ฉากที่ ๑ (พระลอข้ามแม่น้ำกาหลง)

(ม่านรูปป่าตกลำน้ำกาหลง เป็นโรงเรือนนาย​ด่าน ตัวละคร มีสมุนนายด่านนอนหลับอยู่บนแคร่ ปี่พาทย์ขึ้นวา คนเบิกโรงแต่งทรงประพาส คลานออกมาถวายบังคมสามลาแล้ว กราบทูลเบิกโรง)

ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาท รับพระบรมราชดำรัส จัดละครปรุงใหม่ตามลำลอง มามีสนองพระเดชพระคุณถวายตัว จะดีจะชั่วฉันใด แต่งตามใจตามชอบ บ้างถูกระบอบแบบบรรพ์ บ้างแผกผันผิดทำนอง ตามเจ้าของเห็นงาม แม้สิ่งใดทรามสิ่งใดพลั้ง ก็แต่ละล้วนหวังละล้วนคาด หมายบำเรอบาทบงกชรัตน์ เพื่อทรงพระโสมนัสส์ปรีดี ขอพระบารมีปกเกล้า ฯ พระราชทานโทษข้าพระพุทธเจ้า ซึ่งตั้งใจสวา มิภักดิ์เทอญ ขอเดชะ ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม (ถวายบังคมอีกสามลา แล้วคลานถอยหลังไปจนถึงมุมฉาก ถวายบังคมอีกลาหนึ่ง แล้วผันหน้าคลานกลับเข้าโรง)

(สมุนนายด่านตื่นนอนไปล้างหน้าแล้ว มาเกียจ​คร้านอยู่ นายด่านออกมาดูให้ทำงาน สมุนร้องว่าหิว นายด่านดุภรรยา ๆ ออก ร้องว่าไม่มีอะไรนอกจากเข้ากะเกลีอ เพราะนายด่านไม่ไปล่าเนื้อมาสู่กัน นายด่านชวนสมุนฉวยปืนเข้าป่า ยิงนกได้สองตัว พอเห็นเนื้อก็เลยไล่เนื้อเข้าโรง)

(มีชาวประมง ๒ คน พายเรือมาสนทนากัน เป็นความเห็นอย่างใหม่และอย่างเก่า พอนายด่านและสมุนกลับมา เรียกไม่แวะก็โกรธ นายด่านจึงลงเรือไปตาม ชาวประมงตกใจพายเรือหนีเข้าโรง นายด่านมัวเพ้ออวดตัว จระเข้ขึ้นข้างหลัง สมุนและภรรยาตกใจ ตะโกนเรียก พอนายด่านรู้ตัวตกใจ จระเข้ก็จมหาย นายด่านเรียกอาหารมากิน แล้วก็พากันเข้าโรงด่าน)

(ปี่พาทย์ทำเพลงช้า มัคคุเทศก์ออกตรวจทางช้างที่นั่งพระลอโผล่ออกมา คนอยู่งานพระกลดเซอะออกมาคอย มัคคุเทศก์ทำทีให้เห็นว่าทูลฉลองพระลอ​บนหลังช้าง หมอช้างถวายบังคมและลดมือพะนมขอสำแดงให้เห็นว่าพระลอเสด็จลงจากช้าง พระลอออกแต่งปลอมเป็นขุนพล สวมสนอบหมวกแก้ว สองพี่เลี้ยงตาม ตรัสขับคนอยู่งานพระกลดแล้ว ออกมารำเพลงช้าเพลงเร็ว (เพลงใหม่))

เห่เพลงช้า เฮ่เฮเฮ้เหเฮ โอ๊เฮเฮ่เห่เฮ เฮ่เฮเหเฮ

แม่หญิงเอยแม่ไม่เคยพบชาย ลืมทั้งหูกลืมทั้งฝ้าย ลืมทั้งไม้กงพัด ลืมทั้งมัดสำลี ลืมทั้งฟืมลืมทั้งกี่ ไม่ลืมแต่หวีกะจกเอย

