เดือน ๑๐ จุลศักราช ๑๒๗๐

​วัน ๕ ๑ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๗ สิงหาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายฝนตกไม่ได้เสด็จประพาศ เวลาเกือบยามเสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลาเกือบสองยามเลิกประชุม

วัน ๖ ๒ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๘ สิงหาคม ๑๒๗

เวลาบ่ายเกือบ ๕ โมง เสด็จพระบรมมหาราชวังทรงรับมิสเตอร์โยชิดาอรรคราชทูตยี่ปุ่นคนใหม่เฝ้าถวายพระราชสาส์น แลโปรดให้นายทหารเรือยี่ปุ่นกับผู้แทนบริษัทอู่กาวาซากี ซึ่งนำเรือพิฆาฏตอปิโด แลเรือตอปิโด รวม ๔ ลำเข้ามาส่งเฝ้า เวลาราวย่ำค่ำเสด็จกลับวังสวนดุสิต เวลา ๒ ทุ่ม ๕๐ นาที เสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิตมีหม่อมเจ้าฉลาดลบเลอสรรซึ่งออกไปศึกษาวิชา ณ ประเทศยุโรป เสร็จการศึกษาแล้วกลับเข้ามาเฝ้า เวลายาม ๔๐ นาที เสด็จขึ้น

ตั้งแต่วันที่ ๒๖ สิงหาคม ถึงวันนี้รวม ๓ วัน เวลาบ่ายเจ้าจอมมารดาดารารัศมีศรัทธามีพระธรรมเทศนาที่ท้องพระโรงเรือนต้นวันละกัณฑ์

วัน ๗ ๓ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๙ สิงหาคม ๑๒๗

ไม่ได้เสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่ม ๔๕ นาที เสด็จออกประทับในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายาม ๕๐ นาที เสด็จขึ้น

​วัน ๑ ๔ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๓๐ สิงหาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ ทรงรถไฟฟ้าเสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จกลับทางประตูกวางมาเสด็จออก ณ มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลาเกือบยามเสด็จขึ้น

วัน ๒ ๕ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๓๑ สิงหาคม ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษทรงรถออกทางประตูกวาง เสด็จวัดราชาธิวาศ ทรงเรือประพาศ เวลาทุ่มเศษเสด็จกลับทางประตูกวางมาเสด็จออกมุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามหนึ่งเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถานเวลา ๕ ทุ่มเศษเลิกประชุม

วันนี้พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภเสด็จไปตรวจทางเสด็จพระราชดำเนินประพาศทางลำคลองมขามเถ้าแขวงมณฑลนครสวรรค์ ประมาณเมื่อเฉลิมพระชนม์พรรษาแล้ว เพื่อจะได้ทราบว่าน้ำตื้นแห่งใด แลทางจะลำบากสำหรับเรือกลไฟแห่งใด มีกำหนดกว่าจะเสด็จกลับประมาณ ๗ วัน

วัน ๓ ๖ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่ายฝนตก ไม่ได้เสด็จประพาศ เวลาเกือบยามเสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลาราวยามครึ่งเสด็จขึ้น

​วัน ๔ ๗ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษทรงรถเสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่ม เสด็จกลับทางประตูกวางมาประทับที่พระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามหนึ่งเสด็จขึ้น

วัน ๕ ๘ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๓ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษทรงรถเสด็จวัดราชาธิวาศ เวลาเกือบทุ่มเสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามหนึ่งเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเลิกประชุม

เมื่อวานนี้กับวันนี้เวลาบ่ายสมเด็จพระบรมราชินีนารถทรงพระศรัทธามีเทศน์ที่ท้องพระโรงเรือนต้นวันละกัณฑ์

วัน ๖ ๙ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๔ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๔ โมงเศษทรงรถเสด็จประพาศตามถนนต่างๆ แลเสด็จวัดราชาธิวาศ เวลาทุ่มหนึ่งเสด็จกลับทางประตูกวางมาเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลา ๒ ทุ่มเสด็จขึ้น

วัน ๗ ๑๐ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๕ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่ายฝนตกไม่ได้เสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

​วันนี้เวลาเช้าสมเด็จพระบรมราชินีนารถ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เสด็จรถไฟพิเศษไปประพาศอรัญญิกแลพระนครหลวง เวลาบ่ายเสด็จกลับ

