- คำนำ
- คำอธิบาย โคลงนิราศเจ้าฟ้าอภัย
- โคลงนิราศเจ้าฟ้าอภัย
- คำอธิบาย บุณโณวาทคำฉันท์
- บุณโณวาทคำฉันท์
- บันทึกสอบเทียบ บุณโณวาทคำฉันท์ฉบับพิเศษ กับ ฉบับสมุดไทย ๑๐ ฉบับและฉบับพิเศษ
- คำอธิบาย โคลงนิราศพระพุทธบาท
- โคลงนิราศพระพุทธบาท
- คำอธิบาย กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก
- กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก
- คำอธิบายกาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง
- กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง
- คำอธิบาย นิราศพระบาทของสุนทรภู่
- นิราศพระบาท
- คำอธิบาย โคลงนิราศวัดรวก
- โคลงนิราศวัดรวก
- คำอธิบาย นิราศพระบาท สำนวนนายจัด
- นิราศพระบาท สำนวนนายจัด
- คำอธิบาย โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท
- โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท
- บรรณานุกรม
กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก
๏ เจ้าฟ้า ธรรมท่านแท้ | พยายาม |
ธิเบศร์ กุมารนาม | บอกแจ้ง |
ไชยเชษฐ ปัฐาคาม | ภิรภาพ |
สุริยวงศ์ ทรงกาพย์แกล้ง | กล่าวเกลี้ยงโคลงการ ฯ |
๏ กาพย์โคลงชมเถื่อนถ้ำ | ไพรพง |
เจ้าฟ้าธิเบศร์ทรง | แต่งไว้ |
อักษรบวรผจง | พจนาดถ์ |
ใครอ่านวานว่าให้ | เรื่อยต้องกลโคลง ฯ |
๑
๏ สองชมสองสมพาส | สองสุดสวาทสองเรียงสอง |
สองกรสองตระกอง | สองคลึงเคล้าเฝ้าชมกัน ฯ |
๏ สองชมสมพาสสร้อย | ศรีสมร |
สองสมพาสสองเสมอนอน | ครุ่นเคล้า |
สองกรก่ายสองกร | รีบรอบ |
สองนิทร์สองเสน่ห์เหน้า | แนบน้องชมเชย ฯ |
๒
๏ ชมเผ้าเจ้าดำขลับ | แสงยับยับกลิ่นหอมรวย |
ประบ่าอ่าสละสลวย | คือมณีสีแสงนิล |
๏ ชมเกศดำขลับเจ้า | สาวสลวย |
แสงระยับหอมรวย | กลิ่นแก้ว |
ละเอียดเสียดเส้นสวย | ประบ่า |
คือมณีเนื้อแล้ว | คลับคล้ำ[๑]แสงนิล ฯ |
๓
๏ ไรน้อยรอยระเรียบ | เปนระเบียบเทียบตามแนว |
ริมเกล้าเพราสองแถว | ปีกผมมวยรวยไรนาง |
๏ ไรน้อยรอยแหนบทึ้ง | ถอนแถว |
เป็นระเบียบตามแนว | รอบเกล้า |
ริมเผ้าเพราพริ้งแวว | แลเลิศ |
ผมมวยรวยปีกเจ้า | เรียบร้อยไรงาม ฯ |
๔
๏ พิศงามตามนะลาต | สายสุดสวาทผาดผายขึง |
ราบผ่องดวงพอพึง | ฤๅดีกลุ้มคลุ้มดวงแด |
๏ พิศพรรณนะลาตเจ้า | ใครถึง |
สุดสวาทผาดผายขึง | อ่าหน้า |
ราบผ่องดวงพอพึง | ใจโลก |
ยวลฤดีในหล้า | คลั่งคลุ้มใฝ่ฝัน ฯ |
๕
๏ ชมขนงก่งเกาทัณฑ์ | ดำเป็นมันกันเฉิดปลาย |
เป็นระเบียบเรียบรอยราย | ชายชำเลืองเยื้องยวลงาม |
๏ ภมูธนูหน่วงน้าว | เหมือนหมาย |
ดำมีมันกั้นปลาย | เฉิดช้อย |
ระเบียบเรียบงามชาย | ชมชื่น |
เหลือบแลแต่สักน้อย | เพริดพริ้งเพราคม ฯ |
๖
๏ ชมน้องสองไนยนา | แลมาชายละลายอารมณ์ |
เพราพริ้มยิ้มตาคม | เป็นมันเคลือบเหลือบแลงาม |
๏ พิศน้องสองเนตรพริ้ม | เพราคม |
ขนเนตรงามสวยสม | สั่งด้วย |
เมียงม่ายชายเชยชม | แสนลาภ |
เป็นโทษหรือเกรงม้วย | เษกซร้องมองดู ฯ |
๗
๏ นาสาอ่าแลเลิศ | งามประเสริฐเกิดด้วยบุญ |
เหมือนของามลมุน | ลม่อมเจ้าเพราเพริศจริง |
๏ นาสิกแลเลิศล้ำ | ใครปุน |
งามแง่แท้เที่ยงบุญ | เลื่องหล้า |
คือของอสวยสุน | ทเรศ |
เพราเพริศพริ้งจริงเจ้า | อ่าพ้นฝูงหญิง ฯ |
๘
๏ โอฐงามยามยิ้มแย้ม | คางแสล้มแก้มเปรียบปราง |
ทองแท่งแกล้งขัดกลาง | ทาผิวเนื้อเยื่อใยนวล |
๏ โอฐงามยามยั่วยิ้ม | แดงสอง |
แฉล้มคางปรางเปรียบทอง | ก่องแก้ม |
ผิวพรรณสุวรรณปอง | เทียบทาบ |
นิ่มเนื้อเมื่อสรวลแย้ม | ยิ่งเย้าใจชาย ฯ |
๙
๏ พิศฟันรันเรียงเรียบ | เปนระเบียบเปรียบแสงนิล |
พาทีพี่ได้ยิน | ลิ้นบกระด้างช่างเจรจา |
๏ ชมทันต์รันเรียบริ้ว | เรียมถวิล |
ระเบียบเรียบแสงนิล | ย่องย้อย |
พาทีพี่ฟังยิน | พจนาดถ์ |
ลิ้นเล่ห์เสนาะเพราะถ้อย | กล่าวเกลี้ยงเสียงใส ฯ |
๑๐
๏ พิศกรรณอันนฤมล | กลีบอุบลยลเปรียบปลาย |
หูไวใจแม่นหมาย | คอยสั่งใดได้ยินเร็ว |
๏ กรรณาน้อยแน่งเนื้อ | นฤมล |
คือกลีบอุบลยล | เลื่องเหล้า |
หูไวใจแม่นผล | บุญแต่ง |
เรียมคอยสั่งใดเจ้า | ด่วนได้ยินพลัน ฯ |
๑๑
๏ พิศพักตร์ลักขณาน้อง | เป็นนวลผ่องก่องกอมหมาย |
แจ่มจันทร์วันเพ็ญฉาย | นวลงามนักพักตร์อรเหมือน |
๏ ชมพักตร์ลักษณอ่าอ้าง | โฉมฉาย |
นวลผ่องก่องกลมหมาย | มุ่งต้อง |
แจ่มจันทร์วันเพ็ญคลาย | มูลเมฆ |
นวลพักตราแห่งน้อง | พี่นี้มีเหมือน ฯ |
๑๒
๏ พิศพรรณกัณฐาน้อง | ริ้วตกปล้องนวลผจง |
กล่อมเทียบเปรียบคอหงส์ | ไม่ยาวยื่นชื่นชมงาม |
๏ กัณฐาพิศเพ่งเจ้า | สมองค์ |
ริ้วปล่องผ่องนวลผจง | เปล่งปล้อง |
กลมเทียบเปรียบคอหงส์ | รวยรูป |
สวยสมกลมคอน้อง | ห่อนหยื้นยาวงาม ฯ |
๑๓
๏ ชมบ่าอ่างามผาย | อกหมายราบปราบกดานทอง |
นมเคร่งเต่งทั้งสอง | คือบงกชสดดอกขาว |
๏ ชมกายผายบ่าเจ้า | ชายปอง |
ทรวงราบปราบกดานทอง | เรียบร้อย |
นมเคร่งเต่งเต้าสอง | เคียงคู่ |
คือบงกชสดน้อย | เต่งตั้งดวงขาว ฯ |
๑๔
๏ กรน้อยทั้งสองข้าง | เปรียบงวงช้างพระอินทรา |
เปลากลมสมกายา | ยามเมื่อเจ้าเท้าแขนงาม |
๏ กรน้อยเปรียบเช่นช้าง | ไอยรา- |
วัณแต่งวงเอามา | เทียบเจ้า |
เปลากลมสมกายา | เรียวรูป |
คราวเมื่อน้องนั่งเท้า | อ่อนล้ำแขนงาม ฯ |
๑๕
๏ นิ้วนางพี่พิศเพี้ยน | เล็บย้อมเทียนแสงเฉิดฉัน |
นิ้วแดงแสงมีพรรณ | กลมคือปั้นฟั่นเทียนกลึง |
๏ นิ้วนางเรียวรูปต้อง | ตาเรียม |
เล็บแดงทับทิมเทียม | ก่ำแก้ว |
นิ้วแดงใคร่และเลียม | โลมลูบ |
งามเปรียบเทียนฟั่นแล้ว | ช่างซ้ำเกลากลึง ฯ |
๑๖
๏ เอวอรอ่อนรทวย | สอาดสวยรวยรูปจริง |
น้องอ่ากว่าฝูงหญิง | งามแต่เจ้าเล่าฦๅโฉม |
๏ เอวอรอ่อนพี่หย้อม | แอบอิง |
สมสอดสวยรวยจริง | จึ่งเหล้า |
น้องอ่ากว่าฝูงหญิง | ในโลก |
รูปร่างงามแต่เจ้า | เลื่องหล้าฦๅโฉม ฯ |
