ฉากที่ ๗ (พระลอจากแมนสรวง)

(จัตุรงคพิริยโยธา เทียบขะบวนพิชัยยุทธพยูห์​พร้อมอยู่หน้าฉาน พระชนนีนาถ กับกำนัลนาฏราชบริพาร คอยส่งสมเด็จพระลูกเจ้าอยู่แทบพาหิรราชมนเทียร ปี่พาทย์ทำเพลงบาทสกุณี พระลอออก มเหสีสาวสนมนางโดยเสด็จ)

ร้องลำลาวสมเด็จ รับมะโหรี ๏ ยามเอยยามวิโยค พระเรืองลอดิลกโลกกรมโศกศัลย์ (ชื่นผกาช่อสงสารพระลอของเผือนิเอย) ยุรยาตรจากปราสาทสุวะพรรณ ออกหน้าพระโรงคัลมโหฬาร (โชติช่อวิเชียร พระเทวะมนเทียรของธนิเอย) มเหสีสาวสนมระทมเทวศ โดยเสด็จภูเบศเนืองขนาน (พุ่มพิกุลร่วง สงสารสาวแมนสรวงของเผือนิเอย) บรมกษัตริย์ทัศะนาหน้าพระลาน เพียบพิริยะทวยหาญเหิ่มณรงค์ (ช่อพุมะเรียง จัตุรงค์เชียงเฉียงของเผือนิเอย) เทียบพยูหะแสนยาโยธาทัพ พร้อมสรรพขะบวนประพาสไพรระหง (ช่อการะเกด พระจะจากนิเวศเสียแล้วนิเอย) เห็นสมเด็จมารดรฉะอ้อนองค์ กำสรวลทรง​เทวนาโศกาลัย (ช่อกรรณิการ์ โอ้พระพันวรรษาของข้านิเอย) พระโฉมยงลงกราบบัวบาท ทูลลามาตุราชละห้อยไห้ (ก่องมรกต พระราชปิโยรสของเขือนิเอย) ขอพระพรปกเกศคุ้มเภทภัย สวัสดีมีชัยในไพรวัน (ช่อมะลิซ้อน ขอให้สมพระพรพระแม่นิเอย) ๚ ๘ คำ

ร้องลำลาวชมดง ๏ เมื่อนั้นเจ้าประคุณบุญเหลือสะอื้นอั้น (สร้อย) โอ้อ่อนไท้แม่เหลืออาลัยเสียแล้วนิเอย ยอดเยาวราชใจแม่จะขาดเสียแล้วนิเอย) แสนห่วงพระลูกเจ้าท่าวจาบัล เฝ้ารำพันโอภาศประสาทพร (สร้อย) พ่อหวังใดจงได้ดังถวิล ไร้ราคินภิญโญสโมสร (สร้อย) ชัยเดชะชะนะดัสกร พบอ่อนท้าวสาวสมรเหมือนหมายไป (สร้อย) ธพร่ำแล้วพร่ำเล่ากระเส่าสั่ง กอดจูบลูบหลังกันแสงไห้ (สร้อย) เพียงพระแม่แผ่พินาศอนาถใจ ฤทธิ์อาลัยพันผูกพระลูกยา (สร้อย) ๚ ๖ คำ โอด

​ร้องลำลาวดำเนิรทราย ๏ แสนเอยแสนสมเพช พระเยาวะเรศมะเหสีนินักหนา สาวสุรางค์นางสนมกรมอุรา สงสารพระพันวรรษาเสียวทรวง พิลาปร่ำกำสรวลหวนโหย อาดูรโดยแดสยองก้องวังหลวง ท้าวพญาพาหลพลทั้งปวง น้ำตาร่วงสะอื้นไห้ไปด้วยกัน ๚ ๔ คำ โอด

