แม่กน
๏ อักษร ๔๔ ประสมสระแจกแม่ ก กา ทั้งผันด้วยไม้ ่ ้ ๊ ๋ ก็ยังหาภอใช้คำภาษาไทยไม่ ต้องคิดประสมสระเปนแม่ กน กง กก กด กบ กม เกย แจกเรียงตัวไปตามลำดับ แล้วผันด้วยไม้ ่ ้ ๊ ๋ ในแม่ กน กง กม เกย ที่จะผันได้ ประสมคำใช้ต่อไป แลตัวสกดนั้น ถ้าจะว่าย่อ ๆ พอสำเนียงใช้ในภาษาไทย ก็ให้กำหนดจำแต่ย่อดังนี้ก่อน คือ กน สกด น กง สกด ง กก สกด ก กด สกด ด กบ สกด บ กม สกด ม เกย สกด ย ว อ เท่านี้ ภอใช้สกดในคำภาษาไทย ที่ตัวสกดมีต่างออกไปนั้น เพื่อจะใช้สกดให้ต้องกับคำภาษาอื่น คือภาษามคธเปนต้น จะแจกไว้ในสังโยคพิธาน ข้างน่าต่อไป ๚ะ
----------------------------
๏ อักษรสูง ๑๑ แจกในแม่กนดังนี้ ๚ะ
๏ ขน ขัน ขาน ขิน ขีน ขึน ขืน ขุน ขูน เขน แขน โขน ขอน ขวน เขียน เขือน เขิน เขอน ๚ะ
๏ ฃน ฃัน ฃาน ฃิน ฃีน ฃึน ฃืน ฃุน ฃูน เฃน แฃน โฃน ฃอน ฃวน เฃียน เฃือน เฃิน เฃอน ๚ะ
๏ ฉน ฉัน ฉาน ฉิน ฉีน ฉึน ฉืน ฉุน ฉูน เฉน แฉน โฉน ฉอน ฉวน เฉียน เฉือน เฉิน เฉอน ๚ะ
๏ ฐน ฐัน ฐาน ฐิน ฐีน ฐึน ฐืน ฐุน ฐูน เฐน แฐน โฐน ฐอน ฐวน เฐียน เฐือน เฐิน เฐอน ๚ะ
๏ ถน ถัน ถาน ถิน ถีน ถึน ถืน ถุน ถูน เถน แถน โถน ถอน ถวน เถียน เถือน เถิน เถอน ๚ะ
๏ ผน ผัน ผาน ผิน ผีน ผึน ผืน ผุน ผูน เผน แผน โผน ผอน ผวน เผียน เผือน เผิน เผอน ๚ะ
๏ ฝน ฝัน ฝาน ฝิน ฝีน ฝึน ฝืน ฝุน ฝูน เฝน แฝน โฝน ฝอน ฝวน เฝียน เฝือน เฝิน เฝอน ๚ะ
๏ ศน ศัน ศาน ศิน ศีน ศึน ศืน ศุน ศูน เศน แศน โศน ศอน ศวน เศียน เศือน เศิน เศอน ๚ะ
๏ ษน ษัน ษาน ษิน ษีน ษึน ษืน ษุน ษูน เษน แษน โษน ษอน ษวน เษียน เษือน เษิน เษอน ๚ะ
๏ สน สัน สาน สิน สีน สึน สืน สุน สูน เสน แสน โสน สอน สวน เสียน เสือน เสิน เสอน ๚ะ
๏ หน หัน หาน หิน หีน หึน หืน หุน หูน เหน แหน โหน หอน หวน เหียน เหือน เหิน เหอน ๚ะ
----------------------------
๏ ผันด้วยไม้ ่ ้ เปน ๓ คำดังนี้ ๚ะ
๏ ขน ข้นข่น ขัน ขั้นขั่น ขาน ข้านข่าน ขิน ขิ้นขิ่น
ขีน ขี้นขี่น ขึน ขึ้นขึ่น ขืน ขื้นขื่น ขุน ขุ้นขุ่น
ขูน ขู้นขู่น เขน เข้นเข่น แขน แข้นแข่น โขน โข้นโข่น
ขอน ข้อนข่อน ขวน ข้วนข่วน เขียน เขี้ยนเขี่ยน
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
๏ ยังมี ๑๐ อักษร ผันอย่างนี้เหมือนกัน ๚ะ
----------------------------
๏ อักษรกลาง ๙ ตัวแจกในแม่ กน ดังนี้ ๚ะ
๏ กน กัน กาน กิน กีน กึน กืน กุน กูน เกน แกน โกน กอน กวน เกียน เกือน เกิน เกอน ๚ะ
๏ จน จัน จาน จิน จีน จึน จืน จุน จูน เจน แจน โจน จอน จวน เจียน เจือน เจิน เจอน ๚ะ
๏ ฎน ฎัน ฎาน ฎิน ฎีน ฎึน ฎืน ฎุน ฎูน เฎน แฎน โฎน ฎอน ฎวน เฎียน เฎือน เฎิน เฎอน ๚ะ
๏ ฏน ฏัน ฏาน ฏิน ฏีน ฏึน ฏืน ฏุน ฏูน เฏน แฏน โฏน ฏอน ฏวน เฏียน เฏือน เฏิน เฏอน ๚ะ
