วันที่ ๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ ดร

​วันที่ ๔ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๑

ทูล สมเด็จกรมพระนริศ ฯ

เรื่องเพลงยาวเก่าที่ทูลไปแต่ก่อนว่าหม่อมฉันกำลังตรวจนั้น ยิ่งตรวจไปยิ่งหูผึ่ง มีเพลงยาวแปลก ๆ ที่เปนข้อพิศวงขึ้นเนือง ๆ ขอคัดถวายทอดพระเนตรคราวนี้แต่พวก ๑ ก่อน เปนเพลงยาวพระที่เปนเจ้าทรงผนวช มีถึงเจ้าเปนหลานที่ไปทรงผนวชอยู่เปนศิษย์ แลเจ้าหลานว่ากันเอง รวมเปนเพลงยาวชุดนี้ บทมีหลักฐานรู้ได้แน่ว่า แต่งเมื่อใน ร. ๓ เพราะว่ากรมไกรว่าสังฆการี คงอยู่ราวปลายรัชกาล มีพระนามเจ้านายที่ปรากฎ พระองค์ลำภู พ่อเจ้าผื่น ในกรมศักดิ์องค์ ๑ เจ้านายที่บวชชื่อพระองค์โกเมศอีกองค์ ๑ เข้าใจว่าในกรมศักดิ์ เจ้านายที่ทรงผนวชนั้นไม่ได้อยู่วัดมหาธาตุ เพราะมีกล่าวในเพลงยาวแห่ง ๑ ว่าจะย้ายไปอยู่วัดมหาธาตุ จึงน่าสันนิษฐานว่าอยู่วัดพระเชตุพน

ปัญหาที่ทำให้หูผึ่งนั้น คือ เจ้านายองค์ที่เปนครูบาอาจารย์ที่แต่งเพลงยาว ๓ บทในเรื่องนี้ คือใคร ทางวินิจฉัยไปลงอยู่ที่สมเด็จพระปรมานุชิต ถ้าเช่นนั้นก็เปนพบข้อปลาดนักหนาที่สมเด็จพระปรมานุชิตไม่ปรากฎว่าแต่งเพลงยาว หรือแม้แต่หนังสือกลอนแปดเรื่องใด ๆ เลย มิใช่แต่งไม่ได้ บางทีอาจแต่งเล่นเปนไปรเวศ นี่เปนเพลงยาวของสมเด็จพระปรมา ฯ ที่ได้พบเปนหนแรก ถ้าหากมิใช่ของสมเด็จพระปรมา ฯ จะจำหน่ายว่าเปนของใคร ขอให้ทรงพิเคราะห์ดูด้วย

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด