กบวนรำลึกพระมหากษัตรซึ่งทรงพระราชาภิเษก

โส มหาสตฺโต สีเนโร อธิฏฺานกายํ ปฺจาภิเสกํ อธิฏฺาสิ

อันพระมหากษัตรซึ่งได้ราชาภิเษกเป็นเอกราชแล้ว พึงอวยอธิษฐานพระองค์ว่า พระองค์เรานี้ คือภนมพระสุเมรุราช อันตั้งเนาจาริกพระธรณีในปฤถพีดล อันพระเนตรของเราข้างสดำคือพระอาทิตย์ พระเนตรเราข้างเฉวียงคือพระจันทร อันฉลุแสงสว่างโลก ให้สว่างรุ่งเรืองแจ้งโปร่งอยู่ในพระราชหฤทัย อันจะตัดซึ่งทุกข์ภัยในมนุษย ให้ปรากฏในพระอุเบกชา บริญัติ ที่ร้อนก็ให้ร้อน ที่เย็นก็ให้เย็น ตามประเพณีดุจกัน พระหัตถ์เฉวียงสดำกับพระบาททั้งสองนั้น คือทวีปทั้ง ๔ เศวตฉัตร ๖ ชั้นนั้น คือฉกามาวจรทั้ง ๖ อธิษฐานพระโองการกชับ มิได้ไหวหวั่นในพระราชหฤทัย พระมหามกุฎนั้นโสด คือยอดวิมานพระอินทร พระขรรคนั้นคือพระปรัชญาอันจะตัดมนทิลความในมนุษย์ให้เห็นแจ้งสรรพโลกธาตุ ฯ

อันเครื่องประดับ คือพระภูษารัตตกัมพลนั้น คือภนมคันธมาทน์อันรันดับภนมพระสุเมรุราช ฯ

อันองค์พระมหากษัตรนั้น คือพระวินัยธร ซึ่งดำรงราษฎร์ประศาสน์ไห้ปรากฎสว่างรุ่งเรืองทั่วทั้งชมพูทวีป สุพรรณบาทนั้นคือแผ่นดินอันเป็นที่รองภนมพระสุเมรุราช กับเป็นที่อาศัยแห่งอาณาประชานุราษฎร์ทั้งหลาย สรรพแดนขอบขัณฑสีมา แล้วลือลบือโดยพระยศพระเดชของพระมหากษัตร์นั้นผอง

ทส ปฺตฺติโย มหาสตฺต อปฺปกายา ปฺตฺติโย อปฺปมาติ

มีในคัมภีร์พระบาลีพระโลกบัญญัติ สำหรับพระบรมกษัตรซึ่งจะรักษาพระองค์ให้ละออรุ่งเรือง คืออย่าให้เมียงพระเนตรทอดเมิลพระอาทิตย์ ๑ อย่าให้ผทมกระทั่งแต่พระอาทิตย์ระเลิงมา ๑ อย่าให้เสวยพระสิทธรสขุ่น พระสิทธรสมีฝ้า พระสิทรสเซาะร่อง ๑ อย่าให้เสวยปลาเนื้อซึ่งคาวด้วยมัน ๑ อย่าให้เสวยพระโอสถซึ่งแพทย์ผสม มิควรจะเสวย ๒ อย่าให้เสวยของด้วยแทะด้วยกัด ๑ อย่าให้เสพกามคุณกับสตรีมีอายุ ๔๐ ฉนำ ๕๐ ฉนำ ๑ อย่าให้ทรงพระภูษามีเนื้อห่างครุคระหยาบมิละออ ๑ ทั้ง ๑๐ ประการนี้ มิควรดลพระบรมกษัตรเลย ฯ

----------------------------

  1. ๑. คำอธิษฐานนี้มาแต่ปทุมชาดก มีอยู่ในตำราไทยเรื่องปัญจราชาภิเษก ซึ่งพิมพ์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๔

  2. ๒. หนังสือโลกบัญญัตินี้ไม่มีอยู่ในพระไตรปิฎกในประเทศนี้ แต่หอพระสมุดสำหรับพระนครได้ทราบว่าในประเทศพม่ามีอยู่ จึงได้หาฉะบับได้มา เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๖ เป็นอักษรพม่ามี ๑๑๖ ใบลาน แต่มีข้อที่ตรงกันน้อย

  3. ๓. พระสิทธรสเซาะร่อง คือน้ำที่ไหลลงห้วย หรือจะว่าน้ำในท้องร่องก็ควร

  4. ๔. อย่าให้เสวยพระโอสถซึ่งแพทย์ผสม ต้องกับประเพณีของเราแต่ก่อน ซึ่งมีกรมหมอกับกรมพระเครื่องต้นแยกกัน เวลาทรงประชวรหมอตรวจพระอาการแล้วประชุมปรึกษากัน ทำฎีกาถวายว่าเป็นพระโรคอย่างนั้น ควรเสวยพระโอสถผสมอย่างนั้น ถ้าทรงพระราชดำริเห็นชอบ ก็ตรัสสั่งพนักงานเครื่องต้นผสมตามฎีกาตั้งถวายเสวย เป็นการหลีกทางประทุษร้ายอย่างหนึ่ง พนักงานเครื่องต้นนั้นทรงเลือกตั้งคนที่ไว้วางพระราชหฤทัย

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