๑๗
๏ นาภีพี่นอนแนบ | บางระแทบแอบอิงองค์ |
ตระโพกรัดบขัดทรง | รวาดรวายชายพอใจ |
๏ นาภีพี่แนบเน้น | นวลผจง |
บางระแทบแอบองค์ | นิ่มน้อง |
ตระโพกรัดบขัดทรง | รวยรูป |
สูงระวาดชายต้อง | ชอบเนื้อพึงใจ ฯ |
๑๘
๏ ชมเพลาเจ้าเรียวรวย | คือต้นกล้วยสวยสดเปลา |
เข่าแข้งงามกว่าเพลา | หรือพรหมกลึงจึงนางงาม |
๏ อุรูดูเรียบร้อย | คือเหลา |
ลำกล้วยกลมปลายเปลา | ห่อนแห้ง |
ชังฆาธนูเหลา | เฉลิมรูป |
หรือว่าพรหมกลึงแกล้ง | แต่งให้นางงาม ฯ |
๑๙
๏ บาทางค์นางทั้งคู่ | ดูก็งามตามกายา |
นิ้วน้อยสร้อยสมสา | รูปของเจ้าเพราครบครัน |
๏ บาทางค์ทั้งคู่ต้อง | เตือนตา |
ชมแต่บนเกศา | ตราบเท้า |
นิ้วกลมสมลักขณา | นวลนิ่ม |
ชมชื่นร่างของเจ้า | เพริศพร้อมสมควร ฯ |
๒๐
๏ ชมล้วนถ้วนสารพางค์ | สุดแต่นางร่างเฉิดฉิน |
นารีที่แดนดิน | คนใดใดไม่เสมอสมร |
๏ ชมล้วนถ้วนสิ่งสิ้น | สรรพางค์ |
งามแต่นางควรวาง | แท่นไว้ |
นารีที่ดินทาง | ภูวโลก |
หาแห่งใดไม่ได้ | ดั่งน้องเสมอสมร ฯ |
๒๑
๏ กรรมใดให้จำจาก | เปนวิบากพรากกันจร |
ไกลข้างร้างแรมอร | ให้พี่คร่ำร่ำโศกา |
๏ กรรมใดจำจากเจ้า | สายสมร |
ลำบากพรากเจียวจร | จากข้าง |
ไกลข้างร้างแรมอร | วรภาคย์ |
เรียมคร่ำครวญอ้างว้าง | แหบไห้โหยหา ฯ |
๒๒
๏ ย่ำฆ้องเจ้าพี่เอ๋ย | พี่ย่อมเคยเชยพักตรา |
จุดไฟให้บูชา | พระพุทธเจ้าเจ้าเคยเตือน |
๏ จตุรารุณเรื่องเรื้อง | เพลา |
เรียมย่อมชมพักตรา | นั่งน้อม |
จุดไฟให้บูชา | นบนอบ |
พระพุทธเจ้าเจ้าหย้อม | นั่งเฝ้าคอยเตือน ฯ |
๒๓
๏ โมงเช้าแล้วเจ้าพี่ | เจ้าถ้วนถี่ดีการเรือน |
หญิงใดไม่มีเหมือน | ใช้สอยดีพี่เคยชม |
๏ โมงหนึ่งคนึงเจ้าเร่ง | สติเฟือน |
เจ้าถ้วนถี่การเรือน | สั่งชี้ |
หญิงใดไม่มีเหมือน | นางเนตร |
รู้นพครบการผี้ | ช่วยต้องใจชม ฯ |
๒๔
๏ สองโมงเช้าหึ่งหึ่ง | พี่ตลึงกอดเข่าเหงา |
เวลามาทันเรา | พี่กับเจ้าไม่เห็นเลย |
๏ สองโมงหุ่ยหุ่ยเข้า | เรียมคนึง |
พี่กอดเข่าเหงาตลึง | โศกเศร้า |
เวลาเท่าทันถึง | จำพราก |
กรรมพี่กับกรรมเจ้า | หากให้เห็นกัน ฯ |
๒๕
๏ เพลาสามโมงเช้า | เจ้าแต่งองค์ทรงน้อยงาม |
พูดจาว่าถ้อยความ | ตามมีกิจนิตย์เนืองมา |
๏ ไตรยานาฬิกาเช้า | โฉมยง |
ตกแต่งอรองค์ทรง | แน่งน้อย |
พูดจาว่าความจง | ภักดิ์เลิศ |
มีกิจพิดทูลถ้อย | แก่เรี้ยมเสมอมา ฯ |
๒๖
๏ เจ้าพี่สี่โมงเช้า | ดูกับเข้าแลของหวาน |
เสร็จเจ้าเอามากราน | หมอบพัดวีพี่เกษมสันต์ |
๏ สี่โมงเช้าเจ้าพี่หย้อม | ดูการ |
เครื่องเข้าเล่าของหวาน | แต่งไว้ |
เสร็จเจ้าเข้ามากราน | กรายแซ่ |
โบกปัดพัดวีให้ | พี่นี้สำราญ ฯ |
๒๗
๏ เพลาห้าโมงเช้า | เรียมกินเข้าเจ้ามาคัล |
ว่องไวใช้สอยขยัน | หานางใดไม่เหมือนเลย |
๏ ห้าโมงยามเมื่อเช้า | เชยอร |
กินเข้าชมนวลสมร | หมอบเฝ้า |
ว่องไวใช้สอยสอน | นางอื่น |
หาสตรีเปรียบเจ้า | ห่อนได้เหมือนเลย ฯ |
๒๘
๏ ย่ำเที่ยงเข้าหึ่งหึ่ง | เคยเคล้าคลึงรึงกายา |
เสน่ห์สนิทนิทรามา | บัดนี้พี่บเห็นเลย |
๏ ย่ำเที่ยงหึ่งหึ่งก้อง | นาฬิกา |
เคยเกลือกคลึงกายา | ไขว่ข้าง |
สมสนิทนิทราสา | ทรภาพ |
ไกลพี่เปลี่ยวอ้างว้าง | คลาศเคล้าฤๅเห็น ฯ |
๒๙
๏ บ่ายโมงพี่โกรงกลุ้ม | จิตคลั่งคลุ้มสุมดวงแด |
เจ้าพี่พี่จะแปร | หน้าไปต่อรอใครเลย |
๏ บ่ายโมงทุกข์พี่กลุ้ม | คอยแล |
จิตคลั่งทรวงดวงแด | สลัดหลิ้ม |
แก้วพี่จะปรวนแปร | สมสู่ |
หญิงอื่นฤๅจักยิ้ม | ต่อด้วยใครเลย ฯ |
๓๐
๏ ตีฆ้องสองโมงบ่าย | ทุกข์พี่ชายฟายน้ำตา |
ร้อนรนบ่นครวญหา | ไกลพี่แล้วแก้วกลอยใจ |
๏ ตีสองโมงบ่ายก้อง | แครงมา |
พี่ชายฟายน้ำตา | ร่ำร้อง |
ร้อนรนบ่นถามหา | สายสวาท |
พี่ห่างแก้วแล้วน้อง | แน่งน้อยนงคราญ ฯ |
๓๑
๏ เพลาสามโมงเย็น | เพื่อนเรียมเห็นเป็นทุกข์ทน |
เขาถามความกังวล | จะบอกไปไป่ได้เลย ฯ |
๏ เพลาสุริยบ่ายเบื้อง | เวหน |
เพื่อนเห็นเป็นทุกข์ทน | บ่นบ้า |
ถี่ถามความกังวล | ทนเทวษ |
บอกบ่ได้เลยหน้า | เฝื่อนเลี้ยวเดิรหนี ฯ |
๓๒
๏ เจ้าพี่สี่โมงเย็น | เร่งเปนเข็ญเห็นสาวศรี |
อื่นมาหายินดี | มิได้เลยเคยชมนาง |
๏ เพลาสุริยอ่อนเรื้อย | รังสี |
พิศเพ่งเลงสาวศรี | เชื่องใช้ |
สาวอื่นพูดพาที | นบนอบ |
ไม่ชื่นจริงยิ่งได้ | เดือดร้อนคนึงนาง ฯ |
๓๓
๏ เพลาห้าโมงเย็น | เรียมลำเค็ญด้วยโฉมตรู |
นางเดียวเที่ยวแลดู | แก้วพี่อยู่ห่างหนใด |
๏ บ่ายชายมาหึ่งซ้ำ | ตาฟู |
ทุกข์เพื่อเฉิดโฉมตรู | โศกสร้อย |
นางเดียวเที่ยวทางดู | แดนโลก |
แก้วพี่นางสาวน้อย | อยู่แคว้นแดนใด ฯ |
๓๔
๏ ย่ำฆ้องค่ำแล้วเจ้า | เพลาเล่าเข้าสนธยา |
จุดเทียนเวียนส่องหา | เจ้าแห่งใดไม่เห็นเลย |
๏ ราตรีรวีเลื่อนเลี้ยว | ลับตา |
มัวมืดมนสนธยา | ค่ำแล้ว |
ถือเทียนเวียนส่องหา | นางทั่ว |
อยู่แห่งใดน้องแก้ว | ห่อนได้เห็นเลย ฯ |
๓๕
๏ ทุ่มหนึ่งย่อมคลึงเคล้า | เนื้อพี่เจ้าเข้าแนบเนียน |
สาวลม่อมย่อมจุดเทียน | ถือเทียนไว้ให้สูบยา |
๏ ทุ่มหนึ่งพี่ย่อมเคล้า | คลึงเศียร |
จูบกอดอรนอนเนียน | แนบไว้ |
สาวลม่อมย่อมจุดเทียน | ยาวยื่น |
เจ้าจับเทียนไว้ให้ | พี่นี้สูบยา ฯ |
๓๖
๏ สองทุ่มรุมอกพี่ | ฆ้องเขาตีพี่เจ็บตาง |
กลุ่มใจไห้ครวญคราง | โหยไห้พลางนางฤๅเห็น |
๏ สองทุ่มค่อนอกเข้า | ผางผาง |
ฆ้องตีพี่เจ็บตาง | ปุ่มฆ้อง |
กลุ้มใจไห้ครวญคราง | หาอยู่ |
โหยไห้ช้างนางน้อง | พี่นี้ฤๅเห็น ฯ |
๓๗
๏ ยามหนึ่งคลึงเคยเคล้า | จูบกอดเจ้าเฝ้าชมกัน |
เวรามาตามทัน | ให้ไกลข้างร้างแรมสอง |
๏ ยามหนึ่งคลึงสวาทหน้า | นวลจันทร์ |
จูบกอดพลอดชมกัน | เกลือกเคล้า |
เวราติดตามทัน | ทำโทษ |
ไกลค่างห่างชมเจ้า | เริศร้างแรมสอง ฯ |
๓๘
๏ ราตรีสี่ทุ่มแล้ว | โอ้นางแก้วแคล้วคลาศไป |
หมอนกอดทอดฤไทย | หายใจใหญ่ให้รำคาญ |
๏ ราตรีสี่ทุ่มแล้ว | ลับไกล |
น้องแก้วแคล้วเรียมไป | ขาดพร้อง |
กอดหมอนทอดฤไทย | ทบท่าว |
ลมแล่นพัดขัดข้อง | สวาทได้รำคาญ ฯ |
๓๙
๏ เพลาห้าหึ่งทุ่ม | คือเพลิงรุมสุมกลางใจ |
ร้อนเรียมเทียมร้อนไฟ | อีกหนามรุมกลุ้มเสียบทรวง |
๏ เพลาห้าทุ่มพี่ | คนึงใน |
เพลิงผ่าวเผาดวงใจ | คลั่งคลุ้ม |
ร้อนเรียมเทียมร้อนไฟ | ลนล่าว |
อีกหนามหนามากลุ้ม | เสียบไส้ในทรวง ฯ |
๔๐
๏ ย่ำฆ้องสองยามเข้า | พี่ไกลเจ้าเหงาตลึง |
นิทราผ้าคลุมขึง | หญิงใดวอนห่อนเจรจา |
๏ สองยามย่ำฆ้องพี่ | รำพึง |
ไกลเจ้าเหงาเงียบตลึง | ยิ่งไข้ |
นิทราผ้าคลุมขึง | ไสยาศน์ |
หญิงอื่นวอนห่อนได้ | กล่าวเกลี้ยงพาที ฯ |
๔๑
๏ เจ็ดทุ่มรุมความทุกข์ | ไม่เป็นสุขขุกคำนึง |
ว้าวุ่นครุ่นคิดถึง | แต่นวลเจ้าทุกเพรางาย |
๏ เจ็ดทุ่มรุ่มรึงร้อน | รำพึง |
สุขบ่มีคำนึง | ก่อนกี้ |
ว้าวุ่นครุ่นครวญถึง | สังวาส |
คิดแค้นวรนุชนี้ | ค่ำเช้าเพรางาย ฯ |
๔๒
๏ แปดทุ่มกลุ้มทุกข์ชาย | ลเมอลมายคล้ายเหมือนมา |
เรียมตื่นฟื้นกายา | เที่ยวหาไหนไม่พบเลย |
๏ แปดทุ่มกลุ้มเทวษสร้อย | โศกา |
นอนลเมอเหมือนมา | แนบใกล้ |
เรียมฟื้นตื่นกายา | แลเปล่า |
หาที่ไหนไป่ได้ | สบน้องเรียมเลย ฯ |
๔๓
๏ สามยามความรักกัน | เร่งโศกศัลย์หวั่นใจถึง |
ยามค่ำร่ำรำพึง | ถึงสามยามตามกรุณา |
๏ สามยามความเสน่ห์เคล้า | เคยคลึง |
โศกศัลย์หวั่นใจถึง | ทุ่มนี้ |
พลบค่ำร่ำรำพึง | คนึงเนื่อง |
ถึงสามยามแล้วถี้ | พี่เอื้อเอ็นดู ฯ |
๔๔
๏ สิบทุ่มเจ้าพี่เอ๋ย | เมื่อไรเลยจะพบพาน |
งามนักพักตร์เบิกบาน | จะหาได้แต่ใดมา |
๏ สิบทุ่มนางแน่งน้อย | นงคราญ |
กี่เมื่อจะพบพาน | คู่เคล้า |
งามนักพักตร์เบิกบาน | เรียมร่อ |
เรียมจักเที่ยวหาเจ้า | ห่อนได้มาเลย ฯ |
๔๕
๏ ตีสิบเอ็ดเสร็จครวญหา | แต่เช้ามาคุ้มราตรี |
จวบจนพระสุริย์ศรี | เสร็จรถทองส่องสกล |
๏ สิบเอ็ดเสร็จคร่ำไห้ | หาศร |
ในทิวาราตรี | แหล่งหล้า |
จวบจวนพระสุริย์ศรี | ล่าเลื่อน |
เสร็จรถทองท่องฟ้า | ส่องแคว้นแดนดิน ฯ |
๔๖
๏ แสงทองเรืองรองราง | ขึ้นกระจ่างสว่างเวหา |
รุ่งแล้วแก้วกัลยา | สุดเสนหาไม่มาเลย |
๏ แสงเงินแสงนากผุ้ง | แสงทอง |
แสงสว่างเรืองรังรอง | อร่ามฟ้า |
รุ่งแล้วแคล้วเคยสอง | สังวาส |
โอ้สายสุดสวาทข้า | ห่อนได้เห็นเลย ฯ |
๔๗
๏ วันอาทิตย์นิทร์นอนแนบ | เคยอิงแอบแทบอกชาย |
ทิพากรซ่อนนางสาย | สุดสวาทพี่นี้ฤๅไฉน |
๏ อาทิตย์นิทร์แนบน้อง | โฉมฉาย |
อิงแอบแทบทรวงชาย | ริกรี้ |
ทิพากรซ่อนนางสาย | สมรมิ่ง |
แสนสุดสวาทพี่นี้ | แนบเนื้อชมโฉม ฯ |
๔๘
๏ วันจันทร์พันกันอยู่ | เจ้าโฉมตรูคู่เคียงหมอน |
ยามจันทร์เกลือกจันทร | พาซ่อนไว้ให้เรียมศัลย์ |
๏ จันทรกรพาดน้อง | แนบนอน |
เคยคู่เคียงเรียงหมอน | แนบข้าง |
ยามจันทร์เกลือกจันทร | โลมล่อ |
พาซ่อนไว้ให้ร้าง | เริศน้องนานวัน ฯ |
๔๙
๏ ครั้นถึงวันอังคาร | เรียมรำคาญพลางพลุ่งไป |
อังคารรำคาญใจ | ฤๅซ่อนไว้ให้เรียมตรอม |
๏ วันอังคารเริศร้าง | อรไกล |
เรียมร่ำรำคาญไป | เพื่อน้อง |
อังคารรำคาญใจ | เรียมรอด |
ฤๅซ่อนไว้ในห้อง | ฟากฟ้าเมืองแมน ฯ |
๕๐
๏ วันพุธเดินพุธคุ้ม | นางอุ่นอุ้มคลุมนอนใน |
พระพุธยุดนางไป | ลักลอบชมสมพาสฤๅ |
๏ วันพุธพุธพร่ำคุ้ม | ฤๅไกล |
นางย่อมคลุมนอนใน | อุ่นอุ้ม |
พระพุธยุดนางไป | สมพาส |
เกรงเกลือกอายคนกลุ้ม | ซ่อนน้องโฉมฉาย ฯ |
๕๑
๏ วันพะหัสกำหนัดนาง | บห่างครึ่งกึ่งนิ้วมือ |
พระหัตถ์ยื่นมือถือ | ข้อมืออรช้อนชมไฉน |
๏ วันพระหัสกำหนัดน้อง | คราวครือ |
บ่ห่างหว่างนิ้วมือ | กิ่งก้อย |
พระหัตถ์ยื่นมือถือ | เมียมิ่ง |
ชมชื่นอื่นอรสร้อย | นิ่มเนื้อไปไฉน ฯ |
๕๒
๏ วันศุกร์รสสมพาส | เจ้าสุดสวาทอาจเสมอใจ |
วันศุกร์จะสุขไฉน | ด้วยไกลข้างร้างแรมสมร |
๏ วันศุกร์สมพาสน้อง | นอนใน |
สุดสวาทขาดกลางใจ | แอบอ้าง |
วันศุกร์จะสุขไฉน | ทนเทวษ |
ด้วยมีใจเริศร้าง | ห่างน้องแรมศรี ฯ |
๕๓
๏ วันเสาร์เดือนคุมรอด | เจ้างามสอดกอดถนัดมือ |
เสาร์พักตร์รักนางฤๅ | เสาร์ซ่อนไว้ในเรือนเสาร์ |
๏ วันเสาร์กุมเจ้ารอด | คลึงครือ |
งามสอดกอดถนัดมือ | กลิ่นใกล้ |
เสาร์พักตร์รักนางฤๅ | เสาร์ซ่อน |
เมียมิ่งพี่นี้ไว้ | แห่งห้องพิมานเสาร์ ฯ |
๕๔
๏ สงสารร่ำรักกัน | ถ้วนเจ็ดวันอันใจชาย |
รักเมียเสียตัวตาย | สายสุดใจไม่เห็นเลย |
๏ สงสารร่ำรักเจ้า | โฉมฉาย |
ถ้วนเจ็ดวันใจชาย | ชื่นชี้ |
รักเมียเสียตัวตาย | ดีกว่า |
สายสุดสวาทที่นี้ | ห่อนได้เห็นเลย ฯ |
๕๕
๏ เดือนห้าอ่าโฉมงาม | การออกสนามตามพี่ไคล |
สงกรานต์การบุญไป | ไหว้พระเจ้าเข้าบิณฑ์ถวาย |
๏ เดือนห้าอ่ารูปล้ำ | โฉมฉาย |
การออกสนามเหลือหลาย | หลากเหล้น |
สงกรานต์การบุญผาย | ตามพี่ |
พระพุทธรูปฤๅเว้น | แต่งเข้าบิณฑ์ถวาย ฯ |
๕๖
๏ เดือนหกสรกฝนสวรรค์ | จรดนังคัลตามพิธี |
แรกนาเข้าธรณี | พี่ดูเจ้าเปล่าใจหาย |
๏ เดือนหกตกครั่นครื้น | ฝนสวรรค์ |
พิธีจรดนังคัล | ก่อเกล้า |
แรกนาจอมไอศวรรย์ | กรุงเทพ |
พี่แลบเห็นเจ้า | เปล่าแล้วใจหาย ฯ |
๕๗
๏ เดือนเชฐเจ็ดค่ำแล้ว | พี่ยิ่งแคล้วแก้วกัลยา |
ร่างระทวยสวยโสภา | พี่ว้าวุ่นขุ่นอารมณ์ |
๏ เดือนเชฐเจ็ดค่ำแล้ว | อกอา |
เรียมเร่งไกลกัลยา | ขาดพร้อง |
รูปน้อยสร้อยโสภา | วรภาคย์ |
ใจพี่วุ่นขุ่นข้อง | ขัดแค้นอารมณ์ ฯ |
๕๘
๏ เดือนแปดเจ้าพี่คลา | เข้าพระวษาสังฆาราม |
พรั่งพร้อมเจ้าย่อมตาม | ไปด้วยพี่สีฟันถวาย |
๏ เดือนแปดพุทธบุตรเข้า | พระวษา |
ทายกมีศรัทธา | ต่างเต้า |
โฉมงามตามเรียมคลา | นบนอบ |
เมี่ยงหมี่สีฟันเข้า | ธูปน้อมเทียนถวาย ฯ |
๕๙
๏ เดือนเก้าเข้าค่ำหนึ่ง | พี่รำพึงถึงเทวี |
หลับนอนบห่อนมี | สิ่งซึ่งสุขทุกข์คอยนาง |
