวํ.

มโนรมา. ชอิ ทิฏฺา มหาราเอณ ตุมํ ตา อลํ สํตปฺปิเทณ. โสชฺเชวฺว ทาณึ ทํสโณวาอปชฺชาอุโล ภวิสฺสทิ.

อารณฺยกา. ออํ ลหีอโณ ปกฺขวาเทณ มนฺเตทิ. ออิ สหิปกฺขวาทิณิ, เทวีคุณณีอลณิพทฺเธกฺขุ ตสฺสึ ชเณ กุโท เอทํ.

มโนรมา. (วิหสฺย) หลา อปณฺฑิเท, กมลิณีพทฺธาณุราโอวิ มหุอโร มาลทึ เปกฺขิอ อหิณวรสาสาทลมฺปโฑ กุโท ตํ อณาสาทิอ ิทึ กเรทิ.

อารณฺยกา. กึ เอทิณา อสมฺภาวิเทณ. ตา เอหิ. อหิอํ ขุ สรทาทเวณ สํตปฺปิทาอึ อชฺช วิ ณ เม องฺคาอึ สํตาวํ มุฺจนฺติ.

มโนรมา. ออิ ลชฺชาลุเอ, ณ ชุตฺตํ เอทํ อวตฺถํ คทาเอ. วิ ตุเอ อปฺปา ปจฺฉาทิทุํ.

​(อารณฺยกา มุขมวนมยติ)

มโนรมา. ออิ อวิสฺสมฺภสีเล, กึ ทาณึ ปจฺฉาเทสิ. ณีสาสณิหวิณิคฺคโท ทิวสํ รตฺตึ ปิ ตุห อณุราโอ อวิรทปฑนฺตกุสุมสรสรณิวหปฺปอุตฺตหุํการสทฺโท วิอ ณ ภณาทิ. (อาตฺมคตมฺ) อธ วา ณ หุ ออํ กาโล อุวาลมฺภสฺส ตา ทาว ณลิณีปตฺตาอึ เส หิอเอ ทาอิสฺสํ. (อุตฺถาย ทีรฺฆิกายา นลินีปตฺราณิ คฤหีตฺวารณฺย กายา หฤทเย ททตี) สมสฺสสทุ สหี สมสฺสสทุ.

(ตตะ ปฺรวิศติ วิทูษกะ)

วิทูษกะ. อทิมหนฺโตกฺขุ ปิอวอสฺสสฺส อารณฺณิอาเอ อุวริ อณุราโอ, เชณ ปริจฺจตฺตราอกชฺโช ตาเอชเชวฺว ทํสโณวาอํ จินฺตอนฺโต อตฺตาณอํ วิโณเททิ. (วิจินฺตฺย) กหึ ทาณึ ตํ เปกฺขามิ. อธ วา ตหึ ทิคฺฆิอาเอ อณฺเณสามิ. (ปริกฺรามติ)

มโนรมา. (อากรฺณฺย) ปทสทฺโท วิอ สุณีอทิ. ตา กทลีคุมฺมนฺตริทาโอ ภวิอ เปกฺขมฺห ทาว โก เอโสตฺติ.

(อุเภ ตถา กฤตฺวา ปศฺยตะ)

อารณฺยกา. กธํ โสชฺเชวฺว มหาราอสฺส ปาสปริวฏฺฏี พมฺหโณ.

มโนรมา. กธํ วสนฺตโอชฺเชวฺว. (สหรฺษมาตฺมคตม.) อวิ ณาม ตธา ภเว.

วิทูษกะ. (ทิโศวโลกฺย) กึ ทาณึ อารณฺณิอา สจฺจํ เชวฺว สํวุตฺตา.

​มโนรมา. (สสฺมิตมฺ) สหิ, ราอวอสฺโสกฺขุ พมฺหโณ ตุมํ อุทฺทิสิอ มนฺเตทิ. ตา ทาว อวหิทาโอ สุณมห.

(อารณฺผกา สสฺปฤหํ สลชฺชํ จ ศฤโณติ)

วิทูษกะ. (โสทฺเวคมฺ) ชทา ทาว มเอ ครุอมอณสํตาวณีสหสฺส ปิอวอสฺสสฺส อสฺสตฺถวอเณณ เทวีณํ วาสวทตฺตาปทุมาวทีณํ อณฺณาณํ จ เทวีณํ ภวณาอึ อณฺเณสนฺเตณ ณ สา ทิฎฺา ตทา ชหึ ทิคฺฆิอาเอ ทิฎฺา เอทํ ปิ ทาว เปกฺขิสฺสํ ติ อาอโทมฺหิ. ตามที่สอบคัดเลือกได้ ชาว อิธ วิ ณตฺถิ. กึ ทาณึ กริสฺสํ.

มโนรมา. สุทํ ปิอสหีเอ.

วิทูษกะ. (วิจินฺตฺย) อธ วา ภณิโทชฺเชวฺว อหํ วอสฺเสณ, ชอิ ตํ อณฺเณสนฺโต ณ เปกฺขสิ ตา ตโท วิ ทาว ทิคฺฆิอาโท ตาเอ กรทลปฺผริสทิอุณิทสุหลีทลาอึ ณลิณีปตฺตาอึ เคณฺหิอ อาอจฺฉตฺติ ตา กธํ เอทาอึ ชาณิทวฺวาอึ.

