พระราชปุจฉาที่ ๑๔

&#8203ว่าด้วยสาวกภูมิ เมื่อยังสร้างบารมีจะบังเกิดในจักรวาฬอื่นบ้างฤๅไม่

----------------------------

พระราชปุจฉาข้อหนึ่ง ทรงพระกรุณาตรัสเหนือเกล้าฯ สั่งให้หลวงญาณวิจิตรราชบัณฑิตยาจารย์ ไปนมัสการผเดียงถามสมเด็จพระสังฆราช พระราชาคณะทั้งปวงด้วยพระราชปุจฉาว่า สมเด็จพระบรมโพธิสัตวเจ้าทั้งหลาย บำเพ็ญบารมีจนได้ลัทธยาเทศทำนายในสำนักสมเด็จพระพุทธเจ้า แลพร้อมด้วยอัฏฐธรรมสโมธานทั้ง ๘ ประการ แล้วจะไปในจักรวาฬอื่นนั้นหามิได้ แลพระสาวกภูมิ ๓ จำพวกคือ พระอรรคสาวก พระอสีติสาวก พระปรกติสาวก

อันว่าพระอรรคสาวกนั้น สร้างบารมีอสงไขยหนึ่ง กับแสนกัลป

พระอสีติสาวกแลปรกติสาวกสองจำพวกนี้ สร้างบารมีแสนกัลป

ซึ่งพระสาวกทั้ง ๓ จำพวกบำเพ็ญบารมี แต่แรกทำมูลปนิธานในสำนักพระพุทธเจ้าพระองค์ใดพระองค์หนึ่ง ได้ลัทธยาเทศทำนายแล้วจะไปบังเกิดในจักรกาลอื่นบ้างฤๅหามิได้ ฤๅเกิดในจักรวาฬนี้จนสำเร็จแก่พระนิพพานประการใด ให้สมเด็จพระสังฆราช พระราชาคณะทั้งปวง วิสัชนามาจงแจ้ง

แก้พระราชปุจฉาที่ ๑๔

อาตมาภาพทั้งปวงพิจารณาเห็นโดยไนยาธิบาย ในคัมภีร์สารสังคหะว่า สมเด็จบรมโพธิสัตวทั้งหลาย แลพระอรรคสาวก พระอสีติ&#8203สาวก พระปรกติสาวก ถ้าได้ลัทธยาเทศแล้ว มิได้ไปบังเกิดในจักรวาฬอื่น ด้วยเหตุมีองค์ ๒ ประการ อธิกาโร ๑ ฉันทตา ๑

อธิกาโรนั้น อธิบายว่า มีทานบริจาคเปนฉันทาธิการอันยิ่งนัก

ฉันทตานั้น อธิบายว่า มีความปราถนาเปนฉันทาธิบดี มั่นในอรหัตภูมิมิได้จลาจลหวั่นไหวหนึ่ง

เมื่อพระสาวก ๓ จำพวกประกอบด้วยองค์ ๒ ประการดังนี้แล้ว ก็มิได้ไปบังเกิดจักรวาฬอื่น เหตุว่า จักรวาฬอื่นมิได้เปนที่บำเพ็ญบารมีแห่งพระพุทธ พระปัจเจกโพธิ พระอรหัตภูมิ เหมือนมงคลจักรวาฬนี้ขอถวายพระพร ๚