| ครั้นเตรียมเสร็จสมหมายอุบายลับ |
เตรียมต้อนรับเตรียมนิวาสราชฐาน |
| พระหน่อไททุรโยธน์แสนโปรดปราน |
จึงเข้าเฝ้าภูบาลพระบิดร |
| พลางประณตจดนลาตแทบบาทไท้ |
ร่ำพิไรทูลกิจอดิศร |
| แสร้งกันแสงโศกศัลย์รำพันวอน |
เนตรภูธรเยิ้มหยัดอัสสุชล |
| “ข้าแต่องค์พระชนกผู้ปกเกล้า |
ข้าบาทเศร้าโศกแสนคับแค้นล้น |
| ด้วยปาณฑพหลานยาทั้งห้าคน |
ซึ่งจุมพลปราณีแบ่งที่ทาง |
| แสนโอหังตั้งแข็งเหมือนแมงป่อง |
ซึ่งลำพองผันผกกะดกหาง |
| เห็นผู้คนยกยอทำข้อกาง |
บัดนี้สร้างกรุงไกรออกใหญ่โต |
| หัสดินบุรีเคยมีชื่อ |
บัดนี้หรือย่อมเยาว์ว่าเขาโข |
| ทั้งปราสาทราชฐานตระการโอ! |
ล้วนแต่โสภายิ่งทุกสิ่งไป |
| ท้องพระคลังคั่งคับด้วยทรัพย์สิน |
ดังเมืองอินทร์ลอยมาก็ว่าได้ |
| ข้ามหน้าเราเหลือแสนน่าแค้นใจ |
ข้าบาทไม่อยากอยู่ให้ดูแคลน |
| สู้วอดวายตายหนีเสียดีกว่า |
ในอกข้าบาทช้ำระกำแสน |
| นี่หากลุงศกุนิช่วยตริแทน |
บรรเทาแค้นขุ่นลงจึงคงชนม์ |
| ท่านชี้แจงแยบคายอุบายให้ |
ข้าบาทไตร่ตรองเห็นว่าเป็นผล |
| อาจหักราญคู่แข่งด้วยแต่งกล |
ให้มัวมนท์เมาข้างทางพะนัน |
| จักเชิญองค์พระกนิษฐ์ยุธิษเฐียร |
มามนเทียรที่แต่งไว้แข่งขัน |
| เล่นสะกาท้าเติมซึ่งเดิมพันธุ์ |
ซึ่งหมายมั่นว่าชะนะทุกกะดาน |
| เอาด้วยกลจนกว่าข้าพระบาท |
ได้คืนราชสมบัติพัสถาน |
| ซึ่งตบแต่งแบ่งขาดพระราชทาน |
มาสู่ร่มสมภารดังเดิมมา |
| แม้ข้าบาทขาดโชคโฉลกลาภ |
จะรับบาปโดยดีสู้หนีหน้า |
| ให้เขาได้ปกป้องครองสีมา |
เป็นราชาเชิดอยู่แต่ผู้เดียว |
| มิฉะนั้นข้าต้องปกครองครบ |
ไม่ควรลบหักอีกเป็นซีกเสี้ยว |
| แคว้นหนึ่งมีสองไท้ไม่ได้เจียว |
ต้องขับเคี่ยวแข่งกันนิรันดร์ไป |
| ราศีหนึ่งดาราคู่ราศี |
จะต้องมีหมู่หนึ่งจึงจะได้ |
| จะให้มีหลายหม่ดูกระไร |
ภูวไนยจงคิดพินิจตรอง” |
| ธฤตราษฎร์ฟังพจน์โอรสรัก |
ดำรัสตักเตือนไปมิให้หมอง |
| “ลูกเอ๋ย! กลีบตาเจ้า, เจ้าก็มอง |
ไม่เห็น, ผองชนเห็นได้เด่นชัด |
| ความเศร้าใจใหญ่โตด้วยโทษะ |
ชั่วขณะคลั่งไคล้ใจวิบัติ |
| ด้วยไฟคือโทษะเผามนัส |
ไม่เป่าปัดหรือไฉนอย่างไรกัน |
| โทษัคนีมีอยู่ครู่ขณะ |
ควรหรือจะผลาญญาติคิดคาดคั้น |
| เขาได้ทนทุกข์ยากลำบากครัน |
ควรผ่อนผันให้เขาเนาสราญ |
| ก่อร้ายต่อไพรีมีอำนาจ |
เหมือนปลุกราชไกรสรมาย้อนผลาญ |
| อนึ่งเรื่องการพะนันอันธพาล |
อย่ามาขานชื่อให้พ่อได้ยิน |
| มันมีแต่แส่เพาะความเคราะห์ร้าย |
พาฉิบหายย่อยยับแห่งทรัพย์สิน |