มโนรมา. ออํ เม อวสโร. (อุปสฤตฺย วิทูษกํ หสฺเต คฤหีตฺวา) วสนฺตอ, เอหิ. อหํ เท ชาณาเวมิ.

วิทูษกะ. (สภยมฺ) กสฺส ตุมํ ชาณาเวสิ. กึ เทวีเอ. ณ หุ มเอ กึ ปี มนฺติทํ

มโนรมา. วสนฺตอ, อลํ สงฺกาเอ. ชาทิสี อารณฺณิอาเอ กิเท ​อตฺตโณ ปิอวอสฺสสฺส อวตฺถา ตุเอ วฺณณิทา ตโท ทิอุณทรา ภฏฺฏิโณ วิกิเท มห ปิอสหีเอ อวตฺถา. ตา เปกฺข เปกฺข. (อุปสฤตฺยารณฺยกำทรฺศยติ)

วิทูษกะ. (ทฤษฏฺวา สหรฺษมฺ) สผโล เม ปริสฺสโม. โสตฺถิ โภทีเอ.

(อารณฺยกา สลชฺชํ กมลินีปตฺราณฺยปนีโยตฺดิษฺติ)

มโนรมา. อชฺช วสนฺตอ, ตุห ทํสเณณชฺเชวฺว อวคโท ปิอสหีเอ สํตาโว, เชณ สอํ เชวฺว ณลิณีปตฺตาอึ อวเณทิ. ตา อณุเคณฺหทุ อชฺโช อิมาอึ.

อารณฺยกา. (สาเวคมฺ) ออิ ปริหาสสีเล, กีส มํ ลชฺชาเวสิ. (กึจิตฺ ปรางฺมุขี ติษฺติ)

วิทูษกะ. (สวิษาทมฺ) จิฏฺนฺตุ ทาว ณลิณีปตฺตาอึ อทิลชฺชาลุอา เท ปิอสหี. ตา กธํ เอทาณํ สมาอโม ภวิสฺสทิ.

มโนรมา. (กฺษณํ วิจินฺตฺย สหรฺษมฺ) วสนฺตอ, เอวฺวํ วิอ. (กรฺเณ กถยติ)

วิทูษกะ. สาหุ ปิอสหิ สาหุ. (อปวารฺย) ชาวชฺเชวฺว ตุมฺเห เณวจฺฉคฺคหณํ กเรธ ตาวชฺเชวฺว อหํ ปิ วอสฺสํ เคณฺหิอ อาอจฺฉามิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตะ)

มโนรมา. อทิโกวเณ, อุฏฺเหิ อุฏฺเหิ. ณจฺจิทวฺวํ อมฺเหหึ ตสฺสชฺเชวฺว ณาฑอสฺส ณจฺจิทวฺวเสสํ. ตา เอหิ, เปกฺขาฆรํ เชวฺว ​คจฺฉมฺห. (ปริกฺรมฺยาวโลกฺย) อิทํ เปกฺขาคารํ. ชาว เอหิ, ปวิสมฺห. (ปฺรวิษฺฏเกนาวโลกฺย) สาหุ สาหุ สวฺวํ สชฺชีกิทํ เทวีเอ อาอนฺตวฺวํ.

(ตตะ ปฺรวิศติ เทวี สางฺกฤตฺยายนี วิภวตศฺ จ ปริวาระ)

วาสวทตฺตา.^๒ ภอวทิ, อโห เท กวิตฺตณํ, เชณ เอทํ คูฒวุตนฺตํ ณาฑโอวณิพท์ธํ สาณุภวํ ปิ อมฺหาณํ อชฺชอุตฺตจริทํ อทิฏฺปุวฺวํ วิอ ทีสนฺตํ อหิอทรํ โกทูหลํ วฑฺฒอทิ.

สางฺกฤตฺยายนี.^๓ อายุษฺมติ, อาศฺรยคุณ เอวายมีทฤศะ, ยทสารมปิ กาวฺยมวศฺยเมว ศฤณฺวตำ ศฺรวณสุขมุตฺปาทยติ. ปศฺย.

ปฺราโย ยตฺกึจิทปิ ปฺราปฺโนตฺยุตฺกรฺษมาศฺรยานฺ มหตะ I

มตฺเตภกุมฺภตฏคตเมติ หิ ศฤงฺคารตามฺ ภสฺม II [๒๓ อารฺยา]

วาสวทตฺตา. (สสฺมิตมฺ) ภอวทิ, สวฺวสฺส วลฺลโห ชามาทา โภทิตฺติ ชฺาณีอทิชฺเชวฺว เอทํ. ตา กึ เอทิณา กธาณุพนฺเธณ. วรํ ตํ เชวฺว ณจฺจิทวฺวํ ทฏฺุํ.

สางฺกฤตฺยายนี. เอวมฺ. อินฺทีวริเก, เปฺรกฺษาคฤหมาเทศย.

เจฏี. เอทุ เอทุ ภฏฏิณี.

