เดือน ๑ จุลศักราช ๑๒๔๑
วันที่ ๔๐๒๑ วัน ๖ ๑ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๔ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
วันนี้เช้า พระยาภาษกรวงษ จมื่นสราภัย๑ ซึ่งไปราชการเมืองลอนดอน กลับมาด้วยเรือปากน้ำเข้ามาถึงกรุงเทพ ฯ
เวลาบ่าย ๑ เสดจออกพระที่นั่งอมรินทร กรงท่านำพระยาภาษกรวงษ จมื่นสราภัยเข้าเฝ้าแล้วแจกเบี้ยหวัดข้าราชการ แล้วเสดจขึ้นแจกเบี้ยหวัดข้างใน พระราชทานเงินเพิ่มเจ้านายผู้หญิงในพระบรมหาราชวัง แลพระราชวังบวรที่สมโภชเดือน สมเดจพระเจ้าลูกยาเธอแลพระเจ้าลูกเธอที่โสกันต ๒ พระองค์ คิดรวมเงินแล้วพระราชทานเพิ่มอีกสามส่วน เจ้านายวังน่าแจกทุกๆละ ๓ ชั่งด้วย
เวลาบ่ายโปรดให้พระยาภาษเข้ามาเฝ้าข้างใน เวลาบ่าย ๔ โมงเสดจออกห้องน้ำเงินกงซุลอเมริกันเฝ้า แล้วกราบถวายบังคมลาไป
วันที่ ๔๐๒๒ วัน ๗ ๒ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๕ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาบ่าย เสดจออกพระที่นั่งอมรินทร แจกเบี้ยหวัดข้าราชการ แล้วเสดจขึ้น
เวลาบ่าย ๔ โมงเสดจออกห้องน้ำเงินพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร กรมท่านำมิสเตอฮิสเกตเปนเสรฐีเมืองลอนดอนเข้าเฝ้า แล้วกราบถวายบังคมลาไป
ค่ำไม่มีการอไร
วันที่ ๔๐๒๓ วัน ๑ ๓ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๖ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาเที่ยงเจ้าพระยาภาณุวงษ เฝ้าทรงปฤกษาราชการเรื่องพระปรีชา ให้ท่านเปนผู้ความเรียงคำปฤกษาโทษแล้วเสดจออกพระที่นั่งอมรินทร แจกเบี้ยหวัด แล้วเสดจขึ้น
บ่ายสมเดจเจ้าพระยาเฝ้าปฤกษาราชการเรื่องเมืองตรัง แล้วทรงปฤกษาเรื่องความพระปรีชา ตกลงเปนให้เจ้าพระยามหินธร๒ เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์๓ พระยาราชวรานุกูล๔เปนผู้เรียง เจ้าพระยาภานุวงษ๕เปนผู้ตรวจ
เวลาค่ำไม่มีอไร
วันที่ ๔๐๒๔ วัน ๒ ๔ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๗ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาบ่ายเสดจออกพระที่นั่งอมรินทร โปรดให้แจกเบี้ยหวัด แล้วเสดจออกดูงานวัดพระแก้ว
วันนี้น้ำท่วมในวัง สัก ๖ นิ้วตามถนนเฟื่องนครก็ท่วมด้วย
ร่างประกาศพระยาราชเปนเจ้าพระยาพลเทพด้วย
วันที่ ๔๐๒๕ วัน ๓ ๕ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๑๘ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาค่ำออกขุนนาง พระยาศรีอ่านบอกเมืองพระตะบองฉบับ ๑ เมืองเสียมราฐ ฉบับ ๑ ถวายพระราชกุศสทำการเฉลิมพระชนม์พรรษา พระยาพิพัฒ อ่านบอกเมืองสมุทษาครส่งผู้ร้าย เมืองสมุทสงครามส่งเงินปี้จีน