| ฟังแสยงเยี่ยงตนเปื้อนมลทิน |
เหมือนกลากกินหูเหืองฟังเรื่องมัน |
| พ่อแสนเบื่อเหลือจะอนุญาต |
เพราะขยาดแหยงจิตต์ให้คิดพรั่น |
| ถามวิทูรดูบ้างเห็นต่างกัน |
หรือเป็นอันเห็นพ้องลองบรรยาย” |
| พระวิทูรทูลพลันเพราะคันโอษฐ์ |
“ประทานโทษข้านี้ขอชี้ถวาย |
| แต่โดยสิ่งจริงใจใช่อุบาย |
ด้วยมุ่งหมายสัทธรรมนำเจริญ |
| ไม่เท็จทูลสอพลอแต่พอให้ |
นายพอใจพอกรรณได้สรรเสริญ |
| เหตุนี้คำหม่อมฉันมักพันเอิญ |
จะก้ำเกินก่อให้ผิดใจนาย |
| ครั้งนี้เห็นค่อนข้างเป็นอย่างนั้น |
ขอทรงธรรม์ตรองความให้งามหลาย |
| กระหม่อมฉันเห็นว่าน่าละอาย |
ที่มุ่งหมายแย่งสินและดินแดน |
| จากพี่น้องของไท้ด้วยใจคด |
อัปยศอัปลักษณ์เสียศักดิ์แสน |
| ภายหน้าผลป่นปี้ถึงบี้แบน |
จักมาแทนที่ผลซึ่งตนปอง |
| ข้าพระบาทเห็นว่าเป็นหน้าที่ |
ซึ่งจะชี้แจงการณ์สารสนอง |
| เตือนพระองค์ทรงชัยโปรดไตร่ตรอง |
ความคิดของข้าเห็นเป็นฉะนี้” |
| ความไม่พอหฤทัยในพระบาท |
ธฤตราษฎร์บิตุรงค์ผู้ทรงศรี |
| ซ้ำวิทูรค้านต่อข้อคดี |
ทำให้มีริษยาขึ้นกว่าเดิม |
| ให้บังเกิดมานะไม่ละลด |
กิจกำหนดเตรียมไว้ก็ได้เริ่ม |
| ส่งทูตไปลวงล่อคิดต่อเติม |
เฝ้าผูกเพิ่มไมตรีทุกวี่วัน |
| แล้วจึงเชิญปาณฑพครบทั้งห้า |
เสด็จมายังนิเวศน์ณเขตต์ขัณฑ์ |
| เล่นสะการ่าเริงเชิงพะนัน |
ตามเยี่ยงฉันญาติเชื้อเพื่อสำราญ |
| ยุธิษเฐียรบพิตรอดิศร |
เกียรติกำจรโจษแจแผ่พิศาล |
| ประชาราษฎร์รื่นร่มพระสมภาร |
ด้วยภูบาลทรงธรรมอันอำไพ |
| พระทรงโปรดเล่นสะกากีฬาหลวง |
นี้เป็นบ่วงคล้องบาทไม่คลาดได้ |
| ทรงรับเชิญทุรโยธน์โปรดกระไร |
มอบกรุงไกรแก่มหาเสนาบดี |
| ชวนมารดามหิษีและสี่น้อง |
พร้อมด้วยผองเสนาสง่าศรี |
| เสด็จจากอินทรปรัสถ์สวัสดี |
ถึงบุรีหัสดินดังจินดา |
| สมเด็จไท้ธฤตราษฎร์พระญาติพร้อม |
มาแห่ห้อมทรงธรรม์ด้วยหรรษา |
| พาเสด็จสู่วังอลังการ์ |
รับรองผาสุกใจทั้งไพร่นาย |
| ครั้นเสร็จการต้อนรับประทับพัก |
ณตำหนักโอฬารตระการหลาย |
| ก็เริ่มต้นเล่นสะกาตามท้าทาย |
กับเจ้าชายทุรโยธน์ด้วยโปรดปราน |
| แสนสงสารบพิตรยุธิษเฐียร |
ไม่ทราบเสี้ยนศึกร้ายหมายประหาร |
| เขาถ่วงลูกบาศก็ไว้ด้วยใจพาล |
ทุกกะดานภูบดีไม่มีชัย |
| ปรึกษาพี่น้องกันว่าวันร้าย |
จึงฉิบหายปี้ป่นทนไม่ไหว |
| จึงหยุดพักพ้นวันเปนจัญไร |
เล่นวันใหม่ก็ไม่สมอารมถ์เปอง |
| ยิ่งทรงแพ้พาให้ใจกระหาย |
หมดเสียดายทรัพย์สินสิ้นทั้งผอง |
| มีเท่าใดใฝ่หาเอามากอง |