๏ สาวนดลมาศร้อน | รนหา |
เรียมรำพึงชายา | แหบไห้ |
หลับนอนห่อนสบายอา | รมณ์รอด |
สุขบ่มีแต่ได้ | โศกสร้อยคอยศรี ฯ |
๖๐
๏ เดือนสิบเจ้าสร้อยสวาท | พิธีราชตามโบราณ |
ช้างม้าอ่าสระสนาน | ผัดพานไล่ไม่เห็นอร |
๏ ภัทรบทดลมาศแล้ว | สงสาร |
สารทพิธีโบราณ | ห่อนเว้น |
ช้างม้าอ่าสระสนาน | วรรูป |
เขาผัดพานไล่เหล้น | ไป่ได้เห็นอร ฯ |
๖๑
๏ เดือนสิบเบ็ดเสร็จสำแดง | เรือกิ่งแข่งตามพิธี |
พายงามตามชลธี | พี่แลเจ้าเปล่าเป็นดาย |
๏ อาสุชดลมาศแคว้น | กรุงไกร |
เรือกิ่งกระพรหมไชย | ชื่นสู้ |
กิ่งไกรสรจักรไคล | เทียบท่า |
ทองอร่ามงามแข่งขู้ | พี่นี้คนเดียว ฯ |
๖๒
๏ เดือนสิบสองถ่องแถวโคม | แสงสว่างโพยมโสมนัสา |
เรืองรุ่งกรุงอยุธยา | วันทาแล้วแก้วไป่เห็น |
๏ กติกมาศก้อง | แถวโคม |
แสงสว่างแลลอยโพยม | ผ่องแผ้ว |
อยุธยาเปรียบแสงโสม | ใสส่อง |
ชมชื่นวันทาแล้ว | นิ่มน้องฤๅเห็น ฯ |
๖๓
๏ เดือนอ้ายผายกรุงท้าว | พิธีว่าวกล่าวกลแสดง |
เดือนนี้พิธีแคลง | กลุ้มท้องฟ้าคลาอรไกล |
๏ มฤคเศียรดลมาศเกล้า | ลมแรง |
ว่าวง่าวพิธีแสดง | แหล่งหล้า |
เรียกชื่อพิธีแขลง | โดยที่ |
สาวส่งขึ้นลอยฟ้า | ร่ายร้องคนึงสาว ฯ |
๖๔
๏ เดือนยี่เจ้าพี่เอ๋ย | เจ้าย่อมเคยตามพี่ชาย |
ดูรำยัมพวาย[๒] | พิธีท่านผ่านอยุธยา |
๏ บุศมาศตามพี่ด้วย | เดือนฉาย |
อรอ่าพี่รัมพรายกาย | ดวงหน้า |
ดิรำปาวาย[๓]สบาย | ดูเลิศ |
พิธีท่านผ่านฟ้า | ครอบแคว้นแดนดิน ฯ |
๖๕
๏ เดือนสามเคยตามพี่ | ดูพิธีธานย์เทาะห์แสดง |
เผาเข้าเจ้างามแฝง | พงศ์พวกพ้องน้องเคยดู |
๏ มาฆมาศอาจเปล่งถ้อย | เรียมแคลง |
ธานย์เทาะห์พิธีแสดง | บอกเบื้อง |
เผาเข้าเจ้าเคยแฝง | พงศ์พวก |
โนนาดยุรยาตรเยื้อง | ย่างหน้าเอ็นดู ฯ |
๖๖
๏ เดือนสี่พิธีตรุษ | เจ้างามสุดผุดผาดดี |
ชำระพระชินศรี | หมดผงเผ่าเข้าบิณฑ์ถวาย |
๏ การบุญผคุณมาศน้อง | นารี |
ขาวสุดผุดผาดดี | ส่องแก้ว |
ชำระสระสรงสี | พุทธรูป |
ผงเผ่าเท่าหมดแล้ว | แต่งเข้าบิณฑ์ถวาย ฯ |
๖๗
๏ สงสารเรียมคลาศน้อง | สิบสองเดือนเลื่อนครบปี |
รัญจวนครวญหาศรี | สุดสวาทพี่นี้อยู่ไหน |
๏ สงสารเรียมคลาศแคล้ว | สตรี |
สิบสองเดือนเลื่อนครบปี | ขวบเข้า |
รัญจวนครวญหาศรี | แสนสวาท |
โออกว่านวลเจ้า | พี่นี้เป็นไฉน ฯ |
๖๘
๏ ฤดูรูคิมหันต์ | สาวโฉมสวรรค์พี่สูญหาย |
ร้อนรนสกนธ์กาย | ชายนั่งนอนห่อนฤๅเย็น |
๏ ฤดูสุริยเดชร้อน | โลกา |
โฉมสวรรค์พรรณโสภา | พี่แคล้ว |
เรียมร้อนอรกายา | ชลแช่ |
นอนนั่งคลั่งคลึงแก้ว | ก่ายรื้อฤๅเย็น ฯ |
๖๙
๏ ฤดูรูวัสสันต์ | เนื้อนวลจันทร์พัญเอิญสูญ |
ไม่สุขทุกข์อาดูร | พูลเพิ่มคร่ำน้ำตาฝน |
๏ ฤดูสารทพร้อม | พรรสันต์ |
นึกเนื่องเนื้อนวลจันทร์ | พี่เหล้า |
ไม่สุขทุกข์เนืองนันต์ | นองเนตร |
พูลเพิ่มเติมทุกข์เร้า | คร่ำน้ำตาฝน ฯ |
๗๐
๏ ฤดูรูเหมันต์ | เนื้อกลิ่นจันทน์อันหอมรวย |
น้ำค้างว่างลมชวย | ด้วยไกลสมรที่นอนเย็น |
๏ ฤดูวู้ว่าวห้อง | หาวบน |
เกลี้ยงกลิ่นจันทน์นฤมล | เฟื่องฟุ้ง |
น้ำค้างว่างลมทน | ฤๅรอด |
ใครจะกอดค่ำหรุ้ง | อุ่นเนื้อเสมอสมร ฯ |
๗๑
๏ สงสารรักนางงาม | สามฤดูอยู่โหยหา |
รูปเอี่ยมของเรียมอา | คลาคลาศเจ้าเศร้าอกกรม |
๏ สงสารการพรากแก้ว | หัทยา |
สามฤดูโหยหา | คู่เคล้า |
สนิทเรียมเอี่ยมเอกา | ยายิ่ง |
สุดสวาทคลาศคลาเจ้า | อกว้างเกรียมกรม ฯ |
๗๒
๏ ปีชวดชวดเชยชา | โฉมหลากหล้าน่าเอ็นดู |
ปีชวดเป็นชื่อหนู | เพื่อเรียมร้างอ้างกาลปี |
๏ อุนทรงทรงเทวษด้วย | ตราตรู |
โฉมชื่นน่าเอ็นดู | ด่วนร้าง |
ปีชวดชื่อแห่งหนู | โดยคลา |
เพื่อเจ้าไคลเรียมอ้าง | ถี่ถ้วนกาลปี ฯ |
๗๓
๏ ปีฉลูรู้ชื่อโค | เจ้าโฉมโอ่โสภาพร |
ใจพี่นี้อักอร | เจ้าเพื่อนนอนห่อนเห็นเลย |
๏ พฤศภำจำเรียกรู้ | ทังมวญ |
โฉมโอ่โสภาควร | คู่เคล้า |
ใจพี่เร่งอักอวน | ทรงเทวษ |
พรากเพื่อนนอนสมรเจ้า | ห่อนได้เห็นเรียม ฯ |
๗๔
๏ ปีขาลว่าชื่อเสือ | นางอุ่นเนื้อเรื่อขาวเหลือง |
คนระบือฦๅทั่วเมือง | โฉมเจ้างามทรามเชยหาย |
๏ พยัคเฆนทรชื่อถั้ว | ทังเมือง |
สมรรูปเรื่อขาวเหลือง | หลากเหล้า |
ฝูงคนเล่าฦๅเนือง | ในโลก |
เขาว่างามนักเจ้า | พี่นี้มาหาย ฯ |
๗๕
๏ ปีเถาะจำเพาะกต่าย | เคราะห์พี่ร้ายเจ้าหายไป |
เทียวหาลาแห่งใด | ใจเรียมฝ่อบเห็นนาง |
๏ สสานาเมศอ้าง | อรไคล |
เคราะห์พี่ร้ายนางไกล | โศกสร้อย |
เรียมเดียวเที่ยวแดนใด | ดูทั่ว |
ใจพี่เท่าหิ่งห้อย | ฝ่อแล้วอรเอย ฯ |
๗๖
๏ ปีมะโรงชื่อนาคราช | สายสุดสวาทคลาศไกลตา |
เร่งคิดอนิจจา | โอ้น้องรักจักเป็นไฉน |
๏ พรรสันต์ผันเนตรน้อง | ไกลตา |
ชลเนตรนองไนยนา | หยดย้อย |
เร่งคิดอนิจจา | ในโลก |
โอ้นุชคลาศคล้อย | ป่านฉนี้เป็นไฉน ฯ |
๗๗
๏ ปีมะเสงเลงชื่องู | เจ้าตาตรูอยู่ทิศใด |
เทพาพาน้องไป | ชมสู่สองห้องฟ้าฤๅ |
๏ วัสสนะนาเมศเจ้า | มาไกล |
ตราตรูอยู่ทิศใด | นิ่มน้อง |
เทวาพานางไป | นิทร์แนบ |
สมสู่ชมในห้อง | ฟากฟ้าสวรรค์ฤๅ ฯ |
๗๘
๏ ปีมะเมียเสียเมียรัก | พี่รักน้องจักษุเทียม |
กรรมใดไล่ทันเรียม | หรือปีมาพานางเหิร |
๏ มะเมียเมียมิ่งแคล้ว | อกเรียม |
พี่รักจักษุเทียม | เท่าแท้ |
กรรมใดไล่ทันเรียม | ลักลอบ |
ปีมิ่งม้าพาแว้ | วากเว้หาหาย ฯ |
๗๙
๏ ปีมะแมแต่จากเจ้า | บกินเข้าเช้าราตรี |
สัมกินไม่ยินดี | ครองชีพไว้ใคร่เห็นนาง |
๏ ปีอัชพลัดหนุ่มน้อย | สาวศรี |
โภชน์บ่กินเป็นปี | เนิ่นช้า |
สัมกินบ่ยินดี | ปานโภชน์ |
ครองชีพเรียมไว้ถ้า | ใคร่ได้เห็นนาง ฯ |
๘๐
๏ ปีวอกออกใหม่แล้ว | พี่เร่งแคล้วดวงสมร |
ปีวอกชื่อวานร | เจ้าเพื่อนร้อนเรียมหายไป |
๏ พรรษาพาลิศเจ้า[๔] | จำจร |
เรียมเร่งไกลดวงสมร | ขาดเคล้า |
ปีวอกชื่อพานร | นับเนื่อง |
นางเพื่อนร้อนเรียมเจ้า | พี่นี้หายไป ฯ |
