วันที่ ๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ ดร

​วันที่ ๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๑

ทูล สมเด็จกรมพระนริศ ฯ

เรื่องเพลงยาวเก่าที่หม่อมฉันทูลว่าหม่อมฉันกำลังตรวจอยู่นั้น ยิ่งตรวจไปยิ่งหูผึ่ง พบเพลงยาวแปลก ๆ อิกมาก คัดมาถวายทอดพระเนตรกับจดหมายฉบับนี้ชุด ๑

เพลงยาวชุดนี้ เปนเพลงยาวพระองค์เจ้าพระเปนอาจารย์ แลเพลงยาวเจ้าพระเปนศิษย์ แต่งดีนักหนา หยากจะขอให้ทรงพิจารณา ว่าพระองค์เจ้าพระนั้นคือใคร เท่าที่รู้เวลานั้นมี ๓ องค์ ยิ่งอยู่ในฐานะที่อาจจะแต่งเพลงยาวนี้ได้ คือ สมเด็จพระปรมานุชิต ฯ แต่ก็ไม่เคยปรากฎว่าแต่งเพลงยาวหรือแม้แต่กลอนแปด เรื่องหนึ่งเรื่องใด ที่ ๒ พระองค์อำไภ ลูกเธอใน ร. ๒ ทรงผนวชอยู่วัดอรุณ ต้องศึกด้วยต้องหาว่าเล่นสวาดิ อิกพระองค์ ๑ คือพระองค์ปฐมวงษ ในกรมพระวังหลัง ทรงผนวชอยู่วัดระฆัง ได้ยินว่าสิ้นพระชนม์เมื่อปลาย ร. ๓

การกำหนดของเพลงยาวนี้ มีหลักเปนที่สังเกตอยู่อย่างหนึ่งที่อ้างพระนามถึงกรมไกร^๑ เข้าใจว่ากรมไกรว่าสังฆการีต่อหม่อมเกศไกรศร^๒ คือว่าตั้งแต่ปีวอก จุลศักราช ๑๒๑๐ ปลาย ร. ๓ เพลงยาวเหล่านี้แต่งต่อปลาย ร. ๓

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด