ประกาศเรื่อง พระเจดีย์ที่ถ้ำปทุน

[๑]มีพระบรมราชโองการให้ประกาศแก่ท่านทั้งหลายทั้งปวงผู้ได้อ่านคำประกาศนี้ว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปีรกาสัปตศก ศักราช ได้เสด็จพระราชดำเนินมาที่ถ้ำปทุนนี้ ได้ทอดพระเนตรเห็นพระเจดีย์ทองเหลืองของโบราณชำรุด มีแต่องค์ระฆังทิ้งอยู่ในถ้ำนี้ ได้ทรงพระราชดำริห์ว่า ที่นี้ ถ้าแม้นได้สร้างพระเจดีย์บันจุพระบรมพุทธสารีริกธาตุขึ้นไว้อย่างเดิม ได้เป็นที่ประชุมชนทั้งปวงให้มีศรัทธาไปมานมัศการ จะเป็นเหตุให้เจริญบุญราษีศิริศุภผลเป็นอันมาก จึ่งมีพระราชดำรัสให้นายจีนนายเวรมหาดเลก เป็นนายงานสร้างวิหารไว้ที่ปากถ้ำแลปฏิสังขรณ์พระเจดีย์เชิญประดิษฐานไว้ มีผู้มาขุดทำลายพระเจดีย์อีกครั้งหนึ่ง จึ่งมีพระราชดำรัสให้เชิญขึ้นประดิษฐานไว้บนยอดเขา เพราะฉะนั้น ครั้นได้เสด็จเถลิงถวัลราชสมบัติบรมราชาภิเศกแล้ว จึ่งมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้พระเจ้าราชวรวงษเธอ กรมหมื่นราชสีหวิกรม เป็นนายช่างเริ่มการสฐาปนาพระเจดีย์ศิลาองค์นี้ขึ้นเสร็จแล้ว ครั้น ณ วัน ฯ ๓ ค่ำ ปีวอก โท๑๐ศกศักราช ๑๒๒๒ จึ่งเสด็จพระราชดำเนินมาพร้อมด้วยพระบรมราชวงษานุวงษฝ่ายน่าฝ่ายใน แลข้าทูลลอองธุลีพระบาท ผู้ใหญ่ผู้น้อยเป็นอันมาก ให้เชิญพระบรมสารีริกธาตุซึ่งบันจุในพระเจดีย์ศิลาองค์เล็กกับแผ่นศิลาจาฤกพระธรรม ประดิษฐานไว้ ณ ภายในพระเจดีย์ศิลาองค์นี้ ทรงพระราชอุทิศส่วนพระราชกุศลพระราชทานแก่เทพยดา มนุษย์ แลภิกษุสงฆ์ สามเณร สัปรุษชายหญิงทั้งปวง จงได้รับพระราชทานอนุโมทนา ผู้ใดๆ อย่าได้สงไสยเลยว่าเป็นปฤศนาฝังทรัพย์สิ่งของทองเงินลงไว้นั้นหามิได้ ใครสงสัยคิดขุดก็จะบาปเสียเปล่า ทำไว้เป็นประโยชน์จะให้เป็นส่วนกุศลไปแก่เทพยดามนุษย์ทั้งปวง บรรดาที่ได้มานมัศการ แลจะเป็นที่ประดิษฐานไว้สำหรับพระพุทธศาสนานั้นต่างหาก จะได้ฝังทองเงินไว้จนหน่อยหนึ่งหามิได้เลย ขออำนาจพระบรมราชกุศลจริยาซึ่งได้ทรงบำเพญในพระพุทธาทิศรีรัตนไตรยเป็นนิรติสัยบุญเขตรวิเสศนี้ แลอานุภาพเทพยดาซึ่งได้รับพระราชทานส่วนพระราชกุศล จงสำเร็จเป็นธรรมิคารักขกิจรักษาพระพุทธศาสนา แลคุ้มครองป้องกันพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งพระบรมราชวงษานุวงษฝ่ายน่าฝ่ายใน แลข้าทูลลอองธุลีพระบาท แลสมณพราหมณาจาริย ราษฎรข้าแผ่นดินทั่วทั้งพระราชอาณาเขตร ให้พ้นโรคพิบัติอุปัทวันตราย เป็นศุขเกษมสำราญ อนึ่ง ทรงอำนวยประทานพรไว้ ว่าขอให้ท่านทั้งปวงทุกคนจงเจริญอายุ พรรณ ศุข พล ปฏิภาณ ทุกประการ เทอญ.

(คัดจากสมุดไทย เรื่องจดหมายเหตุ รัชกาลที่ ๔ เลขที่ ๔๔ ข้อ ๒)