เฮ่ เฮ เฮ เห เฮ โอ๊ เฮ เฮ่ เห่ เฮ่ เฮ เห เฮ

แดดอ่อน ตะวันรอนลงไรไร พ่อโซดคะนองลำพองใจ ขึ้นรถรางไถลไปโฮเตล เจอสหายกู๊ดบ๋ายหงึกหงัก ทำท่ากึกกักเนื้อเต้น เห็นฝรั่งตัดเสื้อละเป็นเหลือเว้น เปิดเหล้าชำเป็นคำนับกัน ดินเน่อแล้วเล่นไพ่บักกะรา ดื่มวิสกี้โซดาท้าพะนัน เดี๋ยวยักเล่นลูคูขัน แทงบิลเลียดประชันลองฝีมือ พอเมา​เข้าหน่อยเกิดทอยเกิดเถียง ไม่ช้าก็เสียงอึงอื้อ เลยเกิดชกต่อยปล่อยฝีมือ จนข่าวลือไปถึงโรงพัก พลตระเวนเขาเต้นมาจับ ทำปากหงับหงับอิหลึกกึกกัก เอาตัวพ่อโซดโกรธหนัก ไปโก้โชศักดิ์อยู่ในกรง เพื่อนสอสอมาขอประกัน รุ่งขึ้นอีกวันท่านก็ส่ง ศาลโบรีชำระเอะอะทะนง ลงท้ายถูกลงโทษเอง ต้องไปกู๊ดบ๋ายอยู่ในลหุโทษ สงสารพ่อโซดต้องเย็บกางเกง ถูกถอดถุงน่องมาย่องตรวน เพราะอะไรชวนพ่อก๋าเก่ง เพราะเหล้าเพราะเห่อทะเยอเขย่ง ควรจำยำเกรงหนะพ่อโซดเอย เฮ่เฮเฮ้เหเฮ โอ๊เฮเฮ่เห่เฮ เฮ่เฮเหเฮ

เริงเพลงเร็ว ชะชะต้าละมันหน้าไม่อาย ห่มสีลอยชายไปหน้าพลับพลา เขาห้ามไม่หยุดเขาก็ฉุดมือมา ฉะสมน้ำหน้าละมันน่าเหลือเอย (รับ) ชะต้าละมันหน้าเหลือเอย ชะชะต้าละมันหน้าเหลือเอย ตะลัลลัลลัลล้า ตะลัลลัลลัลล้า ชะ ชะ

ชะผริ่ง ตะหริ่งติ่งฉับ หรั่งจัดจริงหนะเจ้า ไม่​กินเข้ากินแต่กับ (รับ)

จ๊ะโจ๋ง ติงโหนงติงทั่ง เดิรเกีอกก็ไม่เป็น แค่นทะเล้นทำฝรั่ง (รับ)

ฉิ่งฉับ ฉิ่งฉับ เน้นกรับสวบสวบ แหม่มตุ๊ตัวเท่าโอ่ง เตะกะโปรงล้มพวบ (รับ)

จ๊ะถิ่งถิ่ง จ้ะถิ่งถิ่ง ยายผู้หญิงตีกรับ จมูกแดงหน้ามัน เหยินฟ้นจั๊บจั๊บ (รับ)

ต๊ะเท่งถิ่ง ต๊ะเท่งถิ่ง เจ้าสมิงมะเม้ย รำทะแยก็ไม่งาม ดีแต่จามฮัดเช้ย (รับ)

ต๊ะถิ่งถิ่ง ต๊ะถิ่งถง ท่านผู้หญิงบ้านนอก ป้ำเป๋อเร่อร่า ผัดหน้าจอกวอก (รับ)

เชะเช้เชะเช้ แม่เลดีแกน เอวคอดบ่าฟู แลดูเหมือนตั๊กแตน (รับ)

แต่ชะแต่ แต่ชะแต่ ฉิฉะแม่คนรวย เอาก้อนอิฐหนุนหัว แต่งแต่ตัวสวยสวย (รับ)

ซุยป๊ะซุยป่อง ผัดหน้าอล่องฉ่อง เดาะถุงน่อง​รองเกือก ไปดินเน่อโสเชียล เคี้ยวหนมเทียนทั้งเปลือก (รับ)

