เดือน ๔ จุลศักราช ๑๒๔๑

วันที่ ๔๑๐๙ วัน ๔ ๑ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เวลาเช้า ๔ โมงเสดจเลี้ยงพระตรุดจีนที่ตำหนักแพ เวลาเที่ยงเสดจขึ้น กลางวันวันนี้เลี้ยงโต๊ะเจกที่เก๋งข้างพุทธมณเฑียรตามเคย แต่ไม่เสดจ ติดพระทุระกะบาญชีคนไปนอก ให้ท้าวราชกิจไปให้สมเดจเจ้าพญา ให้เจ้านายเสวยเสีย บ่าย ๔ โมง มิสซิสสะละมอนภรรยากงซุลวิลันดาเฝ้า มิสแมกกีบุชเป็นล่ามเฝ้าห้องน้ำเงิน

วันนี้กงซุลอะเมริกันส่งสมุดคอลอแนนนอกซ์แต่งเรื่องไปเที่ยวเมืองจีนเมืองยี่ปุ่นมาถวาย

วันที่ ๔๑๑๐ วัน ๔ ๒ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๑๔

(๑๑ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เวลาเที่ยงกงซุลเยอรมัน เฮอมฟัสตาเนียสเฝ้ากราบถวายบังคมลาไปนอก แต่บางทีจะออกจากราชการ จะไปคอยรับเสดจในแขวงเยอรมันทีเดียว ​การเฝ้านี้เปนไปรเวต พระองค์เจ้าสว่างออกรับด้วยแล้วพระราชทานแบรกเฟิตที่ห้องเลกตรงห้องน้ำเงิน เลี้ยง ๘ คน ทั้งที่ประทับ คนที่รับพระราชทานโต๊ะนั้นคือ กรนหมื่นนเรศ ๑ กรมหมื่นพิชิต ๑ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร ๑ พญาภาษ ๑ พญานรรัตน ๑ กงซุล ๑ กับประทับแลพระองค์เจ้าสว่างเปน ๘ ด้วยกัน แบรกเฟิตแล้วพระราชทานรูปแก่กงซุล กับเงินบาทบุราณ ตรามากบาท ๑ กับเงินจอยยางแดงแผ่น ๑ บ่ายโมงเสศเกือบ ๒ โมง กงซุลกลับไป

วันนี้สมเดจพระองค์น้อยกับพระองค์เจ้าเทวัญมาทูลลาศึก

ออกขุนนางเมืองปราจิณบอกจับขุนชำนาญยิงเรือมอนกลางคืน ส่งตัวเข้ามา

วันที่ ๔๑๑๑ วัน ๕ ๓ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๒ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่ายท้าวราชกิจมาทูลเรื่องสมเดจเจ้าพญาวุ่นเรื่องการไปยุโรป ที่จะเอาผู้หญิงไป แล้วพญามนตรีมาเฝ้าทูลด้วย

บ่าย ๓ โมงเสศ พระวิสูตรสาครดิฐมาเฝ้าทรงปฤกษาด้วยเรือที่จะไป แกเหนว่าไปเรือเมล์ดีกว่า

วันนี้สวดมนต์ปั้นพระไชยกริ่งองค์ ๑ พระไชยทองเลก ๒ องค์ เวลายามหนึ่งเสดจวัดพระศรีรัตนสาศดาราม นมัศการแล้วพระสงฆ์ ๑๐ รูปสวดพระพุทธมนต์ พระองค์เจ้าประดิษวรการกับช่างอีก ๕ คน นุ่งขาวห่มขาวมาฟังสวดแล้วจำศีล ๘ ด้วย ตรัสกับสมเดจกรมพระเรื่องเสดจยุโรปจน ๕ ทุ่มเสดจขึ้นแต่พระสวดมนต์ยังไม่จบ รับสั่งให้หากรมหมื่นนเรศเข้าไปทรงปฤกษาเรื่องเสดจยุโรป แล้วสั่งคำปฤกษาโทษนายโหมดกระสาปน์ นายเจิมศรีสรรักษ์ นายแฉล่มพินิตจักรภัณฑ์ ให้จำไว้ริบแต่นายโหมด

​เวลา ๘ ทุ่มเสดจขึ้น

การสวดมนต์ปั้นพระไชยนี้ ตั้งพระไชยเงินองค์ใหญ่ ๑ พระไชยใหญ่ในประจุบันนี้ ๑ พระไชยเนาวโลห ๑ กับพระขันหยกใส่น้ำพระพุทธมนต์กับพระเจ้าศิลาด้วยองค์ ๑ มีพานทองใส่ทองใบห่อหนึ่งสำหรับหล่อพระกริ่งกับทองนพคุณห่อหนึ่ง ๒ แผ่น หนักแผ่นละ ๒ บาท สำหรับหล่อพระไชยเลก กับมีสีผึ้งที่จะปั้นตั้งในที่สวดมนต์ด้วย

วันที่ ๔๑๑๒ วัน ๖ ๔ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เช้าวันนี้พวกช่างปั้นพระกินเครื่องกระยาบวชถั่วงาพระก็ฉันก่อนเสดจออกที่กลางพระอุโบสถตั้งใบศรีแก้วทองเงินสีสะสุกรพร้อม เวลาก่อนเที่ยงหน่อยเสดจออกทรงนมัสการทรงศิลแล้ว พอได้เวลาพระฤกษเที่ยงแล้วกับ ๑๔ นาที หลวงโลกทีปจุดเทียนบูชาเทวดาพระองค์เจ้าประดิฐแลช่างทั้ง ๕ คนปั้นพระไชย ราชบัณฑิตย์ก็ลงแผ่นทอง พระสงฆ์สวดไชยันโตมีพราหมณเป่าสังข์แลบันเดาะประโคมพิณพาท ตีอยู่จนปั้นเสรจในเวลาบ่าย ๒ โมง ทรงถวายของไทยทานแล้วเสด็จกลับ

กลางวันเปลี่ยนภรรยาพญาภาษเฝ้าถวายอย่างแพร สมเดจกรมหลวงเฝ้าถวายงบเบี้ยหวัด แล้วสมเดจพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้าภาณุรังษีแลพระองค์เจ้าเทวัญซึ่งลาผนวชวันนี้มาเฝ้าถวายพระราชกุศล

ออกขุนนางไม่มีราชการอไรย พระราชทานสัญญาบัตรตั้งพญานรนารถภักดีเปนพญาโชดึกราชเสรษฐี^๑ หลวงพิพิทภัณฑ์วิจารเปนพระสวัสดิวามดิฐ ผู้ช่วยราชการในกรมท่าซ้าย

​วันที่ ๔๑๑๓ วัน ๗ ๕ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๔ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่าย ๔ โมง มิสเตอมูเลอ กงซุลสวิดเดนนอเวและผู้ว่าการแทนกงซุลวิลันดา ภาพวกเรือรบวิลันดาเฝ้า รวมกับกัปตันแลออฟฟิซเซอ ๖ คนว่าจะมาขอซื้อช้างใหญ่ๆไปเปนตัวอย่างหัดที่อาจินสัก ๑๒ ช้าง ครั้นจะหาซื้อเอาเองก็กลัวจะได้เลก ๆ จึงต้องขอให้คอเวอนเมนต์ช่วย รับสั่งว่าจะเอาเรวเหนจะไม่ได้ด้วยช้างใหญ่มีอยู่แต่ที่ไกล แล้วรับสั่งให้กรมหมื่นนเรศไปทูลสมเดจกรมพระให้ทราบ

