เรื่อง ตั้งมิสเตอวิลเลียม ทอมาส เลวิศเป็น หลวงทวีปสยามกิจ

สมเดจพระปรเมนทรมหามกุฎ พระจอมเกล้าเจ้ากรุงสยาม ซึ่งเป็นพระเจ้าแผ่นดินใหญ่ที่ ๔ ในพระบรมราชวงษนี้ แลเป็นเจ้าเป็นใหญ่ได้ครอบครองพระราชอาณาจักรสยามราษฎร ฯลฯ เพราะฉนั้น เราพระเจ้ากรุงสยามก็จะประพฤติตามอย่างนั้นฯ

ที่เมืองเกาะหมากเป็นที่ค้าท่าขาย เรือลูกค้าแล่นไปใช้ธงฝ่ายสยามไปมาค้าขายบ้าง ชนชาวสยามแลบุตรจีนแลแขกมลายู ซึ่งเป็นคนชาวเมืองเดิมเปนเมืองขึ้นฝ่ายสยามไปมาอาไศรยอยู่ที่เมืองเกาะหมากบ้าง ชาวบ้านเมืองมลายูขึ้นแก่สยามอยู่ใกล้เกาะหมากมีความเกี่ยวข้องกับคนขึ้นฝ่ายอังกฤษบ้าง บางทีธุระผู้ครองเมืองฝ่ายสยาม แลผู้ครองเมืองฝ่ายอังกฤษมีขึ้น ต้องพูดจาปฤกษาหาฤๅกันอยู่เนืองๆ เราพระเจ้ากรุงสยามกับเสนาบดี ปฤกษาพร้อมกันเห็นว่า มิศเตอวิลเลียม ทอมาศ เลวิศ อังกฤษอยู่ ณ เมืองเกาะหมาก เคยรู้จักคุ้นเคยกับท่านเสนาบดีผู้ใหญ่ในแผ่นดินสยามมา ควรจะเปนกงสุลฝ่ายสยาม รับธุระอยู่แทนผู้ครองแผ่นดินฝ่ายสยามที่เมืองเกาะหมากได้ บัดนี้เราพระเจ้ากรุงสยามตั้งความเชื่อความไว้ใจในมิศเตอวิลเลียม ทอมาศ เลวิศ นั้นแล้ว ขอประกาศมาให้ท่านทั้งปวงรู้ด้วยคำประกาศอันนี้ ซึ่งได้ประทับราชลัญจกรตามตำแหน่ง แลราชลัญจกรพิเสศเฉพาะสำหรับเราพระเจ้ากรุงสยาม แลราชหัถเลขาของเราพระเจ้ากรุงสยามเปนสำคัญ ขอตั้งมิศเตอ ว,ท, เลวิศ อังกฤษอยู่ ณ เมืองเกาะหมาก ให้เปนกงสุลฝ่ายสยาม มีถานันดรนามตามภาษาสังสกฤฎ โดยอย่างธรรมเนียมไทยว่า หลวงทวีปสยามกิจ แปลว่าผู้รับกิจการฝ่ายสยามอยู่ ณ เกาะในทะเล เราพระเจ้ากรุงสยามให้อำนาจอันเต็มแก่มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ เพื่อจะรับราชการในตำแหน่งกงสุลฝ่ายสยาม ตามกฎหมายอินเตอนาแชนนาลลอ แลกฎหมายสำหรับเมืองเกาะหมากนั้น คือว่ากงสุลเมืองอื่นๆ อยู่ที่เมืองเกาะหมาก ประพฤติให้เป็นคุณแก่แลมีอำนาจในคนขึ้นแก่อาณาจักรเมืองนั้นฉันใด ให้มิศเตอ ว,ท, เลวิศ อยู่รักษาผลประโยชน์ ประพฤติให้เป็นคุณแก่แลมีอำนาจในคนที่เป็นผู้ขึ้นในพระราชอาณาจักรฝ่ายสยาม บันดาที่ไปแลอยู่ที่เมืองเกาะหมาก แลเรือบันดาที่อยู่ในใต้ธงมีรูปช้างเผือกเป็นสำคัญทั้งปวงฯ

