ภาคผนวก ๔. เรื่อง นักเรียนไทยไปศึกษา ณ ต่างประเทศ

อันนักเรียนหลวงที่ส่งไปศึกษายังทวีปยุโรปครั้งแรก สมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพตรัสเล่าไว้ว่า

“นักเรียนหลวงซึ่งส่งไปยุโรปครั้งแรก เมื่อในรัชกาลที่ ๕ นั้น คือ พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ ๑ หม่อมเจ้าเจ๊ก ในกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาศ ๑ พระยาไชยสุรินทร์ (ม.ร.ว. เทวหนึ่ง ศิริวงศ์ ณ กรุงเทพ) ๑ รวม ๓ ด้วยกัน ส่วนนักเรียนหลวงส่งคราวที่ ๒ นี้ ๑๐ คน ขุนวิทยานุกูลกวี (ห่วง) บุตรพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) เป็นผู้กำกับไป นักเรียน ๑๐ คน นั้น คือ

๑. หม่อมราชวงศ์ ครบ บุตรหม่อมเจ้าโต ในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอชั้น ๑ พระองค์เจ้าบัว เมื่อกลับมาได้เป็นหลวงกิจจานุรักษ์แล้วถึงแก่กรรม ๑

๒. นายกลิ่น บุตรพระยาสุรศักดิมนตรี (แสง ชูโต) คือ พระยาสุรเสนา ๑

๓. นายหนา บุตรพระยาอรรคราชนารถภักดี (หวาด บุนนาค) กลับมารับราชการ เดี๋ยวนี้เป็นพระยาเดชานุชิต สมุหเทศาภิบาลมณฑลปัตตานี ๑

๔. นายเล็ก บุตรเจ้าพระยาสิริรัตนมนตรี (หงส์ สุจริตกุล) กลับมารับราชการได้เป็นพระยารัตนโกษา ราชเลขานุการ แล้วจึงถึงอนิจกรรม ๑

๕. นายจิตร บุตรพระยามนตรีสุริยวงศ์ (ชุ่ม บุนนาค) กลับมารับราชการ เดี๋ยวนี้เปนพระยารำไพพงศ์บริพัฒน์ ในกรมรถไฟ ๑

​๖. นายเหม บุตรเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) กลับมารับราชการ เดี๋ยวนี้เปนพระยานิพัทธสุริยานุวงศ์ ๑

๗. นายเชย บุตรเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธ (เทศ บุนนาค) กลับมารับราชการเปนพระราชวิตรวิสุทธรักษ์ ในกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ๑

๘. นายเอื้อน บุตรหลวงภูเบศร์บริบาล (โต ชูโต) กลับมารับราชการเปนนายร้อยเอกทหารบก ไปถึงแก่กรรมเมื่อรบฮ่อ ๑

๙. นายลบ บุตรหลวงสิทธิศรสงคราม (แย้ม) ๑

๑๐. นายพัน บุตรพระยาสมบัตยาธิบาล (นาค ชูโต) ถึงแก่กรรมในยุโรปก่อนกลับมา ๑”

(คัดจากหนังสือ โคลงสุภาษิตเจ้านาย พระราชนิพนธ์ แลพระนิพนธ์ ทรงเมื่อในรัชกาลที่ ๕ พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายพลโท พระยาสุรเสนา (กลิ่น แสง-ชูโต) ปี พ.ศ. ๒๔๖๓)

----------------------------

นักเรียนหลวงที่ส่งไปยังทวีปยุโรป ครั้งแรกนั้นส่งไปเมื่อปีมะแม พ.ศ. ๒๔๑๔ รุ่นที่ ๒ ส่งไปเมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๔๒๐ และต่อมาเท่าที่พบหลักฐาน ได้ส่งไปเมื่อปีเถาะ พ.ศ. ๒๔๓๔ อีกรุ่น ดังมีพระนามและนามต่อไปนี้

(๑) หม่อมเจ้าอุปพัทธพงศ์ ศรีธวัช

(๒) นายทัน บุนนาค บุตรพระสุธรรมไมตรี (ทุ้ย บุนนาค) - ขุนบำรุงรัฐเขตร

(๓) นายเจริญ บุณยรัตพันธุ์ บุตรพระสกลรัฐยาธิบาล (นุ้ย บุณยรัตพันธุ์) -?

​(๔) นายผล บุนนาค บุตรพระไพรัชพากย์ภักดี (ทวน บุนนาค) - ?

(๕) นายผาด เทพหัศดิน บุตรหลวงฤทธิ์ (พุด เทพหัศดิน) - พระยาเทพหัสดิน

(๖) นายเลื่อน สุวรรณศิริ บุตรพระยากฤติกานุกรณ์กิจ (เล็ก สุวรรณศิริ) - พระยาบริคณฤชากร

(๗) นายเรือง บุตรขุนอักษรสมบัติ (รอด) - ?

๗ นายนี้ส่งไปศึกษาที่ประเทศฝรั่งเศส

(๑) หม่อมเจ้าอุดมดิเรกลาภ ทวีวงศ์

(๒) หม่อมเจ้าชายกลาง ทวีวงศ์

(๓) หม่อมราชวงศ์ นพ เสนีวงศ์ บุตรหม่อมเจ้าปาน เสนีวงศ์

(๔) หม่อมราชวงศ์ โต๊ะ นพวงศ์ บุตรหม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์ - หลวงบวรวาที

(๕) นายพาสน์ บุนนาค บุตรเจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) - นายราชาณัตยานุหาร

(๖) นายฉาก สุวรรณทัต บุตรพระยาอนุชิตชาญชัย (พึ่ง สุวรรณทัต) หลวงประกิจอังกนี

(๗) นายชื่น โชติกเสถียร บุตรพระยาทิพยโกษา (หมาโต โชติกเสถียร) - พระยาสรรพกิจปรีชา

(๘) นายสวัสดิ์ โชติกเสถียร บุตรพระยาธรรมจรรยานุกูล (ทองดี โชติกเสถียร) - ?

๘ นายนี้ ส่งไปศึกษาที่ประเทศอังกฤษ

​(๑) หม่อมราชวงศ์ใหม่ นพวงศ์ บุตรหม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์ - พระยารัตนโกษา

(๒) นายเพิ่ม ศกุนะสิงห์ บุตรพระยาเพ็ชรพิไชย (สิงห์โต ศกุนะสิงห์) - หลวงสุเรนทรวิชิต

(๓) นายหั้ง โชติกเสถียร บุตรพระยาทิพยโกษา (หมาโต โชติกเสถียร) - พระวิทยุธุรลิขิต

(๔) นายวิน บุตรหลวงสุนทรภูเบศร์ (?) - ?

๔ นายนี้ ส่งไปศึกษาที่ประเทศเยอรมัน

(คัดจากจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ในรัชกาลที่ ๕ ปีเถาะ พ.ศ. ๒๔๓๔ พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นายสงวน จันทรสาขา หน้า ๖๓)

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