วันนี้เวลาบ่ายพระอรรคชายาเธอ ทรงพระศรัทธามีเทศน์ที่ท้องพระโรงเรือนต้นกัณฑ์หนึ่ง

วัน ๑ ๑๑ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๖ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงทรงรถเสด็จวัดราชาธิวาศออกทางประตูกวาง เวลาเกือบทุ่มเสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิตประเดี๋ยวหนึ่ง เสด็จขึ้น โปรดให้พระยาบำเรอภักดิ์นำพระยาเจริญราชไมตรีเข้าไปเล่นฮิบโนไตซ์ข้างใน

วัน ๒ ๑๒ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๗ กันยายน ๑๒๗

เวลาราวย่ำค่ำเสด็จวังบุรพาทรงเยี่ยมสมเด็จกรมพระซึ่งเสด็จประพาศประเทศยะวา เสด็จกลับถึงกรุงเทพ ฯ ในเวลาบ่ายวันนี้ แล้วเสด็จวัดราชาธิวาศ เวลา ๒ ทุ่มครึ่งเสด็จกลับมาประทับ ณ มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วเสด็จออกขุนนางในพระที่นั่งนั้นเวลาเกือบยามเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเศษเลิกประชุม

วัน ๓ ๑๓ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๘ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่ายฝนตกไม่ได้เสด็จประพาศ เวลา ๒ ทุ่มเสด็จออกพระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น

​วัน ๔ ๑๔ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๙ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศออกทางประตูกวาง เวลาย่ำค่ำเศษ เสด็จกลับมาประทับในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลาทุ่ม ๔๐ นาทีเสด็จขึ้น

วัน ๕ ๑๕ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๐ กันยายน ๑๒๗

เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จพระบรมมหาราชวัง ในการทำบุญพระชนม์พรรษาของสมเด็จพระบรมราชเทวี ประทับในพระบรมมหาราชวังจนตลอดราตรี

ในการทำบุญพระชนม์พรรษาสมเด็จพระบรมราชเทวีคราวนี้ คือพระชนม์พรรษาครบ ๔๗ ถึงกำหนดพระเคราะห์ราหูเข้ารักษาพระชนม์พรรษา มีสวดมนต์ ๑๒ รูป เวลา ๑๐ ทุ่มสรงแลรับพระราหู เพราะฉนั้นจึงต้องเสด็จอยู่ในวังวันนี้ไม่ได้มีประชุมเสนาบดี

วัน ๖ ๑ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๑ กันยายน ๑๒๗

เวลาย่ำรุ่งเศษเสด็จแต่พระบรมมหาราชวังกลับวังสวนดุสิต

เวลาบ่าย ๕ โมง เสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต โปรดให้ด๊อกเตอร์เฮนดริกมูลเลอผู้ที่เคยเป็นเสนาบดีอยู่ในออเรนช์ฟรีสเตดซึ่งเข้ามาเยี่ยมเยียนกรุงสยามเฝ้า แล้วทรงรถเสด็จประพาศเวลาทุ่มเศษเสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามหนึ่งเสด็จขึ้น

​วัน ๗ ๒ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๒ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษทรงรถเสด็จวัดราชาธิวาศ ออกทางประตูกวาง เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จกลับ เวลาเกือบทุ่มเสด็จออกพระที่นั่งอภิเศกดุสิต ในการสวดมนต์ฉลองพระชนม์พรรษา พระสวดมนต์วัดราชบพิธ วัดเบญจมบพิตร วัดนิเวศธรรมประวัติตามเคย แต่เติมพระภัทรมุขวัดราชาธิวาศอีกองค์หนึ่ง สวตมนต์จบแล้วพระราชทานเทียนชนวนแลโคมไฟฟ้าให้กรมขุนสมมุตไปทรงจุดเทียนพระมหามงคลที่พระสยามเทวาธิราชในพระที่นั่งไพศาลทักษิณ แล้วเสด็จออกมุขหน้าพระที่นั่งทรงจุดฝักแคดอกไม้เพลิง เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๑ ๓ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๓ กันยายน ๑๒๗

