- คำนำ
- แจ้งความพิมพ์ครั้งที่ ๒
- กลอนดอกสร้อย ‘รำพึงในป่าช้า’
- กลอนสุภาพ ‘ความรัก’
- กลอนสุภาพ ‘มนุษย์เรา มีดีที่ตรงไหน ?’
- กลอนสุภาพ อธิบาย ‘สนฺตุฏฐี ปรมํ ธนํ’
- กลอนสุภาพ อธิบาย ‘อุฏฺาตา วินฺทเต ธนํ’
- กลอนสุภาพ ‘พ่อแม่รังแกฉัน’
- กลอนสุภาพ ‘หญิงไทย’
- ลิลิตดั้น มาตาปิตุคุณคาถาบรรยาย
- ลิลิตดั้น สดุดีบ้านบางระจัน
- ลิลิตสุภาพ สดุดีพระราชบัญญัติประถมศึกษา
- โคลงดั้นวิวิธมาลี อธิบาย ‘อตฺตาหิ อตฺตโน นาโถ’
- คำกาพย์ เรื่องพระศิวประติมา
- คำฉันท์ สามัคคีบรรยาย
- คำฉันท์ ยอเกียรติชาวนครราชสีมา
- คำฉันท์ เทวธรรมบรรยาย
- คำอธิบายศัพท์
แจ้งความพิมพ์ครั้งที่ ๒
ในการพิมพ์ครั้งที่ ๒ นี้ ได้พยายามแก้สิ่งที่ผิดซึ่งบอกไว้ในใบแก้คำผิดก็ดี ที่พบปะภายหลังก็ดี ให้ถูกต้องบริบูรณ์ขึ้นอีก และคำอธิบายศัพท์ที่พิมพ์เพิ่มเติมไว้ในต้นเล่มหนังสือนั้น ก็ได้นำไปบรรจุบวกเข้าในแผนกคำอธิบายโดยเรียบร้อย แต่ก็ยังไม่ไว้ใจว่าพิมพ์คราวนี้จะถูกต้องที่เดียว เพราะอาจจะเกิดความพลั้งเผลอผิดพลาดขึ้นอกีก็ได้ เมื่อพบปะขึ้นภายหลังก็จะได้บอกแก้ให้ทราบต่อไป
อนึ่ง การเรียงลำดับคำประพันธ์ในการพิมพ์ครั้งแรก ข้าพเจ้าเรียงตามตำราฉันทลักษณะ คือ โคลง, ฉันท์, กาพย์, กลอน แต่มีบางท่านแนะนำว่า กลอนเป็นของง่าย และรู้กันแพร่หลายทั่วไป ควรจะเรียงไว้ก่อน แล้วก็เรียงลำดับให้ค่อยยากขึ้นไป จนถึงฉันท์ซึ่งยากที่สุด, เพื่อจะได้สะดวกแก่การสอน. ข้าพเจ้าเห็นด้วยในการพิมพ์ครั้งที่ ๒ นี้ จึงจัดลำดับใหม่ คือเอาพวกคำกลอนขึ้นต้น ต่อไปลิลิต คือ โคลงและร่าย, แล้วต่อไปถึงกาพย์, และเอาฉันท์ซึ่งเป็นของยากที่สุดไปไว้สุดท้าย เพื่อสะดวกแก่วิธีสอนดังกล่าวแล้ว
ทั้งนี้อาจจะทำให้ผู้มีหนังสือพิมพ์ครั้งแรกร้อนใจถึงแก่จะต้องซื้อใหม่ก็ได้ แต่ข้าพเจ้าขอแนะนำว่าไม่ควรต้องซื้อใหม่เพราะถ้อยคำสำนวนเหมือนกันหมด เพียงแต่เปลี่ยนลำดับชะนิดคำประพันธ์เท่านั้น ถ้าเราหมายเลขลำดับเสียให้ตรงกับพิมพ์ครั้งใหม่ ก็ใช้ได้เช่นเดียวกัน
หวังว่าท่านผู้ใช้คงกรุณาดุจคราวก่อนอีก คือพบปะคำผิดโปรดจดส่งไปยังข้าพเจ้า เพื่อจะบอกแก้ไขให้เป็นประโยชน์ทั่ว ๆ กัน.
พระยาอุปกิตศิลปสาร
วันที่ ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๓