ออกขุนนางมีบอกเมืองตากหลายฉบับ ฉบับ ๑ ส่งปี้จีน ฉบับ ๑ ส่งความนายแช่มซึ่งรับจ้างมิสเตอตีวินล่องไม้ ฉบับ ๑ ส่งความบาลซัดแขกฉบับ ๑ ว่าด้วยความมองผิวซึ่งหนังสือมหามิตมีมาให้เร่งเงินมองเยโจทไม่ยอมให้เร่ง กับว่าด้วยมิสเตอติวินจับไม้ที่จินจุงสัปเยกวิลันดาส่งลงมากรุงเทพฯ ฉบับ ๑ ว่าน้ำเมืองตากปีนี้เดิมมีมาท่วมบ้านราษฎร ๒ ศอกเศษแล้วลด ครั้นเดือน ๑๒ ขึ้น ๗ ค่ำน้ำแห้งเหนหาดแล้วฝนตกหนัก ๗ วัน น้ำป่ามาอีก ขึ้นวันละ ๑๑ นิ้วบ้าง คืบหนึ่งบ้าง ศอกหนึ่งบ้าง ท่วมทั่วกันหมด น้ำไหลแรงดันประตูกำแพงที่พักข้าหลวงกับบ้านเรือนราษฎรพัง ๒๐๐ หลังเสศ แพไม้ก็แตกมาก กำแพงวัดก็ทลายหลายแห่ง เรือนสูง ๑๑ ศอกน้ำท่วมถึงหลังคา เข้าก็เสียราคาแพงมาก ต่อแรมแปดค่ำน้ำจึงลด คนตายมาก ถามผู้เถ้าผู้แก่ว่ายังไม่เคยเหนอย่างนี้เลย สังเกตว่าน้ำมากกว่าปีเถาะตรีศก ๔ ศอกคืบ กับบอกด้วยคนเมืองมรแมนเช้ามาทางด่านเมืองตากมาก ๑๐๐๐ กว่า ว่าจะเข้ามาขุดพลอย

เมืองตราษบอกส่งเงินค่านาปีขาน สัมฤทธิศก ๑๐๗ ชั่ง

พระนรินทรถวายงบภาษีฝิ่นเดือน ๒

​วันที่ ๔๑๑๔ วัน ๑ ๖ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่ายพระดิฐการถวายริโปตความเดือน ๓ พระองค์สายเฝ้าทูลอาการสมเดจเจ้าพญาว่ายังชั่วขึ้น พญานรรัตนถวายอย่างดาบ สมเดจกรมหลวงเฝ้าถวายงบเบี้ยหวัดนอก สมเดจพระองค์น้อยเฝ้าเรื่องทำกรอบรูปทองคำ พญามนตรีเฝ้าเรื่องสมเดจเจ้าพญาพูดเรื่องไปยุโรป

ค่ำไม่ได้ออกขุนนาง ทรงเรื่องไปยุโรปอยู่จน ๘ ทุ่ม

วันที่ ๔๑๑๕ วัน ๒ ๗ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

วันนี้เปนวันตั้งน้ำวงด้ายพระราชพิธีหล่อพระไชย โรงพิธีปลูกที่ลานน่าวัดพระศรีรัตนสาศดารามด้านใต้ ๕ หลัง เฉลียงรอบยกพื้นสูง ๒ ศอกคืบ แล้วมีโรงหล่อ ๓ ห้องปลุกอยู่น่าโรงพิธี ดาดหลังคาผ้าขาวแลเครื่องขาวหมด ด้านเหนือข้ามถนนไปปลูกโรงพิธีพราหมณบนโรงพิธีตั้งพระแท่นมณฑลแลเตียงสวด บนแท่นนั้นตั้งพระไชยทั้ง ๕ แผ่นดินกับพระธรรมด้วยแล้วตั้งพานทองรองพิมพ์ที่จะหล่อแลทองคำด้วย ๒ พาน แล้วพระองค์เจ้าประดิฐ^๒เอาพิมพ์ที่จะหล่อพระสมาธิ พระนาคปรก เทวรูป พระเสาร์ พระพฤหัสบดี} ซึ่งหนักองค์ละเฟื้องมาเข้าพิธีด้วย มีพระขันหยกแลบ่อน้ำเงินด้วยอีก ๒ บ่อ โยงสายสิญจนตลอดตู้เทียรและเตียงสวดเหมือนพระราชพิธีใหญ่ แล้วเอาปืนมหาฤกษ์มหาไชยมหาจักรมหาปราบมาตั้งเข้าพิธีด้วย

