ประวัติ

หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เป็นพระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถและหม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากร ประสูติที่วังปากคลองผดุงกรุงเกษม เมื่อปีจอ วันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๑ ก่อนหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลประสูติ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถและหม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากรทรงมีพระโอรส ๓ องค์แล้ว คือ หม่อมเจ้าเกียรติกำจร, หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ และหม่อมเจ้านักขัตมงคล พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ พระโอรสสององค์แรก หม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากรทรงนำขึ้นทูลเกล้า ฯ ถวายสมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง ในรัชกาลที่ ๖ ส่วนหม่อมเจ้านักขัตมงคล พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ และหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ซึ่งเป็นพระธิดาองค์แรก มิได้ทูลเกล้า ฯ ถวาย หากมีพระประสงค์จะทรงเลี้ยงดูเอง แต่เมื่อหม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากร เสด็จเข้าไปเฝ้าฯ ในวัง ก็ทรงพาหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เข้าไปเฝ้า ฯ ด้วย เนื่องจากหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เป็นเด็กโตเร็วเกินอายุ สมเด็จพระพันปีหลวงโปรดให้เข้าพิธีเกศากันต์แต่ชันษาได้ ๙ ขวบ แล้วพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงขอตัวหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลต่อสมเด็จพระพันปีหลวง เพื่อเอาไว้ทรงใช้เป็น “ทานพระกร” เมื่อพิธีเกศากันต์เสร็จแล้ว สมเด็จพระพันปีหลวงโปรดให้หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลเข้าไปอยู่ที่สวนสี่ฤดู พระราชวังดุสิต แล้วมีพระราชเสาวนีย์ให้เจ้าจอมเอิบช่วยอบรมสอนการรับใช้ เจ้าจอมเอิบมีความเอ็นดูรักใคร่หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลมาก ดูแลเอาใจใส่เป็นเจ้าของ จนหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เรียกท่านเจ้าจอมว่า “แม่” ส่วนหน้าที่ราชการ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ต้องตามเสด็จพระราชดำเนินทุกแห่ง คอยถวายตัวให้พระเจ้าอยู่หัวทรงยึดไหล่พยุงพระวรกายเมื่อจะประทับหรือยกพระองค์จากพระราชอาสน์เวลาเสด็จพระราชดำเนินในที่ต่างๆ ในการประชุมเสนาบดี ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จ ฯ ทรงเป็นประธานด้วยพระองค์เองเกือบไม่เว้นแต่ละคืน ณ พระที่นั่งอภิเศกดุสิต ก็โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ไปคอยเฝ้า ฯ ข้างที่ประทับ และเคยโปรดให้ไปนำหนังสือราชการบนพระที่นั่งอัมพรสถานมาทูลเกล้า ฯ ถวายในที่ประชุม ซึ่งหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลปฏิบัติราชการถวายได้ไม่ผิดพลาด

หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เล่าว่า ในขณะที่รับราชการอยู่นั้น มีหม่อมเจ้า ทั้งองค์หญิงและองค์ชายอยู่ด้วยกันหลายองค์ ล้วนมีชันษารุ่นราวคราวเดียวกัน แต่ที่รู้จักคุ้นเคยกันดีก็คือ หม่อมเจ้านิวาศสวัสดิ์ จิระประวัติ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช ส่วนหม่อมเจ้าองค์ชาย คือหม่อมเจ้าลายฉลุทอง ทองใหญ่ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม พอทรงทราบข่าวหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล สิ้นชีพ หม่อมเจ้าลายฉลุทอง ทรงพระกรุณาประทานลายหัตถ์มาว่า ได้ทราบข่าวด้วยความสลดพระทัยอย่างยิ่ง ....“เพราะเราเคยเป็นเด็กรับใช้ข้างพระเก้าอี้และหมอบเฝ้าอยู่บนห้องพระบรรทมของพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงด้วยกันเป็นเวลานาน จนสวรรคต และต่อจากนั้นไม่ว่าจะพบท่านหญิงกมล ฯ ที่ไหน เป็นต้องทักทายกัน และบางครั้งก็เล่าถึงเรื่องเก่าๆ สมัยยังเป็นเด็กอยู่ ด้วยน้ำพระทัยยินดีเสมอ...”

