บานพแนก
๏ ศุภมัสดุ ลุศักราช ๑๒๔๔ ดุรงคสังวัจฉะระ อาสยุชมาศ ชุษณปักษเตระสี ดิถีพุฒวาร บริเฉทกาลกําหนด พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จออกณพระที่นั่งจักรกรีมหาปราสาท พระเจ้าน้องยาเธอพระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กราบบังคมทูลพระกรุณาว่าแบบสอนหนังสือไทย ที่ ๑ บูลบทบรรพกิจ ที่ ๒ วาหนิตินิกร ที่ ๓ อักษร ประโยค ที่ ๔ สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ ที่ ๕ พิศาลการันต์ รวม ๕ เรื่อง ซึ่งพระยาศรีสุนทรโวหาร คิคจัดเรียบเรียงขึ้นไว้นั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตีพิมพ์ในโรงพิมพ์หลวง ๒๐๐๐ ฉบับ ตั้งแต่ณวันพุทธเดือนยี่แรมสองค่ำ ปีมะแมตรีศก ศักราช ๑๒๓๓ ได้จ่ายใช้ราชการในกรุง แลจ่ายไปหัวเมืองบ้าง บัดนี้หนังสือแบบสอนนั้นก็จวนหมดสิ้นแล้ว ข้าพระพุทธเจ้าขอรับพระราชทานพระบรมราชานุญาต เพื่อจะได้ตีพิมพ์หนังสือฉบับสอนเพิ่มเติมขึ้นไว้ ให้ภอแก่คนที่จะเล่าเรียนต่อไป จึ่งมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ทรงอนุญาต พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร ได้ให้หลวงอินทรมนตรี ลงพิมพ์หนังสือแบบสอนครั้งนี้ ๑๐๐๐ ฉบับ ที่โรงพิมพ์หลวงอินทรมนตรี แต่ณวันศุกร์เดือนสิบเอ็ดขึ้นสิบห้าค่ำ ปีมะเมียจัตวาศก ศักราช ๑๒๔๔ ๚ะ
“บานพแนกเดิมดั่งนี้”
๏ ศุภมัสดุ ลุศักราช ๑๒๓๓ เอฬกะสังวัจฉระ มฤคศิรมาศกาฬปักษ์ ทุติยดิถีพุฒวารบริเฉท กาลกำหนด พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระที่นั่งเก๋งราชฤๅดี พระบรมราชวงษานุวงษ์ แลข้าราชการ เฝ้าเบื้องบาท บงกชมาศโดยลำดับ พระเจ้าราชวรวงษเธอ กรมหมื่นอักษรสาสนโสภณ ได้นำต้นฉบับแบบสอนหนังสือไทย ที่ ๑ ชื่อมูลบทบรรพกิจ ที่ ๒ ชื่อวาหนิติ์นิกร ที่ ๓ ชื่ออักษรประโยค ที่ ๔ ชื่อสังโยคพิธาน ที่ ๕ ชื่อพิศาลการันต์ ๕ เรื่องนี้ขึ้นทูลเกล้า ฯ ถวาย จึ่งได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯ ให้พระเจ้าราชวรวงษเธอ กรมหมื่นอักษรสาสนโสภณ ลงพิมพ์ที่โรงพิมพ์หลวง ในพระบรมมหาราชวัง ๒๐๐๐ ฉะบับ เพื่อไว้สำหรับเปนแบบ ให้กุลบุตรศึกษาเล่าเรียนหนังสือไทย เปนเครื่องเรืองปัญญา ให้ได้ความฉลาดรู้ใช้อักษรแลไม้เอกโท ให้ถูกถ้วนชำนาญชัดเจนกว้างขวาง เปนคุณแก่ราชการสืบไป ๚ะ
๏ แบบสอนในโรงสกูลหลวง ๕ เรื่อง ๚ะ
ที่ ๑ มูลบทบรรพกิจ
ที่ ๒ วาหนิตินิกร
ที่ ๓ อักษรประโยค
ที่ ๔ สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์
ที่ ๕ พิศาลการันต์
๏ ชื่อตัวอักษรนี้ซ้ำกัน ๚ะ
ข ข้อง
ฃ เฃตร
ค คิด
ฅ กัณฐา
ฆ ระฆัง
ช ชื่อ
ฌ ฌาน
ญ ญาติ
ฎ ชะฎา
ฏ รกชัฏ
ฐ สัณฐาน
ฑ ไพรฑูริย
ฒ เจริญ
ณ คุณ
ด เดช
ต ตรา
ถ ถวิล
ท ท่าน
ธ เธอ
น นิล
พ พิณ
ภ ภรรยา
ย ยินยล
ร รักษา
ล วิลาศ
ฬ บาฬี
