เดือน ๖ จุลศักราช ๑๒๗๐

วัน ๕ ๑ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๓๐ เมษายน ๑๒๗

เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลาเกือบ ๒ ยาม เลิกประชุม

​วัน ๖ ๒ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาราวย่ำค่ำทรงรถเสด็จประพาศเวลาทุ่มหนึ่งเสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลา ๒ ทุ่มเสด็จขึ้น เวลาราวยามหนึ่งเสด็จออกทอดพระเนตรโขนหลวง ซึ่งโปรดให้มีที่โรงลครในสวนแง่เต๋ง เล่นตอนพิธีอุโมงค์ โขนครูชั้นสัญญาบัตรออกเล่นหลายนาย เวลา ๗ ทุ่มเสด็จขึ้น

วัน ๗ ๓ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาเกือบ ๒ ทุ่ม เสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๑ ๔ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๓ พฤษภาคม ๑๒๗

ด้วยทรงพระราชดำริห์จะให้มีการรื่นเริงพิเศษ สำหรับพวกที่มีรถมอเตอร์คาร์ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เสนาบดีกระทรวงวังเชิญบรรดาผู้ที่มีรถมอเตอร์คาร์ ซึ่งสมควรจะเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาทได้ ให้นำรถมอเตอร์คาร์มาประชุมที่วังสวนดุสิต เพื่อจะได้ออกเดินตามเสด็จ แล้วกลับมาประชุมรับพระราชทานเลี้ยงแลรับพระราชทานฉลากของแจกที่วังสวนดุสิตเปนการรื่นเริง แลในการนี้โปรดให้เจ้าของรถเชิญพวกพ้องมาขึ้นรถได้ตามสมควร แต่เชิญใครบ้างต้องไปบอกบาญชีที่กระทรวงวัง แล้วกระทรวงวัง​จะได้นำก๊าดเชิญเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท ส่วนรถหลวงได้โปรดให้เชิญเจ้านายบางพระองค์ ข้าราชการบางท่าน กับราชทูตบางท่านที่ยังไม่มีรถมอเตอร์คาร์มาขึ้นรถหลวง วันนี้เปนวันกำหนดประชุมรถมอเตอร์คาร์ เปนการรื่นเริงดังกล่าวมาแล้วนั้น เวลาบ่ายเจ้าของรถมีเจ้านายข้าราชการชาวต่างประเทศ พ่อค้านายห้างที่ได้รับเชิญ ได้นำรถมาประชุม ณ วังสวนดุสิตเปนอันมาก รถที่เชิญมาประชุมคราวนี้ทราบว่ามีจำนวนถึง ๙๘ คัน แต่เวลาเดินกระบวนมีเหตุไปไม่ได้เสีย ๖ คัน คงมาไปตลอดทาง ๙๒ คัน รวมทั้งจำนวนรถหลวงที่เข้ากระบวน ๑๒ คันด้วย มีรายชื่อรถทั้งปวงที่มาประชุมทั้งรถหลวงได้จดไว้ท้ายเรื่องนี้แล้ว รถที่มาประชุมทั้งนี้ได้จัดตั้งเปนกระบวนอยู่ที่ถนนเบ็ญมาศ จัดเรียงเปน ๒ แถว หันหน้าเข้าไปทางพระนคร แต่รถเจ้านายแลข้าราชการที่โปรดให้ขึ้นรถหลวงเข้ามาจอดคอยตามเสด็จอยู่ที่หน้าพระที่นั่งอภิเศกดุสิต ครันถึงเวลาบ่าย ๔ โมงเศษ ในหลวงทรงรถพระที่นั่งทัดมารุตเสด็จออกผ่านไปในระหว่างกลางแถวรถที่จอดนั้น แล้วเลี้ยวรถพระที่นั่งไปรอบถนนสนามม้าเข้าถนนมังกรรำ รถทั้งหลายก็ตามเสด็จเปนกระบวนมีลำดับกระบวนเมื่อเวลาออกเดินดังนี้ คือ รถกรมหมื่นราชบุรีนำน่าแล้วถึงรถหลวง ต่อมาก็รถเจ้านายข้าราชการชาวต่างประเทศ พ่อค้านายห้างออกเดินเปนลำดับไป ระยะทางที่กระบวนรถมอเตอร์คาร์ออกเดินนี้คือ เมื่อออกถนนมังกรรำข้างเหนือแล้วเลี้ยวลงถนนราพระบำเลี้ยวลงถนนซางฮี้ข้างขวามือ ข้ามสพานคลองเปรมประชากรถึงถนนลก เลี้ยวถนนลกข้างขวามือไปถนนคอเสื้อ เลี้ยวมุมวังกรมหมื่นชุมพรไปตามถนนคอเสื้อน่า เลี้ยวข้างขวามือไปลงถนนปลายตลาด ขึ้นสพานเทวะกรรมรังรักษ์ ตกถึงสี่แยกถนนตลาดแลกรุงเกษมเลี้ยวข้ามสพานยศเสไปตามถนนสระประทุมจนถึงสามแยกสระประทุมแลสนามม้าเลี้ยวข้างขวา​ไปตามถนนสนามม้าจนสุดถนน เลี้ยวข้างขวาขึ้นสพานเฉลิม ๔๒ ตกถนนหัวลำโพง ข้ามสพานสุประดิษฐไปทางถนนหัวลำโพงจนถึงสามแยกขึ้นตามถนนเจริญกรุง ข้ามสพานดำรงสถิตย์แล้วไปตามถนนเจริญกรุงในกำแพงจนถึงถนนสนามไชย เลี้ยวขวาตรงไปถนนราชดำเนินใน ข้ามสพานผ่านพิภพลีลาตกถนนราชดำเนินกลาง ข้ามสพานผ่านฟ้าลีลาศตกถนนราชดำเนินนอก ข้ามสพานมัฆวาฬรังสรรค์มาถึงถนนเบ็ญมาศ เมื่อรถพระที่นั่งถึงที่ที่สี่แยกถนนคอเสื้อแลเบ็ญมาศ ได้หยุดรถพระที่นั่งทอดพระเนตรกระบวนที่สี่แยก เมื่อรถทั้งหลายมาถึงถนนเบญมาศได้จอดเปนกระบวนตามถนนเปน ๒ แถวอย่างเมื่อตั้งกระบวน แต่หันหน้ารถเข้ามาทางวังสวนดุสิต แต่รถเจ้านายเข้ามาจอดที่ถนนรอบสนามน่าพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วในหลวงเสด็จเข้ามาประทับ ณ สวนแง่เต๋ง บรรดาเจ้าของรถทั้งหลายแลผู้ที่ได้เชิญนั่งมาในรถได้เข้ามาเฝ้า ข้าราชการเดินทางประตูเล็กสวนแป๊ะเต๋งซึ่งจัดทางไว้ เจ้านายเข้าทางประตูถนนป๋วย (หรือโถจำไม่ได้) มีการเลี้ยงน้ำชา แลพระราชทานฉลากแก่เจ้าของรถ ล้วนเปนสิ่งของเครื่องประกอบใช้ในการรถมอเตอร์คาร์ทั้งสิ้นเสร็จแล้ว เวลาย่ำค่ำเศษ เสด็จขึ้น ผู้ที่รับพระราชทานเลี้ยงกลับตามทางเดิมไปขึ้นรถตามที่จอดอยู่ก็แยกกันไปเปนเสร็จการ

ในการเดินรถวันนี้เวลาออกเดินเปนที่น่าดูมาก มีคนเปนอันมากมาดูทั้งสองข้างถนนที่รถเดินตลอดไป ทราบว่ารถพระที่นั่งทัดมารุตที่ทรงไปเมื่อถึงวังกรมหมื่นนครไชยศรีได้ทรงรถมณีรัตนเปลี่ยน เพราะรถทัดมารุตเดินช้าไป แลทราบว่ามีรถที่เกิดแอ๊กซิเดนต์ต่างๆ มากบ้างน้อยบ้างทั้งรถหลวงด้วยรวม ๑๘ คัน

