- คำนำ
- คำอธิบาย โคลงนิราศเจ้าฟ้าอภัย
- โคลงนิราศเจ้าฟ้าอภัย
- คำอธิบาย บุณโณวาทคำฉันท์
- บุณโณวาทคำฉันท์
- บันทึกสอบเทียบ บุณโณวาทคำฉันท์ฉบับพิเศษ กับ ฉบับสมุดไทย ๑๐ ฉบับและฉบับพิเศษ
- คำอธิบาย โคลงนิราศพระพุทธบาท
- โคลงนิราศพระพุทธบาท
- คำอธิบาย กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก
- กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก
- คำอธิบายกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง
- กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง
- คำอธิบาย นิราศพระบาทของสุนทรภู่
- นิราศพระบาท
- คำอธิบาย โคลงนิราศวัดรวก
- โคลงนิราศวัดรวก
- คำอธิบาย นิราศพระบาท สำนวนนายจัด
- นิราศพระบาท สำนวนนายจัด
- คำอธิบาย โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท
- โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท
- บรรณานุกรม
โคลงนิราศพระพุทธบาท
๏ เห็นรอเรียมเนื่องน้อย | ใจเอง |
รอระยำโยงเยง | แย่งร้าง |
รอเอยจักโกรงเกรง | ไปเท่า ใดนา |
จากจำเนียรนุชร้าง | ร่างไร้ราวรอ ฯ |
๏ ถึงวัดตองปุเข้า | ขอพร |
เห็นแต่เรือหมู่มอญ | แม่ค้า |
พีดำล่ำไหล่คอน | เรือเร่ |
หน้าบ่มีหมดหน้า | ดุจหน้านวลผจง ฯ |
๏ คล้องช้างช้างเถื่อนร้าง | แรงโขลง |
มาพิโยคอยู่โรง | เร่งเศร้า |
พังพาคณาโยง | ยังป่า ไปฤๅ |
เรียมคำนึงนุชเหน้า | หนึ่งช้างคนึงโขลง ฯ |
๏ ดำบลชนบทโอ้ | อาทร |
ตอตะเคียนใครรอน | จึ่งด้วน |
เหมือนเรียมนิราสมร | มาเปลี่ยว |
ไม้ดั่งไมตรีม้วน | ขาดค้างทางเกษม ฯ |
๏ ถึงบ้านกระทุ่มไท้ | ชลธี |
กรกระทุ่มทรวงตี | อกห้าย |
ดูดงกระทุ่มทวี | ทุกข์เทวศ อกเอย |
ดอกตระการกลคล้าย | เกษน้องนางเสย ฯ |
๏ ดำบลชลน้ำหนึ่ง | หนองมี |
นามชื่อหนองคนที | ใส่น้ำ |
เห็นหนองพร่องวารี | ริมขุ่น |
เรียมก็ขุ่นใจช้ำ | เช่นน้ำในหนอง ฯ |
๏ นางผาผาแผ่นกลิ้ง | กลางดง |
แลประเล่ห์ทรงองค์ | แม้ไซ้ |
นารีพี่ยรรยง | เยาวรูป |
ผาจะทำแท่นให้ | แก่น้องนางนอน ฯ |
๏ ฤๅไทเทเวศร์ไท้ | ธิดา ท่านนา |
ซึ่งสำนักนิ์ในผา | ตกนี้ |
ใฝ่ใจจะบูชา | ชมรูป |
แม้ว่าจริงจงชี้ | ช่องให้เห็นองค์ ฯ |
๏ จุดเทียนประทับแหว้น | เวียนถวาย |
ธูปประทีปโคมราย | รอบล้อม |
ทักษิณสำรวมกาย | อภิวาท |
เสร็จสมโภชแล้วน้อม | นอบเกล้าบทศรี ฯ |
๏ ถึงทางประเทศไท้ | ทางหลวง |
ท้ายพิกุลกลัดทรวง | พี่ดิ้น |