เวลายามหนึ่งเสดจออกวัดพระศรีรัตนสาศดาราม เข้าในพระอุโบสถ ​นมัศการแล้วเสดจโรงพิธี พระสงฆ ๑๐ รูปสวดพระพุทธมนต ตรัสกับสมเดจกรมพระแลกรมพระปวเรศจน ๕ ทุ่มเสศ เสดจขึ้นทางพระที่นั่งอนันตสมาคม

เสดจพระพุทธมณเทียรทำบุญวันประสูตรพระบรมอัฐิพระบาทสมเดจพระพุทธเลิศหล้านภาลัย กับกรมสมเดจพระศรีสุริเยนทรามาตย์ พระสวดมนต สตปกรณแล้วเสดจขึ้น ๒ ยาม

วันนี้สมเดจเจ้าพญาให้ท้าวราชกิจมาทูลว่า วังน่าไปเยี่ยมท่าน แล้วจะขอไปส่งเสดจถึงสิงคโปร์ ท่านได้สั่งให้นำหนังสือถวาย

วันที่ ๔๑๑๖ วัน ๓ ๘ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เช้าวันนี้พระที่โรงพิธีเติมพระพิธีธรรม ฉันขึ้นอีก ๒๐ เปน ๓๐ ฉันก่อน เสดจออก ๕ โมงเสดจออกเข้าในพระอุโบสถก่อนแล้วจึงเสดจมาโรงพิธี เวลา ๕ โมงกับ ๑๔ นาที พระฤกษจุดเทียรไชย ทรงถวายเทียรกับกรมพระปวเรศ ทรงจุดแล้วพระพิธีธรรมสวดท้องพาน เวลาเที่ยงเสดจขึ้น

กลางวันรับหนังสือวังน่าร่างตอบ ๆ แล้ว สมเดจกรมหลวงสมเดจพระองค์น้อยเฝ้าเรื่องเสดจยุโรป

เวลายามหนึ่งเสดจออกสวดมนตหล่อพระไชย ๕ ทุ่มเสดจขึ้น

วันที่ ๔๑๑๗ วัน ๔ ๙ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เลี้ยงพระที่โรงพิธีหล่อพระไชย ไม่ได้เสดจออก กลางวันไม่มีการอไร สมเดจกรมหลวง สมเดจพระองค์น้อย เฝ้าเรื่องเสดจยุโรป

​เวลา ๔ ทุ่มเสศ เสดจไปที่สวดมนตโรงพิธี ตรัสกับสมเดจกรมพระอยู่จน ๒ ยามเสศเสดจขึ้น

พระพิเรนทรถวายริโปตความกรมพระนครบาลเดือน ๓

วันที่ ๔๑๑๘ วัน ๕ ๑๐ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๙ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เลี้ยงพระโรงพิธีไม่เสดจออกเหมือนวานนี้ กลางวันท้าวแพมาทูลว่าการอาการสมเดจเจ้าพระยาที่ป่วยนั้นมากขึ้น อาการรับประทานไม่ได้ ให้อ่อนไป หนักหลังคาด้วย ไปดูงานเมรุงานเรือ}ก็ไม่ได้ นอนอยู่ว่าออกหนาว

เวลาเช้ากลางวันเยนวันนี้ เรือรบวิลันดายิงสลุตเปนคราว ๆ รวม ๓ เวลา ๑๐๑ นัด เปนวันประสูตรกิงนิเธอแลนด์

๔ ทุ่ม เสดจโรงพิธีสวดมนตเกือบ ๒ ยามเสดจขึ้น

วันที่ ๔๑๑๙ วัน ๖ ๑๑ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๐ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