​บาญชีรถมอเตอร์คาร์ที่เชิญมาประชุม

๑. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช มกุฎราชกุมาร

๒. สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระภาณุพันธุวงษ์วรเดช

๓. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์วรพินิต

๔. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนพิศณุโลกประชานารถ

๕. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนครราชสีมา

๖. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนลพบุรีราเมศวร์

๗. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงนเรศรวรฤทธิ์

๘. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม

๙. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสรรพสาตรศุภกิจ

๑๐. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการ

๑๑. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสมมตอมรพันธุ์

๑๒. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์

๑๓. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ

๑๔. พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์

๑๕. พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นจันทบุรีนฤนารถ

๑๖. พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นราชบุรีดิเรกฤทธิ์

๑๗. พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นนครไชยศรีสุรเดช

๑๘. พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นกำแพงเพ็ชรอรรคโยธิน

๑๙. พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงษ์

๒๐. พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ

๒๑. พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงษ์

​๒๒. หม่อมเจ้าปดิพัทธเกษมศรี

๒๓. หม่อมเจ้าสุทธาสิโนไทย

๒๔. หม่อมเจ้าไศลทอง

๒๕. หม่อมเจ้าศรีใสเฉลิมศักดิ์

๒๖. เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์

๒๗. พระยาสุขุมนัยวินิต

๒๘. พระยาสุริยานุวัตร

๒๙. พระยาศรีสหเทพ

๓๐. พระยาวรพงษ์พิพัฒน์

๓๑. พระยาอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง

๓๒. พระยาพิพัฒนโกษา

๓๓. พระยาจักรปาณีศรีศิลวิสุทธิ์

๓๔. พระยานรฤทธิราชหัช

๓๕. พระยามหิบาลบริรักษ์

๓๖. พระยาเจริญราชไมตรี

๓๗. พระเจริญราชธน

๓๘. พระสรรพการหิรัญกิจ

๓๙. พระสุนทรพิมล

๔๐. พระมนตรีพจนกิจ นอกราชการ

๔๑. หลวงสุนทรโกษา

๔๒. หลวงสวามิภักดิ์ภูวนารถ

๔๓. หลวงโสภณเพ็ชรรัตน

๔๔. หลวงนาวาเกนิกร

​๔๕. หลวงฤทธิศักดิชลเขตร

๔๖. หลวงพฤฒิสารประสิทธิ์

๔๗. หลวงธุระธรรมประพาศ

๔๘. หลวงประสารอักษรพรรณ

๔๙. นายถมยา

๕๐. นายติน บุตรเจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์

๕๑. นายชิณ บุตรพระยาประภากรวงษ์วุฒิศักดิ์

๕๒. นายเองลงหยง

๕๓. นายก้านหง้วนฮวด

๕๔. มิสเตอร์ ซีอันเลกรี กรมโยธา

๕๕. มิสเตอร์ เจอาร์แนเดร ห้างแอรเดร

๕๖. มิสเตอร์ เอชปีเปลี ห้างสยามอิมปอด

๕๗. มิสเตอร์ อารดี เบกเกต กงซุลอังกฤษ

๕๘. มิสเตอร์ เอซีเอสไบรยัน ห้างบอเนียว

๕๙. มิสเตอร์ เจคาริงตอน หมอฟัน

๖๐. มองซิเออร์ เอฟดิเนีย กรมศุขาภิบาล

๖๑. มองซิเออร์ เจซีดัมเบลตอน กรมแผนที่

๖๒. มิสเตอร์ เอดับเบอลยูอีเดีย ห้างบอเนียว

๖๓. มิสเตอร์ ซี,ปี, เอดวาดล์ ห้างเอดวาลด์

๖๔. มิสเตอร์ เอฟกราเลิด ครูช่างทอง

๖๕. มิสเตอร์ วีปีเกกูลด์เบอค ห้างอิสตเอเซียติก

๖๖. หมอเอชแคมบไบลไฮเหต กรมศุขาภิบาล

๖๗. มิสเตอร์ ดี เอมฮอน ห้างอารกัน

​๖๘. มิสเตอร์ เจ เจ สโตคาดเกนเนดีแมเนเยอ รถรางไทย ท,จ,ก,

๖๙. มิสเตอร์ อิริกเซนเจลอซัน กรมกองตระเวน

๗๐. มิสเตอร์ เจแมกคาเธอ ห้างแมกคาเธอ

๗๑. มองซิเออร์ เอลอาร เดลามโหเตีย กรมศุขาภิบาล

๗๒. มองซิเออร์อีซีโมโนด์ ห้างโมโนด์

๗๓. มิสเตอร์ เจเมอซี ห้างเฮาเวิดเออสกัน

๗๔. มิสเตอร์อารแปยิต อรรคราชทูตอังกฤษ

๗๕. มิสเตอร์ แฮร์มินตอนไปรส์ ห้างบอมเบเบอม่า

๗๖. หมอไรเตอร์

๗๗. มิสเตอร์ เอฟแซมบ์ซัน ห้างแซมบ์ซัน

๗๘. มิสเตอร์ เอชไดซัน ซิมบ์ซัน ห้างบางกอกแมนูเฟกเชอริง

๗๙. มิสเตอร์ แอฟปิเชา กรมศุขาภิบาล

๘๐. มิสเตอร์ เอเช บริษัทไฟฟ้าสยาม

๘๑. หมอสมิธ จยู่กับหมอเฮล์

๘๒. มิสเตอร์ สโมท์ แมเนเยอ อู่บางกอก

๘๓. มิสเตอร์ ซิเอลวอคซัน กระทรวงยุติธรรม

๘๔. มิสเตอร์ ดับเบอลยู เจเอฟวิลเลียมซัน กระทรวงการคลัง

๘๕. มิสเตอร์ เอสเอซ เฮนดริก ห้างสยามฟอเรส

๘๖. มิสเตอร์ดับเบอลยู ยียอนสัน กระทรวงธรรมการ

จำนวนรถตามบาญชีนี้เปนจำนวนที่เชิญมาประชุม แต่มีเหตุมาไม่ได้เสีย ๖ คัน ไม่ทราบว่าคันไหนบ้าง

​บาญชีรถหลวงที่เข้ากระบวน

๑. แก้วจักรพรรดิ์

๒. มณีรัตน

๓. ทัดมารุต

๔. ไอยราพต

๕. กังหัน

๖. ราชานุยันต์

๗. สละสลวย

๘. กระสวยทอง

๙. ลำยองทาบ

๑๐. ภาพยนต์

๑๑. กลกำบัง

๑๒. สุวรรณมุขี

วันนี้เวลาเกือบ ๘ ทุ่ม พระบวรวงษ์เธอพระองค์เจ้าวิบูลย์พรรณรังษี ซึ่งประชวรไข้มาตั้งแต่วันที่ ๒๐ เมษายนสิ้นพระชนม์

วัน ๒ ๕ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๔ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายโปรดให้สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระภาณุพันธุวงษ์วรเดชเสด็จไปสรงน้ำแลทรงทอดผ้าสดับปกรณ์พระศพ พระองค์เจ้าวิบูลย์พรรณรังษีส่วนของหลวง พระศพนี้พระราชทานโกษ ๔ เหลี่ยมมีเครื่องประโคม มีพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมรับพระราชทานฉันเช้า ๘ รูป เพล ๔ รูป กำหนด ๓ เดือน

​เวลาค่ำเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๒ ยาม เลิกประชุม

วันนี้ที่บ้านเจ้าพระยาภาสมีการทำบุญแซยิด ท่านผู้หญิงเปลี่ยนอายุเกิน ๖๑ ปี แลเปนกำหนดที่ได้แต่งงานกับเจ้าพระยาภาสมาได้ ๔๐ ปี เรียกว่า ปัทมราควิวาหะ เชิญเจ้านายข้าราชการมาก มีเทศนา นิมนต์พระไปฟังเทศน์ ไม่มีสวดมนต์เลี้ยงพระเปนการแปลก