ร้องลำลาวครวญ ๏ ยลเอยยลยิน พระเรืองลอเลิศนรินทร์ปิ่นถวัลย์ หวั่นวาบปลาบฤทัยอาลัยครัน แซ่เสียงโศกศัลย์สะท้านทรวง ยามฤทธิ์กฤตยาซาเสน่ห์ พระหวนเหห่วงแคว้นเมืองแมนสรวง เสียดายแสนสาวสุรางค์นางทั้งปวง ทั้งเป็นห่วงมาตุเรศเกศสตรี คิดถึงประยูระวงศาเสนามาตย์ ไพร่ฟ้าประชาชาติชาวกรุงศรี จะเงียบเหงาไร้เจ้าเจิดบุรี ร่ำทวีอาทะวาเป็นอาจิณ พระรั้งรอระย่อยับกลับคิด บัดเดี๋ยวพิษภยาคมระทมถวิล ทับหทัยใฝ่ปองสองยุพินทร์ พระภูมินทร์หมองอารมณ์บังคมลา ไหว้พระบาทวระนาถ​มาตุรงค์ ระทวยองค์โอวาทราชกะถา เกิดเป็นคนจะต้องทนทุกข์ระอา ชาติชราโรครึงจนถึงตาย สิ่งใดรักจำจักพลัดพราก กรรมวิบากของตนควรขวนขวาย สงวนจิตต์คิดมุ่งผะดุงกาย อย่าครวญคร่ำระส่ำระสายเสียใจ ผิวะรักสมัครกูอยู่เป็นเจ้า จงนอบเกล้ารับคำแนะนำให้ อวยพรเผือเมื้อดีอย่ามีภัย สั่งแล้วท่านไท้ก็ยาตรา ๚ ๑๔ คำ เสมอ

ร้องลำลาวเล็ก ๏ เสด็จขึ้นเกยชัยมหัยยะอาสน์ พระลอราชรำพึงตะลึงผวา คอยพระฤกษ์จะเบิกโยธา ร้าวอุราเหลียวหลังสั่งเวียง โอ้พระมนทิราลัยไอศวรรย์ เคยถวัลยราชด้าวกรุงลาวเฉียง จะเหินห่างร้างไร้ไกลเชียง คนเคยเคียงก็จะคลาดบาทยุคล สิ่งเคยเห็นก็จะเว้นเห็นแต่อื่น สิ่งเคยชื่นก็จะเฉระเหระหน สิ่งเคยคุ้นก็จะหมุนมุ่นกมล สิ่งมิเคยจะระคนทุกคาบคืน โอ้แมนสรวงเมืองหลวงดิลกแก้ว ขอลาแล้วเมืองเอ๋ยกูเคยชื่น ไม่แน่ใจเมื่อไรจะได้คืน เลวง​องค์ทรงสะอื้นตื้นอาลัย ๚ ๘ คำ โอด

ร้องลำลาวพวน ๏ สงสารท้าวธทุกข์ระทมพระแด สงสารพระแม่ท้อแท้แปล้พระใจ สงสารพระเมียธปลกเปลี้ยเศร้าเสียพระทัย สงสารพระสนมนางใน เจ้าสะอื้นอาลัยพระเรืองลอ สงสารมุขมนตรีโยธีแทบใจจะขาด สงสารไพร่ฟ้าประชาราษฎร์หัวใจห่อ เสียงแต่กันแสงสะอึกสะอื้นกลคลื่นคลั่ง พะว้าพะวังวิโยคระย่อ น้ำตาเจ้าแม่เอ๋ยนิฤๅคลอๆคราบๆทุกดวงตา เหตุพระผู้เป็นเจ้าปกเกล้าอยู่สุข พระจะละให้ทุกข์ทั้งนัครา เสด็จจากด้าวจากแดน จากมิ่งอมรเมืองแมนไปสู่แคว้นอรัญญะวา สลัดอเนกนิกรประชา เนาเชียงคอย โอ้สงสารเอ๋ย สุดที่ว่าจะแสนสงสาร สงสารไพร่บ้านพลเมือง จะว้าจะวุ่นจะขุ่นจะเคือง จะเหงาจะเงื่องจะหงิมจะหงอย โอ้แสนสงสารพระลอราช จะเริดจะร้างเหินห่าง พระปรางคะปราสาท ห่างไพร่ฟ้าฝูงประชาชาติ ห่างข้าพระ​บาทใหญ่น้อย โอ้น้ำตาจะพูน โอ้น้ำมูลจะย้อย เพราะวิโยคโศกสร้อย เสมือนลูกน้อยพลัดพ่อตัว เสมือนผัวพลัดเมีย ก่นแต่ละเหี่ยละห้อย ทุกเช้าทุกค่ำร่ำโศกสำออย ถึงองค์พระเรืองลอ พระพ่อเจ้าณหัวของตัวนิเอย โอ้พระทูลกระหม่อมแก้ว ๚ โอด

ร้องลำมหาฤกษ์ รับมะโหรี ๏ ลุเพลามหามหุรดิฤกษ์ ลั่นฆ้องชัยไหว้เบิกพระ (วิบุลยะ) พรเฉลิมโห่หีว นบนิ้ว (ทศนัข) ประณมเจิม กระหึ่มเหิมหทัยมั่นกตัญญุตา ปราโมทย์อุโฆษอินทะเภรี แซ่ศรอัคคะนีสนั่นหล้า โสมนัสส์เสี่ยงสัตย์สุมังคะลา บ่ายหน้าน้อมกายถวายบังคม ๚ ๔ คำ รัว