นางเพียงพิกุลพวง | มาลิศ |
จวนจะวายกลิ่นสิ้น | สุดร้อนเรียมคนึง ฯ |
๏ ถับถึงบางโขมดโอ้ | อัษฎงค์ |
ควรโขมดพาหลง | หลอกเหล้น |
ยามเย็นยิ่งเอองค์ | หลงเถื่อน |
หลงที่กรุยตรงเส้น | สี่ร้อยรายทาง ฯ |
๏ แม่ลาลาลดไห้ | หาศรี |
ฤๅแม่ลีลาลี | ลาศเต้า |
ลาลดระทดทวี | ทุกข์เทวษ บ้างเลย |
ลาแม่ลาแล้วเจ้า | จากแล้วลาสมร ฯ |
๏ เรียมเมิลมยุเรศฝ้าย | ฟ้อนฝูง |
นางมยูรหมู่ยูง | ย่างย้าย |
บรรพตพิไสยสูง | สังวาศ |
ดูดำเนินนกคล้าย | แม่คล้ายยูงยล ฯ |
๏ เห็นหงส์เหินห่างขู้ | เดียวเหิน |
เยื้องย่องมองมุ่งเมิล | เมี่ยงหมิ้ง |
ดั่งเรียมดุจเดียวเดิน | เออาต มานา |
โหยระทดใจหนิ้ง | นึกน้องนองชล ฯ |
๏ นกน้อยลงเล่นน้ำ | ในบาง |
บอกวิโยคเยาวพลาง | พี่ชี้ |
ธานีนทีทาง | แสนสนุกนิ์ นกเอย |
นกก็เลื่อนลอยลี้ | เล่นแล้วบอกลาง ฯ |
๏ นางนวลนางนกน้อย | บินมา |
เรียมก็สั่งสารา | นกนั้น |
นางนวลแม่ครวญหา | นวลแม่ หมองฤๅ |
นกนิยมสารซั้น | สู่แล้วลานวล ฯ |
๏ บำมรุบำราศเบื้อง | บำมรุง |
เวรวิบัติใดจุง | จากเจ้า |
ไยบุญพ่อพึงผดุง | เผด็จบาป บ้างนา |
เจ็บจรเทินทนเศร้า | สุดร้อนเรียมคนึง ฯ |
๏ พิกุลเกิดเกลื่อนใกล้ | อาราม |
ท้ายพิกุลกลางสนาม | สนุกนิ์นี้ |
มณฑลพิกุลงาม | คือฉัตร เฉลิมฤๅ |
ดูระดูดอกกี้ | เมื่อไซ้ฤๅวาย ฯ |
๏ กึกก้องดุเหว่าซั้น | เสียงหวาน |
ว้าว่าเสียงเยาวมาลย์ | แม่พร้อง |
ภุรโดกดำเนินสาร | สังคีต |
แว่วว่าเสียงสมรร้อง | ร่ำไห้หาเรียม ฯ |
๏ เห็นโศกเรียมเร่งเศร้า | สงสาร |
โศกร่วงโรนโรยราน | แก่เถ้า |
โศกเอยจะยืนนาน | อยู่เมื่อ ใดนา |
ดูโศกดูเรียมเศร้า | โศกเศร้าเหมือนเรียม ฯ |
๏ พิกุลเอยเคยรศหรื้น | หอมหวาน |
พิกุลวิกลการ | แก่แล้ว |
พิกุลจะยืนนาน | สักเมื่อ ใดนา |
ดูพิกุลนี้ห่อนแคล้ว | คลาศคล้อยความตาย ฯ |
๏ รำดวนรำดับด้าว | ใดควร |
เก็บประมวญชวนนวล | นุชน้อง |
รำดับรำดวนจวน | วรบาท พระนา |
สองประสงค์สัตย์พร้อง | ชาติโพ้นพบกัน ฯ |
๏ มาถึงบ้านพิศพื้น | พรรณผัก |
เถาถั่วแตงแฟงฟัก | ฟายเฟื้อย |
งางอกดอกคำปัก | เปนช่อ |
เข้าฟ่างซ่างรวงเรื้อย | ป่านเปื้อนปนกระเจา ฯ |
๏ สามเล่มราเมศไท้ | สังหร |
แม่ก็ทรงสามศร | เปรียบท้าว |
ท่านผลาญอสุรมรณ์ | ลาญชีพ |
เจ้าก็ผลาญชายอกร้าว | มอดม้วยดูเสมอ ฯ |
๏ ศรเนตรเสียบเนตรค้น | คมขัน |
ศรสำเนียงตรึงกรรณ | ส่งซ้ำ |
ศรโฉมแม่ยิงยัน | ยายาก |
ต้องผู้ใดอกช้ำ | เฉกท้าวสาดศร ฯ |