เดือน ๘ จุลศักราช ๑๒๔๓

^๑วัน ๗ ๕ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษเสด็จออก พระนายไวยทูลเรื่องทหาร แล้วกรมหมื่นพิชิตเฝ้า รับสั่งเรื่องที่วังสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ แล้วเสด็จขึ้น เสด็จออกขุนนาง พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองสมุทรสงคราม เมืองชลบุรี บอกน้ำฝนต้นข้าวทั้ง ๒ เมือง แล้วเสด็จขึ้น

เสด็จออกในออฟฟิศ กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นเทวะวงศ์ กรมหมื่นภูธเรศเฝ้า แล้วรับสั่งราชการต่างๆ แล้วมีพระราชหัตถ์ถึงพระนรินทร์ แล้วเสด็จขึ้นเสวย เวลาทุ่มเศษเสด็จออก​ทรงธรรม พระอมรโมฬีถวายเทศน์ แล้วกรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้า แล้วพระยาภาสเฝ้า รับสั่งเรื่องเดือนสวน เวลา ๕ ทุ่มเสด็จขึ้น

๑. รับหนังสือหลวงนายเดชถวายว่า จีนในคลองบางหลวงมาแจ้งความว่า เจ้าเข้าทรงสั่งให้ถือศาสตราวุธกันความไข้ได้ หลวงนายเดชตอบว่า จะถือมาในหน้าที่โปลิศไม่ได้ ถ้าเจ็บแล้วโรงรักษาก็มี เจ็บจะรักษา ตายจะฝัง โจรผู้ร้ายไม่ให้กำเริบได้ เกรงว่าราษฎรจะกำเริบขึ้นด้วย

๒. ทรงพระดำริถึงพระยารองเมือง ให้สืบว่าจีนฝั่งตะวันออก ว่าคำเช่นหลวงนายเดชกราบทูลมานั้นจริงหรือ ถ้ามีจริงให้ห้ามปรามเสีย อย่าให้ผิดธรรมเนียมบ้านเมือง

๓. พระราชหัตถ์ถึงพระเทพผลู หลวงนายเดช ให้ปราบจีนอย่าให้ถืออาวุธจะมีเหตุการณ์ขึ้น

๔. พระนายไวย พระนายศรี ขอแต่งตัวตามเสด็จพระราชดำเนินทั้งทางบกและเรือ

๕. พระราชหัตถ์สั่งให้จางวางหัวหมื่นที่กำกับทหาร แต่งตัวตามเสด็จทั้งทางชลมารคสถลมารค

๖. พระราชหัตถ์ถึงพระนรินทร์ ว่า มิสเตอร์ปัลเครฟพูดกับกรมหมื่นเทวะวงศ์ว่า พะม่าคิดจะรบเมืองอินเดีย ได้อาวุธจากแหลมมะลายู ให้สืบสวนดูจะได้โต้ตอบ

๗. หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์ ว่า กงสุลอเมริกันมีหนังสือว่าเป็นกงสุลเยเนอราลจะขอเฝ้า

​๘. หนังสือมิสเตอร์ฮอลเดอแมนบอกว่า เป็นกงสุลเยเนอราล จะขอเฝ้าไปรเวต

๙. .พระราชหัตถ์ สั่งให้มาวันเจ็ดค่ำตามอย่างแต่ก่อน

วัน ๑ ๖ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๓ โมงเสด็จออก ไม่มีราชการอันใด ทรงแต่หนังสือบ้างเล็กน้อย เวลาบ่าย ๔ โมงเสด็จขึ้น แล้วเสด็จออกขุนนาง

แล้วเสด็จขึ้นเสวย เวลา ๒ ทุ่มเสด็จออกทรงธรรม พระอมรโมฬีถวายเทศนา แล้วเสด็จออกออฟฟิศ กรมหมื่นเทวะวงศ์กับพระองค์เจ้าสาย หมอเกาแวนเฝ้า รับสั่งเรื่องจะทรงเรียนหนังสืออังกฤษ เวลา ๕ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น

สมเด็จกรมพระตอบพระราชหัตถ์ เรื่องให้หาบนบานคนเก่าๆ มาถามเรื่องหวย ได้พาพระยาภักดีภัทรากร หลวงชมภูพานิช จีนโอจิวมาถาม คำให้การพระยาภักดีภัทรากร หลวงชมภูพานิช จีนโอจิว เป็นสมุด คำหลวงชมภูพานิชว่า เมื่อทำได้ขายแขวงบางกอกใหญ่ บางกอกน้อย สามเสน เมืองนครเขื่อนขันธ์ ไม่ได้ตั้งเขียนถึงเมืองนครชัยศรี

พระยาภักดีภัทรากร ราษฎรเขียนหวยเท่าใดก็มาส่งบางกอกใหญ่ พระยาภักดีไม่ได้ตั้ง จีนโอจิวว่า เมื่อตัวทำได้ตั้งเสมียน​ไปเขียนเมืองนครชัยศรี กินใช้กันที่เมืองนครชัยศรี ไม่ได้เอาโพยมาบางกอก

เจ้าพระยาภาณุวงศ์ถวายว่า ซึ่งกงสุลเยเนอราลจะเข้ามาเฝ้านั้น ขอพระราชทานให้มีทหารยืนรับสัก ๒๐ คน ๓๐ คนพอเป็นเกียรติยศ

นายขันขอพระราชทานเลขนายจ่ายวดพี่ชาย

วัน ๒ ๗ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ ทรงหนังสือราชการ เซ็นเรื่องราวต่างๆ แล้วกรมพิชิต พระยานรรัตน์เฝ้า ไม่มีการอะไร พระยาโชฎึกพาขุนเหมเฝ้า เรื่องจะทำงานปีที่เหมมนเทียร บ่าย ๔ โมงเสด็จออกแขกเมือง ในพระที่นั่งบรมราชสถิตย์มโหฬาร ทรงฉลองพระองค์ครึ่งยศทหารสีกรมท่า ทรงสตานพรัตน์ เยเนอราลฮอลเดอแมน เฝ้าในการที่ได้เป็นกงสุลเยเนอราล แล้วเจ้าพระยาสุรวงศ์เฝ้า พระราชทานเรื่องราวแขกไปให้ไต่สวนดู เจ้าพระยาสุรวงศ์ออกแล้ว ทูลกระหม่อมพระองค์น้อย พระยาภาสกรวงศ์ กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นภูธเรศ เฝ้าในออฟฟิศ แล้วเสด็จขึ้น เวลาค่ำพระมหาสุทธสีโล (สาย) วัดบวรนิเวศ ถวายเทศนากัณฑ์หนึ่ง

แล้วหมอเกาแวนก็เฝ้า ทรงพระอักษรอังกฤษ แล้วทรงธรรม พระมหาสายวัดบวรนิเวศวิหารถวายเทศน์ แล้วกรมหมื่นพิชิต ​กรมหมื่นภูธเรศ กรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้า พระองค์เจ้าสายทูลเรื่องกงสุลฝรั่งเศสตาย

๑. แล้วมีพระราชหัตถ์ ร. ที่ ๑๑๔ ว่าด้วยมีผู้กล่าวโทษนายเนตร ว่ารับเงินทหารเสีย ให้กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นภูธเรศ กรมหมื่นเทวะวงศ์ พระยานรรัตน์ พระนายไวย เจ้าปฤษฎางค์ หลวงนายฤทธิ์ ชำระ

ทรงเซ็นเรื่องนายขันหุ้มแพร ขอพระราชทานเลขจ่ายวดน่วม โปรดให้สัสดีหักให้

ทรงเซ็นเรื่องราวสุ่นกล่าวโทษหม่อมเจ้าขาว ให้กรมพิชิตไต่สวนดู ว่าเป็นอย่างไรให้มาบอก

ทรงเซ็นหนังสือเจ้าพระยาพลเทพ เรื่องคลองบางคี่ ให้กรมหมื่นเทวะวงศ์ไต่สวนดู

๒. มีพระราชหัตถ์ ร. ที่ ๑๑๕ สั่งให้สมเด็จจัดตามเคย เสด็จขึ้น ๕ ทุ่มเศษ เพลิงไหม้ที่

วัน ๓ ๘ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ เสด็จออกทรงหนังสือราชการ พระยานรรัตน์เฝ้า รับสั่งถามด้วยราชการทหารแล้ว สมเด็จกรมหลวงเฝ้า แล้วเสด็จออกทางประตูพรหม เสด็จวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แล้วเสด็จโรงพระเศวตสกนธ์โรภาส แล้วเสด็จกลับพระบรม​มหาราชวัง เวลาทุ่มเศษเสด็จออก พระมหาสายถวายเทศน์แล้ว กรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้าแล้ว ทรงรับหนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์กราบทูล ว่า มองซิเออร์เอบลันเชตองเป็นโรคป่วงใหญ่มา ๔ วัน เวลาคืนวันแรม ๗ ค่ำเดือน ๘ ถึงแก่กรรม

พระราชหัตถ์ตอบว่า ให้จัดกรมท่านำของเครื่องช่วยฝังศพไปช่วย กับให้มีจดหมายตอบมองซิเออร์ลอยู ว่าทรงเสียพระทัยนัก ที่มองซิเออร์เอบลันเชตองตาย ด้วยได้เข้ามาอยู่กรุงเทพ ฯ น้อยวันก็จริง แต่มีกิริยาเรียบร้อยนัก

นำส่งสำเนาหนังสือมิสเตอร์ปัลเครฟมีมาว่า มีความยินดีด้วยที่ทรงพระกรุณาตั้งโรงรักษาคนไข้

ทรงตอบไปให้เจ้าพระยาภาณุวงศ์มีตอบไปถึงปัลเครฟว่า ทรงดีพระราชหฤทัยที่มิสเตอร์ปัลเครฟมีความยินดีขึ้นมา กับตั้งขึ้นทั้งนี้เพราะแต่ก่อนเคยมีคนเจ็บนอนนิ่งไม่มีผู้ดูแล จึงโปรดให้เจ้านายข้าราชการที่มีใจภักดิ์ตั้งโรงขึ้น ใช่แต่จะรักษาแต่ไทยนั้นหามิได้ ถึงคนสับเยกต์อื่นก็รักษา ถ้าคนในบังคับอังกฤษเจ็บป่วยก็ให้มาบอกมารักษาเถิด

วัน ๔ ๙ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษ เสด็จออก ทรงหนังสือราชการแล้ว กรม​หมื่นพิชิตเฝ้า ทรงฎีกาแล้ว บ่าย ๔ โมงเศษ สมเด็จกรมหลวงกรมหมื่นเทวะวงศ์ เจ้าปฤษฎางค์ พระนายไวยเฝ้า ทรงเรื่องเฟอร์นิเชอร์พระที่นั่ง เวลาย่ำค่ำเสด็จขึ้น เวลา ๒ ทุ่มเสด็จออก พระมหาสายถวายเทศน์แล้ว หมอเกาแวนเฝ้า แล้วรับสั่งให้กรมหมื่นเทวะวงศ์ชำระเฝ้า ที่เรื่องลักเอาหนังสืออ่าน เวลา ๓ ยามเสด็จขึ้น

รับหนังสือสมเด็จกรมพระว่า ได้จัดเครื่องศพให้หลวงภักดีณรงค์ไปช่วยศพ มองซิเออร์เอบลันเชตองกงสุลฝรั่งเศส มิสเตอร์ลอยูผู้ว่าการแทนกงสุลขอบพระเดชพระคุณเป็นอันมาก กับขอจุดดอกไม้เพลิงที่บ้าน เพราะที่วัดมีศพมากด้วยกัน กลัวจะเป็นเกียรติยศแก่ศพอื่น ไปถวายหนังสือมิสเตอร์ลอยูมาด้วย กับฉบับ ๑ ว่าด้วยมิสเตอร์ปัลเครฟมาเฝ้า ท่านพูดเรื่องอื่นๆ แล้วเตือนเรื่องความมิสก๊อกว่า มิสก๊อกมาร้องไห้บอกว่าภรรยาเขาที่เมืองมรแมนตาย ก็ความเขา ๆ ก็คงชะนะ คงจะได้ค่าปรับแก่เจ้านครเชียงใหม่ แต่เขาอยากจะได้เร็ว ขอให้เอาเงินในคลังให้เขาก่อน อีก ๗ วันให้มิสก๊อกมาเตือน มีพระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาพลเทพ ร. ที่ ๑๑๘ สั่งให้เปิดคลองบางคี่ เรื่องราวพระองค์จิตรเจริญถวาย ว่า สับเลบเตอแนนต์ยังกับพวกมาตีมหาดเล็กและขว้างปาวัง ทรงเซ็นให้พระยานรรัตน์ พระนายไวย ชำระเป็นความรับสั่ง พระวุฒิถวายเรื่องราวว่า เจ้าพระยายมราชขอพระราชทานเงินเดือนพระสงฆ์วัดมณีชลขันธ์