(สรฺวาะ ปริกฺรามนฺติ)

สางฺกฤตยายนี. (วิโลกฺย) อโห เปฺรกฺษณียตา เปฺรกฺษาคฤหสฺย.

​อาภาติ รตฺนศตโสภิตศาตกุมฺภ-

สฺตมฺภาวสกฺตปฤถุเมากฺติกทามรมฺยมฺ I

อธฺยาสิตํ ยุวติภิรฺ วิชิตาปฺสโรภิะ

เปฺรกฺษาคฤหํ สุรวิมานสมานเมตตฺ II [๒๔ วสนฺตติลกา.]

มโนรมารณฺยเก. (อุปสฤตฺย) เชทุ เชทุ ภฎฺฏิณี.

วาสวทตฺตา. มโณรเม, อทิกฺกนฺตา ขุ สํฌา. ตา คจฺฉธ. ลหุ เคณฺหธ เณวจฺฉํ.

อุเภ. ช เทวี อาณเวทิ. (อิติ ปฺรสฺถิเต)

วาสวทตฺตา. อารณฺณิเอ, เอเทหึ เชวฺว มทงฺคปิณทฺเธหึ อาภรเณหึ เณวจฺฉภูมึ คทุอ อตฺตาณอํ ปสาเหหิ. (อาภรณานฺยงฺคาทวตารฺยารณฺยกายาะ สมรฺปยติ) มโณรเม, ตุมํ ปิ ณลคิริคฺคหณปริตุฏฺเณตาเทณ อชฺชอุตฺตสฺส ทิณฺณาอึ อาภรณาอึ อินฺทีวริอาสอาสาโท เคณฺหิอ เณวจฺฉภูมิอํ คทุอ อตฺตาณอํ มณฺเฑหิ เชณ สุสทิสี ทีสสิ มหาราอสฺส.

(มโนรเมนฺทีวริกาสกาศาทาภรณานิ คฤหีตฺวา สหารณฺยกยา นิษฺกฺรานฺตา)

อินฺทีวริกา. เอทํ อาสณํ. อุววิสทุ กฏฺฏิณี.

วาสวทตฺตา. (อาสนํ นิรฺทิศฺย) อุววิสทุ ภอวที.

(อุเภ อุปวิศตะ)

​ครฺภนาฏกมฺ

^๔(ตตะ ปฺรวิศติ คฤหีตเนปถฺยะ กฺจุกี)

กฺจุกี.

อนฺตะปุราณำ วิหิตวฺยวสฺถะ

ปเท ปเทหํ สฺขลิตานิ รกฺษนฺ I

ชราตุระ สมฺปฺรติ ทณฺฑนีตฺยา

สรฺวํ นฤปสฺยานุกโรมิ วฤตฺตมฺ II [๒๕ อุปชาติ.]

โภะ, อาชฺาปิโตสฺมิ วิมานิตาเศษศตฺรุไสนฺเยน ยถารฺถนามฺนา มหาเสเนน, สามาทิศฺยตามนฺตะปุเรษุ, ยถา โศฺว วยมุทยโนตฺสวมนุภวามะ, อโต ยุษฺมาภิรุตฺสวานุรูปเวโษชฺชฺวเลน ปริชเนน สห มนฺมโถทฺยานํ คนฺตวฺยมิติ.

สางฺกฤตฺยายนี. (กฺจุกินํ นิรฺทิศฺย) ราชปุตฺริ, ปฺรวฤตฺตา เปฺรกฺษา. ทฤศฺยตามฺ.

กฺจุกี. ตเทตทาเทษฺฎวฺยมฺ ปริชเนน สห คนฺตวยฺมิติ คฤหีตเนปถฺเยเนติ นาเทษฺฏวฺยมฺ. กุตะ -

ปาไทรฺ นูปุริภิรฺ นิตมฺพผลไกะ ศิฺชานกาฺจีคุไณรฺ

หาราปาทิตกานฺติภิะ สฺตนตไฏะ เกยูริภิรฺ พาหุภิะ I

กรฺไณะ กุณฺฑลิภิะ กไระ สวลไยะ สสฺวสฺติไกรฺ มูรฺธไชรฺ

​เทวีนาม ปริจาริกาปริชโนปฺเยเตษุ สํทฤศฺยเต II [๒๖ ศารฺทูลวิกรีฑิต.]

น ขลุ กึจิทตฺราปูรฺวมนุษฺเยมฺ. เกวลํ สฺวามฺยาเทศ อิติ มตฺวาหํ สมาทิษฺฏะ. ตทาชฺาเศษํ ราชปุตฺรฺไย นิเวทยามิ. (ปริกฺรมฺยาวโลกฺย จ) อิยํ สา วาสวทตฺตา วีณาหสฺตยา กาฺจนมาลยานุคมฺยมานา คนฺธรฺวศาลามฺ ปฺรวิษฺฏา. ยาวทสฺยาะ กถยามิ. (ปริกฺรามติ)

(ตตะ ปฺรวิศติ คฤหีตวาสวทตฺตาเนปถฺยาสนสถฺารณฺยกา วีณาหสฺตา กาฺจนมาลา จ)

อารณฺยกา. หลา กฺจนมาเล, กีส อุณ จิรอทิ อชฺช วิ วีณาอาริโอ.