วัน ๓ ๖ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๕ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๔ ๗ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๖ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษทรงพระดำเนินออกทางประตูกลาง เสด็จไปทางสวนหลังวัง เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต หม่อมเจ้าศรีใสเฉลิมศักดิ์ ลองรถมอเตอร์คาร์ถวายตัว เวลายามเศษเสด็จขึ้น

ในวันนี้พระเจ้าวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงษ์วัฒนเดช ซึ่งออกไปศึกษาวิชาทหารบกอยู่ที่โรงเรียนทหารบกชื่อคริกชูเลอ เมืองโนเซอ ประเทศเยอรมนี ประชวรไข้เรียกว่าปนิวโมเนียสิ้นพระชนม์ที่โรงพยาบาลทหารเมืองนั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ราชทูตสยามจัดการส่งพระศพเข้ามากรุงเทพฯ

​วัน ๕ ๘ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๗ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวังบูรพาทรงเยี่ยมสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระภาณุพันธุวงษ์วรเดช ในการที่พระองค์เจ้าศิริวงษ์วัฒนเดชสิ้นพระชนม์ แล้วเสด็จวังกรมหมื่นนครไชยศรีทรงเยี่ยมประชวร เวลาทุ่มเศษ เสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลาเกือบยาม เสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเศษเลิกประชุม

วันนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพนักงานจัดการแห่พระวิสุทธิสังวรเถรซึ่งโปรดให้ไปเปนเจ้าอาวาสวัดสังเวชวิศยาราม กับพระถานานุกรม ๑ อันดับ ๓ รูป แต่วัดจักรวรรดิราชาวาศไปวัดสังเวชวิศยาราม

วัน ๖ ๙ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๘ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายเกือบ ๕ โมงทรงรถ เสด็จประพาศ ย่ำค่ำเศษเสด็จกลับ เวลาเกือบ ๒ ทุ่ม เสด็จออกประทับมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์ลองรถมอเตอร์คาร์ถวายตัว เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๗ ๑๐ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๙ พฤษภาคม ๑๒๗

เปนวันกำหนดการพระราชพิธีพืชมงคล เวลาบ่ายเจ้าพนักงานได้แห่พระพุทธรูปเทวะรูปมาเข้าพิธีตามเคย เวลาย่ำค่ำเศษ เสด็จออกพระที่นั่ง​อภิเศกดุสิต เจ้าพนักงานกรมพระอาลักษณ์อ่านประกาศ แล้วพระสงฆ์ ๑๑ รูป มีพระธรรมไตรโลกาจารย์เปนประธานสวดมนต์สำหรับพระราชพิธีนี้ สวดมนต์จบทรงหลั่งน้ำสังข์แลทรงเจิมพระราชทานเจ้าพระยาวิชิต แลนางเทพีทั้ง ๔ ซึ่งจะไปทำการแรกนาขวัญ แล้วเวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๑ ๑๑ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๑๒๗

เปนวันกำหนดพระราชพิธีจรดพระนังคัล เวลาเช้า ๒ โมงเศษ เจ้าพนักงานได้เดินกระบวนแห่เจ้าพระยาวิชิตแต่พระที่นั่งอภิเศกดุสิต ไปทำการแรกนาขวัญที่ทุ่งส้มป่อย ปีนี้เจ้าพระยาวิชิตจับได้ผ้า ๖ คืบนุ่ง พระโคกินหญ้ากินสุรา น้ำเข้าเสร็จการแล้ว เจ้าพนักงานได้แห่เจ้าพระยาวิชิตกลับ และแห่พระพุทธรูปเทวะรูปไปประดิษฐานที่เดิม ในการแรกนานี้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชได้เสด็จไปทอดพระเนตรด้วย