​วัน ๕ ๑๐ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษ เสด็จออก ทรงหนังสือราชการแล้ว พระยาเจริญเฝ้า เอาหนังสือกงสุลอังกฤษ มีมาเรื่องอำแดงแขกร้องเรื่องเงิน พระองค์กนกวรรณ แล้วกรมหมื่นพิชิตเฝ้า เวลาบ่าย ๔ โมงเศษเสด็จออกขุนนาง พระยาพิพัฒน์อ่านบอก พระศิริข้าหลวงสักเลข เมืองชล เมืองบางลมุง ขอตั๋วคุ้มสัก แล้วเสด็จขึ้น เสด็จออกทางในออฟฟิศ กรมหมื่นพิชิต ภูธเรศ กรมหมื่นเทวะวงศ์ พระยาภาสเฝ้า พระยาภาสถวายเรื่องหนังสือ .... ฉะบับ แล้วมีพระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ แล้วเสด็จขึ้นเวลาทุ่มเศษ พระมหาสายถวายเทศน์แล้ว หมอเกาแวนเฝ้า แล้วรับสั่งให้กรมหมื่นพิชิต กรมภู กรมหมื่นเทวะวงศ์ ชำระเฝ้าที่ต่อไป จนเวลา ๓ ยาม ได้ความเปรมรับสารภาพ เป็นสัตย์ชำระที่หน้าพระที่นั่ง แล้วกรมพิชิต กรมภูธเรศ กรมเทวะวงศ์ เฝ้าถวายคำให้การ ๓ ยามเศษเสด็จขึ้น มีพระราชหัตถ์ ร. ที่ ๑๑๙ ถึงสมเด็จกรมพระตอบหนังสือวานนี้ ว่าด้วยเรื่องความมิสก๊อก ว่าพระยาเทพได้ความมาว่า มิสก๊อกแพ้ความที่เชียงใหม่ ต้องเลหลังทรัพย์สมบัติแล้ว เห็นจะมาซ้อมค้างเอาได้ โปรดให้กรมหมื่นเทวะวงศ์ลงไปฟังมิสเตอร์ปัลเครฟ แล้วพระยาภาสถวายหนังสือว่าด้วยเงินที่ใช้เมื่อไปราชการลอนดอน นายห้างปิกกิมแปกเตือน แต่เจ้าพระยาภาณุวงศ์ไม่ตั้งเบิกให้ ถวาย​คอเรศปอนเดนต์มาด้วย ๑๑ ฉะบับ กับว่าถ้าไม่ตอบเขาใน ๓ วันนี้เขาจะโปรเตส จึงมีพระราชหัตถ์ ร. ที่ ๑๒๐ ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์เตือนให้ตั้งฎีกาเบิก และให้บอกให้พระยาภาสทราบเสีย อีกฉะบับหนึ่ง ร. ที่ ๑๒๑ ให้นัดกงสุลฮอลันดามาหาเสีย เพราะเขามาทูลรบกวนว่าจะไปหาก็ไปรับ

วัน ๖ ๑๑ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

พระยาพิพัฒนโกษาอ่านบอกเมืองชล พระครูชลโธปมคุณมุนีตาย เมืองสมุทรสาคร พระครสมุทคุณากรตาย