กาฺจนมาลา. ภฏฺฏิทาริเอ, ทิฏฺโ เตณ เอกฺโก อุมฺมตฺโต. ตสฺส วอณํ สุณิอ จิตฺเตณ ภาวิโท โอหสนฺโต จิฏฺทิ.

อารณฺยกา. (สหสฺตตาลํ วิหสฺย) หฺเช, สุฏฺุ เอทํ ปุจฺฉทิ. สริสา สริเส รชฺชนติตฺติ ทุเว เอตฺถ อุมฺมตฺตา.

สางฺกฤตฺยายนี. ราชปุตฺรฺยาะ สทฤศมาการมฺ ปศฺยามฺยสฺยาะ. ตาทฤเศนากาเรณาวศฺยํ ตฺวทียามฺ ภูมิกำ สมฺภาวยิษฺยติ.

​กฺจุกี. (อุปสฤตฺย) ราชปุตฺริ, เทวสฺ ตฺวามาชฺาปยติ, โศฺววศฺยมสฺมาภิรฺ วีณำ วาทยนฺตี โศฺรตวฺยา. ตตฺ ตฺวยา นวตนฺตฺรีสชฺชยา โฆษวตฺยา เสฺถยมิติ.

อารณฺยกา. ชอิ เอวฺวํ ลหุ วีณาจาริอํ วิสชฺเชหิ.

กฺจุกี. เอษ วตสราชมฺ เปฺรษยามิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตะ)

อารณฺยกา. กฺจณมาเล, อุวเณหิ เม โฆสวทึ ชาว เส ตนฺตีโอ ปริกฺเขมิ.

(กาฺจนมาลา วีณามรฺปยติ. อารณฺยโกตฺ เค วีณำ กฤตฺวา สารยติ)

(ตตะ ปฺรวิศติ คฤหีตวตฺสราชเนปถฺยา มโนรมา)

มโนรมา. (สฺวคตมฺ) จิรอทิกฺขุ มหาราโอ. กึ ณ กธิทํ วสนฺตเอณ. อธ วา เทวีเอ ภาอทิ. ชอิ ทาณึ อาอจฺเฉ ตโท รมณีอํ ภเว.

(ตตะ ปฺรวิศติ ราชาวคุณฺิตศรีโร วิทูษกศฺ จ)

ราชา. สํตาปมฺ ปฺรถมํ ตถา น กุรุเต ศีตำศุรทฺไยว เม

นิศฺวาสา คฺลปยนฺตฺยชสฺรมธุไนโวษฺณาสฺ ตถา นาธรมฺ I

​สมฺปรตฺเยว มโน น ศูนฺยมลสานฺยงฺคานิ โน ปูรฺววทฺ

ทุะขํ ยาติ มโนรเถษุ ตนุตำ สํจินฺตฺยมาเนษฺวปิ II [๒๗ ศารทูลวิกฺรีฑิต.]

วยสฺย, สตฺยเมโวกฺตมฺ มโนรมยา, ยไถษา มม ปฺริยสขี เทวฺยา มหาราชสฺย ทรฺศนปถาทปิ รกฺษฺยเต, ตทยํ สมาคโมปายะ. อทฺย ราตฺราวสฺมาภิรุทยนจริตํ นาม นาฏกํ เทวฺยาะ ปุรโต นรฺติตวฺยมฺ. ตตฺรารณฺยกา วาสวทตฺตา ภวิษฺยติ, อหมปิ วตฺสราชะ. ตจฺจริเตไนว สรฺวํ ศิกฺษิตวฺยมฺ ตทาคตฺย สฺวยเมว สฺวามฺ ภูมิกำ กุรฺวาณะ สมาคโมตฺสวมนุภวตฺวิติ.

วิทูษกะ. ชอิ มํ ณ ปตฺติอาอสิ, เอสา มโณรมา ตุห เวสํ ธารอนฺตี จิฏฺทิ. ตา อุวสปฺปิอ สอํ เชวฺว ปุจฺฉ.

ราชา. (มโนรมามุปสฤตฺย) มโนรเม, สตฺยมิทํ ยทฺ วสนฺตโกภิธตฺเต.

มโนรมา. ภฏฺฏา, สจฺจํ เชวฺว. มณฺฑอ เอเทหึ อาภรเณหึ อตฺตาณอํ. (อิตฺยาภรณานฺยงฺคาทวตารฺย ราชฺเ สมรฺปยติ)

(ราชา ปริทธาติ)

วิทูษกะ. เอเทกฺขุ ราอาโณ ทาสีเอ วิ เอวฺวํ ณจฺจาวีอนฺติ อโห กชฺชสฺส ครุอทา.

ราชา. (วิหสฺย) มูรฺข, ไนษ กาละ ปริหาสสฺย. นิภฤเตน จิตฺรศาลมฺ ปฺรวิศฺย มโนรมยา สหาสฺมนฺนฤตฺตมฺ ปศฺยตา สฺถียตามฺ.

​(อุเภา ตถา กุรุตะ)

อารณฺยกา. กฺจณมาเล, จิฏฺทุ วีณา. ปุจฉิสฺสํ ทาว กึ ปิ.

ราชา. ศฤโณมิ ตาวตฺ กตโมยมุทฺเทโศ วรฺตเต. (อิตฺยวหิตะ คฤโณติ)

กาฺจนมาลา. ปุจฺฉทุ ภฏฺฏิทาริอา.

อารณฺยกา. สจฺจํ เชวฺว ตาโท มนฺเตทิ เอวฺวํ, ชธา ชอิ วีณํ วาทอนฺโต อวหเรทิ มํ วจฺฉราโอ อวสฺสํ พนฺธณาโท มุฺเจมิตฺติ.

ราชา. (ปฺรวิศฺย ปฏาเกฺษเปณ สหรฺษํ วสฺตฺรานฺเต คฺรถิตมฺ พธฺนาติ) เอวเมตตฺ. กะ สํเทหะ.

สปริชนมฺ ปฺรโทฺยตํ วิสฺมยมุปนีย วาทยนฺ วีณามฺ I

วาสวทตฺตามปหรามิ น จิราเทว ปศฺยามฺยหมฺ II [๒๘ อารยา (บกพร่องอยู่บ้าง)]

ยตะ สุสํวิหิตํ สรฺวํ เยาคนฺธรายเณน.

วาสวทตฺตา. (สหโสตฺถาย) เชทุ เชทุ อชฺชอุตฺโต.

ราชา. (สฺวคตมฺ) กถมฺ ปฺรตฺยภิชฺาโตสฺมิ เทวฺยา.

สางกฤตฺยายนี. (สสฺมิตมฺ) ราชปุตฺริ, อลมลํ สมฺภฺรเมณ. เปฺรกฺษณียกเมตตฺ.

ราชา. (อาตฺมคตํ สหรฺษมฺ) อิทานีมุจฺฉฺวาสิโตสฺมิ.

​วาสวทตฺตา. (สวิลกฺษสฺมึตมุปวิศฺย) กธํ มโณรมา เอสา. มเอ อุณ ชาณิทํ อชฺชอุตฺโต เอโสตฺติ. สาหุ มโณรเม สาหุ. โสหณํ ณจฺจิทํ.

สางฺกฤตฺยายนี. ราชปุตฺริ, สฺถาน เอว กฤตา ภฺรานฺติสฺ เต มโนรมยา. ปศฺย.

รูปํ ตนฺ นยโนตฺสวาสฺปทมิทํ เวษะ ส เอโวชฺชฺวละ

สา มตฺตทฺวิรโทจิตา คติริยํ ตาตฺ สตฺตฺวมตฺยูรฺชิตมฺ I

ลีลา ไสว ส เอว สานฺทฺรชลทหฺราทานุการี สฺวระ

สากฺษาทฺ ทรฺศิต เอษ นะ กุศลยา วตฺเลศ เอวานยา II [๒๙ ศารฺทูกวิกฺรีฑิต.]

วาสวทตฺตา. หฺเช อินฺทีวริเอ, พทฺเธณ อชฺชอุตฺเตณ อหํ วีณํ สิกฺขาวิทา. ตา เส กเรหิ ณีลุปฺปลทามเอณ ณิอลณํ. (ศิรโสปมีย นีโลตฺปลทามารฺปยติ)

(อินฺทีวริกา ตถา กฤตฺวา ปุนสฺ ตตฺไรโวปวิศติ)

อารณฺยกา. กฺจณมาเล, กเธหิ กเธหิ. ณํ สจฺจํ เชวฺว มนฺเตทิ ตาโท, ชอิ วีณํ วาทอนฺโต อวหเรทิ มํ วจฺฉราโอ ตโท อวสฺสํ พนฺธณาโท มุฺเจมิตฺติ.

กาฺจนมาลา. ภฏฺฏิทาริเอ. สจฺจํ. ตธา กเรหิ ชธา วจฺฉราอสฺส อวสฺสํ พหุมทา โหสิ.

ราชา. นิษฺปาทิตเมว กาฺจนมาลยา ยตฺ ตทาสฺมาภิรภิลษิตมฺ.

​อารณฺยกา. ชอิ เอวฺวํ ตา อาทเรณ วาทอิสฺสํ. (คายนฺตี วาทยติ)

ฆณพนฺธณสํรุทฺธํ คอณํ ทฎฺูณ มาณสํ เออุํ I

อหิลสอิ ราอหํโส ทอิอํ เฆอูณ อปฺปโณ วสอึ I [๓๐ คีติ (ภาษาปรากฤต)]

(วิทูษโก นิทฺรำ นาฏยติ)

มโนรมา. (หสฺเตน จาลยนฺติ) วสนฺตอ, เปกฺข. เปกฺข ปิอสหี เม ณจฺจทิ

วิทูษกะ. (สโรษมฺ) ทาสีเอ สุเท. ตุมํ ปิ ณ เทสิ สุวิทุํ. ชทปฺปหุทิ ปิอวอสฺเสน อารณฺณิอา ทิฏา ตทปฺปหุทิ เตณ สห มเอ รตฺตึทิวํ ณิทฺทา ณ ทิฏฺา. ตา อณฺณโท ณิกฺกมิอ สุวิสฺสํ. (นิษฺกฺรมฺยเศเต)

อารณฺยกา. (ปุนรฺ คายติ)

อหิณวราอกฺขิตฺตา มหุอริอา วามเอณ กาเมณ I

อุตฺตมฺมอิ ปตฺถนฺตี ทฏฺุํ ปิอทํสณํ ทอิอํ II [๓๑ อารฺยา (ภาษาปรากฤต).]

