นิทานเรื่องฤๅษีกับหนู

ณครั้งก่อนยังมีเมืองหนึ่งชื่อจำปานคร ในเมืองนั้นมีฤๅษี ๒ องค์ ชื่อจุฬคันธะ ๑ วิตากัณณะ ๑ มาอาศรัยอยู่ณทิศตวันออกแห่งเมืองนั้น ไม่ใกล้นัก ไม่ไกลนัก สองฤๅษีนั้นได้อาศรัยเที่ยวภิกขาจารในจำปานครนั้นเปนเนืองนิตย์ วันหนึ่งจุฬคันธะฤๅษีไปเที่ยวบิณฑบาตได้เข้าสุกมามาก ที่เหลือบริโภคนั้นใส่กระเช้า แล้วก็ไปแขวนไว้ค่าคบพฤกษาต้นหนึ่ง มีหนูตัวหนึ่งอาศรัยอยู่ที่จอมปลวกซึ่งมีในที่ใกล้อาศรมแห่งฤๅษี หนูนั้นโดดขึ้นกินเข้าสุกที่ฤๅษีแขวนไว้นั้นทุกๆ วัน วันหนึ่งหนูนั้นโดดขึ้นไม่ได้ตกลงที่แผ่นดิน ณเวลานั้นวิตากัณณะฤาผู้เปนสหายของจุฬคันธะฤๅษีนั้นมาหาจุฬคันธะฤๅษี แล้วนั่งเจรจากันอยู่ในอาศรม ครั้นเห็นหนูตกลงมาจึงถามว่า ดูกรท่านจุฬคันธะฤๅษี เหตุไฉนหนูนี้จึงตกลงมาเล่า จุฬคันธะฤๅษีจึงตอบว่า หนูนี้โดดขึ้นไปกินเข้าสุกที่เราแขวนไว้ได้ทุกๆ วัน ครั้นมาวันหนึ่งขึ้นไปไม่ได้ ตกลงที่แผ่นดิน เช่นนี้คงมีเหตุเปนแท้ เหมือนหนึ่งว่าหญิงสาวน้อยมาเปนภรรยาชายชราต้องทำมารยา ปานประหนึ่งว่ารักผัวชรานั้นที่สุด แม้ข้อนี้ก็มีเหตุอยู่ฉนั้น วิตากัณณะฤๅษีจึงย้อนถามว่า ข้อซึ่งว่าหญิงสาวน้อยแสร้งทำมารยาว่ารักผัวชรายิ่งนักนั้น เหตุนั้นเปนไฉนเล่า จุฬคันธะฤๅษีจึงกล่าวว่า เหตุนั้นใช่อื่นเลยเพราะเห็นแก่ทรัพย์ของผัวผู้ชรา หญิงสาวน้อยจึงแกล้วทำอาการปานประหนึ่งว่ารักผัวชรายิ่งนัก มีมาในคัมภีร์เช่นนี้ เราจะเล่านิทานสาธกความให้ท่านฟัง