(ลั่นฆ้องชัยโห่ ๓ ลา ยิงพลุเป็นปืนใหญ่ ท้าเปิงมางเตรียมขะบวนกะทั่งกรับ ขุนวังชูช่อสุวรรณมาลา ละครลงนั่งบ่ายหน้าตรงหน้าพระที่นั่ง ถวายบังคมพร้อมกันสามลา แล้วลุกขึ้นประจำท่าร้องถวายพระพรพร้อมกัน)

ถวายพระพร

ต้นบทร้องลำพันธุ์ฝรั่ง

พระทาน

​๑ ๏ บรมะบพิตร์ เอิบอมระสุจริต ทรงพระราชู(อุ)ทิศ วระทาน บำรุง ทั้งพุทธจักร์ ศาสนะรักษ์ และผะดุง สยามิกะราษฐ์ เฉลิมกรุงอยุธยะมหาอาณาจักร์ ๚

๏ พระชุบเลี้ยง ขัตติยะเสนิคณา โดยยศถา เที่ยงธรรม อุประถัมภ์ ให้พำนัก น่าจงรัก กตัญญู ต่อเบื้อง ยุคละวระรัต ตะนะบงกชมาศ อภิวาทประณต พระบทมาลย์ ๚

๏ ผลพระราช ซะอะจัละศรัทธา พระมหาบริจจาค ธนะมากมุลนุกูล จึงเพิ่มพูน ราชะวิตร์ พระพิพิธ อนันตะพัสดุ สุพรรณหิรญ รัตนประดล ธนะสาร ๚

​๏ อุดมะโชค อะเนกะลาภะประโยค ถั่งพระราชวระโภคะ อุประโภคะ ศฤงคาร เอกโอฬาร อดิเรก ราชสมบัติ ดังบรมะจักระพรรดิ์ เพียบคลังกษัตริย์ มีสาระพัตร ไม่ขัดใด ๚

(ลูกคู่รับพร้อมกันคำหนึ่ง หมาย ก.)

พระปิยวาจา

๒ ๏ พระพจะนา มธุระรศะอาทร มโนหรณ์ น่าชม ชื่นอารมณ์ สมเป็นเจ้า เย็นเกล้า เย็นกระหม่อม ทั่วหน้า แช่มชื่นชีวิต ชูชิดมนะสา เอิบอุราสาโรช โปรดปราศรัย ๚

๏ เสนาะโสต ดังอมฤตะวระโอช อุ่นศิราปราโมทย์ มโนบาน สมานใจ ชวนจงรัก สวามิภักดิ์พึงไท้ ประยูรวงศะอมาตย์ นระชาติชาวไทย ล้วนปีติต่อใต้ ฝาละอองธุลี ๚

๏ ผลพระปิโยวาท พระกรุณาข้าบาท โปรดโอภาศทักทาย บวายราชะมุทิต ปลุกน้ำจิตต์​เยี่ยงให้ไทนิยม เปลี่ยนนิสสัยวาจา กิริยาอารมณ์ ชุบคณาสมาคม สมราศรี ๚

๏ เอิบอิ่มใจ ทุกคณะนิกระไท ชื่นเวียงชัยไพร่ฟ้า ปรีดาสามัคคี เฉลิมพระ การุญญะ บารมี บันลือพระคุณ อดุละยะปรานี สะเทื้อนธาษตรี เพียบเพ็ญ ๚

(ลูกคู่รับพร้อมกันคำหนึ่ง หมาย ข.)

พระอรรถจริยา

๓ ๏ พระทรงพระกรุณา เอื้ออนัญญะสาธาร เอาพระธุระอภิบาล ช่วยประชาโดยปราโมทย์ เกื้อประโยชน์ ทำนุก ผะดุงสุข ฟื้นฝึกศึกษา เพิ่มค้าปลอบปลุก ฉุกร้ายเร็วระงับ ดับทุกข์เข็ญ ๚

๏ ใครเดือดร้อน ทุมะนัสขัดข่อน พระก็ช่วยผัน ผ่อน สรรพะภยา ให้หาเย็น ยอมถือเป็น ราชคำนึง ที่พึ่ง เหมือนมหาโพธิ์ร่ม ยั่วนิยมทั่วถึง แน่วหนึ่งพระกรุณา จึ่งน่ารัก ๚