วันนี้ไม่ได้เสด็จออก

วัน ๒ ๑๒ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๑ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย เสด็จประพาศ เวลาทุ่มหนึ่งเสด็จกลับมาประทับที่พระที่นั่งอภิเศกดุสิต ถวายเครื่องบริขารแก่พระวิสุทธิสังวรเถรกับถานานุกรมและอันดับ ๕ รูป ซึ่งไปจำพรรษา ณ วัดสังเวช เจ้านายข้าราชการเฝ้าแล้วเวลาทุ่มเศษเสด็จขึ้น เวลายามเศษ เสด็จประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถานนั้น เวลาเกือบ ๒ ยามเลิกประชุม

​วัน ๓ ๑๓ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายเกือบ ๕ โมง เสด็จประพาศ เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จกลับ

วันนี้ตรงกับวันประสูตรสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนนครราชสีมา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้มีการรื่นเริงอย่างเคยมา เวลาค่ำผู้ที่ได้รับเชิญไปพร้อมกันคอยเฝ้าอยู่ที่น่าตำหนักราชฤทธิ์รุ่งโรจน์ เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกทรงจับฉลาก แลพระราชทานฉลากของเครื่องแต่งตัวแฟนซี ในหลวงทรงจับได้เครื่องแต่งตัวเปนเจ๊กแห่เจ้า เมื่อแต่งตัวเสร็จแล้ว ได้เสด็จไปประทับโต๊ะเสวย ผู้รับเชิญได้รับพระราชทานเลี้ยงพร้อมกัน กรมขุนสรรพสาตรได้กราบทูลถวายไชยมงคลแก่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอแทนเจ้านายข้าราชการที่มาประชุมทั้งปวง ในหลวงได้มีพระราชดำรัสตอบแทนสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เสร็จการเลี้ยงแล้วมีหนังฉายของกรมขุนสรรพสาตร ซึ่งนำมาเล่นถวายในงานนี้ ๒๔ รูป ประทับทอดพระเนตรจน ๘ ทุ่มเศษ เสด็จขึ้นเปนเสร็จการ

วัน ๔ ๑๔ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๓ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชบุรณประทับในพระวิหารทอดพระเนตรการปิดทองพระอสีติมหาสาวกได้พระราชทานเงิน ๑๐๐ บาท ทรงช่วยในการปิดทองพระนี้ด้วย เวลาราวย่ำค่ำเสด็จกลับ เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จออกประทับมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

​วัน ๕ ๑๕ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๔ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาทุ่มเศษเสด็จวัดพระศรีรัตนสาศดาราม ในการวิสาขบูชา ได้ถวายตุ๊กตาทองสัมฤทธิหล่อรูปเด็กแย่งรังนกคู่หนึ่ง เหมือนตุ๊กตาศิลาข้างธรรมาศน์ที่มีอยู่แล้ว ซึ่งทรงซื้อเมื่อประพาศยุโรปเปนเครื่องสักการบูชาแก่พระมหามณีรัตนปฏิมากรด้วยเพื่อเข้าชุดกัน ปีนี้พระญาณรักขิตถวายเทศน์ เลิกที่จัดพระแก้วแล้วเสด็จทอดพระเนตรวิสาขบูชาที่วัดโสมนัศเปนการไปรเวต เวลาเกือบ ๔ ทุ่ม เสด็จกลับวังสวนดุสิต

วัน ๖ ๑ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๕ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาทุ่มครึ่ง เสด็จวัดเบญจมบพิตรในการวิสาขบูชา เวลายามเศษเสด็จกลับวังสวนดุสิต

วัน ๗ ๒ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาทุ่มครึ่ง เสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๑ ๓ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๗ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลา ๒ ทุ่ม ๔๐ นาที เสด็จออกประทับมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามหนึ่งทรงรถ ทรงพาสมเด็จพระบรมโอรส แลกรมหมื่นนครไชยศรี ​ไปทอดพระเนตรที่ซึ่งจะสร้างโรงทหารมหาดเล็กที่โรงผสมม้าเก่า เวลาเกือบ ๔ ทุ่ม เสด็จกลับวังสวนดุสิต