๕ โมงเช้ารับสั่งให้เลี้ยงพระเสียก่อน แล้วเสดจออกเวลาเช้า ๕ โมงกับ ๒๕ นาที ได้พระฤกษเสดจประทับโรงหล่อ ผันพระภักตรสู่ทิศอาคเน หลวงโลกทีปจุดเทียรบูชาเทวดาแล้วทรงหล่อพระไชย ๓ องค์ มีพราหมณเป่าสังขแลบันเดาะประโคมยิงปืนมหาฤกษมหาไชย}มหาจักรมหาปราบ} รวม ๒๑ นัดตามกำลังวัน (ซึ่งยิงตามกำลังวันนั้นเปนกระแสพระราชดำริหทรงขึ้นใหม่ ของเก่ายิงไปจนแล้ว) แล้วหล่อพระสมาธิ พระนาคปรก} เทวรูปพระ ๗ ๕} พระพิมลธรรมดับเทียรไชย ​แลทรงถวายของไทยทาน พระกลับแล้วเสด็จขึ้นเวลาเที่ยง ทรงรับทองเสศชนวนต่อพระองค์ประดิฐไป แล้วตั้งใบศรีเวียนเทียรสมโภชเปนเสรจการพระราชพิธี อนึ่งในวันสวดมนตนั้น พราหมณทำพิธีถวายน้ำสังขทุกวันด้วย

อนึ่งวันนี้พระราชทานตรามหาสุราภรณ์แก่พญาภาษกรวงษ ตรามันทนาภรณแก่พระนายไวยด้วยความชอบไปราชการที่ลอนดอนสมเรจได้ดังพระราชประสงค์ กับพระราชทานพานทองพระยาโชดึกในโรงพระราชพิธีเมื่อหล่อพระไชยแล้ว

กลางวันสมเดจกรมหลวงกับสมเดจพระองค์น้อยเฝ้า เยนเสดจลงทอดพพระเนตรงานที่พระตำหนัก

พระราชทานทองเสศชนวนพระไชยกริ่งให้พระสุพรรณไปทำลูกดิ่งผูกพระกรพระเจ้าลูกเธอ กับพระราชทานทองนพคุณเสศชนวนพระไชยน้อยให้กรมหมื่นนเรศไปถวายสมเดจกรมพระทำดิ่งทั้งหมด จะพระราชทานสมเดจพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ

วันที่ ๔๑๒๐ วัน ๗ ๑๒ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่าย ๔ โมงเสดจไปบ้านสมเดจเจ้าพญาเยี่ยมป่วย ท่านทูลอาการว่าไม่เปนไรนัก เปนแต่อ่อนด้วยรับพระราชทานอาหารไม่ได้ ไม่มีรศให้เปรี้ยวไป ต้องหยอดลงให้ถึงลำคอจึ่งรับพระราชทานได้ แล้วทรงบอกรับเตเลแกรฟเมซันกับวันนี้กงซุลอเมริกันทูลเชิญเสดจให้เสดจอเมริกา ท่านเหนด้วยควรจะไป แล้วทูลขอให้เรียงข้อความที่จะไปพูดกับเขา ท่านจะได้ช่วยตริตรองฉลองพระเดชพระคุณ} แล้วทรงปฤกษาด้วยราชการต่างๆ จนบ่าย ๕ โมงเสศเสดจกลับไปทอดพระเนตรเรื่องไฟไหม้แล้วกลับถึงพระบรมมหาราชวังเวลาย่ำค่ำ

พญามหาอำมาตย์ (ชื่น) ถึงแก่อสัญญกรรมวันนี้

​วันที่ ๔๑๒๑ วัน ๑ ๑๓ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

กลางวันสมเดจกรมหลวงถวายร่างประกาศแยกบ่อนเบี้ยกรุงเทพฯ เจ้าพระยาภาณุวงษเฝ้าพระราชทานร่างหนังสือเอเนาวน์ถึงกงซุลทุกประเทศ กับโปรเกรมที่กะระยะทางเสดจพระราชดำเนิน