๏ ดน ดัน ดาน ดิน ดีน ดึน ดืน ดุน ดูน เดน แดน โดน ดอน ดวน เดียน เดือน เดิน เดอน ๚ะ
๏ ตน ตัน ตาน ติน ตีน ตึน ตืน ตุน ตูน เตน แตน โตน ตอน ตวน เตียน เตือน เติน เตอน ๚ะ
๏ บน บัน บาน บิน บีน บึน บืน บุน บูน เบน แบน โบน บอน บวน เบียน เบือน เบิน เบอน ๚ะ
๏ ปน ปัน ปาน ปิน ปีน ปึน ปืน ปุน ปูน เปน แปน โปน ปอน ปวน เปียน เปือน เปิน เปอน ๚ะ
๏ อน อัน อาน อิน อีน อึน อืน อุน อูน เอน แอน โอน ออน อวน เอียน เอือน เอิน เออน ๚ะ
----------------------------
๏ ผันด้วยไม้ ่ ้ ๊ ๋ เปน ๕ คำดังนี้ ๚ะ
๏ กนก่น ก้น ก๊น ก๋น กันกั่น กั้น กั๊น กั๋น
กาน ก่าน ก้าน ก๊าน ก๋าน กินกิ่น กิ้น กิ๊น กิ๋น
กีน กี่น กี้น กี๊น กี๋น กึน กึ่น กึ้น กึ๊น กึ๋น
กืน กื่น กื้น กื๊น กื๋น กุน กุ่น กุ้น กุ๊น กุ๋น
กูน กู่น กู้น กู๊น กู๋น เกน เก่น เก้น เก๊น เก๋น
แกน แก่น แก้น แก๊น แก๋น โกน โก่น โก้น โก๊น โก๋น
กอน ก่อน ก้อน ก๊อน ก๋อน กวน ก่วน ก้วน ก๊วน ก๋วน
เกียน เกี่ยน เกี้ยน เกียน เกียน เกือน เกื่อน เกื้อน เกือน เกือน
เกิน เกิ่น เกี้น เกิน เกิน เกอน เก่อน เก้อน เก๊อน เก๋อน
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
๏ ยังมีอีก ๘ อักษร ผันอย่างนี้เหมือนกัน ๚ะ
----------------------------
อักษรต่ำ ๒๔ ตัว แจกในแม่ กน ดังนี้ ๚ะ
๏ คน คัน คาน คิน คีน คึน คืน คุน คูน เคน แคน โคน คอน ควน เคียน เคือน เคิน เคอน ๚ะ
๏ ฅน ฅัน ฅาน ฅิน ฅีน ฅึน ฅืน ฅุน ฅูน เฅน แฅน โฅน ฅอน ฅวน เฅียน เฅือน เฅิน เฅอน ๚ะ
๏ ฆน ฆัน ฆาน ฆิน ฆีน ฆึน ฆืน ฆุน ฆูน เฆน แฆน โฆน ฆอน ฆวน เฆียน เฆือน เฆิน เฆอน ๚ะ
๏ งน งัน งาน งิน งีน งึน งืน งุน งูน เงน แงน โงน งอน งวน เงียน เงือน เงิน เงอน ๚ะ
๏ ชน ชัน ชาน ชิน ชีน ชึน ชืน ชุน ชูน เชน แชน โชน ชอน ชวน เชียน เชือน เชิน เชอน ๚ะ
๏ ซน ซัน ซาน ซิน ซีน ซึน ซืน ซุน ซูน เซน แซน โซน ซอน ซวน เซียน เซือน เซิน เซอน ๚ะ
๏ ฌน ฌัน ฌาน ฌิน ฌีน ฌึน ฌืน ฌุน ฌูน เฌน แฌน โฌน ฌอน ฌวน เฌียน เฌือน เฌิน เฌอน ๚ะ
๏ ญน ญัน ญาน ญิน ญีน ญึน ญืน ญุน ญูน เญน แญน โญน ญอน ญวน เญียน เญือน เญิน เญอน ๚ะ
๏ ฑน ฑัน ฑาน ฑิน ฑีน ฑึน ฑืน ฑุน ฑูน เฑน แฑน โฑน ฑอน ฑวน เฑียน เฑือน เฑิน เฑอน ๚ะ
๏ ฒน ฒัน ฒาน ฒิน ฒีน ฒึน ฒืน ฒุน ฒูน เฒน แฒน โฒน ฒอน ฒวน เฒียน เฒือน เฒิน เฒอน ๚ะ
๏ ณน ณัน ณาน ณิน ณีน ณึน ณืน ณุน ณูน เณน แณน โณน ณอน ณวน เณียน เณือน เณิน เณอน ๚ะ
๏ ทน ทัน ทาน ทิน ทีน ทึน ทืน ทุน ทูน เทน แทน โทน ทอน ทวน เทียน เทือน เทิน เทอน ๚ะ
๏ ธน ธัน ธาน ธิน ธีน ธึน ธืน ธุน ธูน เธน แธน โธน ธอน ธวน เธียน เธือน เธิน เธอน ๚ะ