วัน ๗ ๑๒ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่ายโมงเศษ เสด็จออก แล้วทรงหนังสือราชการ พระองค์ฉายเฉิดเฝ้า เวลาบ่าย ๔ โมงเสด็จออกขุนนาง พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองชลเรื่องน้ำฝนต้นข้าว พระนรินทร์อ่านบอกเมืองนครศรีธรรมราชส่งเงินค่านา แล้วเสด็จขึ้น เสด็จออกทางออฟฟิศแล้วเสด็จประทับพระเก้าอี้ทรงหนังสืออังกฤษ เวลาย่ำค่ำเสด็จขึ้นเสวย

เวลาทุ่มเศษ เสด็จออกทรงธรรม พระมหาสายถวายเทศน์ แล้วกรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้า แล้วหมอเกาแวน เฝ้า เวลา ๕ ทุ่มเสด็จขึ้น

​มีพระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ เรื่องความมิสเตอร์บีเอสฮาเมลฟ้องกล่าวโทษเรื่องความหม่อมเจ้ากลาง ว่าไม่ได้ตอบหนังสือถึง ๑๓ ฉะบับ และส่งสำเนาหนังสือที่เขาส่งมาให้ด้วย จะจัดการอย่างไร จะสำเร็จหรือไม่ หรือจะถึงตรวน

หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์ส่งสำเนาเยเนอราลยอนเอฮาลเกอแมนนำมิสเตอร์วิลเลียมเอสลิบบิพ่อค้ามาแต่เมืองอเมริกาขอเฝ้าเข้ามา

พระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ให้นัดมิสเตอร์วิลเลียมเอสลิบบิเข้ามาเฝ้าวันจันทร์

เรื่องราวหลวงศรีรักษากล่าวโทษพระยารองเมืองนายเปียเรื่องความว่า คำซาแขกสับเยกต์อังกฤษ

สมเด็จกรมพระนำเรื่องราวลาว ๒ ฉะบับ จะขอขึ้นเมืองหล่มศักดิ์

เรื่องราวพระรามเรืองฤทธิ์เมืองแก่นท้าว ขอไปขึ้นเมืองหล่มศักดิ์

เรื่องราวพระศรีสงครามเมืองเลย ขอไปขึ้นเมืองหล่มศักดิ์ ไม่ขอขึ้นเมืองเพ็ชร์

วัน ๑ ๑๓ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เสด็จออกเวลาบ่าย ๓ โมงเศษ พระยานานา พระยานรรัตน์ ​พระยาพิพิธไอยสูรย์เฝ้า แล้วเสด็จประทับพระเก้าอี้ แล้วเสด็จออกขุนนาง พระนรินทร์อ่านบอกเมืองราชบุรีน้ำฝนต้นข้าว แล้วเสด็จขึ้น เสด็จออกทางพระทวาร พระองค์ทองและกรมภูเฝ้า แล้วกรมหมื่นพิชิตเฝ้าเรื่องความ แล้วกรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้า แล้วเสด็จขึ้นเวลาย่ำค่ำเศษ เวลาทุ่มเศษเสด็จออก พระอุดมญาณถวายเทศน์ แล้วหมอเกาแวนเฝ้า แล้วทรงหนังสืออังกฤษ เวลา ๒ ยามเศษเสด็จขึ้น

หม่อมเจ้าเจริญถวายว่า พระยาอนุรักษ์ซื้อเก้าอี้มาใช้ในงานต่างๆ ๑๗ โหลเงิน ๒๐ ชั่ง ๘ ตำลึงยังไม่ได้ใช้เงินให้

บานแพนกพนักงานหอรัษฎากรพิพัฒน์ถวายฉะบับ ....

ทรงพระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ ส่งข้อบังคับสำหรับศาลต่างประเทศ

ข้อบังคับสำหรับชำระความต่างประเทศกับไทย

เจ้าพระยาภาณุวงศ์ถวายนำร่างดำเนินต้นกฎหมายเดินเรือไฟเรือใบ

เจ้าพระยาภาณุวงศ์ ตอบพระราชหัตถ์ เรื่องบิเอสฮาเมล กงสุลฮอลันดากล่าวโทษนั้นว่าได้ตอบแล้ว ตอบแต่วันศุกรขึ้น ๑๒ ค่ำ เดือน ๘ และว่าเจ้ากลางผัดไว้ว่าแรมเดือน ๘ จะส่งเงินบ้างนั้น จนถึงวันนี้ยังไม่เห็นได้ โทษการเรื่องความเจ้ากลางนี้ยากนักเป็น​ที่สุด เหลือสติกำลัง และกงสุลคนนี้เป็นคนมุ่งหมายจะหาความผิดอย่างเดียว มีความวิตกด้วยราชการต่อไปข้างหน้า

สำเนาเจ้าพระยาภาณุวงศ์ถึงมิสเตอร์บิเอสฮาเมลผู้ว่าการแทนกงสุลฮอลันดาเรื่องความจีนหยังเทียนเชนนั้นติดเงินเจ้ากลาง ได้บอกแล้วว่าเจ้ากลางเป็นหนี้มากหลายแห่ง จะต้องเลหลังขายของที่บ้านเรือนเอาเงินแบ่งเฉลี่ยใช้เจ้าหนี้ เจ้าหนี้มิใช่แห่งเดียวเป็นสับเยกต์อื่นก็มีมาก เขาก็ทวงอยู่เสมอ ขอให้ไปอีกสักหน่อย

วัน ๒ ๑๔ฯ ๘ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรีศก จุลศักราช ๑๒๔๓

เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ เสด็จออก พระยาเจริญเฝ้าเรื่องศาลต่างประเทศ เจ้าพระยาสุรวงศ์เฝ้าแล้วตรัสอยู่จนเวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เสด็จขึ้น กรมท่านำมิสเตอร์วิลเลี่ยมเอสลิบบีพ่อค้าอเมริกันเข้ามาเฝ้าไปรเวต พระที่นั่งบรมราชสถิตย์มโหฬาร แล้วเสด็จออกทางนี้ พระองค์จิตรเฝ้า สมเด็จกรมหลวงภาณุพันธุวงศ์วรเดชเฝ้า แล้วทรงพระราชหัตถ์หลายฉะบับ แล้วกรมหมื่นพิชิต กรมเทวะวงศ์เฝ้า แล้วรับสั่งเรื่องความทหารกับข้าพระองค์จิตรกับกรมหมื่นเทวะวงศ์และกรมพิชิต แล้วเสด็จขึ้น เวลา ๑ ทุ่มเสด็จออก พระอุดมญาณถวายเทศน์ แล้วกรมหมื่นเทวะวงศ์เฝ้าอีก รับสั่งเรื่องอะไรต่างๆ

​๑. รับหนังสือเรื่องราวพระองค์เจ้าจิตรเจริญกล่าวโทษพระยานรรัตน์ และตระลาการว่าพบสำนวนไม่ได้ให้โจทก์ดู และให้การของจำเลยก็เรียบเรียงเอาเองไม่ถามโดยยุตติธรรม ทรงเซ็นว่าให้ตระลาการศาลฎีกาหาตัวพระยานรรัตน์มาถามและจะเป็นอุทธรณ์ได้หรือไม่ จะได้ให้คนอื่นชำระให้สอบดู

๒. พระราชหัตถ์ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ที่ส่งร่างกฎหมายเดินเรือนั้น จะลงเป็นพระราชบัญญัติใหญ่ไม่ควร ด้วยเป็นแต่แนะวิธีเดินเรือเท่านั้นไม่ใช่ลงโทษ ให้เป็นแต่เพียงรับพระบรมราชโองการเท่านั้น และให้ตีพิมพ์ที่บรัดเลแล้วมาตีพิมพ์ตราโรงหลวง

๓. หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์เรื่องอีม่วงทาสกล่าวโทษหลวงสารภัณฑ์นั้น จะตัดก็กลัวโจทก์จำเลยจะไม่ยอม ขอพระราชทานกระแสพระราชดำริ

๔. พระราชหัตถ์ตอบว่ากฎหมายก็มี อำนาจก็มี เมื่อเห็นอย่างไรก็ให้ตัดสินไป แต่ให้ถูกกับกฎหมายแล้วเป็นแล้ว