สมเดจพระองค์น้อยว่าด้วยกัปตันลอฟตัสขอเงินล่วงน่าไปเซอรเว
วันที่ ๔๐๒๖ วัน ๔ ๖ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๙ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
ไม่มีราชการอไร เจ้าพระยามหินธรเฝ้าเรื่องจะเรียงคำปฤกษา
วันที่ ๔๐๒๗ วัน ๑ ๗ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาบ่าย ๓ โมงเสศทรงฉลองพระองค์ฟรอคโก๊ดทหาร ดวงสตานพรัตนเสดจออกพระที่นั่งอมรินทรเสดจประทับพระที่นั่งโทรน พร้อมด้วยพระบรมวงษานุวงษข้าราชการผู้ใหญ่ผู้น้อยฝ่ายทหารพลเรือนเฝ้าทูลลอองธุลีพระบาทถ้วนทุกกระทรวง พระศรีสุนทรนุ่งลายพื้นขาวสรวมเสื้อครุยอ่านประกาศด้วยทรงพระราชดำริหที่จะตั้งพระยาราชวรานุกูล๖เปนเจ้าพระยาพลเทพที่เกษตราธิบดี จบแล้วมีพระบรมราชโองการให้หาพระยาราชวรานุกูลที่เกษตราธิบดี (รอด) เข้าไปน่าพระที่นั่งโปรดให้หันหน้าหาทิศเดช คือทิศอุดร พระราชทานน้ำสังขอุตราวัตรแล้วหันหน้าเข้าไปรับพระราชทานหิรัญบัตร เวลานั้นพราหมณเป่าสังขด้วย แล้วพระราชทานแหวนมรฎบ กับพานทองตำแหน่งพลเทพ หีบหมากลงยาตราพระพลเทพถือไถ แล้วกลับออกไปรับน้ำสังขพราหมณ แล้วพระราชทานสัญญาบัตรให้พระยามนตรีว่าที่พระยาสุรเสนา ๑ จมื่นสราภัยเปนเจ้าหมื่นไวยวรนารถ๗ ๑ แล้วพระราชทานตรานพรัตนราชวราภรณแก่กรมหลวงวรศักดาพิศาล๘ ๑ แลพระราชทานตราเยอรมันชั้นที่ ๒ ซึ่งสมเดจพระเจ้าเอมเปอเรอเยอรมนีทรงยินดีประทานพระยาภาษ ๆ ถวายให้พระราชทานเปนมงคล แลพระนายไวยด้วยพระนายไวยนั้นได้ชั้นที่ ๓ เวลาบ่าย ๔ โมงเสศเสดจขึ้น
แล้วเจ้าพระยาภานุวงษ เจ้าพระยามหินธร เฝ้าถวายร่างพระกระทู้ถามพระยากระสาปน์ พระปรีชา พระนายศรี หลวงพินิจ ทรงแก้ไขบ้างแล้วกลับไป
วันที่ ๔๐๒๘ วัน ๖ ๘ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๑ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาบ่าย ๔ โมงครึ่งเสดจออกออฟฟิซเจ้าพระยามหินธร พระยามหามนตรีเฝ้าถวายคำปฤกษาซึ่งเรียกพระยาไกรศรีไปเรียงที่บ้านแยกมา ๒ ฉบับ เรื่องฆ่าอ้ายเกิดกับเอาจีนทิ้งน้ำฉบับ ๑ เรื่องฉ้อฉบับ ๑ กับของเจ้าพระยาภาณุวงษแก้ฉบับ ๑ โปรดให้เรียงทั้ง ๒ ฉบับรวมกัน แล้วพระยามหามนตรีเข้ามาเฝ้าทูลว่าสมเดจกรมพระท่านขอให้ยกที่เจ้าพระยาภาณุวงษแซกเรื่องขบถเสียจะเปนช่องต่อไป แลว่าไม่มีประเดนด้วย โปรดให้ว่าโทษหมดทุกคน
วันนี้สมเดจพระองค์น้อยประชวนไข้จับ.
วันที่ ๔๐๒๙ วัน ๗ ๙ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๒ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาเช้า ๓ โมง ตระลาการประชุมที่เก๋งวรสภาพิรมย์ เจ้าพระยามหินธรสั่งให้ตำหรวจไปตามตัวจมื่นราชามาตยมาแล้วสั่งให้ไปเอาตัวสุ่นภรรยาพระปรีชาแล้วให้บอกให้พระยากระสาปน์มาด้วยจะได้มาฟังความ ให้จมื่นทิพเสนาไปด้วยอีกคนหนึ่ง เวลาเช้า ๕ โมงได้ตัวสุ่นแลพระยากระสาปนมาทั้ง ๒ คน เจ้าหมื่นศรีกับหลวงพินิตบุตร ๒ คนนั้นเดิมคิดว่าพ่อมาลูกจะตามมาด้วย ก็ไม่เหนมาจึงสั่งให้จมื่นราชามาตยไปตามอีก เวลาเที่ยงเสศได้ตัวมา เมื่อมาพร้อมกันแล้ว พระยามหามนตรี พระยารองเมือง ถามพระยากระสาปน์ พระยาศรีถามเจ้าหมื่นศรี พระสุริยภักดีถามหลวงพินิจ ถามแล้วพระยามหามนตรีคัดถวาย ทรงสั่งให้ถอดจากที่ แลให้ลงพระราชอาญาจำ อนึ่งนายสรพลถวายพระอาการสมเดจพระองค์น้อยทรงจับพระอาการมาก เวลา ๕ โมงเสศเสดจพระราชดำเนินออกทางพระที่นั่งอนันตสมาคม เสดจวังสราญรมย๙ครู่หนึ่งเสดจกลับยามหนึ่ง เจ้าพระยามหินธร พระยามหามนตรี เฝ้าถวายคำลูกขุนเรื่องพระปรีชาสำอาง โปรดให้ทำโทษตามคำลุกขุน ให้เอาไปประหารชีวิตรที่เมืองปราจิณด้วย
สมเดจกรมพระจัดให้พระอินทรเทพไปรักษาที่บ้าน พระยามหามนตรีจัดตำรวจทหารไปรักษาด้วย
เวลายามหนึ่งสั่งให้จำอ้ายสำอาง ปรีชา ๕ ประการเตมที่ เวลา ๓ ยาม เจ้าพระยามหินธร พระยามหามนตรี พระยารองเมือง แลนายพธำมรงค์ทหารเอาตัวอ้ายสำอางไปออกประตูรัตนพิศาล แลประตูสุนทรทิศ มาไปออกประตูลงท่าพระ ลงเรือหาญหักสัตรู เวลายิงปืนออกเรือหาญหักสัตรู ต่อสู้ไพรี ทั้ง ๒ ลำ กับเรือราชสีหลำ ๑ ผู้ที่ไปนั้น เจ้าพระยามหินธร พระยารองเมือง พระพิเรนทรเทพ จมื่นวิไชยยุทธ พระศักดิเสนี หลวงสุริยามาตย นายพธำมรงค์ ตำรวจ ทหาร มาก เมื่อลงเรือ เจ้าพระยามหินธร พระยารองเมืองขัดดาบด้วย.
วันที่ ๔๐๓๐ วัน ๑ ๑๐ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๓ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
วันนี้เจ้าพระยาพลเทพ พระยาราชภักดี ลงไปตรวจบ้านพวกนักโทษแลเกบเครื่องยศมาคืน แล้วปิดห้องตีตราไว้
เวลาเช้า ๔ โมงเกิดเพลิงลุกขึ้นที่ตำหนักเจ้าจอมมารดาแพ เปนแต่ตวันออกมาที่น่าต่าง เสดจลงผู้ชายเข้าไปค้นได้ความว่าดอกไม้เพลิงที่กบน่าต่างน่าน่าต่างตั้งหีบผ้าไว้ ห้องลั่นกุนแจริมห้องเจ้าจอมโหมดน่าต่างนั้นปิดไม่มิด แดดส่องเข้าไปจึงเปนไฟลุกขึ้นไหม้ดอกไม้แล้วก็ดับ เปนแต่ช่องกบเตรียมไปเท่านั้น
ค่ำวันนี้ไม่ได้ออกขุนนาง เสดจวังสราญรมย์ เยี่ยมประชวนสมเดจกรมหลวงพระองค์น้อย เวลาเกือบ ๗ ทุ่มเสดจขึ้นทางอนันตสมาคม
ได้ความว่าสมเดจกรมหลวงพระองค์ใหญ่ประชวนฝีที่พระเนตร.
วันที่ ๔๐๓๑ วัน ๒ ๑๑ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๔ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
วันนี้ได้ทราบว่าพระสุริยภักดี ให้ตีผู้คุมเสีย ๒๐ ด้วยปล่อยให้นายแฉล้มเรียกบ่าวไปส่งนาฬิกากับแหวนเพชร แตไม่ทันส่ง
เวลาค่ำเสดจออกขุนนาง มหาดไทยอ่านบอกกรุงเก่ารายงานน้ำฝนต้นเข้าราษี ๖ น้ำน้อยกว่าปีเถาะก่อน ๑-๑-๑๐ } ศอก เข้านาทุ่ง เกวียนละ ๕ ตำลึง ๒ บาท ปัก ๖ ตำลึง บอกเมืองสุพรรณส่งเงินปี้จีน เงิน ๑๗ ชั่ง ๑๐ ตำลึง ๓ บาท บอกเมืองนครนายก ๒๒ ชั่ง ๔ ตำลึง ๑ บาท ๒ สลึง
พระยาพิพัฒอ่านบอกพระยาชลบุรีส่งเงินปี้จีน ๘๐๐ เงิน ๔๐ ชั่ง ๒ ตำลึง
ค่ำเสดจไปเยี่ยมสมเดจพระองค์น้อย เสด็จกลับ ๒ ยาม
วันนี้ที่เมืองปราจิณประหารชีวิตร อ้ายสำอาง ปรีชา.
วันที่ ๕๐๓๒ วัน ๓ ๑๒ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๕ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
ค่ำไม่ได้ออกขุนนาง ทรงสั่งพระยานรรัตนให้ดูแลการโรงกระสาปน์ โรงแก๊ส โรงสูบน้ำ
พระยามหามนตรีถวายบาญชี เมีย ทาษ โหมดกระสาปน์ กับทาษและภรรยานายแฉล้มออกความว่า นายเจิมศรีสรรักษฝากของฝากเงินมิศซิกไว้
เจ้าพระยาพลเทพสั่งให้พระอินทรเทพเอาทหารไปรักษาเรือไฟไว้.
วันที่ ๔๐๓๓ วัน ๔ ๑๓ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
กลางวันพระยามหามนตรีเฝ้า ทูลด้วยเรื่องเมียนายแฉล้มออกความว่า นายโหมด นายแฉล้ม นายเจิม ฝากเงินมิสซิกไว้ ๔๐๐๐ ชั่ง
ค่ำออกขุนนาง มหาดไทยอ่านศุภอักษรเมืองน่าน ว่ามีศุภอักษรขึ้นไปให้เจ้าอนันตวรฤทธิเดช ลงมารับเครื่องยศนั้นยังป่วยอยู่ลงมาไม่ได้ เมื่อหายจึงจะลงมากับว่าด้วยราชการเมืองเชียงแสนที่ราชวงษเชียงราย น้อยคำเจียงกลับลงมา กับส่งแผนที่อังวะมาถวาย กับขอปืนหามแล่นไว้ใช้สำหรับเมือง ๑๐๐ บอกกัปจันทเทศด้วย รับสั่งว่าขอมากนักให้จัดให้แต่ภอควร
กระลาโหม อ่านบอกเมืองกาญจนบุรี บอกเรื่องคนเข้ารีศยิงจีนที่เมืองกาญจนบุรียิงด้วยลูกปรายจะเอาตัวมาชำระ บาดหลวงขัดไว้ ตั้งขุนนาง ๔ คน.