๘๑
๏ ปีระกาคลาคลาศเจ้า | พี่สร้อยเศร้าแหบโหยหา |
โฉมเฉลาเจ้าพี่อา | อ่อนอาไลยใคร่ตรอมตาย |
๏ กุกกุฎสุดเสน่ห์เจ้า | ไกลตา |
เศร้าสร้อยหิวโหยหา | ร่ำร้อง |
โฉมเฉลาเจ้าพี่อา | อรเอี่ยม |
อ่อนฤไทยแล้วน้อง | ใคร่กลั้นใจตาย ฯ |
๘๒
๏ ปีจอร่อแร่นัก | อกหอกสลักจักจำตาย |
ครวญนักรักโฉมฉาย | พี่ชายห่างร้างแรมศรี |
๏ คิดทุกข์กุกกุระได้ | ปีปลาย |
ทรงหอกสลักจำตาย | เกือบใกล้ |
ครวญนักรักโฉมฉาย | เฉลิมรูป |
กรรมก่อนตามทันให้ | เริศร้างแรมสมร ฯ |
๘๓
๏ ปีกุญครุ่นอ้างว้าง | เรียมไกลข้างห่างเทพี |
ศรีสวัสดิ์ไปจงดี | อย่ามีไข้ให้สำราญ |
๏ ปีกุญสุกเรศแคล้ว | คลาศรี |
เรียมห่างร้างเทพี | ค่ำเช้า |
ศรีสวัสดิ์อยู่จงดี | สุขภาพ |
หายโรคโพยไภยเจ้า | สุขล้ำสำราญ ฯ |
๘๔
๏ สงสารการโหยไห้ | นางไกลจรอรนารี |
ร่ำร้องสิบสองปี | พี่เร่งแคล้วแก้วกัลยา |
๏ สงสารการแหบไห้ | แสนทวี |
หายห่างอรนารี | ฝ่ายเฝ้า |
ร่ำร้องสิบสองปี | ฤๅเหนื่อย |
กรรมพี่เร่งแคล้วเจ้า | แก่นแก้วกัลยา ฯ |
๘๕
๏ พระเจ้าเกล้านรนาถ | เสด็จยุรยาตรคลาศคลาไคล |
ธารโศกเรียมโศกใจ | ด้วยไกลน้องหมองอารมณ์ |
๏ พระบาทนรนาถเจ้า | กรุงไกร |
เสด็จพยุหบาตรไป | เถื่อนถ้อง |
ธารโศกช่วยโศกใจ | จักขาด |
ด้วยพี่ไกลพักตร์น้อง | ขุ่นคล้ำอกกรม ฯ |
๘๖
๏ พรึบพร้อมหมู่เสนา | พลช้างม้าดากันไป |
ทรงช้างระวางใน | เทพลิลาหลังคาทอง |
๏ พรั่งพรูหมู่มากซร้อง | เสนา |
แตรแขกแตรลันดา | แหร่แหร้ |
ทรงช้างระวางขวา | สูงใหญ่ |
เทพลิลาหลังคาแหน้ | ธินั่งไล้เลือนทอง ฯ |
๘๗
๏ เครื่องสูงเคียงคู่กัน | กลิ้งกลดคันเพียงขวัญตา |
บังแสงพระสุริยา | อีกโบกปัดพัชนีกาย |
๏ เครื่องสูงเคียงขู้เรียบ | เรียงไสว |
เขนพระขรรค์เดิรใน | รวางเขรื้อง |
ง้าวงอนโตมรไชย | เชิญแห่ |
โบกปัดพัชนีเยื้อง | ยาบเลื้องทองวาว ฯ |
๘๘
๏ เชาเจ้าเหล่าเชาแม่ | นุ่งห่มแพรแลริ้วทอง |
ขี่กูบขี่จำลอง | ผ่องผิวหน้าอ่าองค์อร |
๏ สาวสนมกรมฝ่ายห้าม | ทังผอง |
นุ่งห่มเรืองริ้วทอง | ก่องแก้ม |
ขึ้นกูบขี่จำลอง | ลายเลิศ |
ผิวผ่องย่องยิ้มแย้ม | เพริศหน้าตาเพรา ฯ |
๘๙
๏ เรียมเห็นแต่นางอื่น | ไม่ชูชื่นเหมือนสายใจ |
คิดถึงคำนึงไป | โหยละห้อยคอยเล็งแล |
๏ สาวฉกรรจ์สะพรั่งพร้อม | นางใน |
เห็นบ่เหมือนสายใจ | ละห้อย |
รำพึงตลึงไป | เนืองเทวษ |
พรากพรากน้ำเนตรย้อย | มุ่งม้องคองแล ฯ |
๙๐
๏ สุขรมย์ชมหมู่ไม้ | ชมนกในไพรพงสถาน |
เขาแดงแหล่งห้วยธาร | ร่มรื่นสนุกขุกคำนึง |
๏ สุขรมย์ชมหมู่ไม้ | เลือนลาน |
ชมนกไพรพงสถาน | หลากเหล้น |
เขาเขียวทุ่งห้วยธาร | รื่นรี่ |
ร่มรื่นลำน้ำเต้น | แก่งก้องคนึงนาง ฯ |
๙๑
๏ ไม้แก้วกลิ่นแก้วกราย | หอมบวายวังเวงใจ |
ทุกข์ลืมปลื้มอาไลย | ว่ากลิ่นแก้วแล้วเรียมหา |
๏ ไม้แก้วแก้วพี่เยื้อง | หอมสไบ |
หอมกลิ่นหอมชวยไป | ทั่วแคว้น |
ทุกข์ลืมปลื้มอาไลย | ลานกลิ่น |
กลกลิ่นนางน้องแหม้น | แต่เที่ยวแลหา ฯ |
๙๒
๏ ไม้เกดคิดเกศนาง | เมื่อสะสางเกล้าผมมวย |
กลิ่นรื่นชื่นหอมรวย | ว่ากลิ่นเจ้าเปล่าใจหาย |
๏ ไม้เกดคนึงเกศเจ้า | สดสลวย |
ถือเสนียดสางผมมวย | เกศแก้ |
กลิ่นรื่นชื่นหอมรวย | ดีหลาก |
ว่ากลิ่นเจ้าเปล่าแท้ | รุ่มร้อนใจหาย ฯ |
๙๓
๏ มะกรูดสองแถวทาง | คิดมะกรูดนางสางสะผม |
แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม | กลิ่นขจรจายเรียมสบายใจ |
๏ ต้นมะกรูดสองเถื่อนถ้อง | แถวพนม |
มะกรูดเหมือนนางสะผม | พ่างเพี้ยง |
แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม | รวยรื่น |
ขจรสุคนธ์กลิ่นเกลี้ยง | รื่นล้ำเรียมสบาย ฯ |
๙๔
๏ ต้นน้ำดอกไม้เทศ | กลิ่นวิเศษนึกเหมือนน้ำ |
ดอกไม้ย้อมดอกคำ | ร่ำชมภูดูห่มงาม |
๏ น้ำดอกไม้เทศแท้ | เปรียบปาน |
น้ำกลิ่นเมืองเทศปาน | กลิ่นเกล้า |
สมรอดดอกคำจาน | ขันคู่ |
รื่นร่ำชมพูผ้า | ห่มเจ้าหอมงาม ฯ |
๙๕
๏ การเกดเพศผิวเนื้อ | ดูเหลืองเรื่อเยื่อใยทอง |
หอมกล้าการเกดปอง | เปรียบกลิ่นเจ้าเศร้าอับอาย |
๏ การเกดผิวผ่องเนื้อ | รังรอง |
เหลืองเนื้อเยื่อใยทอง | ห่อนเศร้า |
หอมกล้าการเกดปอง | ปูนเปรียบ |
กรายร่อต่อตมูกเจ้า | พ่ายแพ้อับอาย ฯ |
๙๖
๏ ต้นกรายเหมือนนางกราย | เดินหิ้วชายหมายตาคม |
น้องนาฏผาดผายสม | พี่รักเจ้าเท่าตัวเรียม |
๏ ต้นกรายคิดย่างเยื้อง | เอวกลม |
เดิรหิ้วชายตาคม | เลื่องหล้า |
น้อยนาฏผาดผายสม | ทิพรูป |
พี่นี่รักแต่เจ้า | เท่าด้วยตัวเรียม ฯ |
๙๗
๏ อัญชันคิดอัญชัน | ทาคิ้วมันกันเฉิดปลาย |
ชำเลืองเยื้องตาชาย | ชายชมนักมักแลตาม |
๏ อัญชันคนึงอ่าเจ้า | โฉมฉาย |
คิ้วเคลือบมันกันปลาย | เฉิดช้อย |
ชำเลืองเยื้องตาชาย | เนืองนั่ง |
ชมเพลินเดิรคล้ายคล้อย | บ่ายหน้าแลตาม ฯ |
๙๘
๏ เรียมคนึงถึงนวลนาง | หมู่ไม้สล้างชื่อช้างเช้า |
คิดช่างนางชาญเฉลา | ทำสิ่งใดได้งามดี |
๏ เรียมคนึงนวลแน่งเนื้อ | นงเยาว์ |
ไม้ชื่อช้างเช้าเรา | ว่าไว้ |
คิดนางช่างชาญเฉลา | ฉลักภาพ |
ทำสิ่งใดย่อมได้ | รูปล้ำทรงดี ฯ |
๙๙
๏ กุหลาบบานกลีบช้อย | คิดกะทงน้อยวางพานทอง |
หอมรื่นชื่นชมสอง | หยิบดอกไม้ให้นางดม |
๏ กุหลาบกลิ่นเฟื่องฟุ้ง | เนืองนอง |
นึกกะทงใส่พานทอง | ก่ำก้าว |
หอมรื่นชื่นชมสอง | สังวาส |
หยิบรอจมูกเจ้า | บ่ายหน้าเบือนเสีย ฯ |
๑๐๐
๏ จำปาป่าบานบน | คิดสร้อยสน[๕]เจ้าเคยกรอง |
นอนแนบแอบอิงสอง | เจ้าถวายพี่ที่บรรทม[๖] |
๏ จำปาบานชื่นช้อย | เนืองนอง |
คนึงสร้อยสน[๗]นางกรอง | เกี่ยวแหน้น |
นอนแนบแอบองค์สอง | ไสเยศ |
ถวายพี่วางบนแถ้น | แว่นฟ้าบรรทม ฯ |
๑๐๑
๏ พุทธชาตดวงน้อยน้อย | คิดเจ้าร้อยพวงมาไลย |
จำปาสายสุดใจ[๘] | แซมเกศเกล้าเจ้าถอดถวาย |
๏ พุทธชาตดวงน้อยกลิ่น | เปรมใจ |