จนเงินทองสิ้นองค์ทรงเดือดดาล |
| พระพักตร์มืดหมดอายหมายชะนะ |
ไม่เลือกละม้ารถคชสาร |
| ทรงปลดเปลื้องเครื่องทรงอลงการ |
ตีประมาณค่าเติมเป็นเดิมพันธุ์ |
| ก็แพ้เขาเบาองค์แทบทรงคลั่ง |
ไม่หยุดยั้งหฤทัยคิดใฝ่ฝัน |
| เอาสมบัติในพระคลังตั้งพะนัน |
ที่สุดขัณฑาสีมาอาณาจักร |
| ก็แพ้รุดหลุดหัตถ์ให้อัดอั้น |
ถึงกระนั้นยังกระหายสิ้นขายพักตร์ |
| เอาสี่น้องและองค์พระทรงศักดิ์ |
ที่สุดองค์นงลักษณ์เท๎ราปที |
| เข้าขันสู้กู้ชัยก็ไม่สม |
กลับล่มจมสารพัตรน่าบัดสี |
| เสียพระน้องปองรักด้วยภักดี |
เสียเทวีร่วมใจอาลัยลาน |
| พระภิษม์, พราหมณ์โท๎รณะ, พระวิทูร |
ต่างอาดูรด้วยพระองค์คิดสงสาร |
| ฝ่ายพระกรรณยิ้มละไมด้วยใจพาล |
กับกุมารทุศศาสน์ราชกนิษฐ์ |
| แห่งองค์พระทุรโยธน์ปราโมทย์นัก |
ต่างพะยักเย้ยเยาะด้วยเหมาะจิตต์ |
| พระทุรโยธน์ชื่นชมด้วยสมคิด |
ประกาศิตสั่งวิทูรพูลฤดี |
| “ไปนำนางกฤษณามาในห้อง |
ข้าอยากมองดูหน้านางทาสี |
| ซึ่งเดิมเด่นเป็นมหาราชินี |
ยังจะมีหยิ่งยศหรือลดลง” |
| พระวิทูรทานทัดขัดบรรหาร |
“ขอประทานโทษข้าฝ่าประสงค์ |
| ข้าบาทเห็นเป็นโทษโปรดอย่าทรง |
กระทำ, คงเกิดมีกลีภัย |
| เหมือนยั่วปาณฑพให้ผูกใจแค้น |
ดังเพลิงแล่นลุกฮือกระพือไหม้ |
| เอานางมาว่าเย้ยเห็นเลยไป |
เหมือนหมิ่นต่ออรทัยด้วยใจจินต์ |
| หมิ่นอย่างยั่วโทโษให้โตเติบ |
จะกำเริบลามลุกไปทุกถิ่น |
| ตลอดเม็ดกรวดทรายรายแผ่นดิน |
นครอินทรปรัสถ์เป็นศัตรู |
| ทุรโยธน์ฟังขัดทรงตรัสพ้อ |
พลางด่าทอกริ้วกราดตวาดขู่ |
| โกรธวิทูรฉุนเฉียวไม่เหลียวดู |
“เฮ้ย ! ใครอยู่นั่นหวาอย่าช้าที |
| ไปเกาะนางกฤษณามาให้ได้ |
เร็วเข้า ! ไปเร็วพลันขมันขมี” |
| ราชบุรุษจึงพลันอัญชลี |
รีบไปที่พระตำหนักห้องพักนาง |
| วิทูรผู้ซื่อสัตย์เหลือขัดไท้ |
ถอนใจใหญ่นึกบ่นด้วยหม่นหมาง |
| “โอ้ ! ทุรโยธน์หยาบใหญ่น้ำใจวาง |
ทอดทิ้งทางธรรมสิ้นไม่ยินดี |
| นิยมทางทุจจริตคิดสมคบ |
มุ่งประสพแต่อบายไม่หน่ายหนี |
| เมื่อหว่านพืชใดลงก็คงมี |
ผลตามที่หว่านไว้มิได้แปร” |
| สงสารเจ้าเท๎ราปทีผู้มีศักดิ์ |
ไม่ประจักษ์ภัยพ้องโดยถ่องแท้ |
| ประทับแท่นแสนห่วงในดวงแด |
อยากทราบแพ้และชะนะตกกะใคร |
| พอบุรุษรับสั่งมายังห้อง |
ดูทำนองอาจองค์น่าสงสัย |
| มาถึงทูลข้อความแก่ทรามวัย |
ตามที่ไท้ทุรโยธน์โปรดบัญชา |
| ตกพระทัยไหวหวั่นสั่นสะท้าน |
ทรงห้ามการเศร้าไว้แต่ในหน้า |
| แข็งพระทัยไต่ถามตามสงกา |
“พนายจ๋า ! ฉันฟังดูยังแคลง |
| โสตฉันฟังถูกแท้แน่ละหรือ? |
ท่านผู้ถือเที่ยงตรงจงแถลง |
| หรือสามีดีฉันท่านแสดง |
ว่าแพ้แข่งขันสิ้นยังกินใจ |
| หรือทรงเสียพระสติดำริหลง |
เอาเมียลงเล่นสะกาว่าไฉน? |
| หรือหมดทรัพย์สิ้นท่าว่ากระไร? |
โปรดบอกให้ชัดหน่อยจะคอยฟัง” |
| ราชบุรุษทูลว่า “หามิได้ |
สติให้ดังเดิมไม่เคลิ้มคลั่ง |
| แต่ทรงเสียทรัพย์สินสิ้นพระคลัง |
และเสียทั้งแดนดินถิ่นนคร |
| เสียพระน้องเสียองค์ผู้ทรงราชย์ |
เสียพระนาฏราชินีศรีสมร |
| แก่ท้าวไททุรโยธน์, โปรดให้จร |
มาตามองค์บังอรเสด็จไป” |
| พระนางฟังคั่งแค้นด้วยแสนเศร้า |
แข็งบรรเทาโศกศัลย์ไม่หวั่นไหว |
| ขยับองค์ทรงยืนฝืนพระทัย |
แถลงไขด้วยแค้นแน่นกมล |
| ถ้าราชาสามีของดีฉัน |
เอาพระองค์ลงพะนันเป็นชั้นต้น |
| เมื่อแพ้เขาก็เป็นทาสอนาถจน |
ก็หลุดพ้นภูมิเก่าเป็นเจ้านาย |
| จึงหมดสิทธิ์จะเอาฉันพะนันเขา |
เพราะทาสเปล่าทรัพย์สินสิ้นทั้งหลาย |
| ฉันยังเปนราชินีน๋ะ! พี่ชาย |
ทาสจะขายฉันได้อย่างไรกัน? |
| ไปบอกแก่ภัสดาดังว่านี้ |
ว่า ‘ไม่มีผู้ใดเคยได้ฉัน’ |
| ราชบุรุษฟังคำนางรำพัน |
ครั้นจบผันจรดลสู่มนเทียร |
| จึงนำคำราชินีขึ้นชี้ไข |
แก่ท้าวไททรงฤทธิ์ยุธิษเฐียร |
| พระทุรโยธน์ด่าทอว่าล้อเลียน |
เกาพระเศียรแสนโกรธพิโรธแรง |
| ดำรัสใช้ทุศศาสน์ราชอนุช |
“เร็ว! ไปฉุดโฉมนางแม่คางแข็ง |
| มาเฝ้าเราที่นี่มาชี้แจง |
ให้แจ่มแจ้งต่อหน้าประชาชน” |
| ฝ่ายว่าองค์อนุชพระทุศศาสน์ |
หินชาติจิตต์ใจไร้กุศล |
| ถือรับสั่งรีบรัดมาบัดดล |
กรากเข้าห้องนฤมลเท๎ราปที |
| ครั้นถึงทูลนงเยาว์ “โอ้! เจ้าหญิง |
ผู้ยอดมิ่งบัญจาลพิศาลศรี |
| เธอไม่รู้หรือว่าท่านสามี |
เอาเธอตีเป็นทรัพย์นับพะนัน |
| บัดนี้เธอตกลงคงเป็นสิทธิ์ |
แก่บพิตรทุรโยธน์,โปรดให้ฉัน- |
| พาเธอไปเฝ้าองค์พระทรงธรรม์ |
ตามอย่างฉันที่เป็นนายข้างฝ่ายเธอ |
| บัดนี้เธอตกไปในฐานะ |
เป็นบาทบริจาริกาเหนอ! |
| แม่ตาแจ๋วจัดจ้านการบำเรอ |
คงโปรดเลอเลิศลอยอย่าน้อยใจ” |
| นางสดับวาจาปรามาส |
หมิ่นประมาทเหลือล้นพ้นวิสัย |
| พระกายสั่นริกรัวด้วยกลัวภัย |
ดาลพระทัยขึ้งแค้นแน่นพระทรวง |
| พระหัตถ์สองป้องพักตร์ทรงลักเศร้า |
มิให้เจ้าทุศศาสน์เอื้อมอาจล่วง |
| ดูถูกนาง, ปรางเผือดเดือดระลวง |
บัดเดี๋ยวช่วงโชติเลือดด้วยเดือดดาล |
| หทัยเต้นเช่นตีเภรีย่ำ |
ให้ทรงอ้ำอึ้งอกสะทกสะท้าน |
| นางกะโดดโลดออกนอกทวาร |
ให้พ้นการจับต้องในห้องใน |
| พลันทุศศาสน์ผาดโผนกระโจนเข้า |
ไปจิกเกล้ากัลยาไม่ปราศรัย |
| สงสารเจ้าเท๎ราปทีไม่มีใจ |
พักตร์ทรามวัยเผือดสีฉวีวรรณ |
| อ่อนพระกายบ่ายเกล้าตามเขาคร่า |
ดังต้นไม้เมื่อพายุพัดผัน |
| ย่อมออนเอนเบนลู่ไม่ชูชัน |
พระนางยันย่อเข่าลงเฝ้าวอน |
| “โปรดอย่าต้องอินทรีย์ให้มีหม่น |
ด้วยมือมลทินมัวเหมือนตัวหนอน |
| ท่านสุภาพทราบแท้เป็นแน่นอน |
ผมบังอรสตรีนี้ศักดิ์สิทธิ์ |
| ธรรมดานารีที่สุภาพ |
แต่งกายหยาบน่าอายระคายคิด |
| จักให้เฝ้าท้าวไทไม่สนิท |
จงมีจิตต์กรุณาโปรดปราณี” |
| ทุศศาสน์ผู้ใจดำอำมหิด |
ไม่พินิจฟังว่ามารศรี |
| จักวิงวอนสักเท่าไรไม่ไยดี |
ตอบวจีนางไปด้วยใจพาล |
| “ไมว่ามีผ้าทรงหรือองค์เปล่า |
ต้องไปเฝ้าทรงธรรม์ตามบรรหาร |
| จงเดิรตามข้าพเจ้าอย่าเนานาน |
แม้นดื้อด้านก็จะลากกระชากไป” |
| ฝ่ายนงเยาว์เท๎ราปทีหมดที่หวัง |
ต้องเซซังผายผันจิตต์หวั่นไหว |
| ภูษาทรงย่อยยับคับฤทัย |
ชลนัยน์นองเนตรทุเรศครัน |
| พระเกศยุ่งเหยิงยับด้วยจับคร่า |
ถึงสภาออมอดกำสรดศัลย์ |
| เห็นผู้คนกล่นกลุ้มชุมนุมกัน |
นางจึงบรรยายข้อขออภัย |
| “ข้าแต่ท่านผู้ประธานสถานนี้ |
โปรดปราณีตูข้าอัชฌาสัย |
| ที่แต่งตนกลนี้บัดสีใจ |
ยกโทษให้ข้าเจ้าผู้เข้ามา” |
| พระภิษม์ผู้อาวุโสพราหมณ์โท๎รณะ |
อีกหมู่อมาตย์นั่งประดังหน้า |
| เหลือบเห็นองค์อัคเรศเวทนา |
ต่างไม่กล้ามองดูอดสูใจ |
| แต่องค์พระทุรโยธน์ผู้โหดเหี้ยม |
สันดานเปี่ยมทุจจริตเป็นนิสสัย |
| ประภาษสั่งดังลั่นสนั่นไป |
“ทุศศาสน์ ! ไวเข้าน้องเปิดของดี |
| เปลื้องภูษาผ้าสะไบอย่าให้เหลือ |
ชมผิวเนื้อนวลนางสำอางศรี |
| ให้เห็นเต็มดวงตาพี่ยาที ! |
เร็วหน่อยพี่อยากชมให้สมปอง” |
| พอวาจาลามกตกจากโอษฐ์ |
แสยงโสตผู้ฟังสิ้นทั้งผอง |
| ต่างตะลึงลานลนชักขนพอง |
เพราะเป็นของอุกอาจอุจาดครัน |
| เกิดเรรวนป่วนปั่นไหวหวั่นวุ่น |
บางท่านขุ่นแค้นเหลือตัวเนื้อสั่น |
| เอามือคลำด้ามกะบี่ยักยี่ยักยัน |
ทำดังนั้นโกรธเหมือนค่อยเคลื่อนคลาย |
| ทุศศาสน์ผู้ใจพาลปานพระพี่ |
ฟังวจีทุรโยธน์ผู้โหดร้าย |
| ตรงเข้ายึดเยื้อแย่งเครื่องแต่งกาย |
ตามพี่ชายบัญชาไม่ช้าที |
| แสนสงสารเท๎ราปทีนารีนาถ |
ให้หวั่นหวาดพระกมลเสือกสนหนี |
| นางขอความช่วยเหลือเอื้ออารี |
จากท่านที่นั่งดูทุกผู้ไป |
| “ข้าแต่ท่านหัวหน้าเจ้าขา ! ท่าน |
โปรดสงสารข้าน้อย, ปล่อยไฉน |
| ท่านก็มีภรรยาธิดา, ไย |
จึงปล่อยให้สตรีผู้มีธรรม |
| ถูกข่มเหงหยาบช้าต่อหน้าท่าน |