ชะฉ่า ชะฉ่า แม่หรั่งจ๋าตึ้งนั่งเกี๊ย ถอนสายบัวไม่ถนัด ได้แต่หัดให้เคี้ยะ (รับ)

ร้องลำลาวสมเด็จ รับมะโหรี ๏ เมื่อนั้น พระลอลือโฉมบรรโลมหล้า (พุ่มพวงลดา พระลอเลิศฟ้าของข้านี่เอย) มัคคุเทศก์นำเสด็จยาตรา ไร้พิรียะโยธาถนองไท (ช่อการะเกด สงสารภูเบศของเผือนิเอย) ด้วยพระตรัสให้นิวัตต์เวียงแมนสรวง เหลือข้าหลวงเดิมชอบอัชฌาสัย (ช่อพุทธชาต หมดฤทธิ์อำนาจเสียแล้วพระเอย) กับนายแก้วนายขวัญผู้ร่วมใจ ท่านไท้วางเพศผู้มีบุญ (ช่อดอกรักสิ้นยศสิ้นศักดิ์เสียแล้วนิเอย) ทรงสนอบหมวกแก้วกำบัง ดูดังพลกำแหงตำแหน่งขุน (ชื่นกลิ่นพะยอม ช่างแปลงช่างปลอมธถ่อมองค์เอย) ถึงด่านชาวด่านชุลมุน ว้าวุ่นมาถวายบังคมคัล (ช่อสุรภี ซมบุญบารมีพระลอนี่​เอย) เจรจา (พวกชาวด่านพาบุตรภรรยาหลานเหลนมาเฝ้า ถวายของ เล่นตลกป่า ๆ ตามสมควร พระลอตรัสเอาตัวนายด่านไปโดยเสด็จด้วย)

ร้องลำล่องน่านเล็ก รับมะโหรี ๏ พระลอแรมทางมากลางเถื่อน พี่งเผือนเหมือนพิชัยไอศวรรย์ ลุแม่น้ำกาหลงดงสำคัญ เป็นเขตต์ปันอรัญญวาป่ากลาง พระดำรัสให้ตัดไม้ดาม ผูกพ่วงแพข้ามแม่น้ำกว้าง ประทับแท่นแผ่นเสลาผาสะอาง ให้ปลงช้างม้าพลปรนเซา เจรจา

ร้องลำเขมรกล่อมลูก ๏ บัดนั้น พละหาญรับโองการใส่เกล้า เร่งกันเอางานไม่บันเบา นายบ่าววุ่นช่วยไปด้วยกัน ตัดไม้ไผ่บงเข็ญลงน้ำ ตัดหวายไขว่ทำชะเนาะขัน โดยด่วนพอจวนสายัณห์ แพนั้นแล้วตามพระโองการ เจรจา (ตลกตัดไม้แล้ว เข็ญแพมาเทียบท่า ทอดสะพานถวาย)

ร้องลำล่องน่านใหญ่ รับมะโหรี ๏ เมื่อนั้น พระลอ​ขัตติยามหาศาล สองพี่เลี้ยงเคียงเบื้องบทมาลย์ ภูบาลสู่แพเพฬุมัย พละถ่อถ่อบากจากท่า ข้ามคงคากาหลงกว้างใหญ่ แลแหล่งแก่งหาดดาษไป น้ำใสไหลเชี่ยวพรั่งพรู ฝืนอารมณ์ชมมัจฉาในสาซล เวียนวนว่ายเฉวียงเคียงคู่ ปลาช่อนซะโดดิ้นดื่นสินธู เป็นหมู่หมู่คลาคล่ำพ้นรำพัน ถวิลถึงเพื่อนแพงทองสองโฉมตรู ถึงพระชนนีผู้อยู่เขตต์ขัณฑ์ เงียบเหงาเศร้าทรวงทรงธรรม์ มิไยผองพลขันธ์จะร่าเริง (ปี่พาทย์ทำเพลงโล้ พระลอและพี่เลี้ยงทำท่าฟ้อนแล้วชะงักห้าท่าตามบท คนถ่อทำท่าตลกตามกัน)