อธิบาย

หนังสือพระราชทานในงารทรงบำเพ็ญพระราชกุศล เมื่อพระศพสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้ามาลินีนพดารา ศิริประภาพรรณวดี กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา ครบสัตตมวารแลปัญญาสมวาร ได้พิมพ์ประชุมคำกลอนสรรเสริญพระบารมีในพระบาทสมเด็จฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มาแล้ว ๒ ภาค หนังสือพระราชทานแจกในงารพระศพครบศตมาห จึงพิมพ์ประชุมกลอนสรรเสริญพระบารมีพระบาทสมเด็จฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวอิกภาค ๑ รวมเรื่องแต่เมื่อเสด็จสวรรคตแลคำกลอนบูชาพระคุณที่แต่งภายหลังมา

คำกลอนสรรเสริญพระบารมีที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ ผิดกับที่พิมพ์มาใน ๒ ภาคก่อนเปนข้อสำคัญอยู่ ๒ ประการ คำกลอนสรรเสริญพระบารมีที่พิมพ์มาก่อนเปนสำนวนกวีรุ่นเก่า แลแต่งเปนหนังสือเฉพาะเรื่องเปนพื้น มาถึงสมัยในตอนปลายรัชกาลที่ ๕ มีหนังสือพิมพ์ข่าวเกิดขึ้นหลายอย่าง เมื่อเสด็จสวรรคต พวกเจ้าของหนังสือพิมพ์ที่สามารถจะแต่งเอง แต่งคำกลอนแสดงความอาลัยแลเฉลิมพระบารมีลงในหนังสือพิมพ์ก็มี ที่เจ้าของหนังสือพิมพ์แต่งไม่ได้เองหรือประสงค์จะให้เปนสำนวนวิเศษขึ้น ไปเที่ยววิงวอนขอร้องให้กวีซึ่งตนนับว่าสำนวนดี ช่วยแต่งคำกลอนแสดงความอาลัยแลสรรเสริญพระบารมีให้ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ของตนก็มี ที่ตั้งรางวัลประกวดสำนวนก็มี บางทีกวีบางคนประสงค์จะบำเพ็ญกุศลสนองพระเดชพระคุณสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง แต่งคำกลอนเฉลิมพระบารมี ชักชวนให้ผู้อื่นทำบุญให้ทานอุทิศส่วนกุศลถวายสนองพระเดชพระคุณก็มี แม้พระนักเทศน์แต่งแหล่เทศน์มหาชาติ ว่าด้วยเรื่องเสด็จสวรรคตตลอดจนงารพระเมรุเทศน์ให้มหาชนฟังก็มี กระบวรแต่งผิดกับคำกลอนสรรเสริญพระบารมี ซึ่งพิมพ์มาแล้ว ๒ ภาคด้วยประการฉนี้อย่าง ๑ สำนวนกลอนที่แต่งจะพึงสังเกตได้ว่าเปนรูปใหม่แลโวหารก็เปนชั้นใหม่ด้วยอิกอย่าง ๑ เมื่อรวบรวมพิมพ์สมุดเล่มนี้ ได้ขอให้ผู้แต่งซึ่งยังมีตัวอยู่ คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ เปนต้น แลนายชิต บูรทัต ซึ่งลงนามในหนังสือพิมพ์ว่า “เอกชน” แลนายชิณ รายะเลข ตรวจแก้ไขคำกลอนด้วยอิกชั้น ๑ จำนวนเรื่องคำกลอนสรรเสริญพระบารมีที่พิมพ์ในภาคที่ ๓ นี้ มี ๑๕ เรื่องด้วยกัน คือ

๑. กลอนสุภาพ ของกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงแต่งประทานให้พิมพ์ในหนังสือพิมพ์ไทย เมื่อวันที่ ๒๖ ตุลาคม รัตนโกสินทรศก ๑๒๙ (พ.ศ. ๒๔๕๓)

๒. โคลงแลฉันท์ ของ นายชิต บูรทัต (ซึ่งลงนามในหนังสือพิมพ์ว่าเอกชน) แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ปักษ์ที่ ๕๗ (คือวันที่ ๑ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๒๙)

๓. โคลงของนายชิณ รายะเลข แต่งเฉลิมพระเกียรติ์เมื่อเสด็จสวรรคต ได้ลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่บางบท เมื่อปักษ์ที่ ๕๗ นั้น

๔. ฉันท์ ของกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงแต่งประทานให้พิมพ์ในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ในปักษ์ที่ ๕๗ นั้น

๕. ลิลิตคำหลวง ของกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงพิมพ์แจกที่วัดราชบพิธ เมื่อวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๒๙ อันเปนวันตรงกับวันบรมราชาภิเษกครั้งหลัง

๖. โคลงกระทู้ได้รางวัลในการประกวดสำนวน แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ปักษ์ที่ ๕๙ (คือวันที่ ๑ ธันวาคม ร.ศ. ๑๒๙)

๗. บทดอกสร้อยได้รางวัลในการประกวดสำนวน แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ในปักษ์ที่ ๕๙ นั้น

๘. กลอนสุภาพ ของขุนสารัตถ์ธุรธำรง (วอน) แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ปักษ์ที่ ๕๙ นั้น

๙. กลอนกาพย์ ของ นายชิต บูรทัต แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ปักษ์ที่ ๖๖ (คือวันที่ ๑ เมษายน ร.ศ. ๑๓๐)

๑๐. แหล่เทศน์มหาพนกล่าวเรื่องสวรรคต กับแหล่เทศน์มหาพน กล่าวเรื่องถวายบังคมพระบรมศพ ไม่ปรากฎผู้แต่ง

๑๑. ฉันท์ ของ นายชิต บูรทัต แต่งลงในหนังสือพิมพ์ประตูใหม่ ปักษ์ที่ ๖๗ (คือวันที่ ๑๖ เมษายน ร.ศ. ๑๓๐)

๑๒. แหล่เทศน์มหาพนกล่าวเรื่องพระบรมศพแลงารพระเมรุ ๒ แหล่ ไม่ปรากฎผู้แต่ง สำนวนเดียวกับผู้แต่งเรื่องสวรรคตนั้น

๑๓. ฉันท์บูชาพระคุณ ของคณะหนังสือพิมพ์ไทย ลงวันที่ ๒๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๑

๑๔. ฉันท์บูชาพระคุณ ของคณะหนังสือพิมพ์สยามราษฎร์ ลงวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๓

๑๕. ฉันท์บูชาพระคุณ ของคณะหนังสือพิมพ์สยามราษฎร์ ลงวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ บทกลอนสรรเสริญพระบารมีที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ มีอธิบายดังกล่าวมา

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