ราชา. (ตตฺกษฺณํ ศฺรุตฺวา สหโสปสฤตฺย) สาธุ ราชปุตฺริ สาธุ. อโห คีตมโห วาทิตฺรมฺ. ตถา หิ -

​วุยกฺติรฺ วฺยฺชนธาตุนา ทศวิเธนาปฺยตฺร ลพฺธาธุนา

วิสฺปษฺโฏ ทฺรุตมธฺยลมฺพิตปริจฺฉินฺนสฺ ตฺริธายํ ลยะ I

โคปุจฺฉปฺรมุขาะ กฺรเมณ-ยตยสฺ ติสฺโรปิ สมฺปาทิตาสฺ

ตตฺตฺเวาฆานุคตาศฺ จ วาทฺยวิธยะ สมฺยกฺ ตฺรโย ทรฺศิตาะ II [๓๒ ศารฺทุลวิกฺรีฑิต]

อารณฺยกา. (วีณามฺ ปริษฺวชฺยาสนาทุตฺถาย ราชานํ สาภิลาษมฺ ปศฺยนฺตี) อุวชฺฌาอ, ปณมามิ.

ราชา. (สสฺมิตมฺ) ยทหมิจฺฉามิ ตตฺ เต ภูยาตฺ.

กาฺจนมาลา. (อารณฺยกายา อาสนํ นิรฺทิศฺย) อิธชฺเชวฺว อุววิสทุ อุวชฺฌาโอ.

ราชา. (อุปวิศฺย) ราชปุตฺรี เกฺวทานีมุปวิศตุ.

กาฺจนมาลา. (สสฺมิตมฺ) อิทาณึ เชวฺว ภฏฺฏิทาริอา วิชชามาเณณ ปริโตสิทา ตุมฺเหหึ. ตา อริหทิชฺเชวฺว เอสา อุวชฺฌาอปีฒิอาเอ.

ราชา. อุปวิศตฺวรฺเหยมรฺธาสนสฺย. ราชปุตฺริ, สฺถียตามฺ.

(อารณฺยกา กาฺจนมาลามฺ ปศฺยติ)

กาฺจนมาลา. (สสฺมิตมฺ) ภฏฺฏิทาริเอ, อุววิส. โก เอตฺถ โทโส. สิสฺสวิเสสา ขุ ตมํ.

​(อารณฺยกา สลชฺชมุปวิศติ)

วาสวทตฺตา. (สลชฺชมฺ) ภอวทีเอ อหิอํ กปฺปิทํ กวฺวํ. ณ หุ อหํ ตสฺสึ กาเล เอกฺกาสเณ อชฺชอุตฺเตณ สห อุวฏฺิทา.

ราชา. ราชปุตริ, ปุนะ โศฺรตุมิจฺฉามิ. วาทย วีณามฺ.

อารณฺยกา. (สสฺมิตมฺ) กฺจณมาเล, จิรํ ขุ มม วาทอนฺตีเอ ปริสฺสโม ชาโท. อิทาณึ ณิสฺสหาอึ องฺคาอึ. ตา ณ สกฺกุโณมิ วาทอิทุํ.

กาฺจนมาลา. อุวชฺฌาอ, สุฏฺุ ปริสฺสนฺตา ภฏฺฏิทาริอา. กโวลตลพทฺธเสอลวาเอ เปกฺข เส เววนฺติ อคฺคหตฺถา. ตา สมสฺสตฺถา โภทุ มุหุตฺตอํ.

ราชา. กาฺจนมาเล, ยุกฺตมภิหิตมฺ. (หสฺเตน คฺรหีตุมิจฺฉติ, อารณฺยกา หสฺตมปสารยติ)

วาสวทตฺตา. (สาสูยมฺ) ภอวทิ, อหิอํ เอทํ ปิ ตุเอ กิทํ. ณ หุ อหํ กฺจณมาลากวฺเวณ วฺจอิทวฺวา.

สางฺกฤตฺยายนี. (วิหสฺย) อายุษฺมติ, อีทฤศเมว กาวฺยมฺ ภวิษฺยติ.

อารณฺยกา. (สโรษมิว) อเวหิ กฺจณมาเล อเวหิ. ณ เม พหุมทา สิ.

​กาฺจนมาลา. (สสฺมิตมฺ) ชอิ อหํ จิฏฺนฺตี ณ พหุมทา ตา เอสา คจฺฉามิ. (อิติ นิษฺกฺรานฺตา)

อารณฺยกา. (สสมฺภฺรมมฺ) กฺจณมาเล, จิฎฺ จิฎฺ ออํ เส อคฺคหตฺโถ สมปฺปิโท.