เวลาเช้า ๔ โมงเศษ เสด็จออกในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เลี้ยงพระที่สวดมนต์เมื่อคืนนี้แล้ว เสด็จออกมุขหน้าครู่หนึ่งแล้ว เสด็จกลับเข้าในพระที่นั่งทรงหลั่งพระเต้าทักษิโณทกทรงปล่อยสัตว์ต่าง ๆ ซึ่งพระยาทิพย์โกษาจัดมาถวายทรงปล่อย ในการฉลองพระชนม์พรรษานี้แล้ว เวลาเที่ยงเศษเสด็จขึ้น สัตว์ต่าง ๆ ที่พระยาทิพย์โกษาถวายทรงปล่อยนี้ คือ โค ๒ โค สุกร ๒ สุกร ห่าน ๒ ห่าน ไก่ ๒ ไก่ เป็ด ๒ เป็ด นกพิลาบ ๕๘ นก นกเขาชวา ๕๘ นก ปลาต่างๆ ๓๐๐ ปลา

เวลาบ่ายเจ้าพนักงานได้เวียนเทียนสมโภชพระพุทธรูปประจำพระชนม์พรรษา

​เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จเข้าสู่ที่ห้องสรง ๆ น้ำพระพุทธมนต์ แล้วเสด็จออกทรงธรรมในพระที่นั่งอภิเศกดุสิต กรมหลวงวชิรญาณถวายเทศนามงคลวิเศษแก้ด้วย มิตตสัมปัตติ มัตตัญญุตา รัฏฐานุปาลโนบายจบแล้ว โปรดเกล้า ฯ ให้กรมขุนสมมตไปจุดเทียนอย่างเมื่อวานนี้แล้ว เสด็จออกมุขหน้าทรงจุดฝักแคดอกไม้เพลิง เวลายามเศษเสร็จการแล้วเสด็จขึ้น

วัน ๒ ๔ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๔ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศออกทางประตูกวาง เวลาย่ำค่ำเสด็จกลับทางประตูกวาง มาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วฝนตก เสด็จเข้าไปประทับในพระที่นั่ง เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๕ ทุ่มเศษเลิกประชุม

วัน ๓ ๕ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๕ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศออกทางประตูกวาง เวลาย่ำค่ำเสด็จกลับทางเดิม

เวลาทุ่มเศษเสด็จออกประทับโต๊ะพระราชทานเลี้ยง มิสเตอร์โยชิดาอรรคราชทูตยี่ปุ่นกับดอกเตอร์เฮนดริกมูลเลอที่ห้องทองพระที่นั่งอัมพรสถาน เสร็จการเลี้ยงเวลา ๕ ทุ่ม เสด็จขึ้น

​วัน ๔ ๖ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๖ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศ ออกทางประตูกวาง แล้วทรงเรือพระที่นั่งมอเตอร์ซึ่งส่งเข้ามาใหม่แล่นไปมา เวลาทุ่ม ๔๕ นาที เสด็จกลับมาประทับที่มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วัน ๕ ๗ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๗ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศ ทรงเรือมอเตอร์อย่างวานนี้ เวลาทุ่มเศษเสด็จกลับมาประทับ ณ มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วเสด็จออกขุนนางในพระที่นั่ง เวลายามเศษเสด็จขึ้นประทับประชุมเสนาบดี ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน เวลา ๒ ยามเศษเลิกประชุม

วัน ๖ ๘ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๘ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เสด็จออกทางประตูกวางไปทอดพระเนตรที่ก่อถานตั้งพระบรมรูป แล้วเสด็จวัดราชาธิวาศทรงเรือมอเตอร์ประพาศ รับสั่งให้เจ้านายเสนาบดีตามเสด็จในเรือมอเตอร์หลายพระองค์ เวลาทุ่มครึ่งเสด็จกลับมาประทับ ณ มุขพระที่นั่งอภิเศกดุสิต แล้วฝนตกเสด็จเข้าไปประทับในพระที่นั่ง เวลายามเศษเสด็จขึ้น

