๒๕. เริ่มการศึกเชียงตุง

ในปีชวดนั้นทรงพระราชดำริว่า อุปราชามหาไชยลงมาค้างอยู่ที่กรุงเทพมหานครช้านานถึง ๓ ปีแล้ว บ้านเมืองลื้อก็ได้ข่าวว่าเรียบร้อยราบคาบ เจ้าแสนหวีฟ้าก็ได้กลับอยู่บ้านเมืองแล้ว จึงแต่งให้นายพิศณุวงศ์ ท้าวพระยาลื้อคุมต้นไม้ทองเงิน เครื่องราชบรรณาการส่งลงมาทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวาย ขอเจ้ามหาอุปราชากับมารดาและมหาไชย ครอบครัวซึ่งตกอยู่ที่เมืองหลวงพระบาง เมืองน่านกลับขึ้นไป แล้วรับต่อท่านเสนาบดีว่า ในปีที่ ๓ จะจัดต้นไม้ทองต้นไม้เงินเครื่องราชบรรณาการลงมาทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายครั้งหนึ่งเสมอไปทุกคราว จึงทรงเห็นว่าจะกักขังหวงกันเจ้ามหาอุปราชาและมหาไชยทั้งครอบครัวไว้ก็ไม่สมควรที่เป็นประเทศใหญ่ ควรจะต้องอนุเคราะห์ให้ตลอดไป จะได้สมที่เมืองน้อยมาพึ่งพิงเมืองใหญ่ แต่เมืองลื้อขึ้นอยู่แก่พม่าด้วยจีนฮ่อด้วยทั้ง ๒ ฝ่าย ถึงโดยจะรับไว้เป็นข้าขอบขัณฑเสมา ถ้าพม่า จีนมาติดเมืองเข้าจะแต่งทัพออกไปช่วยป้องกันบ้านเมืองก็เป็นอันยากด้วยหนทางก็ไกลกันดารยิ่งนัก ครั้นจะไม่เอาธุระอุปราชามหาไชยแล้ว อุปราชามหาไชยเป็นผู้น้อยก็ได้เข้ามาพึ่งพระเดชพระคุณแล้ว จะไม่อนุเคราะห์ก็ไม่สมควร จึงทรงปรึกษาด้วยท่านเสนาบดีตามเรื่องความซึ่งมีมาแต่หลัง

ท่านเสนาบดีปรึกษากันลงชื่อกราบทูล ว่าเมืองน้อยมาพึ่งเมืองใหญ่ก็ควรจะต้องเป็นธุระ พระเกียรติยศจึงจะปรากฏแผ่ไปนานาประเทศ แล้วไพร่พลข้าราชการได้รู้จักการศึกสงครามให้ชำนิชำนาญไว้ ถ้าจะช่วยเมืองลื้อแล้วจะต้องตีเมืองเชียงตุงเสียก่อน ด้วยเมืองพม่านั้นอาณาเขตต์กว้างขวาง ก็เพราะหัวเมืองใหญ่ยึดหน่วงกันเป็นชั้นๆ ออกมา จึงระวังรักษาเมืองอยู่ได้ เมืองหมอกใหม่เมืองนายยึดเมืองเชียงตุง ๆ ยึดเมืองเชียงรุ้งไว้ ถ้าตัดเมืองเชียงตุงเสียให้ขาดระยะ พม่าจะยกทัพมาทำอันตรายแก่เมืองเชียงรุ้งหนทางก็ไกล เสบียงอาหารจะส่งกันก็กันดาร ถ้าทำได้ดังนี้จึงจะรักษาเมืองเชียงรุ้งไว้ได้

ได้ทรงทราบในคำท่านเสนาบดีปรึกษา ทรงเห็นพร้อมด้วยท่านเสนาบดี จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิทคุมกองทัพกรุง กองทัพหัวเมืองฝ่ายเหนือ และทัพเมืองน่านเมืองแพร่เมืองหล่มศักดิ์ เป็นคน ๑๐,๐๐๐ เศษ ยกไปทางเมืองน่าน ตัดทางไปเมืองลื้อเข้าตีเมืองเชียงตุง ให้อุปราชามหาไชยไปในกองทัพนั้นด้วย ทัพ ๑ ให้เจ้าพระยายมราชยกไปทางเมืองเชียงใหม่ คุมทัพหัวเมืองเชียงใหม่ เมืองนคร เมืองลำพูน ยกไปทางเมืองยอง กำหนดให้ถึงเมืองเชียงตุงพร้อมกัน

ครั้นณเดือน ๑๒ แรม ๑ ค่ำ[๑] เจ้าพระยายมราชได้ยกไปจากกรุงเทพมหานคร