วันที่ ๔๐๓๔ วัน ๕ ๑๔ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๒๗ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
วันนี้เจ้าพระยามหินธรกับข้าราชการกลับมาแต่เมืองปราจิน เจ้าพระยามหินธรเข้ามาเฝ้า
เวลาค่ำออกขุนนาง มหาดไทยอ่านบอกเมืองสระบุรีขอที่ผูกภัทธสิมาวัดบ้านหนอกนาก ๑ วัดบ้านหนองผักชี ๑
กรมท่าอ่านบอกเมืองสมุทปราการ บอกส่งเงินปี้จีนครั้งหนึ่ง จีน ๕๔๐ คน เงิน ๒๗ ชั่ง
วันที่ ๔๐๓๕ วัน ๖ ๑๕ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๒๘ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
วันนี้ไม่มีราชการอไร เสดจทอดพระเนตรงานวัดพระศรีรัตนสาศดาราม.
วันที่ ๔๐๓๖ วัน ๗ ๑ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๒๙ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
ไม่ได้ออกขุนนาง กลางวันจมื่นวิไชยยุทธถวายรูปอ้ายสำอาง
ส่งพระกระทู้ แลคำปฤกษาให้อาลบาสเตอแก้ลงพิมพ์.
วันที่ ๔๐๓๗ วัน ๑ ๒ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๒๒)
เวลาค่ำเสดจออกขุนนาง มหาดไทยอ่านบอกเมืองนครราชสีมา ส่งเงินค่านาเมืองรัตนบุรี ที่หลวงปลัดมาส่ง ๑๑ ชั่ง กับค้าง ราชบุตรเร่งได้ ๓ ชั่ง รวม ๑๔ ชั่ง จำนวนปีกุนสัปตศก จะเร่งต่อไปก็ลงมากรุงเทพ ฯ เสีย ได้แต่งกรมการคุมลงมาส่งพร้อมกันกับบาญชีทรัพย์สิ่งของพระศรีนครไชยที่ตาย ฉบับ ๑ กรุงเก่าบอกหลวงอภัยเพตราบ้านปากไห่ ขอที่ผูกพัทธสิมาวัดโบถ ออกข้างละ ๕ ศอก.
วันที่ ๔๐๓๘ วัน ๒ ๓ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๑ ธันวาคม ๒๔๒๒)
เวลากลางวัน เจ้าพระยามหินธร พระยามหามนตรี เฝ้า
เวลาค่ำออกขุนนาง มหาดไทยอ่านบอกกรุงเก่า น้ำลดตั้งแต่วัน ๑ฯ ๑ ค่ำ จนวัน ๑ฯ ๑ ค่ำลด ๖ คืบแล้วกลับขึ้น ฝนตกมาวัน ๑ อีกนิ้ว ๑ รวมทั้งครั้งก่อน ๕ คืบ เปนลด ๑๕ วันคืบกึ่งนิ้ว.
วันที่ ๔๐๓๙ วัน ๓ ๔ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๒ ธันวาคม ๒๔๒๒)
วันนี้พระราชบุตรีของเจ้าจอมมารดาทับทิมประสูตร๑๐ เวลาเช้า ๓ โมง ๓๓ นาที
ค่ำไม่ได้ออกขุนนาง.
วันที่ ๔๐๔๐ วัน ๔ ๕ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑
(๓ ธันวาคม ๒๔๒๒)
พระยามหามนตรีเฝ้าถวายคำให้การ จีน ชม เรื่องพระปรีชารักกับแฟนีที่ปราจิณกับพี่น้องเข้ากัน
เวลาค่ำออกขุนนาง
พระนรินทรอ่านบอกพระอมร ส่งต้นหนังสือพระยาปลิดสืบได้ความว่า ผู้ร้ายซึ่งฆ่าพระศักดาดุลยฤทธินั้น หนีไปเมืองไทร ได้มีหนังสือไปถึงพระกระเษตรไทรยสถลบุรินทรให้ช่วยจับ จับได้ ๒ คนยังหนีไปเกาะหมาก ๒ คน ได้มีหนังสือถึงกงซุลเกาะหมากให้ขอกัปคอเวอนเมนตให้จับส่ง พระอมรจะออกจากเมืองตรังไปปลิดชำระผู้ร้าย.