​วัน ๗ ๙ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๑๙ กันยายน ๑๒๗

เปนวันเริ่มการเฉลิมพระชนม์พรรษา เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เสด็จวัดราชาธิวาศทรงเรือมอเตอร์ประพาศแล้ว เวลาย่ำค่ำเศษเสด็จมาประทับพระอุโบสถวัดพระแก้ว พระสงฆ์ ๑๐ รูป มีพระธรรมไตรโลกาจารย์เปนประธานสวดมนต์ แล้วเสด็จมาประทับพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย ทรงเลื่อนพระธรรมวิโรจน์วัดประทุมวนารามเปนพระปัญญาพิศาลเถร ที่พระราชาคณะฝ่ายสมถะ มีนิตยภัตร์เพิ่มขึ้นกึ่งตำลึง เปนเดือนละ ๓ ตำลึงกึ่ง ทรงตั้งพระครูปลัดสุวัฒนสมณาจารย์วัดราชาธิวาศเปนพระธรรมวิโรจน์ พระราชทานพัดเปลี่ยนใหม่แก่พระราชเมธี เพราะพัดเดิมเก่าชำรุดมาก แลพระราชทานพัดปเรียญแก่พระสงฆ์สามเณรที่สอบไล่ได้ใน๔๐ศก ๑๒๖ ทั้งที่สอบได้ตั้งแต่๓๙ศก ๑๒๕ ค้างยังไม่ได้รับพระราชทานพัด รวมทั้งสิ้น ๕๔ รูปแล้ว เสด็จขึ้นประทับพระที่นั่งไพศาล พระราชเมธีกับพระสงฆ์ถานานุกรมปเรียญวัดราชประดิษฐ์รวมด้วยกัน ๕ รูป เจริญพระพุทธมนต์นวครหายุศมธรรม โหรบูชานพเคราะห์สลับกันไปจบแล้ว เวลาเกือบ ๘ ทุ่ม เสด็จขึ้นประทับแรมในพระบรมมหาราชวัง

การเฉลิมพระชนม์พรรษามีเปลี่ยนแปลงบางอย่าง ซึ่งเปลี่ยนมาแต่๔๐ศก ๑๒๖ แล้ว คือ การสวดมนต์วัดพระแก้ว แต่ก่อนเคยสวดวันละ ๕ รูป มีพระราชาคณะนำ ๑ ปเรียญ ๔ บัดนี้เปลี่ยนเปนสวดวันละ ๑๐ รูป งดการสวดมนต์ที่พระราชาคณะมหานิกายเคยสวด ๓๐ รูป ที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัยในวันที่ ๒๐ เสีย ยกเอาพระ ๓๐ นั้นมาแยกสวดวัดพระแก้ววันละ ๑๐ รูป แลยกการมีเทศน์ซึ่งเคยมีวันที่ ๒๒ มามีในวันที่ ๒๐ เทศน์สำหรับวันที่ ๒๓ มามีวันที่ ๒๒

​วัน ๒ ๑๐ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๐ กันยายน ๑๒๗

เวลาเช้าโปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จมาเลี้ยงพระ ๕ รูป ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ

เวลาทุ่มเศษเสด็จออก ณ พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย พระราชทานเทียนชนวนให้กรมขุนสมมตไปจุดเทียนในการสวดมนต์ที่วัดพระแก้วแล้ว ประทับทรงสดับพระธรรมเทศนามงคลสูตร รัตนสูตร ซึ่งสมเด็จพระวันรัตกับพระธรรมวโรดมถวาย เวลายามเศษเสด็จขึ้น

วานนี้กับวันนี้ คราวก่อนเคยแต่งเครื่องยศขาวประเหรียญ คราวนี้ตามโปรแกรมว่าแต่งเครื่องยศขาวเท่านั้น แต่ในหลวงได้ทรงประดับเหรียญด้วยทั้งสองวัน

วัน ๒ ๑๑ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๑ กันยายน ๑๒๗

เวลาเช้าโปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จพระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย ในการเลี้ยงพระซึ่งสวดมนต์ที่วัดพระแก้ววันที่ ๑๙ วันที่ ๒๐ แลที่จะได้สวดในค่ำวันนี้รวม ๓๐ รูป

เวลาเที่ยงเศษเสด็จออกประทับ ณ พระที่นั่งภายใต้พระมหาเสวตรฉัตรในท้องพระโรงกลางพระที่นั่งจักรกรี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชกราบบังคมทูลถวายไชยมงคลแทนในพระนามพระบรมวงษานุวงษ์ เจ้าพระยาวิชิตวงษ์วุฒิไกรกราบบังคมทูลแทนในนามของข้าราชการ มีพระราชดำรัสตอบแล้ว​เสด็จขึ้นประทับ ณ ท้องพระโรงฝ่ายใน กรมหลวงสมรรัตนศิริเชฐ กราบบังคมทูลถวายไชยมงคลแทนในพระนามของพระบรมวงษานุวงษ์ข้าราชการฝ่ายใน มีพระราชดำรัสตอบแล้วเวลาบ่ายโมงเสด็จออกพระที่นั่งจักรกรีองค์ตวันออก มองซิเออ บี เดอมาร์เชอรี อรรคราชทูตฝรั่งเศส กราบบังคมทูลถวายไชยมงคลในนามของผู้แทนรัฐบาลต่างประเทศ มีพระราชดำรัสตอบแล้วเสด็จขึ้น

เวลาทุ่มเศษเสด็จในการสวดมนต์ที่พระอุโบสถวัดพระแก้ว แล้วเสด็จมาประทับในการสวดมนต์ที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย พระสงฆ์สวดมนต์ที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย ๖๐ รูป มีกรมหลวงวชิรญาณเปนประธานสวดมหาสมัยสูตร แลจูลราชปริตต์สวดมนต์จบแล้ว เวลา ๔ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น ในเวลาเสด็จประทับในการสวดมนต์ที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัยคืนวันนี้ ได้พระราชทานเงินหม่อมเจ้าแดงในพระองค์เจ้างอนรถ กับหม่อมเจ้าเมฆินในกรมหมื่นอมเรนทร์ คนละ ๕ ชั่ง เปนเงินที่เคยพระราชทานหม่อมเจ้าแดงทุกปีในเวลาเฉลิมพระชนม์พรรษาโดยมาก บางทีก็เป็นเวลาภายหลังเฉลิมพระชนม์พรรษาบ้าง แต่หม่อมเจ้าเมฆินนั้นพึ่งได้รับพระราชทานในปีนี้ เพราะทรงพระกรุณาสงสารว่าหม่อมอมรวงษ์วิจิตรผู้บุตรซึ่งรับราชการดีนั้นตายลง จึงทรงรบจะอุดหนุนหม่อมเจ้าเมฆินอย่างหม่อมเจ้าแดง

วันนี้กรมทหารบกทหารเรือ ได้ยิงปืนใหญ่ถวายคำนับในเวลาเช้า เวลาเที่ยง เวลาบ่ายตามเคย

วัน ๓ ๑๒ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๒ กันยายน ๑๒๗

เวลาเช้า ๕ โมงเศษเสด็จออกเลี้ยงพระที่สวดมนต์เมื่อคืนนี้ ณ พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย ครั้นถึงพระฤกษ์เวลาเช้า ๕ โมง ๔๕ นาที ๒๒ วินาที ​เสด็จขึ้นพระแท่นสรงพระมุรธาภิเศก เสร็จการสรงทรงเครื่องแล้วเสด็จออก ทรงประเคนเครื่องไทยธรรมแก่พระสงฆ์ ๆ กลับแล้วพระราชทานเงินกับผ้านุ่งห่มแก่ข้าราชการที่สูงอายุ แล้วพระราชทานเงินแก่โหรแลพระพจนวิลาศ ผู้ลั่นฆ้องไชยแล้ว เวลาบ่ายโมงเศษเสด็จขึ้น

เวลาบ่ายเจ้าพนักงานได้จัดการเวียนเทียนสมโภชพระราชมณเฑียรสถานตามเคย

วันนี้เปนวันพ้องกับกำหนดการสวดมนต์ถือน้ำสารทกลางปีด้วย กำหนดว่าจะเสด็จวัดพระแก้วในการสวดมนต์ถือน้ำ แล้วทรงธรรมที่พระที่นั่งอมรินทร์วินิจฉัย แต่ตอนค่ำฝนตกมาก ในการสวดมนต์ถือน้ำได้โปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จ ส่วนการมีเทศน์โปรดให้ย้ายมามีที่ท้องพระโรงกลางพระที่นั่งจักรกรี เวลา ๒ ทุ่มเศษได้เสด็จออก พระพิมลธรรมเปนผู้ถวายเทศนาเมตตสูตร พระองค์เจ้าพระสถาพรพิริยพรตถวายเทศนาเทวตาทิสนกถา เทศน์จบแล้วพระครูคณานัมสมณาจารย์ได้นำหนังสือพาปาติโมกข์คำญวณแปลเปนไทยซึ่งตีพิมพ์มาถวาย เวลา ๔ ทุ่มเศษเสด็จขึ้นเปนเสร็จการ

วัน ๔ ๑๓ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๓ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ เสด็จเปนกระบวนราบแต่พระที่นั่งจักรกรี ไปประทับ ณ พระอุโบสถวัดพระแก้วในการถือน้ำ ในการถือน้ำคราวนี้ทางขึ้นลงเปลี่ยนแปลกกับเมื่อถือน้ำคราวก่อนบ้าง คือ เมื่อคราวก่อนหม่อมเจ้าเคยขึ้นทางหน้าพระอุโบสถประตูกลางลงทางประตูกลาง หม่อมราชินิกูลเคยขึ้นทาง​หน้าพระอุโบสถประตูใต้ลงทางประตูกลางทางเดียวกับข้าราชการพลเรือน คราวนี้หม่อมเจ้าแลหม่อมราชินิกูลไปขึ้นทางหลังพระอุโบสถประตูเหนือออกไปรับพระราชทานน้ำพระทิพัฒน์สัตยา น่าพระฉากข้างเหนือ กลับลงทางเดิม นอกนั้นคงขึ้นลงตามอย่างแต่ก่อน เมื่อเจ้านายข้าราชการฝ่ายน่าถือน้ำแล้ว เวลาบ่ายเกือบ ๕ โมง เสด็จกลับทางหลังพระอุโบสถมาประทับพระที่นั่งสนามจันทร์ทรงจุดเทียนถวายบังคมพระบรมอัฐิแล้ว เสด็จขึ้นพระที่นั่งไพศาลฝ่ายในถือน้ำต่อไป เสร็จการแล้ว เวลาย่ำค่ำเศษทรงรถเสด็จวัดราชาธิวาศ เวลาทุ่มหนึ่งเสด็จมาประทับแรม ณ วังสวนดุสิตต่อไป

วัน ๕ ๑๔ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๔ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่ายเกือบ ๓ โมง เสด็จไปประทับ ณ พระตำหนักแพเดิมน่าวัดราชาธิวาศ มีสวดมนต์ มีเลี้ยงน้ำชาเจ้านายในการพระราชทานนามเรือพระที่นั่งมอเตอร์ที่สั่งเข้ามาใหม่พระฤกษ์พระราชทานนามเรือนี้เวลาบ่าย ๔ โมง ๑๓ นาที กับ ๒๖ วินาที พระราชทานนามว่า ครุธเหิรเห็จ เมื่อพระราชทานนามแล้ว ทรงรับกรมหลวงวชิรญาณกับพระสงฆ์อื่น ๆ อีกหลายรูป ลงเรือพระที่นั่งนี้ล่องลงไปตามลำน้ำถึงถนนตก แล้วเสด็จกลับขึ้นมาส่งพระที่วัดราชาธิวาศ ทรงรับสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชล่องลงไปเสด็จขึ้นที่ท่าราชวรดิษฐ์ ทรงรถพระที่นั่งเข้าในพระบรมมหาราชวังประทับพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทในการพระราชพิธีสารทอาลักษณ์อ่านประกาศพระราชพิธีนี้แล้ว พระสงฆ์ ๔๕ รูป มีพระธรรมวโรดมเปนประธานเจริญพระพุทธมนต์จบแล้วทรงทอดผ้าสดัปกรณ์พระบรมอัฐิ แทนการพระราชกุศลวันประสูตรสวรรคตรัชกาล​ที่ ๑ ที่ ๒ ที่ ๓ แล้วพระบรมวงษานุวงษ์ทรงทอดผ้าที่จัดมามาสดัปกรณ์ต่อไป แล้วพระธรรมโกษาจารย์ถวายเทศนา เทศน์จบแล้ว โปรดให้สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนนครราชสีมาทรงทอดผ้ารายร้อยสดัปกรณ์ ๕๐๐ รูป เวลา ๔ ทุ่มเศษ เสด็จกลับวังสวนดุสิต

วัน ๖ ๑๕ฯ ๑๐ ค่ำ ปีวอกสัมฤทธิ๔๑ศกจุลศักราช ๑๒๗๐

วันที่ ๒๕ กันยายน ๑๒๗

เวลาบ่ายเกือบบ่าย ๕ โมง เสด็จวัดราชาธิวาศทรงเรือพระที่นั่งมอเตอร์ล่องลงไปขึ้นที่ท่าราชวรดิษฐ์เสด็จเข้ามาประทับ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ทรงจุดเทียนนมัสการทรงศีลแล้ว อาลักษณ์อ่านประกาศพระราชพิธีสารทจบแล้ว พระสงฆ์ ๔๕ รูป มีกรมหลวงวชิรญาณวโรรสเปนประธานเจริญพระพุทธมนต์ธรรมจักกัปปวัตนสูตรมหาสมยสูตรจบแล้ว เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จกลับวังสวนดุสิต