ราชา. (อารณฺยกายา หสฺตํ คฤหีตฺวา)

สทฺโยวศฺยายพินฺทุวฺยติกรศิศิระ กิมฺ ภเวตฺ ปทฺมโกโศ

หฺลาทิตฺวํ นาสฺย มนฺเย สทฤศมิทมุษสฺเยว วีตาตปสฺย I

มุฺจนฺตฺเยเต หิเมาฆํ นขรชนิกราะ ปฺจ กึ โสปิ ทาหี

ชฺาตํ เสฺวทาปเทศาทวิรตมมฤตํ สฺยนฺทเต วฺยกฺตเมตตฺ II [๓๓ สูรคฺธรา]

อปิ จ-

เอเตน พาลวิทฺรุมปลฺลวโศภาปหารทกฺเษณ I

หฤทเย มม ตฺวยายํ นฺยสฺโต ราคะ สฺวหสฺเตน II [๓๔ อารฺยา]

อารณฺยกา. (สฺปรฺศวิเศษ นาฏยนฺตฺยาตฺมคตมฺ) หทฺธี, หทฺธี. เอทํ มโณรมํ ผริสนฺตีเอ อณตฺถํ เชวฺว เม องฺคาอึ กเรนฺติ.

​วาสวทตฺตา. (สหโสตฺถาย) ภอวทิ, เปกฺข ตุมํ. อหํ อุณ อลิอํ ณ ปาเรมิ เปกฺขิทุํ.

สางฺกฤตยายนี. ราชปุตฺริ, ธรฺมศาสฺตฺรวิหิต เอษ คานฺธรฺโว วิวาหะ. กิมตฺร ลชฺชาสฺถานมฺ. เปฺรกฺษณียกมิทมฺ. ตนฺ น ยุกฺต มสฺถาเน รสภงฺคํ กฤตฺวา คนฺตุมฺ.

(วาสวทตฺตา ปริกฺรามติ)

อินฺทีวริกา. (วิโลกฺย) ภฏฺฏิณิ, วสนฺตโอ จิตฺตสาลาทุวาเร ปสุตฺโต จิฏฺทิ.

วาสวทตฺตา. (นิรูปฺย) วสนฺตโอชฺเชวฺว เอโส. (วิจินฺตฺย) รณฺณา วิ เอตฺถ โหทวฺวํ. ตา โพธาวิอ ปุจฉิสฺสํ ทาว ณํ. (ปฺรโพธยติ)

วิทูษกะ. (นิทฺราชฑมุตฺถาย สหสา วิโลกฺย) มโณรเม, กึ ณจฺจิอ อาอโท ปิอวอสฺโส. อธ วา ณจฺจทิชฺเชวฺว.

วาสวทตฺตา (สวิษาทมฺ) กธํ อชฺชอุตฺโต ณจฺจทิ. มโณรมา ทาณึ กหึ.

วิทูษกะ. เอสา จิตฺตสาลาเอ จิฏฺทิ.

มโนรมา. (สภยมาตฺมคตมฺ) กธํ อณฺณธา เชวฺว หิอเอ กทุอ เทวีเอ มนฺติทํ, เอเทณ วิ มุกฺขพฑุเอณ อณฺณธา เชวฺว พุทฺธิอ สวฺวํ อาอุลีกิทํ.

​วาสวทตฺตา. (สโรษํ หสนฺตี) สาหุ มโณรเม สาหุ. โสหณํ ตุเอ ณจฺจิทํ.

มโนรมา. (สภยํ กมฺปมานา ปาทโยรฺ นิปตฺย) ภฏฺฏิณิ, ณ หุ อหํ เอตฺถ อวรชฺฌามิ. เอเทณกฺขุ หทาเสณ พลาโท อลํกรณาอึ เคณฺหิอ ทุวารฏฺิเทณ อิธ ณิรุทฺธา. ณ อุณ มห อกฺกนฺทนฺตีเอ สทฺโท มุกฺขนิคฺโฆสนฺตริโท เกณ วิ สุโท.

วาสวทตฺตา. หฺเช. อุฏฺเหิ. ชาณิทํ สวฺวํ. วสนฺตโอกขุ อารณฺณิอาวุตฺตนฺตณาฑเอ สุตฺตธาโร.

วิทูษกะ. สอํ เชวฺว จินฺเตหิ กหึ อารณฺณิอา กหึ วสนฺตโอตฺติ

วาสวทตฺตา. มโณรเม, สุคหิทํ กทุอ ณํ อาอจฺฉ. ชาว เปกฺขณีอํ เส เปกฺขามิ.

มโนรมา. (สฺวคตมฺ) อิทาณึ สมสฺสาสิทมฺหิ. (วิทูษกํ กเร พธฺนาติ.-ปฺรกาศมฺ) หทาส, อิทาณึ อณุภว อตฺตโณ ทุณณอสฺส ผลํ.

วาสวทตฺตา. (สสมฺภฺรมมุปสฤตฺย) อชฺชอุตฺต, ปฑิหทํ เอทํ ยมงฺคลํ. (อิติ ปาทโยรฺ นิโลตฺปลทามาปนยนฺตี โสตฺปราสมฺ) มริสทุ อชฺชอุตฺโต ชํ มโณรมตฺติ กทุอ ณีลุปฺปลทามเอณ พนฺธาวิโท สิ.