​๏ ผลพระอรรถะจริยา ท่วมพระราชมนะสา ทรงพระเมตตา ไพร่ฟ้า คณามนุษย์

เสมอพระบุตร กับ บิตุรงค์ ทรงอาทระถนอม โอบออมจำนง โดยพระราชประสงค์ ทรงสมัคร ๚

๏ จึ่งรวยราช ขัตติยะ เสวกคณา สะพรั่ง ประชาราษฎร สโมสร สวามิภักดิ์ ๚

เพรียกพร้อมพรัก มอบกาย มอบชีวิตฉลองคุณ เฉลิมบาท ยำเกรงราชอาญาสิทธิ์ สุจริตยากร้าย ยอมตาย ถวายแทน ๚

(ลูกคู่รับพร้อมกันคำหนึ่ง หมาย ฃ.)

พระสมานัตตา

๔ ๏ พระธำรง ราชสวัสดิวัตร์จำนง ทรงสมรรถธรรมศาสตร์ วิเทศะศาสตร์ ราชะนิติ์

กอบราชะกิจ สรรพะ กรณีย์ ตามโบราณะศาสตร์ นวะราชะวิธี สลวยล้วนถ้วนถี่ ดีแสน ๚

๏ พระมั่นคง ถ่องพระพิริยะยง ขัตติ (โย) ​ยะราโชบาย เคร่งกฎหมาย ไม่คลายแคลน

เป็นแบบแผน แม่นยำ น่าชม สมสมัยปัจจุบัน คติโลกคติธรรม์ นักปราชญ์ประสังสรรค์ นิยม ยอม ๚

๏ ผลพระสัมมะจริยา พระอุตมางคะปัญญา โดยวิรัติปรีชา ทรงอุตส่าห์ ประพฤติ

เหมือนย้อมยึด ปลูกฝึก น้ำใจ เปลี่ยนบูรพะนิสสัย ส่อคติสิวิไลส์ อูรอื้ออาลัย ไทยถนอม ๚

๏ จนบ้านเมือง เทิดถาวระประเทือง รุ่งเรืองมากประเมิน น่าสรรเสริญ เจริญพร้อม

พระนามหอม ตระหลบ ทุกประเทศ แซ่ประสังสะเสาวคุณ เกริกอดุลยะกฤษดิเดช เพราะเหตุพระร่ำ กลิ่นธรรมเอย ๚

(ลูกคู่รับพร้อมกันคำหนึ่ง หมาย ค.)

ลูกคู่ร้อง

สวัสดี

​ก ๏ ขอพระองค์ ปะระมิศวริยะวงศ์ เสด็จดำรง มงคลวิมละมหา เศวตะฉัตร

ทรงสิริสวัสดิ์ เถลิงรัชย์ พิพัฒน์เพิ่ม นิรันดระสุข นิรทุกข์สะเทิ้ม เจิดจุลจักรเริ่ม เฉลิมศรี ๚

ทีฆายุ

ข ๏ เจริญพระชนม์ นิระทุพละโรคา รื่นพระรัชะ พรรษา วุฑฒา กว่าร้อยปี

สรรพะ ภัย พิบัติ อุปัทวะ อย่ามี อรินทระพินาศ ทุพภิกขะภัย กษัยขาด ฤๅ มาแผ้วพาน ๚

ลุมุ่ง

ฃ ๏ ใดพระองค์ ปิยะมนาปะจำนง ปองพระราชะ ประสงค์ นั้นนั่น จงประสิทธิ์

เลิศพระฤทธิ์ ทั่วสารทิศ เกริกกฤษฎา เรืองราชวระยศ ปรากฏบุญญา พระอภินิหาระ เดชาฉาน ๚

กรุงเจริญ

ค ๏ ผะดุงแผ่นดิน เพิ่มพณิชย์ กิจกสิณ ​ปราบโจรสิ้น ภิญโญ ชินิสสะโร มโหฬาร

โสตถิ์ สมมาน มวญหมู่ มนุษย์ไท อยากพึ่งพระเป็นเจ้า ปกเกล้าสืบไป เหมือนข้าพระบาท ทั้งหลาย หมายใจเอย ๚

(แล้วร้องพร้อมกันทั้ง ๔ คำ มะโหรีรับเมื่อจบ)

สรรเสริญพระบารมี

ข้าวรพุทธเจ้า เหล่าคุณานุภักดี ฯลฯ

----------------------------

ปี่พาทย์ทำวา

ปิดม่านหน้าโรงเลิก

ศุภมัสดุ