๏ นน นัน นาน นิน นีน นึน นืน นุน นูน เนน แนน โนน นอน นวน เนียน เนือน เนิน เนอน ๚ะ
๏ พน พัน พาน พิน พีน พึน พืน พุน พูน เพน แพน โพน พอน พวน เพียน เพือน เพิน เพอน ๚ะ
๏ ฟน ฟัน ฟาน ฟิน ฟีน ฟึน ฟืน ฟุน ฟูน เฟน แฟน โฟน ฟอน ฟวน เฟียน เฟือน เฟิน เฟอน ๚ะ
๏ ภน ภัน ภาน ภิน ภีน ภึน ภืน ภุน ภูน เภน แภน โภน ภอน ภวน เภียน เภือน เภิน เภอน ๚ะ
๏ มน มัน มาน มิน มีน มึน มืน มุน มูน เมน แมน โมน มอน มวน เมียน เมือน เมิน เมอน ๚ะ
๏ ยน ยัน ยาน ยิน ยีน ยึน ยืน ยุน ยูน เยน แยน โยน ยอน ยวน เยียน เยือน เยิน เยอน ๚ะ
๏ รน รัน ราน ริน รีน รึน รืน รุน รูน เรน แรน โรน รอน รวน เรียน เรือน เริน เรอน ๚ะ
๏ ลน ลัน ลาน ลิน ลีน ลึน ลืน ลุน ลูน เลน แลน โลน ลอน ลวน เลียน เลือน เลิน เลอน ๚ะ
๏ วน วัน วาน วิน วีน วึน วืน วุน วูน เวน แวน โวน วอน ววน เวียน เวือน เวิน เวอน ๚ะ
๏ ฬน ฬัน ฬาน ฬิน ฬีน ฬึน ฬืน ฬุน ฬูน เฬน แฬน โฬน ฬอน ฬวน เฬียน เฬือน เฬิน เฬอน ๚ะ
๏ ฮน ฮัน ฮาน ฮิน ฮีน ฮึน ฮืน ฮุน ฮูน เฮน แฮน โฮน ฮอน ฮวน เฮียน เฮือน เฮิน เฮอน ๚ะ
----------------------------
๏ ผันด้วยไม้ ่ ้ เปน ๓ ดังนี้ ๚ะ
๏ คน ค่น ค้น คัน คั่น คั้น คาน ค่าน ค้าน คิน คิ่น คิ้น
คีน คี่น คี้น คึน คึ่น คื้น คืน คื่น คื้น คุน คุ่น คุ้น
คูน คู่น คู้น เคน เค่น เค้น แคน แค่น แค้น โคน โค่น โค้น
คอน ค่อน ค้อน ควน ค่วน ค้วน เคียน เคี่ยน เคี้ยน
เคือน เคื่อน เคื้อน เคิน เคิ่น เคิ้น เคอน เค่อน เค้อน
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
๏ ยังอีก ๒๓ อักษร ผันอย่างนี้เหมือนกัน ๚ะ
----------------------------
๏ อักษรใช้สกดในแม่กน ๖ คือ ญ ณ น ร ล ฬ
----------------------------
๏ ต่อนี้ไปคำกลอนสำหรับอ่านเทียบในแม่กน ๚ะ
๏ สุรางคนางค์ ๒๘ ๏ ขึ้นใหม่ในกน ก กาว่าปน ระคนกันไป ๏ เอนดูภูธร มานอนในไพร มณฑลต้นไทร แทนไพชยนต์สฐาน ๏ ส่วนสุมาลี วันทาสามี เทวีอยู่งาน เฝ้าอยู่ดูแล เหมือนแต่ก่อนกาล ให้พระภูบาล สำราญวิญญา ๚ะ
๏ พระชวนนวนนอน เขนใจไม้ขอน เหมือนหมอนแม่นา ภูธรสอนมนต์ ให้บ่นภาวนา เย็นค่ำร่ำว่า กันป่าไภยพาล ๚ะ
๏ วันนั้นจันทร มีดารากร เปนบริวาร เหนสิ้นดินฟ้า ในป่าท่าธาร มาลีคลี่บาน ใบก้านอรชร ๚ะ
๏ เย็นฉ่ำน้ำฟ้า ชื่นชะผะกา วายุพาขจร สาระพรรณ์จันอิน รื่นกลิ่นเกสร แตนต่อคล้อร่อน ว้าว่อนเวียนระวัน ๚ะ
๏ จันทราคลาเคลื่อน กระเวนไพรไก่เถื่อน เดือนเพื่อนขานขัน ปู่เจ้าเขาเขิน กู่เกริ่นหากัน สินธุพุลั่น ครื้นครั่นหวั่นไหว ๚ะ
๏ พระฟื้นตื่นนอน ไกลพระนคร สะท้อนถอนฤไทย เช้าตรู่สุริยน ขึ้นพ้นเมรุไกร มีกำม์จำไป ในป่าอารัญ ๚ะ
๏ จบแม่กนเท่านี้ ๚ะ
----------------------------