เจ้าช่างกรองมาไลย | เลิศแล้ว |
จำปาเสียบแซมใน[๙] | มวยมุ่น |
หอมพี่ชมน้องแก้ว | ถอดหยื้นทูลถวาย ฯ |
๑๐๒
๏ ลำดวนเจ้าเคยร้อย | กรองเปนสร้อยลำดวนถวาย |
เรียมชมดมสบาย | พี่เอาสร้อยห้อยคอนาง |
๏ ลำดวนปลิดกิ่งก้าน | สนสาย |
กรองสร้อย[๑๐]ลำดวนถวาย | ค่ำเช้า |
ชูชมดมกลิ่นสบาย | ใจพี่ |
เอาสร้อยห้อยคอเจ้า | แนบหน้าชมโฉม ฯ |
๑๐๓
๏ มาลุดีดอกน้อยน้อย | คิดเจ้าร้อยพวงมาไลย |
เวลามานอนใน | สวมมือพี่ที่ไสยา |
๏ มาลุดีกลกลิ่นเกลี้ยง[๑๑] | เอาใจ |
เจ้าย่อมร้อยมาไลย | แต่งตั้ง |
เพลาเข้านอนใน | ไสยาสน์ |
สวมข้อมือพี่ทั้ง | คู่ให้หอมรวย ฯ |
๑๐๔
๏ นางนวลคิดนวลนาง | ผลหมากปรางคิดปรางทอง |
ช้างน้าวน้าวคอสอง | ยามพี่น้าวเคล้าคลึงกัน |
๏ นางนวลนึกนิ่มเนื้อ | นวลลออง |
ปรางพี่นึกปรางทอง | ก่องแก้ม |
ช้างน้าวน้าวสอสอง | จุมพิต |
พี่น้าวเคล้าคลึงแย้ม | ยั่วยิ้มชมกัน ฯ |
๑๐๕
๏ เห็นไม้ชื่อเทพี | คิดเทวีพี่ย่อมเคย |
ภิรมย์ชมชวนเชย | เมื่อไรเลยจะเห็นนาง |
๏ เทพีเป็นชื่อไม้ | ฤๅเสบย |
คิดเมื่อเทวีเคย | ครุ่นเคล้า |
ภิรมย์ชมชวนเชย | นอนแนบ |
ไฉนจักเห็นหน้าเจ้า | หนุ่มน้อยโฉมสมร[๑๒] ฯ |
๑๐๖
๏ เห็นไม้ชื่อนางแย้ม | คิดนางแย้มโอฐพริ้มพราย |
สาวหยุดยุดมือชาย | พี่ย่อมยุดสุดเสน่ห์ชม |
๏ นางแย้มเป็นชื่อไม้ | สูงเสลา |
ตรึกเมื่อแย้มโอฐเพรา | เพริศหน้า |
สาวหยุดยุดมือเรา | ชมชื่น |
พี่ยุดสุดเสน่ห์กล้า[๑๓] | กอดน้องชมเชย ฯ |
๑๐๗
๏ ไม้ขนานเคยขนานหน้า | หัวร่อร่าตาเมียงมัน |
พุมเรียงเรียงหน้ากัน | ยามเมื่อก่อนบห่อนไกล |
๏ ไม้ขนานขนานแนบหน้า | นวลจันทร์ |
หัวร่าตาเมียงมัน | ต่อต้อง |
พุมเรียงรื่นเรียงกัน | พักตร์แนบ |
ยามเมื่อก่อนฤๅน้อง | ห่างผ้างเจียรไกล ฯ |
๑๐๘
๏ จิงจ้อคราวพูดจ้อ | ย่อมหริกร่อต่อเย้ายวน |
ไม้เรอเหมือนเรอสรวล[๑๔] | หัวร่อรื่นชื่นชมศรี |
๏ จิงจ้อคราวพูดจ้อ | เรียมกวน |
หริกร่อก่อยียวน | ยั่วยิ้ม |
ไม้เร่ออย่างเร่อสรวล[๑๕] | พลางพลอด |
หัวร่ารื่นชื่นพริ้ม | ต่อต้องตาสมร ฯ |
๑๐๙
๏ ต้นปริกคิดปริกตลับ | เจ้าประดับพลอยแหวนราย |
หีบแป้งแต่งก่องกาย | อาบน้ำพัดผัดเป็นนวล |
๏ ปริกคิดปริกตลับเจ้า | โฉมฉาย |
นางประดับพลอยแหวนราย[๑๖] | ร่วงรุ้ง |
หีบแป้งแต่งสกนธ์กาย[๑๗] | แลเลิศ |
ทาแป้งพัดกลิ่นฟุ้ง | ผ่องหน้านวลงาม ฯ |
๑๑๐
๏ กลำพ้อจำเพาะนัก[๑๘] | ไม่รังรักคิดรักอร |
สีเสียดเสียดนางนอน | หว้าวานว่าให้นางคืน |
๏ กลำพ้อจำเพาะแต่ด้วย | สายสมร[๑๙] |
รังรักนึกรักอร | แนบข้าง[๒๐] |
สีเสียดเสียดนางนอน | นุชแนบ[๒๑] |
วานว่าว่ามาบ้าง | เร่งให้นางคืน ฯ |
๑๑๑
๏ ไม้เลียบเลียบมาหมด[๒๒] | ต้นสรรพะรศรสคำสมร |
เชิงจำจำคำสอน | ต้นส้มเช้าเช้าเคยฝาน |
๏ ต้นเลียบเลียบแล้วห่อน | เห็นอร |
สรรพะรศรสคำสมร | สว่างไข้ |
เชิงจำจำคำสอน | เรียมสั่ง |
ต้นซ่มเช้าเช้าได้ | ปอกเจ้าถวายยา ฯ |
๑๑๒
๏ กลุมพอพอเรียมคิด | เรียมฝ่อจิตมะฝ่อชุม |
มะรุมทุกข์รึงรุม | ต้นมังเรเรียมเร่หา |
๏ กลุมพอพอตรึกร้อน | เพลิงสุม |
ใจฝ่อมะฝ่อชุม | หลีกเลี้ยว |
มะรุมทุกข์รึงรุม | อกอยู่ |
ต้นมังเร่เรียมเถี้ยว | ร่ำร้องเร่หา ฯ |
๑๑๓
๏ สรลสร้อยสร้อยหาน้อง | ต้นมะต้องต้องตาไฉน |
สบ้าบ้าจิตใจ | ต้นไก่ไห้ไห้หานาง[๒๓] |
๏ สรลสร้อยสร้อยโศกด้วย | นางไกล |
หมากต้องต้องตาไฉน | ห่างแก้ว |
สบ้าบ้าจิตใจ | จักขาด |
ต้นไก่ไห้ไห้แล้ว | ครุ่นให้คนึงนาง[๒๔] ฯ |
๑๑๔
๏ กำจัดกำจัดพี่ | มะตูมตีที่องค์อูร |
หิ่งหายนางหายสูญ | ต้นเต่าร้างร้างแรมปี |
๏ กำจัดจัดแล้วห่อน | สมบูรณ์ |
มะตูมตีทรวงอูร | ขัดข้าง |
หิ่งหายเจ้าหายสูญ | แลเปล่า |
ต้นเต่าร้างเรียมร้าง | อ่อนน้อยแรมปี ฯ |
๑๑๕
๏ ไม้โรคคิดโรคา | พังอาดยาชะโลมให้[๒๕] |
มะไฟร้อนคือไฟ | ต้นประเจ้าเคยประยา |
๏ ไม้โรคคนึงโรคร้อน | ภายใน |
พังอาดยาเย็นใส | ลูบไล้ |
มะไฟเผ่าเพียงไฟ | ลนลวก[๒๖] |
ต้นประประยาให้ | พี่เจ้าชะโลมเนือง ฯ |
๑๑๖
๏ ชมพู่ชมพูนาง | ช่างย้อมร่ำก่ำสีใส |
แปลบปลาบทราบอกใจ | ติดขลิบตาดประหลาทดี |
๏ ชมพู่กลิ่นพ่าเจ้า | ตาตรู |
สดชื่นชมพูดู | ยอดย้อม[๒๗] |
แปลบปลาบทราบในอู | ระเรียม ไซ้นา[๒๘] |
ติดขลิบตาดงามพร้อม | เพริศหน้าสมสวย ฯ |
๑๑๗
๏ ระกำลำลูกสล้าง | คิดผ้านางตาระกำโฉม[๒๙] |
สมรพี่มีขลิบโลม | ใจทั่วโลกโศกศัลย์หาย |
๏ ระกำลำลูกขึ้น | สองทาง |
คนึงผ้าตาระกำบาง | นิ่มน้อง[๓๐] |
มีขลิบหยิบทรงพลาง | โลมโลก แลนา |
มีโรคโศกศัลย์ข้อง | ขัดแค้นเห็นหาย ฯ |
๑๑๘
๏ หงอนไก่คิดเหนือเศษ | ชมพูเทศมีขลิบรอย |
หน้าทองก่องสายส้อย | ห่มย่างเยื้องชำเลืองแล[๓๑] |
๏ หงอนไก่คนึงผ้าก่ำ | สาวสร้อย |
ชมพูเทศมีขลิบช้อย | กลิ่นเฝื้อง |
หน้าทองน้องห่มลอย | รางร่าง |
เดินสำอางย่างเยื้อง | แช่มช้าเหลือบแล[๓๒] ฯ |
๑๑๙
๏ ทัมทิมตรึกผ้าสี[๓๓] | น้องห่มมีสีทับทิม |
ขลิบทองทั้งสี่ริม | หน้ากระจายพรายพรุยทอง |
๏ ดอกแดงแสงก่ำไม้ | คือพิมพ์ เดียวนา |
นึกห่มสีทับทิม | ก่ำผ้า |
ขลิบมีสีด้านริม | รึงรอบ |
เส้นกระจายพรายหน้า | อ่าพริ้งพรุยทอง ฯ |
๑๒๐
๏ ไม้มะต้องต้องตาพี่ | ตรีผ้าสีหมากสุกนาง |
ติดขลิบหยิบห่มบาง | เห็นรางรางพอยียวล[๓๔] |
๏ หมากต้องต้องเนตรเถี้ยว | พลางพลาง นึกนา |
ผ้าผ้าหมากสุกนาง | หยุดยั้ง |
ปลิวปลิวสไบบางบาง | ยองย่อง |
รางรางคู่คู่ตั้ง | ใคร่เห็นยอนยอน[๓๕] ฯ |
๑๒๑
๏ กรรณิกาก้านสีแสด | คิดผ้าแสดติดขลิบนาง |
เห็นเนื้อเรื่อโรงราง | ห่มสองบ่าอ่าโนเน |
๏ ผ้าสีมีขลิบเนื้อ | บางดี |
ก้านกรรณิกาสี | แสดเถ้า |
โนเนนาดน้องลี | ลาเลิศ |
เมียมิ่งเรียมดูเจ้า | ห่อนได้วางตา[๓๖] ฯ |
๑๒๒
๏ ฟ่ายแดงพอสบตา | พี่นึกผ้าสีแดงเอง |
หอมกลิ่นฟุ้งวังเวง | ติดขลิบใหญ่ไหมแกมทอง ฯ |