วัน ๒ ๔ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๘ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาจวนย่ำค่ำ เสด็จประพาศเวลาเกือบทุ่มเสด็จกลับ เวลา ๒ ทุ่มเศษ เสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๒ ยามเศษเลิกประชุม

วัน ๓ ๕ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๙ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาเช้า ๔ โมงเศษ เสด็จไปประทับให้ช่างถ่ายพระบรมรูปที่ห้างโรเบิตเลนซ์ เวลาบ่ายโมงหนึ่งเสด็จกลับวังสวนดุสิต เวลาราวทุ่มครึ่งเสด็จออกประทับมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนพิศณุโลกประชานารถ กรมหมื่นจันทบุรีนฤนารถ กับนายตินบุตร์เจ้าพระยาสุรวงศ์ลองรถมอเตอร์คาร์ถวายตัว เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๔ ๖ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๐ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาย่ำค่ำเสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่มเสด็จกลับ เวลาเกือบยาม เสด็จออกประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

​วัน ๕ ๗ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๑ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาเกือบ ๒ ทุ่ม เสด็จออกประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วเสด็จออกขุนนางใน ในพระที่นั่งนั้น เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเศษเลิกประชุม แล้วโปรดให้เสนาบดีบางพระองค์อยู่เฝ้า มีการประชุมในเรื่องที่ทรงพระราชดำริห์จะขยายวังสวนดุสิตต่อไป ที่จะขยายวังนี้ คือจะขยายกำแพงชั้นในเลื่อนไปจนตกถนนสามเสน ตั้งแต่ถนนสามเสนไปจะทำตำหนักแพทำสวน แลทำการก่อสร้างต่าง ๆ ตลอดไปจนตกถึงแม่น้ำ เลิกประชุมเกือบ ๗ ทุ่ม

วัน ๖ ๘ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๑๒๗

วันนี้ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้นัดมิสเตอรยะคปเลฟราชทูตรัสเซียคนใหม่เฝ้าทูลเกล้า ฯ ถวายพระราชสาสนตราตั้ง เวลาเย็นที่ในพระบรมมหาราชวัง แต่วันนี้เวลาเย็นฝนตกไม่หายขาดจนเวลาบ่าย ๕ โมง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยาสุรวงษ์วัฒนศักดิ์ เชิญพระราชหัตถ์เล็กถึงกรมหลวงเทวะวงษ์ แลนำรถหลวงเข้าไปรับราชทูตรัสเซียมาเฝ้าถวายพระราชสาสนที่พระที่นั่งอัมพรสถาน ราชทูตเฝ้าครู่หนึ่งกลับไปแล้ว ตอนกลางคืนได้ยินว่าเสด็จออกที่พระที่นั่งอัมพรสถาน

​วัน ๗ ๙ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๓ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาเกือบย่ำค่ำเสด็จประพาศ เวลาทุ่มหนึ่งเสด็จกลับประทับในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๑ ๑๐ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๔ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายเสด็จประพาศ เวลาทุ่มครึ่งเสด็จกลับ ประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๒ ๑๑ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมง ๔๕ นาที ทรงรถเสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่มครึ่ง เสด็จกลับมาประทับมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลาเกือบ ๒ ยามเลิกประชุม

วัน ๓ ๑๒ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๖ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงครึ่ง เสด็จประพาศ เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จกลับ เวลาทุ่มเศษเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น เสวยแล้วเสด็จออกประทับประชุมงบประมาณกระทรวงวัง ที่พระที่นั่งอัมพรสถาน แต่การ​ประชุมคราวนี้ไม่ได้ประชุมหลายคน โปรดให้กรมขุนสมมตอมรพันธ์ กับสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัดติวงษ์ เข้าไปประชุมเท่านั้น