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตแล้ว หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ก็กลับไปอยู่วังปากคลองผดุง ฯ ตามเดิม การศึกษาเล่าเรียนมีครูมาสอนที่วัง ไม่ได้เข้าโรงเรียน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ประกอบพิธีสมรสพระราชทานหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล กับ หม่อมเจ้ามรุพรพันธ์ เทวกุล ใน พ.ศ. ๒๔๕๘ มีบุตร ธิดาด้วยกัน ๒ คน คือ หม่อมราชวงศ์ มรุต เทวกุล เกิดวันที่ ๒๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๐ และ หม่อมราชวงศ์กมลิกา เทวกุล เกิดวันที่ ๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ ถึงแก่กรรม วันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๖๑ ต่อจากนั้น หม่อมเจ้ามรุพรพันธ์ ทรงประชวรถึงชี้พิตักษัย เมื่อ วันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๔

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถเสด็จไปราชการ ณ สหรัฐอเมริกา และยุโรปในปี พ.ศ. ๒๔๖๗-๘ และหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุลก็ตามเสด็จไปสหรัฐ ฯ เมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถเสด็จยุโรป ก็ตามเสด็จด้วยพร้อมกับเจ้าน้อง ๒ องค์ หม่อมเจ้ากัลยางค์สมบัติ โสณกุล และ หม่อมเจ้าทรงอับษร รพีพัฒน์ เสด็จในกรม ฯ โปรดให้พระธิดาทั้ง ๓ องค์ ศึกษาเล่าเรียนต่อไป ณ ประเทศอังกฤษ ในตอนนี้ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ได้เข้าศึกษาวิชาการเลี้ยงทารก ที่ สำนัก Mothercraft Training Society ตำบล Highgateทางเหนือกรุงลอนดอนอยู่ ๒ ปีเต็ม จนได้รับประกาศนียบัตรจากสำนักศึกษาแห่งนี้

ครั้นในปี พ.ศ. ๒๔๗๓ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทรงพระประชวรหลอดพระศออักเสบ ทรงได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาต ให้เสด็จไปรักษาพระองค์ที่ยุโรป ได้เสด็จไปให้นายแพทย์ตรวจพระอาการ ณ กรุงปารีส พร้อมกับพระชายา หม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากร นายแพทย์ได้ถวายคำแนะนำการผ่าตัด แต่หลังจากการผ่าตัดแล้ว พระอาการไม่ดีขึ้นเลย เสด็จในกรม ฯ สิ้นพระชนม์ตอนปลายเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๔๗๔ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ได้ไปอยู่เฝ้าพระอาการ และช่วยเหลือในการพยาบาลอยู่ กับหม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากร ตั้งแต่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ เสด็จไปรักษาพระองค์ ณ กรุงปารีส เมื่อจัดการพระศพเสร็จเรียบร้อยแล้ว ก็ตามเสด็จหม่อมเจ้าอับษรสมาน กิติยากร กลับกรุงเทพฯ

เมื่อ วันที่ ๑๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร ทรงประกอบพิธีสมรส ในพระปรมาภิไชย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวแก่ หม่อมเจ้าวงศานุวัตร เทวกุล กับ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล มีบุตร ธิดาด้วยกันสองคน คือ หม่อมราชวงศ์ นิศารัตน์ เทวกุล เกิด วันที่ ๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ และหม่อมราชวงศ์ เทพกมล เทวกุล เกิด วันที่ ๑๒ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๙

หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ติดตาม หม่อมเจ้าวงศานุวัตร เทวกุล ไปปฏิบัติหน้าที่ราชการ ณ ต่างประเทศ ๒ ครั้ง ครั้งแรกที่สถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงลอนดอน เมื่อเดือน มีนาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ ถึง พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ และอีกครั้งหนึ่งไปประจำสถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงโรม ประเทศ อิตาลี เมื่อเดือน มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๐๔ ถึง เมษายน พ.ศ. ๒๕๐๖ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๐๙ หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล เริ่มมีอนามัยไม่สู้สมบูรณ์ ต้องเข้ารับการผ่าตัดถึง ๒ ครั้ง ในระยะเวลาใกล้ๆ กัน ครั้งแรกเมื่อเดือน กุมภาพันธ์ รับการผ่าตัดนิ่วที่ถุงน้ำดี ต่อจากนั้น ในเดือนสิงหาคมก็ต้องรับการผ่าตัดเนื้อร้ายที่ทรวงอก การผ่าตัดทั้งสองครั้งนับว่ามีผลดี จนได้ทำบุญชันษาครบ ๖ รอบ เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๓ แล้วก็เริ่มป่วยเสาะแสะ ความสนใจในสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ลดลง และความทรงจำก็เลือนลางด้วย ครั้นแล้ว เมื่อวันที่ ๒๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๑๗ พลาดล้มลงในห้องน้ำ แพทย์ตรวจพบว่า มีกระดูกสันหลังซ้นเล็กน้อย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เข้ารักษาตัวที่โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ตั้งแต่วันที่ ๒๘ มีนาคม อาการไม่ดีขึ้นเลย แล้วสิ้นชีพด้วยความสงบ เมื่อวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๗ เวลา ๔.๐๕ น.

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