วันที่ ๔๐๔๑ วัน ๕ ๖ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๔ ธันวาคม ๒๔๒๒)
พระยามหามนตรีเฝ้า ถวายคำให้การบ่าวพระยากระสาปน์ลุแก่โทษ
บ่ายสมโภช ๓ วันพระองค์เจ้าซึ่งประสูตรวัน ๓ ๔ฯ ๑ ค่ำ ไม่ได้ออกขุนนาง
วันที่ ๔๐๔๒ วัน ๖ ๗ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๕ ธันวาคม ๒๔๒๒)
เวลาบ่าย ๔ โมงมิสเตอเดวิชันภามิสซิสซิกเกล์เมียกงซุลอเมริกัน เฝ้าห้องน้ำเงิน
พระยามหามนตรีเฝ้า ทูลด้วยไปบ้านเจ้าพระยาภาณุวงษ พระยาราชสงคราม๑๑ถวายอย่างปราสาทพระบรมรูปเปน ๕ ยอด๑๒ มุกขน่า ๗ ห้อง หลัง ๕ ห้อง รวม ๔ วา
ออกขุนนางไม่มีราชการอไร พระนรินทรทูลขอกำหนดให้พวกเมืองไทรยปลิด สตูนเฝ้าทูลลา
วันที่ ๔๐๔๓ วัน ๗ ๘ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๖ ธันวาคม ๒๔๒๒)
วันนี้เวลาบ่าย ๔ โมงกงซุลเยอรมัน ภาแบรอนกอชมิตสิเกรตารีลิเคซันที่เมืองยี่ปุ่น เฝ้าที่ห้องน้ำเงิน
เสดจลงช่วยจัดการตำหนักกรมสมเดจพระสุดารัตนราชประยูร
วันที่ ๔๐๔๔ วัน ๑ ๙ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๗ ธันวาคม ๒๔๒๒)
เวลาบ่าย ๓ โมงเสดจลง ไปช่วยจัดการที่ตำหนักกรมสมเดจพระสุดารัตนแล้ว เสดจขึ้นประทับออฟฟิซครู่หนึ่ง
เวลาทุ่มเสศเสดจทรงฉลองพระองค์อิฟนิงเดรสทรงสายสภายวราภรณ เสด็จลงไปช่วยงานทำบุญวันประสูตรกรมสมเดจพระสุดารัตน เจ้านายเฝ้าพร้อมกัน ประทับตรัสกับสมเดจกรมพระ ๆ ถวายบอกเมืองพระตะบอง ตอบตราพระราชสีหน้อยของท่าน เรื่องพม่าไปขุดพลอยว่าบ่อพลอยอยู่ในป่ากระวาก คนที่ไหนขุดพลอยเกิดขึ้นแต่เดือน ๓ ปีกลายนี้ พระยาคธาธร๑๓ได้แต่งคนไปเกบภาษีได้ ๒ ปีเงิน ๒๐๐๐ เสศ เกบคนละ ๒ บาท แล้วหาฤๅเข้ามาที่พระยาศรีว่าเงินนี้ จะส่งเข้ามาทูลเกล้า ฯ ถวายแต่จะซื้อทองญวนมาดีฤๅส่งตัวเงินดี ส่งตัวอย่างพลอยกับแผนที่เข้ามาด้วย
แล้วเสดจขึ้นทอดพระเนตรลคร เวลา ๗ ทุ่มเสดจขึ้น
วันที่ ๔๐๔๕ วัน ๒ ๑๐ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๘ ธันวาคม ๒๔๒๒)
วันนี้เช้า เลี้ยงพระที่ตำหนักกรมสมเดจพระสุดารัตน ไม่ได้เสดจ
เมือคืนนี้บันทมไม่ใคร่จะหลับสนิจ ปวดพระยอด บันทมหลับต่อเช้า เวลาบ่าย ๒ โมงบันทมตื่น เวลาบ่าย ๕ โมงเสดจออกประกับออฟฟิซ เวลาย่ำค่ำเสดจขึ้น
