- คำนำ
- ระยะทางเสด็จพระราชดำเนิรเมืองไชยนาท
- เรื่อง ทรงมอบพระราชอำนาจในการรักษาพระนคร แด่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว
- ประกาศเรื่อง พระเจดีย์ที่ถ้ำปทุน
- ประกาศ เรื่องพระพุทธรูปที่ถ้ำประทุน
- ประกาศ เรื่องพระสถูปเจดีย์ศิลาที่ทรงสถาปนาขึ้นไว้ ณ ถ้ำประทุน
- ประกาศเรื่อง ประดิษฐานพระพุทธรูปในถ้ำวิมานจักรี
- ประกาศ เขตวิสุงคามสีมาวัดกุฏกษัตริยาราม
- สำเนาประกาศเลื่อนหลักเขตวัด และพระราชทานที่อุปจารวัด
- ประกาศเขตวิสุงคามสีมาวัดตรีทศเทพ
- เรื่องเปลี่ยนชื่อวัดตะเคียนเป็นวัดมหาพฤฒาราม
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชื่อรัตนาภรณ์ แก่กรมหมื่นอักษรสาสนโสภณ
- อธิฐานน้ำพระพิพัฒน์สัตยา
- พระราชหัตถเลขา เรื่องครัวลาว
- เรื่อง สมีบุญ สมีมี และอ้ายเซ่ง
- เรื่อง ตั้งหลวงสยามานุเคราะห์ กงสุลสยาม ณ เมืองร่างกุ้ง
- เรื่อง ตั้งพระพิเทศพานิช (ตันกิมจิ๋ง) เป็นพระยาอัศฎงคตทิศรักษา
- เรื่อง ตั้งนายมหมัดแฉรีศเป็นขุนทวีปวิวิธการ
- เรื่อง ตั้งมิสเตอวิลเลียม ทอมาส เลวิศเป็น หลวงทวีปสยามกิจ
เรื่องเปลี่ยนชื่อวัดตะเคียนเป็นวัดมหาพฤฒาราม
มีพระบรมราชโองการดำรัสว่า ในวัดมหาพฤฒาราม ที่เดิมเรียกว่าวัดท่าเกวียนแล้วแปลงมาเป็นวัดตะเคียนก่อนชื่อว่ามหาพฤฒารามนั้น ซึ่งอยู่ภายนอกพระนคร ริมคลองผดุงกรุงเกษม ฝั่งฟากตะวันออก มีที่ซึ่งพระเจ้าแผ่นดินแต่ก่อนได้ทรงพระราชศรัทธา พระราชทานยกเป็นวิสุงคามสิมาส่วนหนึ่งต่างหากจากพระราชอาณาเขตร เป็นที่วิเสศสำหรับพระสงฆ์ไปมาอาไศรยทำสังฆกรรม มีอุโบสถกรรมเป็นต้น สิ้นกาลนานแล้ว ครั้นภายหลัง โรงพระอุโบสถชำรุดซุดโซมไป พระมหาพฤฒาจาริย์แก้ว ซึ่งเป็นพระราชาคณะ มีชนมายุถึงร้อยเจ็ดปี ซึ่งได้เป็นเจ้าของสร้างโรงพระอุโบสถนั้น แต่เดิมทีเมื่อชราทุพลภาพแล้ว จะคิดปฏิสังขรณ์คืนโรงพระอุโบสถนั้นขึ้นมิได้ จึงได้มาอ้อนวอนขอให้ปฏิสังขรณโรงพระอุโบสถนั้นกับทั้งพระเจดียพระวิหาร ให้คืนขึ้นเป็นปรกติฤๅดีขึ้นกว่าเก่า เพราะความขอของพระมหาพฤฒาจาริย์แก้วไว้ดังนี้ จึ่งได้รับปฏิญาณจะทำตาม ได้สั่งให้เจ้าพระยาบรมมหาพิไชยวงษ์[๑] ให้ไปเทียบที่คิดการปฏิสังขรณพระอารามนั้น สมเด็จเจ้าพระยาเห็นว่าพระอุโบสถเก่าใกล้ชิดเบียดเสียดนักกับพระวิหารพระพุทธไสยาศ ที่ว่างหว่างแถวพระเจดียแลพระวิหารข้างทิศเหนือยังมีอยู่ จึงได้ไปเทียบที่สร้างโรงพระอุโบสถลงท้ายที่วิสุงคามสีมาเก่าในบริเฉทด้านเหนือเหลื่อมแลบออกมาอยู่กึ่งพระอุโบสถ ครั้นจะไว้ที่วิสุงคามสิมาตามเดิม โรงพระอุโบสถนั้น ส่วนกึ่งข้างเหนืออยู่ในคามสิมาใหญ่ ส่วนกึ่งข้างใต้อยู่ในวิสุงคามสีมา เมื่อพระสงฆ์จะทำสังฆกรรมตามลัทธิคำภีร์พระอรรฐกถาวินัย ก็จะต้องรวังเขตรซึ่งเป็นภายนอกภายในนั้นยากไป เพราะฉะนั้น บัดนี้ขอเลื่อนเปลี่ยนปริเฉทวิสุงคามสิมาเสียใหม่จะขอปักถวายรอบโรงพระอุโบสถใหม่นี้ เป็นที่กำหนดโดยยาวกว้างเท่านั้นแล้ว ส่วนเอกเทศแห่งวิสุงคามสีมาเก่า ซึ่งเหลืออยู่เป็นภายนอกแห่งกำหนดนั้น ขอคืนใส่เข้าเสียในคามสิมาใหญ่ บริเฉทกำหนดคามสิมาใหม่รอบโรงพระอุโบสถซึ่งกำหนดภายหลังนี้ ทรงพระราชอุทิศถวายให้เป็นวิสุงคามฯ
(คัดจากสมุดไทย เรื่องจดหมายเหตุ รัชกาลที่ ๔ เลขที่ ๒๒ ข้อ ๒)
[๑] เข้าใจว่า เป็นเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัด บุนนาค) ซึ่งต่อมาพอได้ฤกษ์ยามท่านได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จเจ้าพระยาในนามเดิม