ถ้าไทยจีนฤๅแขกมลายูที่เป็นคนขึ้นฝ่ายสยามไปมีถ้อยความวิวาทกันเองมิใช่พวกอื่น ถ้าวิวาทกันในเรือซึ่งใช้ธงฝ่ายสยาม ให้มิศเตอ ว,ท, เลวิศ มีอำนาจมาห้ามปรามแลจับกุมผู้ก่อวิวาท แลไล่เลียงไต่ถามพิภากษาความ แล้วตัดสินโดยยุติธรรมเถิด ผู้ผิดควรจะทำโทษก็จงทำโทษตามโทษานุโทษ จองจำกักขังไว้ให้เข็ดหลาบ ถ้าผิดเป็นความใหญ่ถึงฆ่าฟันกันตาย ให้จำส่งเข้าไปในกรุงเทพฯ บอกมาให้เจ้าพระยาพระคลังทราบ จะได้ทำโทษตามกฎหมายที่เป็นความฉกรรจ์ ถ้าไปวิวาทกันในเรือซึ่งใช้ธงอื่นก็ดี ไปวิวาทกันบนบกบนเมืองก็ดี ไปวิวาทกับคนขึ้นในอำนาจอื่นก็ดี ให้มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม ไปแจ้งความแก่แลหาฤๅกับผู้ครองเมืองเกาะหมากตามที่เมื่อกฎหมายอย่างธรรมเนียมในเมืองนั้นจะยอมให้กงสุลเมืองอื่นประพฤติอย่างไร ก็จงประพฤติอย่างนั้นเถิด จงรักษาไมตรีกับอังกฤษซึ่งเปนเจ้าของเมืองแลกงสุลเมืองอื่น ซึ่งเป็นเมืองไมตรีกับสยามให้เรียบร้อยราบคาบ แลจงช่วยอนุเคราะห์รักษาคนทั้งปวงที่ขึ้นแก่สยาม ซึ่งไปเที่ยวไปอยู่ ณ เมืองเกาะหมาก ให้ได้คงอยู่ในผลแห่งความชอบของคนนั้นทุกคนๆ ถ้าผู้ใดมีความทุกข์ประการใด มาขอร้องให้ช่วย ก็จงไล่เลียงให้ได้ความจริงแล้ว แลช่วยโดยสมควรแก่ความจริงนั้น ให้เต็มตามกำลัง สิ่งใดๆ มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยามยังมีความสงไสยไม่เข้าใจถนัดในอย่างธรรมเนียมฝ่ายสยาม ก็ให้มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม มีหนังสือโต้ตอบไปมากับเจ้าพระยาพระคลัง เสนาบดี ผู้ว่าการต่างประเทศฝ่ายสยามจงเนืองๆ ในเวลาแลช่องโอกาศอันควรสั่งสนทนาหาฤๅให้เข้าใจในขนบราชการที่จะต้องตามประสงค์ เมื่อเจ้าพระยาพระคลังมีคำสั่งไปประการใด ถ้าเห็นชอบด้วยราชการ ก็จงทำตามทุกประการ ถ้ายังมีความสงไสยไม่เข้าใจชัด ฤๅเหนว่าเป็นอันข้องขัดแก่กฎหมายแลอย่างธรรมเนียมในเมืองเกาะหมากนั้น ก็ให้มีหนังสือชี้แจงมาให้ถ้วนถี่แลไต่ถามหาฤๅเอาความให้เลอียด เข้าใจได้แล้วจึงทำตามคำสั่ง แลให้มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม คอยฟังถ้อยคำผู้ครองฝ่ายอังกฤษ ณ เมืองเกาะหมาก จะว่ากล่าวด้วยเหตุผลประการใดเกี่ยวข้องมาในแผ่นดินฝ่ายสยาม ก็ให้มีหนังสือแจ้งความมาถึงเจ้าพระยาพระคลังให้ทราบ กับเหตุควรจะต้องฟังคำตอบก็ให้คอยฟังคำตอบ ถ้ามีคำตอบไปได้ความประการใดแล้ว ถ้าเห็นว่าควรจะต้องไปแจ้งความแก่ผู้ครองฝ่ายอังกฤษ ณ เมืองเกาะหมาก ก็จงนำไปแจ้งเถิด ฤๅการใดๆ ในแผ่นดินสยาม มิศเตอ ว,ท, เลวิศ กงสุลฝ่ายสยามเข้าใจเป็นแน่ เพราะได้รู้แต่เจ้าพระยาพระคลังแต่เดิมแล้ว จะโต้ตอบแก่ผู้ครองฝ่ายอังกฤษ ณ เมืองเกาะหมาก ทันคำถามหาฤๅทีเดียวก็ได้ แต่ถ้าผู้ครองฝ่ายอังกฤษ ณ เมืองเกาะหมาก จะว่ากล่าวให้ยินยอมตามในข้อความใดๆ แทนผู้ครองแผ่นดินฝ่ายสยาม ต้องมีใบบอกมาหาฤๅเจ้าพระยาพระคลังก่อน ต่อได้บังคับโดยเฉพาะไปแต่เจ้าพระยาพระคลัง จึงยอมเป็นอันขาดได้ฯ

