หนังสือพระยาภิมุขวงษาดม

ฉะบับหนึ่งว่า พระยาภิมุขวงษาคม ขอปรนนิบัติมายังท่านพระยาณรงควิไชย พระยาประจิม พระนรินทรโยธาปลัด พระยาสังขโลกเก่า พระยาสังขโลกใหม่ ได้ทราบแต่ราชการในข้าพเจ้าอยู่ณวันเดือน ๘ ขึ้นค่ำ ๑ ปีจอสำเรทธิศก เจ้ากับขุนนางใช้ข้าพเจ้าไปคิดราชการกับพระยาเสนานุชิตเจ้าเมืองกำปอด และณวันเดือน ๑๐ ขึ้น ๖ ค่ำปีชวดโทศก ข้าพเจ้าเห็นอ้ายเทียมรังเป็นขุนนาง อ้ายญวนถือหนังสือขึ้นมาแต่เมืองเว้ เป็นอักษรญวน มาถึงอ้ายอานภูมันอยู่ณเมืองกำปอด บอกข้าพเจ้ากับพระยาเสนาโยธาเตียง พระยาเสนานุชิตเม้า แปลเป็นคำเขมรว่า มีคนใช้ขึ้นมาเอาตัวเจ้าเสวยราชกับสมเด็จพระน้องกลาง พระน้องสุดท้องนำเอาไปเมืองไซ่ง่อน แต่สมเด็จพระเรียมเจ้าพี่มันเอาไปไว้ในค่ายเมืองพนมเปญนั้น ข้าพเจ้ากับพระยาทั้งสองซึ่งมีชื่อ กับสนองกลาภาษ พระยาพระหลวงคิดกัน ด้วยผู้เป็นเจ้ามีพระเดชพระคุณเป็นที่สุดแต่องค์เดียว แต่สามองค์นั้นมันเอาไปไว้เมืองไซ่ง่อนนั้น ได้คิดพร้อมกันจะฆ่าฟันอ้ายญวนประจามิตรที่มันอยู่รักษาค่ายกะพงบายกะพงเกษ มัดโจไพรศก แขวงเมืองกำปอด ณวันเดือน ๙ ขึ้น ๑๓ ค่ำนั้น มีหนังสือพระยาวงษานุชิตไปถึงข้าพเจ้าทั้ง ๒ บัดนี้ในแขวงเมืองข้าพเจ้า กำเริบเกิดฆ่าฟันกันอยู่ ณวันเดือน ๑๐ แรม ๔ ค่ำนั้น ข้าพเจ้ากับพระยาทั้งสอง สนองกลาภาษ และพระยาพระเขมร ทั้งราษฎรได้ล้อมกะพงบาย ไล่ฆ่าฟันแทงอ้ายญวนตาย ๕ คน อ้ายญวนก็หนีเข้าในค่าย แต่เรือนนอกค่ายนั้นข้าพเจ้าเอาไฟเผาเสียสิ้นแล้ว ครั้นถึงณวันแรม ๕ ค่ำ ​ข้าพเจ้าได้ยกกองทัพไปตีค่ายอ้ายญวนณมัดไพรสรดกาพงเกศ โดยหนึ่งมีกำลัง ๕๐ คน ที่มันยกออกมาแต่บ้านเปียมนั้น ข้าพเจ้าได้ล้อมฆ่าฟันประจามิตร อ้ายญวนตายประมาณ ๑๕ คน ที่ฟันถูกยังไม่ตายก็หลายคน แต่ค่ายอ้ายญวนทั้งสองค่ายนั้นข้าพเจ้าได้เอาไฟเผาเสียสิ้นแล้ว ครั้นถึงณวันแรม ๑๑ ค่ำ อ้ายญวนยกมาทางบกทางเรือ จะมารบชิงเอาเข้าในฉางนั้น ข้าพเจ้าได้รบยิงไล่ฆ่าฟันอ้ายญวนตาย ๕ คน ครั้นณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๓ ค่ำ เห็นอ้ายญวน เรือแงโอ ๗ ลำ เรือแงซายสามสิบลำออกจากเปียม มีปืนใหญ่หามแล่นปืนคาบศิลาก็มากอยู่ ข้าพเจ้าเอากำหนดนั้นไม่ได้ ข้าพเจ้าจะรบกับอ้ายญวนหาได้ไม่ มันถอนไม้รอทั้งสามด้าน แล้วอ้ายญวนยิงเข้ามาตามแพรกเข้ามาจนถึงค่ายอ้ายญวนซึ่งตั้งอยู่ค่ายกะพงบายนั้น ข้าพเจ้าได้รบกับอ้ายญวนแต่ณวันขึ้น ๑๓ ค่ำ จนถึงณวันขึ้น ๑๕ ค่ำนั้น ข้าพเจ้าได้ยิงถูกโดยวาญวนหนึ่งกำลัง ๖ คนนั้นข้าพเจ้าเห็นว่า ไพร่อ้ายญวนเก่าญวนใหม่ประมาณ ๕๐๐ คน ซึ่งเขมรในเมืองกำปอดนั้นหามีปืนเครื่องสาตราอาวุธไว้เตรียมคอยสำหรับรบทางบกไม่ ทางน้ำก็เรือรบหามีไม่นั้น ออกยาวงษานุชิตใช้ ออกยาวงษานุชิตศรี พระสุภาราชใช้ คุมกำลังร้อยคนมาช่วยล้อมค่ายอ้ายญวนณกะพงบาย เข้ากันกับออกยาเสนานุชิตเจ้าเมืองกำปอด ซึ่งตัวข้าพเจ้ากับพระยาวงษานุชิตให้กลับเข้าไปช่วยคิดราชการทางเมืองบาทิ ซึ่งตัวออกยาโยธาเสนาเตียงยกกองทัพไปรบกับอ้ายญวนณค่ายบ้านเปียมบัดนี้ ขอท่านได้เอาเนื้อความขึ้นกราบเรียนพณหัวเจ้าท่านสมุหนายกเจ้าคุณแม่ทัพใหญ่ผู้สำเร็จราชการได้ทราบ ปรนนิบัติมาณวัน เดือน ๑๒ แรม ๔ ค่ำปีชวดโทศก ศักราช ๑๒๐๒