ด้วยอาการหินชาติอุบาทว์ล้ำ |
| จะนิ่งอยู่ดูใจให้เขาทำ |
ทรกรรมแก่สตรีนี้หรือไร? |
| ประทานโทษกรุณาตูข้าด้วย |
พระเจ้าช่วยเถิดเจ้าข้า ! ขออย่าให้ |
| ข้าเจ้ารับอับอายร้ายสุดใจ |
ท่านนิ่งได้หรือเจ้าขา ? โปรดปราณี” |
| ต่อนี้เงียบเหงาอยู่สักครู่หนึ่ง |
พระนางจึงกล่าวซ้ำคำฉะนี้ |
| “โอ้! ไฉนนิ่งอยู่, ท่านผู้ดี |
หรือไม่มีท่านผู้ใดใครสักคน |
| จะเอ็นดูชูหัตถ์ขึนปัดป้อง |
เพื่อคุ้มครองกิตติศักดิ์อัครผล |
| แห่งสตรีอาภัพผู้อับจน |
ซึ่งหามลทินใดมิได้เลย |
| โอ้! อำนาจชาติกุรุที่กุก่อง |
โอ้! เกียรติของภารตปรากฏเผย |
| ตลอดหล้าปรารมภ์แต่ชมเชย |
ยังไม่เคยขาดลือระบือนาม |
| บัดนี้ศูนย์สิ้นแท้แน่ละหรือ? |
กษัตริย์ผู้ตรูชื่อลือสนาม |
| เลิกเป็นนักรบร่นย่นสงคราม |
ปล่อยให้ทรามเสื่อมชื่อหมดหรือไร” |
| จึงพากันนิ่งได้ไม่อุจาด |
หรืออยากมองของประหลาด, ไม่หวาดไหว- |
| ต่ออธรรมทุจจริต โอ้! จิตต์ใจ |
จักนิ่งได้หรือท่านวิจารณ์ดู” |
| พระภิษม์ฟังคั่งแค้นด้วยแสนโกรธ |
เหลือพิโรธรั้งใจแทบไม่อยู่ |
| โท๎รณพราหมณ์ฮึดฮัดกำหมัดชู |
ดังจะจู่หยักรั้งเข้าสังเวียน |
| วิทูรโอดครวญช่วยงงงวยอยู่, |
พระภิมผู้พระกนิษฐ์ยุธิษเฐียร |
| แกว่งคทาด่าก้องห้องมนเทียร |
ศาบานตั้งหวังเพียรมิเว้นวาย |
| ขอกินเลือดทุศศาสน์ผู้ชาติเขลา |
ขอตีเข่าทุรโยธน์ผู้โหดร้าย |
| ให้ย่อยยับด้วยคทาก่อนหน้าตาย |
เพื่อแก้อายแห่งเจ้าเท๎ราปที |
| ทุรโยธน์เห็นคนอลหม่าน |
ต่างรำคาญเคืองขัดเรื่องบัดสี |
| กลับเหิมฮึกคึกใจไขวจี |
แก่ธรรมบุตรโดยที่ตนมีชัย |
| “เธอผู้ซื่อถือสัตย์จงตรัสชี้ |
ให้ผู้ที่พิศวงสิ้นสงสัย |
| เธอเสียทรัพย์ทุกสิ่งจริงหรือไร? |
เสียเวียงชัย, เสียน้อง, ตัวของเธอ |
| เสียทั้งพระมหิษีผู้มียศ |
แก่เราหมดหรือไฉนอย่าไพล่เผลอ |
| บอกเขาหน่อยเพื่อกันฝันละเมอ |
แห่งผู้เซ่อเซอะสิ้นซึ่งคำนินทา” |
| ยุธิษเฐียรก้มหน้าไม่กล้าตอบ |
พระกรรณชอบชูคอหัวร่อร่า |
| แต่พระภิษม์เนตรช้ำหล่อน้ำตา |
ไม่พูดจาทัดทานประการใด |
| เป็นเวลาสายัณห์ตะวันอ่อน |
รังสีรอนโรยแรมไม่แจ่มใส |
| วิหคเหิรหารังสะพรั่งไป |
นภาลัยแดงดีดังสีคำ |
| พราหมณ์ทั้งหลายร่ายเวทตามเพศไสย |
เมื่อสมัยสนธยาเวลาค่ำ |
| ธฤตราษฎร์บิตุรงค์ผู้ทรงธรรม |
พระทัยสำราญรื่นชื่นกมล |
| ทรงสดับลางร้ายข้างภายนอก |
หมาจิ้งจอกหอนร้องน่าพองขน |
| ตกพระทัยไหวหวั่นพรั่นสกนธ์ |
ณบัดดลภูบดินทร์ยินวิทูร |
| กะหืดกะหอบทูลคดีที่สลด |
เรื่องโอรสภูเบนทร์นเรนทร์สูร |
| ได้ก่อบาปหยาบช้าเกิดอาดูร |
ตามเค้ามูลมีมาสารพัน |
| กษัตรย์บอดทอดถอนฤทัยท่าน |
พระโองการเสียงเบากะเส่าสั่น |
| “อ้ายลูกบาปหยาบช้าใจอาธรรม์ |
มันทำฉันให้ตรมระทมทรวง |
| ดูเถิดก่อความอายให้ขายหน้า |
ถึงราชาบัญจาลและหลานหลวง |
| มันแกล้งทำอรทัยให้ระลวง |
เป็นการล่วงเกินเจ้าเท๎ราปที |
| ผู้ทรงคุณบริสุทธิ์งามผุดผ่อง |
ทำให้ต้องลางร้ายทำลายศรี |
| ขอไหว้ไท้เทวดาอย่าให้มี |
ความกลีลุกลามขึ้นตามลาง” |
| โปรดให้นำกฤษณาเข้ามาเฝ้า |
พระตรัสเล้าโลมใจให้ใสสร่าง |
| “โอ้! พระหลานรักยิ่งผู้มิ่งนาง |
จงเบาบางเดือดดาลสงสารลุง |
| บุตรของลุงเลวทรามทำหยามหยาบ |
พอลุงทราบสงสารดาลสะดุ้ง |
| ลุงจักเข้าช่วยเหลือเอื้ออำรุง |
พระหลานจุ่งยกให้อภัยมัน |
| ขออย่าให้เทวทัณฑ์ฉกรรจ์กาจ |
ด้วยอำนาจพระเป็นเจ้าเนาสวรรค์ |
| ลงกระหม่อมมันผู้ลบหลู่ธรรม์ |
จงถือขันตีเถิดประเสริฐดี |
| ปรารถนาสิ่งไร ? ลุงใคร่ถาม |
จะให้ตามปรารถนามารศรี |
| ฝ่ายว่าองค์นงเยาว์เท๎ราปที |
น้อมโมฬีบรรยายถวายชัย |
| “ขอพระองค์ทรงคุณการุณย์เลิศ |
จงกอบเกิดความสุขทุกสมัย |
| จงโปรดให้ภัสดาข้าเป็นไทย” |
สมเด็จไท้ธฤตราษฎร์ประสาทพลัน |
| ทรงให้พรเท๎ราปทีครั้งที่สอง |
นางสนองทรงเดชขอเขตต์ขัณฑ์ |
| พร้อมเสนาอาวุธยุทธภัณฑ์ |
พระทรงธรรม์อนุญาตประสาทพร |
| “โอ้! ที่หลานร้องขอไม่พอโทษ |
ที่ทุรโยธน์ทำไว้ไม่หลุดถอน |
| ลุงให้พรครั้งที่สามแก่งามงอน |
เชิญบังอรเลือกขอให้พอใจ” |
| นางฟังราชโองการพระผ่านเผ้า |
จึงน้อมเกล้าชี้แจงแถลงไข |
| ‘ข้าแต่องค์ภูบดินทร์ปิ่นไผท |
ข้าเกิดในวงศ์กษัตริย์จรัสนาม |
| จักไม่ขอเกินควรรบกวนไท้ |
ตามที่ได้กรุณาคราที่สาม |
| เป็นการขอจู้จี้ดังชีพราหมณ์ |
จะเกินงามเกินร่มพระสมภาร” |
| จงโปรดให้ภ๎ราดาทั้งห้าเจ้า |
ได้คืนเข้าแดนดินถิ่นสถาน |
| พร้อมพหลพลนิกรดังก่อนกาล |
พระภูบาลค่อยเบาเศร้าพระทัย |
| พอปาณฑพจากไปมิได้ช้า |
พระภ๎ราดาทุรโยธน์โหดนิสสัย |
| ไม่ผาสุกทุกข์ถมระทมใจ |
ขึ้นเฝ้าไทบิตุเรศเทวษครวญ |
| ทูลตัดพ้อบิตุรงค์ผู้ทรงศักดิ์ |
สะอื้นฮัก! โหยร่ำทรงกำสรวล |
| “โอ้! พระองค์ทรงชัยพระไม่ควร |
ที่จะด่วนเสือกไสพวกไพรี |
| เหมือนปล่อยเสือเข้าป่าน่าวิตก |
คงเวียนวกรบพุ่งถึงกรุงศรี |
| เขาเกรียงไกรในวุฒิยุทธวิธี |
เราคงปี้ป่นแท้เป็นแน่นอน |
| ฉะนั้นจึงเลี่ยงท้าสะกาเขา |
ใครแพ้เอาเมืองกันไม่ผันผ่อน |
| เขาแพ้, แต่ภูบาลประทานพร |
คืนนครให้เขาน่าเศร้าใจ |
| ถ้าฝ่ายเราแพ้ลงคงพินาศ |
ใครจะอาจหยิบยื่นมาคืนให้ |
| เขาก็จักข่มขี่เพราะมีชัย |
ครองกรุงไกรหัสดินนั่งกินเมือง |
| ซึ่งเขากล้าแข่งขันพะนันนี้ |
เพราะหวังมีอำนาจได้ปราชญ์เปรื่อง |
| อยากได้รัฐหัสดินบุรินทร์เรือง |
ไม่ต้องเปลืองรี้พลประจญชัย |
| แม้ไม่รบด้วยสกาในครานี้ |
ก็ต้องมีสงครามลุกลามใหญ่ |
| กำลังเราอ่อนแอมาแต่ไร |
จะสู้ได้ก็สะกาท้าพะนัน |
| จงโปรดเกล้าอนุญาตข้าบาทอีก |
เพื่อเลี่ยงหลีกยุทธภัยน่าไหวหวั่น |
| เอาฝีมือเชิงสะกาเข้าว่ากัน |
เล่นแข่งขันเอาสีมาอาณาจักร |
| ใครแพ้ต้องจรไปอยู่ไพรสัณฑ์ |
สิบสองพรรษาออกนอกสำนัก |
| แล้วจะต้องส้อนเร้นไม่เปนหลัก |
มิให้ใครพบพักตร์อีกหนึ่งปี |
| แม้ข้าบาทแพ้เขาจะเข้าป่า |
ภาวนาธรรมถือเป็นฤๅษี |
| ไม่ต้องรบร้อนราษฎร์ขาดไมตรี |
ด้วยจิตต์มีกรุณาประชากร” |
| ธฤตราษฎร์ฟังพจน์โอรสรัก |
ทูลชี้ชักชวนให้พระทัยอ่อน |
| ตรัสว่า “กรรมๆ! แท้ เป็นแน่นอน |
เหลือจะสอนเหลือจะสั่งน่าคลั่งใจ |
| ลูกก็หาญหลานก็หันเข้าขันแข่ง |
เหลือจะแบ่งจิตต์ผันตามมันได้ |
| ทำเนาเถิดตัวข้าไม่ว่าใคร |
ภวไนยเยื้องย่างเข้าปรางทอง |
| ทุรโยธน์พร้อมพระศกุนิ |
ปรึกษาตริตรึกไตรเห็นได้ช่อง |
| จึงส่งทูตคลาไคลด้วยใจปอง |
ชวนพระน้องภ๎ราดาท้าพะนัน |
| ฝ่ายพระองค์ทรงฤทธิ์ยุธิษเฐียร |
พระทัยเพียรผูกแค้นแสนกระสัน |
| จะกู้ชัยฝ่ายเดียวขับเคี่ยวกัน |
พระทรงธรรม์มิได้แคลงระแวงกล |
| พระมารดามหิษีและพี่น้อง |
อำมาตย์ผองทูลทัดก็ขัดสน |
| จำเห็นพร้อมยอมอ่อนตามผ่อนปรน |
เป็นด้วยผลกรรมสร้างแต่ปางบรรพ์ |
| เสด็จยังหัสดินบุรินทร์รัตน์ |
ตามอาณัติสัญญาที่ว่านั้น |
| พร้อมอำมาตย์กลาดกลุ้มประชุมกัน |
ดูสององค์ทรงธรรม์พะนันเมือง |
| ศกุนิแทนพระทุรโยธน์ |
โสดต่อโสดฝีมือล้วนลือเลื่อง |
| ยุธิษเฐียรโชคร้ายระคายเคือง |
ไม่กระเตื้องขึ้นหน้ามาแต่ไร |
| เพราะถูกลูกบาศก์ลวงถ่วงโลหะ |
หมดที่จะผันแปรคิดแก้ไข |
| เธอไม่ทราบเหตุการณ์สถานใด |
ยิ่งทอดไปก็ยิ่งยับอัประมาณ |
| ที่สุดทรงพ่ายแพ้เหลือแก้ไข |
พวกที่ใจซื่อตรงก็สงสาร |
| น้ำเนตรหลั่งดังเลือดด้วยเดือดดาล |
เพราะรู้การณ์แต่ไม่กล้าพูดจาไป |
| พวกที่ใจอำมหิดคิดประจบ |
ต่างก็ตบหัตถ์ลั่นสนั่นไหว |
| ฝ่ายปาณฑพภ๎ราดาทั้งห้าไท |
ไม่หวาดไหวหวั่นคิดในกิจการณ์ |
| จึงอำลาญาติวงศ์ทรงประเวศ |
เนรเทศจากบุรินทร์ถิ่นสถาน |
| พร้อมพระราชเทวีศรีสคราญ |
คือนงพาลกฤษณาผู้ยาใจ |