๏ เห็นฟ่ายแดงดอกต้น | โกงเกง |
คนึงผ้าสีแดงเอง | อีกเหล้า |
น้องห่มอ่าโถงเถง | นวยนาด |
ติดขลิบใหญ่ไหมเจ้า | คั่นผุ้งแกมทอง ฯ |
๑๒๓
๏ เห็นห่านในชลธี | ถวิลผ้าสีลูกห่านสาย- |
สมรพี่ติดขลิบพราย | ทองช่องไหมในริ้วเรือง[๓๗] |
๏ เห็นห่านลงท่องท้อง | ชลหลาย |
สีลูกห่านผ้าสาย- | สวาทข้า |
นึกนางห่มกรุยกราย | โนนาด |
ขลิบทองช่องไหมหน้า[๓๘] | อร่ามล้วนทองทราย ฯ |
๑๒๔
๏ บัวบานในคงคา | นึกผ้าสีบัวโรยบาง |
นวลลอองอ่องขลิบนาง | น้องเราห่มลอยชายงาม |
๏ บัวบานงามพี่ดิ้น | แดโดย |
นึกผ้าสีบัวโรย | กลิ่นเฝื้อง |
ทรงขลิบอ่องชายโชย | ยวลผาด[๓๙] |
เห็นห่มสมบนเบื้อง[๔๐] | บ่าเจ้าลอยชาย ฯ |
๑๒๕
๏ ต้นครามพี่คิดผ้า | สีฟ้าอ่อนอรเคยทรง |
เรียมคิดติดขลิบวง | เวียนรอบหน้าอ่าครุยทอง |
๏ ต้นครามนึกผ้าเจ้า[๔๑] | บรรจง |
สีฟ้าอ่อนอรทรง | เลิศฟ้า[๔๒] |
เรียมพิศติดขลิบวง | เวียนรอบ |
นางประดิษฐ์ติดหน้า | อ่าฝั้นครุยทอง ฯ |
๑๒๖
๏ ไม้มะพูดผ้าสาวสวัสดิ์ | หน้าสีรัดติดครุยทอง ฯ |
สดชื่นฟื้นใบตอง | พี่ชมสมเจ้าห่มรวย |
๏ มะพูดถวิลพ่าเจ้า | นวลลออง |
หน้าสีรัดครุยทอง | ก่ำเนื้อ |
สดชื่นพื้นใบตอง | ขลิบมาศ |
เรียมย่อมเชยชมเหมื้อ | ห่มเหล้นตามวัน ฯ |
๑๒๗
๏ มะม่วงไพรใบอ่อนมี | คิดผ้าสีม่วงอ่อนแทน |
ขลิบอ่าตาตักแตน | หน้าทอทองกรองข่ายทรง |
๏ มะม่วงใบอ่อนเจ้า | เรียมแหงน ดูนา |
คิดมะม่วงอ่อนอรแทน | ผิดผ้า |
รึงขลิบตาตักแตน | ริมเรื่อง |
ถักทองกรองข่ายหน้า | ประหลาทเจ้าเคยทรง ฯ |
๑๒๘
๏ เรียมเห็นดวงอัคคี[๔๓] | ถวิลผ้าสีควันเพลิงสมร |
ขาวเหลืองห่มอรชร | เห็นรักร่อนอย่างโชยชาย |
๏ หุงโภชน์ควันคึ่นกลุ้ม | อัคคี[๔๔] |
ผ้าห่มควันไฟสี | สวาทข้า |
มีขลิบหยิบทรงลี | ลาเลื่อน |
เห็นรักร่อนอ่อนหน้า | ย่างเยื้องโชยชาย ฯ |
๑๒๙
๏ เห็นเมฆเบื้องบนฟ้า | เรียมคิดผ้าโกหร่านาง |
ขลิบทองย่องยงบาง | เจ้าสบัดชายกรีดกรายงาม |
๏ เห็นเมฆลิ่วล่องฟ้า | ชมพลาง |
นึกพ่าโกหร่านาง | ร่างน้อย |
ขลิบทองย่องยงบาง[๔๕] | ลดเลื่อน แววนา |
เจ้าสบัดชายผ้าช้อย | กรีดนิ้วกรายโฉม[๔๖] ฯ |
๑๓๐
๏ บัวขาวคิดผ้าขาว | งามเลิศล้ำส่ำน้ำดี |
เจ้าห่มการพิธี | หน้าเจ็ดชั้นคั่นทองรวย |
๏ บัวขาวคิดพ่าน้อง[๔๗] | สาวศรี |
ขาวฉ่ำน้ำเนื้อดี[๔๘] | เอกนั้น |
คราวสงฆ์พิธีมี | โดยขนาด |
เจ้าห่มหน้าเจ็ดชั้น | เนื่องริ้วทองพราย ฯ |
๑๓๑
๏ ผึ้งร้างพี่นึกปอง | ผ้าขาวกรองลายดอกงาม |
ย่อมห่มเข้าอาราม | หน้าเจียรบาดประหลาทตา |
๏ ผึ้งหลวงรวงเก่าร้าง | เรียมปอง |
ผ้าห่มขาวผูกกรอง | ลูกไม้ |
สำหรับพับเฉียงทอง | ลอยดอก |
หน้าเจียรบาดประหลาทให้ | แซ่ซ้องชมโฉม ฯ |
๑๓๒
๏ ดูนกผกโผผาด | บนอากาศดาษเหลือหลาย |
ร่างไม้ไล่เรียงราย | ย่อมเคล้าคู่พี่อยู่เดียว |
๏ สกุณินบินร่อนร้อง | โผผาย |
อากาศดาษเหลือหลาย | ม่ายขู้ |
ร่ายไม้ไล่เรียงราย | พลางพลอด |
เมียเกลือกคลึงตัวผู้ | พี่นี้เดิรเดียว ฯ |
๑๓๓
๏ กระเหว่าคิดเสียงนาง | นางนวลพลางนึกนวลสมร |
ชายชมพูคิดผ้าอร | โนรีผ้าตาระกำเหมือน |
๏ เสียงกระเหว่าคิดนิ่มเนื้อ | สรวลสอน[๔๙] |
นางนวลครวญถึงสมร | ขุ่นข้อง |
ชายชมพูสีอ่อน[๕๐] | แสงก่ำ |
โนรีศตาระกำน้อง | หมู่นั้นมีเหมือน ฯ |
๑๓๔
๏ นกขมิ้นเหลืองขมิ้นเจ้า | นกนอนเคล้าเคล้านงพงา |
กวักกว่ากว่าจะมา | เห็นยางเจ่าพี่เจ่าคอย |
๏ นกขมิ้นคิดขมิ้นเจ้า | ลลายทา |
แอ่นเคล้าพี่เฝ้าพงา | พี่เคล้า |
กวักกว่ากว่าจะมา | สมสู่ |
เห็นนกยางเจ่าเจ้า | เจ่าแล้วเรียมคอย ฯ |
๑๓๕
๏ ลับแลเร่งแลลับ | นกหว้าขับไปว่าวอน |
ชายใดได้ดวงสมร | วานนกหว้าว่าขอคืน |
๏ นกลับแลเร่งแคล้ว | ลับจร |
นกว่าวอนว่าวอน | ด่วนได้ |
ชายใดได้ดวงสมร | เสมอชีพ |
นกว่าวอนว่าให้ | ส่งน้องขอคืน ฯ |
๑๓๖
๏ นกอุกใครอุกนัก | มาลอบลักอรรคชายา |
นกกระเวนวานกระเวนหา | วานนกออกออกชื่อเร็ว |
๏ นกอุกใครอุกพ้น | ควรมา |
ลอบลักอรรคชายา | ซ่อนไว้ |
นกกระเวนกระเวนหา | จงทั่ว |
นกออกออกชื่อให้ | ด่วนด้วยการเร็ว ฯ |
๑๓๗
๏ ตบยุงเคยโบกยุง | กรานในมุ้งถือแส้วี |
ยุงขบพี่ฤๅมี | เพราะเพื่อเจ้าเฝ้าพยาบาล |
๏ นกตบยุงนึกน้อง | เทพี |
ถือแส้หมอบพัดวี | ค่ำเช้า |
ยุงขบพี่ฤๅมี | สักหยาด |
เพราะเพื่อนวลของเจ้า | เฟ่าเฟี้ยมพยาบาล ฯ |
๑๓๘
๏ ชมดเชียงตรึกกลิ่นเจ้า | ทากระแจะเช้าเย็นวังเวง |
กลิ่นน้องของเรียมเอง | พี่บรู้อยู่แดนใด |
๏ ชมดเชียงกลกลิ่นเจ้า | กลเพรง |
ทากระแจะวังเวง | กลิ่นเกล้า |
กลิ่นน้องของเรียมเอง | หายห่าง |
เรียมบ่รู้ว่าเจ้า | อยู่ด้าวแดนใด ฯ |
๑๓๙
๏ เห็นช้างที่งอนงา | คนึงขนตาเจ้างอนงาม |
ครวญใคร่ใจว้ำหวาม | เจ้าสาวสวัสดิ์สารพัดงอน |
๏ งาคชงอนเฉิดช้อย | ขึงขาม นึกหน้า |
ขนเนตรนางงอนงาม | ส่องเสื้อง |
ครวญใคร่ใจว้ำหวาม | หาอยู่ |
เรียมร่ำรำพึงเหนื้อง | พรากน้องนานเห็น ฯ |
๑๔๐
๏ เห็นทองรัดงาช้าง | เรียมคิดบ้างนางตาตรู |
แหวนประดับกับแหวนงู | เจ้าสอดใส่ในนิ้วน้อย |
๏ ทองสวมงาคชไฝ้ | ตาตรู |
แหวนประดับแหวนงู | รูปแก้ว |
ถมยาศิลาทองดู | มีมาก |
สวมใส่นิ้วน้องแล้ว | กรายช้อยชมงาม ฯ |
๑๔๑
๏ เห็นสมุนเจ้าอุ่นเนื้อ | คิดสมุนเสื้อเมื่อซับทรง |
ขนกลับเข้ากับองค์ | เสื้อริ้วทองปล้องน้อยงาม |
๏ เห็นสมุนอุ่นแอบเนื้อ | แนบนอน |
คิดสมุนเสมอสมร | ใส่เสื้อ |
ขนกลับเข้ากับอร | องค์อ่า |
เสื้อริ้วทองน้อยเนื้อ | เอกปล้องขจิตงาม ฯ |
๑๔๒
๏ น้ำธารสีเขียวเขียว | ปลาเป็นเกลียวว่ายพรูพัน |
รายเรียงเคียงคู่กัน | แต่พี่อยู่ผู้เดียวดาย |
๏ ชลธินนิลเผื้อเฉก | นิลวรรณ |
ปลาว่ายพรูดูพัน | แอบข้าง |
ฝูงปลาย่อมชมกัน | เคียงครุ่น |
แต่พี่อยู่อ้างว้าง | บ่นบ้าคนเดียว ฯ |
๑๔๓