(อารณฺยกา สภยมปสฤตฺย ติษฺติ)

​ราชา. (สหโสตฺถาย วิทูษกมฺ มโนรมำ จ ทฤษฺฏวาตฺมคตมฺ) กถํ วิชฺาโตสฺมิ เทวฺยา (ไวลกฺษฺยํ นาฏยติ)

สางฺกฤตฺยายนี. (สรฺวานวโลกฺย สสฺมิตมฺ) กถมนฺยเทเวทมฺ เปฺรกฺษณียกํ สํวฤตฺตมฺ. อภูมิริยมสฺมทฺวิธานามฺ. (อิติ นิษฺกรานตา)

ราชา. (สฺวคตมฺ) อปูรโวยํ โกปปฺรการะ. ทุรฺลภมตฺรานุนยมฺ ปศฺยามิ. (วิจินฺตฺย) เอวํ ตาวตฺ กริษฺเย. (ปฺรกาศมฺ) เทวิ, ตฺยชฺยตวํ โกปะ.

วาสวทตฺตา. อชฺชอุตฺต, โก เอตฺถ กุวิโท.

ราชา. กถํ น กุปิตาสิ.

สฺนิคฺธํ ยทฺยปิ วีกฺษิตํ นยนโยสฺ ตามฺรา ตถาปิ ทฺยุติรฺ

มาธุรฺเยปิ สติ สฺขลตฺยนุปทํ เต คทฺคทา วาคิยมฺ I

นิศฺวาสา นิยตา อปิ สฺตนภโรตฺกมฺเปน ฺสํลกฺษิตาะ

โกปสฺ เต ปฺรกฏปฺรยตฺนวิธฤโตปฺเยษ สฺผุฏํ ลกฺษฺยเต II [๓๕ ศารฺทูลวิกฺรีฑิต]

(ปาทโยรฺ นิปตฺย) ปรฺสีท. ปฺรสีท.

วาสวทตฺตา. อารณฺณิเอ, ตุมํ กุวิทตฺติ สมฺภาวอนฺโต อชฺชอุตฺโต ปิเอ ปสีททตฺติ ปสาทอทิ. ตา อุวสปฺป. (อิติ หัสเตนากรฺษติ)

อารณยกา (สภยมฺ) ภฏฺฏิณี, ณ หุ อหํ กึ ปิ ชาณามิ.

​วาสวทตฺตา. อารณฺณิเอ, ตุมํ กธํ ณ อาณาสิ. อิทาณึ เท สิกฺขาเวมิ. อินฺทีวริเอ, เคณฺห ณํ.

วิทูษกะ. โภทิ, อชฺช โกมุทีมหูสเว ตุห จิตฺตํ อวหริทุํ วอสฺเสน เปกฺขณีอํ อณุฏฺิทํ.

วาสวทตฺตา. เอทํ ตุมฺหาณํ ทุณฺณอํ เปกฺขิอ หาโส เม ชาอทิ.

ราชา. เทวิ, อลมนฺยถา วิกลฺปิเตน. ปศฺย.

ภฺรูภงฺไคะ กฺริยเต ลลาฏศศินะ กสฺมาตฺ กลงฺโก มุธา

วาตากมฺปิตพนฺธชีวสมตำ นีโตธระ กึ สฺผุรนฺ I

มธฺยศฺ จาธิกกมฺปิตสฺตนภเรนายมฺ ปุนะ ขิทฺยเต

โกปมฺ มุฺจ ตไวว จิตฺตหรณาไยตนฺ มยา กฺรีฑิตมฺ II [๓๖ ศารฺทูลวิกฺรีฑิต.]

เทวิ, ปฺรสีท ปฺรสีท. (อิติ ปาทโยะ ปตติ)

วาสวทตฺตา. หฺเช, นิวุตฺตํ เปกฺขณอํ. ตา เอหิ อพฺภนฺตรํ, เชวฺว ปวิสมฺห. (อิติ นิษฺกฺรานฺตา)

ราชา. (วิโลกฺย) กถมกฤตฺไวว ปฺรสาทํ คตา เทวี.

เสฺวทามฺภะกณภินฺนภีษณตรภฺรูภงฺคเมกํ รุษา

ตฺราเสนาปรมุตฺปลุโตตฺปฺลุตมฤควฺยาโลลเนตฺโรตฺปลมฺ I

อุตฺปศฺยนฺนหมคฺรโต มุขมิทํ เทวฺยาะ ปฺริยายาสฺ ตถา

ภิตศฺ โจตฺสุกมานสศฺ จ มหติ กฺษิปฺโตสฺมฺยหํ สํกเฏ II [๓๗ ศารฺทูลวิกฺรีฑิต.]

ตทฺ ยาวทิทานี ศยนียํ คตฺวา เทวฺยาะ ปฺรสาทโนปายํ จินฺตยามิ.

(อิติ นิษฺกฺรานฺตาะ สรฺเว)

อิติ ตฤตีโยงฺกะ