๕. หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์ว่ากงสุลฮอลันดานำเรื่องราวจีนหลีอาสุนว่า นายเปรมขุนด่านไปเก็บเอาดินกระสุนปรายกับพลอยจันทบุรี ๒ ห่อของจีนหลีอาสุนที่แต่งเรือไปค้าขาย ณ ด่านบางบอน และเนื้อความจดหมายพระยาศรีสรราชส่งนายเปรมขุนด่าน และให้การนายเปรม และมีความเห็นว่าพลอยนั้นขุนด่านไม่รู้ ถ้าขุน​ด่านสาบานได้ก็แล้วไป แต่ดินดำนั้นจะโปรดให้ยึดไว้หรือให้คืนไป

๖. พระราชหัตถ์ตอบให้ปรึกษากับเจ้าพระยาสุรวงศ์ตัดสินเสียตามแบบอย่าง

๗. หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์ถวายว่า พระยาเจริญจดบัญชีคนที่ได้เงินเดือนในศาลต่างประเทศ และไม่ได้เงินเดือนและชี้แจงการความในศาลต่างประเทศ

๘. พระราชหัตถ์ตอบว่า ได้ทรงสั่งให้พระยาเจริญทำบัญชีเสมียนผู้คุมที่ไม่ ได้เงินเดือนเข้ามา ให้พระยาเจริญคัดมาแต่ผู้ที่ได้เงินเดือน ให้คัดคนที่ยังไม่ได้มา

๙. หนังสือเจ้าพระยาภาณุวงศ์ นำตราตั้งมิสเตอร์บีเอสมาเป็นกงสุล

๑๐. ตราตั้งมิสเตอร์บีเอสฮาเมนกงสุลเยเนอราลฮอลันดา

๑๑. เจ้าพระยาภาณุวงศ์ว่า กงสุลฮอลันดามีจดหมายส่งฟ้องมิสเตอร์เยคบชุยผู้เข้าส่วนกับนายแย้ม อำแดงศรี ขายสิ่งของให้พระยาอนุรักษ์ใช้ในการหลวง ยังไม่ใช้เงิน ๆ ๖,๙๕๒ บาท ๓ สลึงเฟื้อง ได้ให้พระยาเจริญมีหมายไป พระยาอนุรักษ์ไม่รับหมายบอกป่วยเสีย

๑๒. คำฟ้องมิสเตอร์เยคบชุยล่ามฮอลันดาผู้เข้าหุ้นส่วนกล่าวโทษพระยาอนุรักษ์

๑๓. พระราชหัตถ์ตอบว่า ให้พระยามหาเทพเป็นตระลาการชำระความเจ้าหนี้พระยาอนุรักษ์ ให้ส่งความอำแดงศรีมาที่พระยามหาเทพ

​๑๔. พระราชหัตถ์เรื่องเจ้ากลางว่า เธอว่าสิ้นกำลังที่เธอจะจัดการเรื่องเจ้ากลางไม่ตลอด ถ้าถึงกำหนดผัดไม่ได้เงินก็ให้บอกมา ตัวนั้นจะทรงรับมา แต่ที่จะใช้หนี้เป็นธุระของเธอ

หนังสือศินยอติบัวระเซียว รอตริกิชมินิสเตอร์เอกษตราออกินารีเปลนิปอเตลฉารีกรุงสยามจีนญวน ถึงเจ้าพระยาภาณุวงศ์ว่าได้รับตราตั้งมินิสเตอร์กรุงสยามจีนญวน และเขามาถึงเซี่ยงไฮ้แล้ว แต่ยังมีธุระอยู่ถ้าเสด็จธุระจะเข้ามาณกรุงเทพ ฯ ถวายแชมเปนสมเด็จพระเจ้าแผ่นดิน และพระบรมวงศานุวงศ์ พระราชหัตถ์ตอบว่าให้ตอบเขาตามเคย และกงสุลฮอลันดาออกวันพฤหัสบดี ขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๙ พระยาเจริญราชไมตรีถวายบัญชีคนที่ได้รับพระราชทานเงินเดือนศาลต่างประเทศ