บ่าย ๔ โมง กงซุลโปตุเกตเฝ้า

ออกขุนนาง พระศรีเสนาอ่านบอกเมืองฉเชิงเทรา ๓ ฉบับ ว่าด้วยแขกผู้ร้ายปล้นบ้านราษฎร พระยาวิเสศยังชำระอยู่ ฉบับ ๑ ว่ามีตราให้สืบผู้ร้ายแขวงฉะเชิงเทราแลปราจิณ จับได้หม่อมเจ้าสฐิตเสฐียนกับบ่าวว่าจะไปเกบเงินเลข เหนผิดปรกติจึงจับส่งเข้ามา ฉบับ ๑ ว่าด้วยขุนชำนาญอายัดคนอายัดของในบ่อทองที่อ้ายพันผู้ร้ายลักไป

เรื่องเจ้าสธิตเสฐียนนั้น โปรดเกล้าว่า เจ้าคนนี้ไม่เตมเตงอยู่ ให้สมเดจกรมพระท่านหาตัวมาว่ากล่าวเสีย

เมืองนครนายกบอก ๒ ฉบับๆ หนึ่งว่าด้วยมีตราให้ลาดเตวนตรวจผู้ร้ายนั้นได้จัดการเสรจแล้ว ฉบับ ๑ ว่ามีตราให้ส่งตัวหม่อมเจ้าสุด หม่อมเจ้าเนต ที่ลงหนังสือพิมพ์เรื่องตั้งซ่องแลข้อความต่าง ๆ นั้น หม่อมเจ้าทั้ง ๒ องค์เข้ามากรุงเทพ ฯ เสียแต่ก่อนตราไปถึง เรื่องนี้โปรดเกล้า ฯ ให้พระยาศรีทูลสมเดจให้หาตัวมาชำระ

อนึ่งพระยาศรีกราบบังคมทูลพระกรุณาด้วยพระยาคธาธรถวายบุตรให้ทำราชการในกรมมหาดไทยคนหนึ่ง แล้วกราบถวายบังคมลา พระยาคธาธรกลับไปจัดการบ่อพลอย

​วันที่ ๔๑๒๒ วัน ๒ ๑๔ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

เวลาบ่าย ๔ โมง กงซุลอเมริกันภามิสเตอ ๒ คนชาติอเมริกากับหมอจันดเลหมอดินเฝ้า

ออกขุนนางไม่มีราชการอไร

วันนี้รับสั่งให้จัดโกษไปพระราชทานศพพญามหาอำมาตย์ ทรงพระราชดำริหเหนว่ามีความชอบที่ได้เปนแม่ทัพ ทั้งเปนลูกเสนาบดี แล้วได้รับพระราชทานเครื่องราชอิศริยยศมหาสุราภรณอย่างสูง จึงพระราชทานโกษให้สมควรแก่เกียรติยศ

วันที่ ๔๑๒๓ วัน ๓ ๑๕ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๔ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่าย ๒ โมงเสศเจ้าพญาภาณุวงษเฝ้า ทรงปฤกษาเรื่องจะเสดจยุโรป แล้วพญามหามนตรีเฝ้า

ค่ำพญาภาษกับเปลี่ยนภรรยาเอาผ้าต่าง ๆ มาถวาย

วันนี้ไม่มีราชการอไร

วันที่ ๔๑๒๔ วัน ๔ ๑ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑ มาฆบูชา

(๒๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่ายโมงเสด็จออกเปลื้องเครื่องพระแก้วแล้วกลับมาประทับตำหนักกรมสมเดจพระสุดารัตนราชประยูร ทรงทูลท่านด้วยจะเสดจพระราชดำเนินไปยุโรป

​ยามหนึ่งเสดจพุทธรัตนสถาน แล้วเสดจวัดพระแก้ว สวดมนตแล้วจุดเทียรรายรอบพระอุโบสถ พระสาศนโสภณถวายเทศ เวลา ๗ ทุ่มเสดจขึ้น