อนึ่ง การใดๆ ที่กงสุลเมืองอื่นๆ บันดาตั้งอยู่ในเมืองเกาะหมากทั้งปวงนั้น จะมาว่ากล่าวโดยเป็นการเกี่ยวข้องกับด้วยแผ่นดินสยาม มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยามได้ทราบความแล้วจงบอกมาให้เจ้าพระยาพระคลังทราบ ฤๅจะควรตอบประการใด ถ้าเข้าใจการถนัดแล้วจงตอบไปเถิด เมืองปเหลียน เมืองสตูน เมืองเกดะ เมืองปลิศ เป็นเมืองขึ้นฝ่ายสยาม ถ้ามีความเกี่ยวข้องกับลูกค้าวาณิชฝ่ายอังกฤษที่เกาะหมาก ผู้ครองฝ่ายอังกฤษจะมาต่อว่าแก่มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม เพราะความเมืองเหล่านั้น ก็เมื่อเห็นว่าเมืองเหล่านั้นอยู่ใกล้ จะมีหนังสือต่อว่าไปประการใดก็ดี ก็ควรเพื่อจะไม่ให้เสียเวลา ถึงกระนั้นต้องบอกความมายังกรุงเทพฯ โดยเร็ว โดยทางเรือกลไฟด้วย เพื่อจะให้ทราบความโดยเร็ว ดีกว่าจะให้เมืองเหล่านั้นบอกมาทางบก อำนาจกงสุลฝ่ายสยามซึ่งเราพระเจ้ากรุงสยามให้แก่มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจดังนี้ ครั้งนี้ จงมีตั้งแต่เวลาเมื่อสำคัญนี้ถึงมือแล้ว แลผู้ครองฝ่ายอังกฤษยอมเห็นด้วยแล้วนั้นไปตลอดเวลาความชอบใจของเราพระเจ้ากรุงสยามประจุบันนี้ ฤๅผู้จะสืบพระราชวงษานุวงษแลสืบราชอิศริยยศต่อไปในภายน่า แลตลอดเวลาอายุ ฤๅความชอบใจของมิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจนั้นเอง เมื่อใดมีสำคัญอื่นแสดงความชอบใจอย่างอื่นแห่งเราพระเจ้ากรุงสยามบัดนี้ก็ดี แห่งผู้สืบพระราชวงษานุวงษ แลสืบราชอิศริยยศในภายน่าก็ดี มีพระราชลัญจกรสำหรับแผ่นดินสยามประทับไป สำแดงให้เห็นให้ได้ยินจนเชื่อได้ ฤๅเมื่อใดพ้นเวลาอายุของมิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยามนั้น ฤๅเมื่อใดมิศเตอ ว,ท, เลวิศหลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม ไม่ภอใจจะรับราชการกงสุลฝ่ายสยามสืบไป ลาออกเสียจากที่ เมื่อนั้นอำนาจที่ยอมมาในสำคัญฉบับนี้ ชื่อว่าระงับไป เมื่อมิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยามนั้นตั้งอยู่ในอำนาจนี้ เมื่อจะไม่อยู่ที่เมืองเกาะหมาก ฤๅป่วยไข้ ไม่อุสาหประการใด มอบหมายให้ผู้อื่นรับธุระทำแทนไป ผู้นั้นก็ให้มีอำนาจเปนดังกงสุล ทำแทนไปได้กว่าจะมีสำคัญฉบับอื่น ซึ่งเราพระเจ้ากรุงสยามฤๅผู้สืบพระราชวงษานุวงษ แลสืบราชอิศริยยศต่อไปภายน่า จะให้ไปตั้งผู้นั้นฤๅผู้อื่นเป็นที่กงสุลต่อไป อำนาจกงสุลจึงจะตกอยู่แก่ผู้มีชื่อในสำคัญฉบับอื่นนั้นเมื่อนั้น

บัดนี้ มิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยามชอบใจจะให้มีผู้ช่วยราชการ ฤๅเสมียนผู้เขียนหนังสือขึ้นอีกสองนายด้วย ถ้าความต้องการจะพึงมีประการใดแล้ว ก็ควรมิศเตอว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ มีหนังสือมาหาฤๅเรียบเรียงกับเจ้าพระยาพระคลัง ผู้ว่าราชการต่างประเทศฝ่ายสยาม เทอญฯ

ขอให้สิ่งซึ่งเป็นประธานแก่สกลโลก จงอนุเคราะห์รักษามิศเตอ ว,ท, เลวิศ หลวงทวีปสยามกิจ กงสุลฝ่ายสยาม ให้มีความศุขสวัสดิ์ทุกประการ เทอญฯ

ประกาศนี้ส่งมาแต่ท้องพระโรงหลวงอนันตสมาคม ของเราพระเจ้ากรุงสยาม ณ กรุงรัตนโกสินทรมหินทรายุธยา บางกอก ณ วันศุกร เป็นดิถีที่ ๔ ในข้างขึ้นของจันทรมาศ ชื่อผคุณ เป็นเดือนที่ ๔ นับแต่ต้นรดูหนาวมาในปีกุญ เบ็ญจศก ศักราชโหรสยาม ๑๒๒๕ ตรงกันกับกำหนดสุริยคติกาล เป็นวันที่ ๑๑ ของเดือนมาท ในปีมีคฤสตศักราช ๑๘๖๔ เป็นปีที่ ๑๓ ฤๅเป็นวันที่ ๔๖๘๕ ในรัชกาลประจุบันของเราพระเจ้ากรุงสยามนี้ฯ

(คัดจากสมุดไทย เรื่องจดหมายเหตุ รัชกาลที่ ๔ เลขที่ ๒๒ ข้อ ๓)

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