ปัญญาคืออะไร
ปัญญา คือ “ความรอบรู้” ความรู้ที่รู้มาโดยรอบนั้น จะรู้จากอะไรที่ไหนๆ เมื่อใช้ความรู้นั้นๆ ให้เป็นประโยชน์ได้ ก็ต้องนับว่าเป็นปัญญาทั้งสิ้น
| เวสสเทวีฉันท์ ๑๒ | |
| ๏ ต้นไม้ใบร่วงหล่น | พรากประจากต้นตลอดไป |
| จนหมดไม่มีใบ | เหลือละเมื่อนั้นก็พลันตาย ฯ |
| ๏ ตามอ้างตัวอย่างเป็น- | ธรรมดาเห็นเถอะหากหมาย |
| ถึงคน, ยลบรรยาย | ย่อมบผิดแผกบแปลกแปร ฯ |
| ๏ ผู้ที่มีปัญญา | โปร่งปรุปรีชาฉลาดแล |
| เหลวใหลไม่แยแส | สนเสาะผลเพิ่มเพาะปัญญา ฯ |
| ๏ ให้เยี่ยมให้เปี่ยมอยู่ | นั่นก็ย่อมรู้จะโรยรา |
| เรียวเรื่อยถึงเฉื่อยชา | ช้ามิคมเฉียบมิฉับไว ฯ |
| ๏ ที่สุดเสื่อมทรุดโทรม | อย่างกะร่างโฉมชราไป |
| จนถึงซึ่งบรรลัย | ชนม์สกนธ์แล้วก็เลยศูนย์ ฯ |
| ๏ คนที่มีกิจการ | ชำนิชำนาญณงานธูร |
| แท้เขาทราบเค้ามูล | ว่าวิชามวลละล้วนมี ฯ |
| ๏ มากมายทั้งหลายแหล | ควรจะเรียนแลจะรู้ดี |
| ให้เด่นเป็นเกียรติศรี | สมเพราะศึกษาพยายาม ฯ |
| ๏ ยังน้อยยังด้อยหนอ | ยังมิมากพอจะเผยนาม |
| เป็นปราชญ์ทรงศาสตร์ตาม | เกียรติยศเลิศฉะนั้นเลย |
| ๏ ความรู้เรียกว่าดี | โดยนิยมมีเพราะเราเคย |
| คาดหลงไปลงเอย | เอากะตำรับกะตำรา ฯ |
| ๏ ด้วยเราเข้าใจถือ | ว่าเพราะหนังสือผิว์ศึกษา |
| เพียงอ่านพลิกผ่านตา | จบตลอดเล่มก็เลิกกัน ฯ |
| ๏ กล่าวว่า “ข้ารู้แล้ว- | พอละ” เพิกแพ้วและพักพลัน |
| ทิ้งร้างไป่สร้างสรรค์ | เสริมเพาะเพิ่มเติมผะเดิมมา ฯ |
| ๏ นี้ไม่ใช่ตั้งอยู่ | ในสภาพภูมิปัญญา |
| ย่อมเสื่อมอย่างพฤกษา | ปราศจากใบประลัยทราม ฯ |
| ๏ ศัพท์ว่า “ปัญญา” นั้น | แปลและรู้กันก็คือ “ความ- |
| รอบรู้” จักรู้ตาม | ควรจะรู้จากอะไรใด ฯ |
| ๏ รู้ได้รู้ให้เด่น | ใช้ก็ให้เป็นประโยชน์ไป |
| ย่อมเป็นปัญญาใน | ทุกสถานหมายเสมือนกัน ฯ |
| ๏ สิ่งเช่นเห็นด้วยตา | ยินกะหูมาประมวลสรรพ์ |
| ทราบได้ด้วยใจอัน | เกี่ยวกับอาจรู้เจริญไว ฯ |
| ๏ หวังรู้เฟื่องฟูเพิ่ม | พูนพิชาเดิมประการใด |
| รู้แล้วให้แผ้วไพ- | บูลย์อุบัติมีทวีมา ฯ |
| ๏ ทั้งมวลล้วนของดี | แท้และควรที่จะศึกษา |
| ทราบดูด้วยหูตา | จนกระทั่งใจตริไตร่ตรอง ฯ |
| ๏ สังเกตทราบเหตุผล | ธรรมชาติคน ฯลฯ สิ่งของ |
| เป็นไปอย่างไรมอง | แม่นประจักษ์มั่นเพราะปัญญา –(ยลแล) ๚ |