๏ นวลจันทร์นึกนวลสมร | ปลาเนื้ออ่อนอ่อนเอวสาย |
สมรย่างปลาย่างกาย | นึกโชยชายกรายกรงาม |
๏ นวลจันทร์นึกผ่องหน้า | เดือนหมาย |
เนื้ออ่อนอ่อนเอวสาย | สวาทหยิ้ง |
สมรย่างปลานางกราย | คนึงเนื่อง |
ยูรย่างช่างเดิรพริ้ง | เพริศพร้อมกรงาม ฯ |
๑๔๔
๏ ปลาทุกทุกข์ละห้อย | เห็นปลาสร้อยสร้อยอาไลย |
แก้มช้ำเรียมช้ำใจ | ด้วยไม่พบสบสมศรี |
๏ ปลาทุกทุกข์โศกด้วย | อรไทย |
ปลาสร้อยสร้อยอาไลย | ขุ่นข้อง |
แก้มช้ำพี่ช้ำใจ | ใจฝ่อ |
ด้วยไม่พบพานน้อง | คลาศแคล้วสมศรี ฯ |
๑๔๕
๏ กฤษดิยุคสุขสบายจริง | ทังชายหญิงสิ่งเกษมสรรพ์ |
นฤไภยไม่พรากกัน | อยู่ชื่นชมสมสำราญ |
๏ กฤษดิยุคเป็นสุขแท้ | ทรงธรรม์ |
บุรุษสัตรีเกษมสรรพ์ | สวัสดิ์ล้ำ |
นฤไภยไม่พลัดกัน | รักร่วม |
สมสู่สนิทเสน่ห์ซ้ำ | สิ่งสึ้งสำราญ ฯ |
๑๔๖
๏ ไตรดายุคพระรามา | จากสีดาอ่าโฉมสมร |
พระผลาญยักษ์มารมรณ์ | ได้สีดาอ่าองค์คืน |
๏ ไตรดาราเมศร้าง | แรมอร |
องค์สีดาดวงสมร | หลากหล้า |
พระผลาญหมู่มารมรณ์ | ลาญชีพ |
ได้สีดาสมรหน้า | อ้าเคล้าคลึงองค์ ฯ |
๑๔๗
๏ ทวาบรยุคพระอนิรุทธ | จากนงนุชนางอุษา |
สองคร่ำร่ำโศกา | นานมาไซ้ได้นางคืน |
๏ ทวาบรกลอนกล่าวอ้าง | อนิรุทธ |
จากอุษาสมรนุช | แหบไห้ |
สองครวญป่วนโศกสุด | แสนเสน่ห์ |
ยามเมื่อนานมาได้ | แนบน้องครองคืน ฯ |
๑๔๘
๏ กลียุคเรียมจากเจ้า | เมื่อใดเล่าจะกลับมา |
โอน้องของพี่อา | ไกลพี่แล้วแกล้วกลอยใจ |
๏ กลียุคเรียมจากน้อง | นงพงา |
ไฉนจะกลับคืนมา | เร่งแคล้ว |
โอ้น้องของเรียมอา | พลัดพราก |
ไกลพี่นางน้องแก้ว | สวาทกล้ำกลางใจ ฯ |
๑๔๙
๏ ชมโฉมโลมสมพาส | บทนิราศจากชายา |
นักปราชญ์ย่อมแต่งมา | เล่ห์ท่าทางอย่างเรียมทำ |
๏ ชมโฉมสมพาสแก้ว | ไนยนา |
พลัดพรากจากชายา | ชื่นชี้ |
นักปราชญ์ย่อมแต่งมา | ในโลก |
เล่ห์ท่าทางอย่างนี้ | ชอบด้วยเรียมทำ ฯ |
๑๕๐
๏ จบเสร็จคร่ำครวญกาพย์ | บทพิลาปถึงสาวศรี |
แต่งตามประเวณี | ใช่เมียรักจักจากจริง |
๏ โคลงครวญกลอนกล่าวอ้าง | นารี |
โศกสร้อยถึงสาวศรี | เษกหว้า |
แต่งตามประเพณี | ธิรภาคย์ |
เมียมิ่งพรั่งพร้อมหน้า | ห่อนได้จากกัน ฯ |
๑๕๑
๏ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์ | ไชยเชฐสุริย์วงศ์ทรง |
นางรักนักสนมองค์ | อ่าห้อมล้อมพร้อมบริบูรณ์ |
๏ เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร์เชื้อ | รพิพงศ์ |
ไชยเชฐสุริย์วงศ์ทรง | เลิศหล้า |
นางรักนักสนมองค์ | อภิชาติ |
คับคั่งนั่งเรียงหน้า | เฟ่าพร้อมบริบูรณ์ |
๑๕๒
๏ นักปราชญ์หมู่เมธา | มีปัญญาอันฉับไว |
พินิจผิดบทใด | วานช่วยแซมแต้มเขียนลง |
๏ กลกลอนบวรเกลี้ยง | คำแขง ก็ดี |
นักปราชญ์ฉลาดวานแปลง | เปลี่ยนให้ |
กลอนเกินเขินคำแคลง | ขัดข้อง |
วานเพิ่มเติมลงไว้ | อยู่ยื้นหญิงชาย[๕๑] ฯ |
๏ จบ จนจอมโลกยเจ้า | คืนวัง |
บ พิตรสถิตบัลลังก์ | เลิศหล้า |
ริ ร่างกาพย์โคลงหวัง | ชนโลก อ่านนา |
บูรณ์ พระโคลงเจ้าฟ้า | ธิเบศร์เจ้าจงสงวน ฯ |
๏ เจ้าฟ้า หนุ่มน้อยราช | กุมาร |
ธรรม พงศ์ทรงกลอนการ | อยู่แย้ม[๕๒] |
ธิเบศร์ วราสถาน | ไชยเชฐ |
สุริย์วงศ์ ทรงโคลงแต้ม | แต่งไว้อ่านสงวน[๕๓] ฯ |
๏ เจ้าฟ้า เลิศล้ำโพธิ | สมภาร |
กรมขุน หลวงพญากราน | กราบเกล้า |
เสนา นราบาล | ใจชื่น ชมนา |
พิทักษ์ รักษาเช้า | ค่ำด้วยใจเกษม ฯ |
[๑] ขลับคล้ำ?
[๒] สมุดไทยดำ เส้นดินสอขาว หมายเลข ๕๗ ใช้ว่า ดูรำอำพะวาย
[๓] ตรียัมพวาย?
[๔] พานริศเจ้า?
[๕] สมุดไทยหมายเลข ๕๗ ใช้ว่า คิดสร้อยสรล
[๖] สมุดไทยดำ เส้นดินสอขาว หมายเลข ๕๗ สังเกตดูมีถ้อยคำถูกต้อง แต่มีความตั้งแต่ภาพย์บทนี้ไปจนจบ ตอนต้นไม่มี คงจะมีฉบับเป็นเล่มต้นอีกเล่มหนึ่ง ข้อความที่ต่างนั้นได้ทำเชิงอรรถไว้ในฉบับพิมพ์นี้แล้ว
[๗] ๕๗. คนึงสร้อยสรล
[๘] ๕๗. ชาตบุษสายสุดใจ
[๙] ๕๗. ชาตบุษเสียดแซมใน
[๑๐] ๕๗. ซร่อย
[๑๑] ๕๗. มาลุดีคลี่กลิ่นเกลี้ยง
[๑๒] ๕๗. หนุ่มน้อยลานสมร
[๑๓] ๕๗. พี่ยุดสุดเสน่ห์ควัก
[๑๔] ๕๗. ย่อมริกร่อก่อเย้ายวล ไม่เร่อเหมือนเร่อสรวก
[๑๕] ๕๗. ไม้เร่ออย่างเร่อสรวล
[๑๖] ๕๗. นางประดับพลอยราย
[๑๗] ๕๗. หีบแป้งแต่งสกลกาย
[๑๘] ๕๗. กลำเพาะจำเพาะนัก
[๑๙] ๕๗. กลำเพาะเฉพาะแต่ด้วย ดวงสมร
[๒๐] ๕๗. แอบข้าง
[๒๑] ๕๗. นุชแม่
[๒๒] ๕๗. ไม้เลียบเลียบแลหมด
[๒๓] ๕๗. ต้นไก่ให้ไห้ถึงนาง
[๒๔] ๕๗. ครุ่นให้คนึงถึง
[๒๕] ๕๗. พังอาดยาเจ้าโชลมให้
[๒๖] ๕๗. มะไฟผ่าวเพียงไฟ ลนล่าว
[๒๗] ๕๗. สีชื่นชมพูดู ยวดย้อม
[๒๘] ๕๗. แปลบปลาบทราบในอูร์ เรียมใคร่
[๒๙] ๕๗. ไม้ระกำลำลูกมี พี่คนึงผ้าตาระกำโฉม
[๓๐] เนื่องน้อง
[๓๑] ๕๗.
หงอนไก่เห็นวิเศศ | ชุมภูเทศมีขลิบรวย |
หน้าทองก่องสาวสวย | ห่มเดิรเยื้องชำเลืองแล |
[๓๒] ๕๗.
หงอนไก่คนึงผ้าก่ำ สาวสวย | |
แดงเทศมีขลิบชวย | กลิ่นเฝื้อง |
หน้าทองน้องห่มรวย | รางร่าง |
เดิรสำอางช่างเยื้อง | แช่มช้าเหลือบแล ฯ |
[๓๓] ๕๗. ทับทิมตริผ้าสี
[๓๔] เห็นรางรางภอยวลยวล
[๓๕] ไคร่ไขร้ยวลยวล
[๓๖] ๕๗.
โนเนนาดนวยลี | ลาเลิศ |
เมียงมิ่งเรียมดูเจ้า | ห่อนได้วางตา |
[๓๗] ๕๗. ทองช่องไฝ่ในริ้วเรือง
[๓๘] ๕๗. ขลิบทองช่องไฝ่หน้า
[๓๙] ๕๗. ยุรยาตร
[๔๐] ๕๗. เห็นห่มสบัดบนเบื้อง
[๔๑] ๕๗. ต้นครามนึกพ่าเจ้า
[๔๒] ๕๗. เลิศผ้า
[๔๓] ๕๗. เรียมเห็นกองอัคคี
[๔๔] ๕๗. อัคนี นึกนา
[๔๕] ๕๗. ขลิบทองย่องเยาบาง
[๔๖] ๕๗. กรีดนิ้วกรายโสม
[๔๗] ๕๗. บัวขาวคิดผ้าผ่อง
[๔๘] ๕๗. ขาวส่ำ...
[๔๙] ๕๗. เสนาะสร
[๕๐] ๕๗. ชายชมภูผ้าอร
[๕๑] สมุดไทยหมายเลข ๕๗ ว่า
๏ กลกาพย์กลอนอ่อนเกลี้ยง | คำแขง ก็ดี |
นักปราชญ์ฉลาดวานแปลง | เปลี่ยนให้ |
กลอนเดิรเขินคำแผลง | ขัดค่อง ก็ดี |
วานเพิ่มเติมลงไว้ | ยั่วยิ้มหญิงชาย ฯ |
[๕๒] “ธรรม ธำรงกลอนกาล ยั่วยิ้ม”
[๕๓] พิศฟันรันเรียงเรียบ