วัน ๔ ๑๓ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๗ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลา ๒ ทุ่มครึ่ง เสด็จออกประทับพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น เสด็จออกวันนี้เจ้าพระยาภาณุวงษ์ได้มาเฝ้าทูลเกล้า ฯ ถวายเรื่องราวเปนการแปลกอยู่ คือว่าด้วยขุนหลวงพระไกรสีประพฤติอาการไม่เปนที่พอใจจนเปนเหตุให้หวาดหวั่นกลัวอันตราย แลได้ความเจ็บช้ำน้ำใจ ขอพระมหากรุณาให้ทรงช่วยให้ขุนหลวงพระไกรสีออกจากบ้านเสียโดยเร็ว เพื่อจะได้พ้นจากความเดือดร้อน แลอันตรายจะได้ห่างออกไปบ้าง ตามความที่ปรากฏได้ความว่ามูลเหตุเกิดขึ้นด้วยหีบเพ็ชร ซึ่งเจ้าพระยาภาณวงษ์ให้ขุนหลวงพระไกรสีไปขาย เมื่อขายไม่ได้เจ้าพระยาภาณุวงษ์อนุญาตให้แก่ขุนหลวงพระไกรสี แต่เจ้าพระยาภาณุวงษ์ยังต้องการเงินจะซ่อมบ้าน มีสิ่งของอื่นจะไปขายเสียก็เสียดาย เพราะเปนของสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ จึงประสงค์จะเอาของนั้นเปลี่ยนให้ขุนหลวงพระไกรสีเอาหีบเพ็ชรนั้นไปขายให้เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ ขุนหลวงพระไกรสีได้มีหนังสือเรียนเจ้าพระยาภาณุวงษ์ออกจะไม่ยอมให้ขายหีบนั้น ด้วยถือว่าเปนของบิดาให้ แลรังเกียจผู้ที่จะซื้อ แต่ในหนังสือนั้นกล่าวถึงตัวว่ามีเหตุที่ไม่สมควรรับตระกูลด้วย อันเจ้าพระยาภาณุวงษ์เห็นว่าเปนความรุนแรงบอกตัดไม่รับสืบตระกูลเปนข้อใหญ่ เจ้าพระยาภาณุวงษ์ได้ขับไล่ขุนหลวงพระไกรสีให้ไปเสียจากบ้าน ขุนหลวงพระไกรสีไม่ยอมออก เจ้าพระยาภาณุวงษ์จึงมาทูลเกล้า ฯ ถวายเรื่องราวขอพระมหากรุณา ข้อความที่​ปรากฏมูลเหตุไม่สมควรที่จะเกิดวิวาทบาดหมางกันใหญ่โตดังนี้ การเรื่องนี้ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมหมื่นราชบุรี ดิเรกฤทธิเรียกตัวขุนหลวงพระไกรสีมาถามให้ชี้แจงข้อความตามเหตุผล เพื่อจะทรงระงับความเดือดร้อนของเจ้าพระยาภาณุวงษ์ซึ่งเปนข้าราชการเก่าแลมีอายุมากให้พ้นจากความเดือดร้อนสืบไป

วัน ๕ ๑๔ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๘ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาทุ่มเศษเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เสด็จขึ้นเสวยแล้วเวลายามเศษมีการประชุมเสนาบดีที่พระที่นั่งอัมพรสถาน เลิกประชุมเกือบ ๒ ยาม

วัน ๖ ๑๕ฯ ๖ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๙ พฤษภาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ สมเด็จพระบรมราชินีนารถเสด็จออก ณ ห้องแก้วพระที่นั่งอัมพรสถาน โปรดให้มิสซิสแปชยิตภรรยาราชทูตอังกฤษซึ่งจะกลับออกไปยุโรปเฝ้ากราบถวายบังคมลา แล้วโปรดให้มิสซิสยะคปเลฟภรรยาราชทูตรัสเซียซึ่งพึ่งเข้ามากรุงเทพ ฯ เฝ้า การที่ภรรยาราชทูตเฝ้านี้ในหลวงได้เสด็จออกทรงรับด้วย ตัวราชทูตก็มาเฝ้าพร้อมกับภรรยาด้วยทั้งสองราย เพราะเปนธรรมเนียมของเขาภรรยามาเฝ้าเช่นนี้ต้องมาเฝ้าด้วยกันหมด หากจะยกชื่อแต่ผู้หญิงเท่านั้น

เวลาทุ่มเศษ ในหลวงเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น