ทรงเครื่องอิฟนิฟเดรสทรงตรวจตราจุลจอมเกล้า เสดจพระตำหนักทูลกระหม่อมปราสาทตรัสกับสมเดจเจ้าพระยาจนเวลา ๒ ทุ่มเสศไปตรัสกับเสดจที่วัด แล้วเสดจขึ้นทอดพระเนตรลคร เวลา ๗ ทุ่มเสดจขึ้น
วันที่ ๔๐๔๖ วัน ๓ ๑๑ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๙ ธันวาคม ๒๔๒๒)
เวลาเช้า ๒ โมง เปนเวลาตรงครป ๒๔ องษาพระชันษากรมสมเดจพระสุดารัตนครบ ๖๑ รอบ เสดจเข้าที่สรงน้ำพระพุทธมนตแล้วเลี้ยงพระ พระบาทสมเดจพระเจ้าอยู่หัวไม่ได้เสดจลง ประชวนพระยอด โปรดให้เจ้าจอมมารดาแพ เชิญพระราชหัถไปกับกล่องพระราชทานกรมสมเดจพระสุดารัตน
เดิมจะเสดจออกให้แขกเมือง เมืองไทรย ปลิด สตูน ทูลลาแล้วบอกเลิกด้วยประชวนพระยอด
วันที่ ๔๐๔๗ วัน ๔ ๑๒ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๐ ธันวาคม ๒๔๒๒)
เจ้าพระยาภาณุวงษเฝ้ากับพระยามหามนตรี ทรงด้วยเรื่องจะชำระด้วยการทำเงิน แลถวายคำปฤกษาโทษนายโหมด นายเจิม นายแฉล้ม
วันที่ ๔๐๔๘ วัน ๕ ๑๓ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๑ ธันวาคม ๒๔๒๒)
สมเดจพระองค์น้อยถวายรูปท่านกับหม่อม
พระยามหามนตรีเฝ้าถวายคำปฤกษาอีก
มีเรื่องราวหม่อมเจ้า ฉัตร จิตร น้อย อรุณ เม้า ขอทำสพเจ้าพระญาณวราภรณ
วันที่ ๔๐๔๙ วัน ๖ ๑๔ฯ ๑ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑
(๑๒ ธันวาคม ๒๔๒๒)
ไม่มีราชการ วันพระ
มิสเตออาลบาสเตอขอจำนำที่
-
1. จมื่นสราภัยสฤษดิการต่อมาได้เปนเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) ↩
-
2. เพ็ง เพ็ญกุล ↩
-
3. แพ บุนนาค ↩
-
4. ต่อมาได้เป็นเจ้าพระยารัตนบดินทร (รอด กัลยาณมิตร) ↩
-
5. ท้วม บุนนาค ↩
-
6. รอด กัลยาณมิตร ต่อมาได้เป็นเจ้าพระยารัตนบดินทร์ ↩
-
7. ต่อมาได้เป็นเจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) ↩
-
8. พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ต้นราชสกุล อรุณวงศ์ ↩
-
9. ที่ประทับของสมเด็จพระองค์น้อย (สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธ์วงศ์วรเดช) ↩
-
10. พระองค์เจ้าหญิงประเวศวรสมัย ↩
-
11. กร หงษกุล ↩
-
12. พระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาท ↩
-
13. ต่อมาได้เลื่อนเป็นเจ้าพระยาคทาธรธรนินทร์ (เยีย อภัยวงศ์) ↩