วันที่ ๔๑๒๕ วัน ๕ ๒ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

กลางวัน เจ้าพญาสุรวงษ เจ้าพญาภาณุวงษ เฝ้าปฤกษาเรื่องเรือที่จะเสดจยุโรป ยังไม่ตกลง กับรับสั่งด้วยจะให้ทูลกระหม่อมปราสาทเสดจด้วย ให้ท่านไปปฤกษาสมเดจเจ้าพญา

ออกขุนนาง เมืองฉเชิงเทราบอก ๒ ฉบับๆหนึ่งบอกผู้ชายปล้นบ้านจีนจัน ได้ตัวแล้วยังชำระอยู่ ฉบับ ๑ ขอที่พัทเสมาวัดสังฆสภาวาศกับวัดนิโครธาราม

พระศรีเสนาอ่านสุพอักษรตอบเมืองเชียงใหม่ว่าด้วยรับเงินใช้นี่จำนวนปีฉลู นพ๑๐ศก ๕๐๐ ชั่งเสศกับเงินรายพญาเจริญไปเบิกนั้นให้หักเงินค่าต่อไม้ที่เมืองเชียงใหม่

ตราถึงพญาเทพ ๒ ฉบับ ว่าด้วยความมิศกอกฉบับ ๑ ว่าด้วยรายเงินพญาเจริญอีกฉบับ ๑ ความมิสกอกนั้น ว่าพญาเพชรพิไชยลงมาฟังความก็ได้สืบกันเสรจแล้ว ยังไม่ได้ตัดสิน จะตัดสินขึ้นไปภายหลัง เรื่องเงินนั้นเหมือนสุพอักษร

นายน้อยสรรพมิตรกับพญาเพชรพิไชยทูลลากลับไป พระราชทานเสื้อผ้า

​วันที่ ๔๑๒๖ วัน ๖ ๓ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอกศก ๑๒๔๑

(๒๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

กลางวันมิสเตออาลบาสเตอเฝ้าเรื่องเสดจยุโรป ออกขุนนางวันนี้ไม่มีราชการอไร

วันที่ ๔๑๒๗ วัน ๗ ๔ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่าย ๔ โมง เจ้าพญาสุรวงษเฝ้าทูลว่าวันนี้สมเดจเจ้าพญากับท่านแลเจ้าพญาภาณุวงษไปดูเรือกงษีว่ามีห้องอยู่ข้างท้าย ๒ ห้อง มีที่นอนห้องละ ๔ คนซ้อนกันด้วย สลูนก็ไม่มีสู้เรือรบบางกอกไม่ได้ สมเดจเจ้าพญาให้กราบบังคมทูลว่า ที่จะเสดจเรือกงษีนั้นท่านไม่ยอมเปนอันขาด ต้องเสดจเรือเมลขอให้มีพระราชหัถถึงท่าน มอบให้ท่านจัดทีเดียวท่านจะคิดให้มีผู้ไปดูเรือเมล แต่ที่จะไปนั้นสมเดจพระเจ้าน้องยาเธอฤๅพระเจ้าน้องยาเธอพระองค์ใดพระองค์หนึ่งก็เหนจะได้ รับสั่งตอบว่าเจ้านายก็ไม่รู้อไรในการเรือแพ ให้พญามนตรี^๓ฤๅพญาประภา^๔ไปดีกว่าท่านก็เหนชอบตามพระกระแส แต่ไม่รับไปพูดว่ากลัวจะเปนการแตกร้าวกัน ขอให้มีพระราชหัถไป

วันนี้ไม่ได้ออกขุนนาง

วันที่ ๔๑๒๘ วัน ๑ ๕ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒๙ กุมภาพันธ์ ๒๔๒๒)

บ่ายไม่มีราชการอไร พระยามนตรีมาเฝ้าเรื่องเรือซึ่งสมเดจเจ้าพญาพูดแล้วสมเดจกรมหลวงสมเดจพระองค์น้อยเฝ้า

​ค่ำวันนี้ไม่ได้ออกขุนนาง ๕ ทุ่มเสดจพุทธมณเฑียรทำบุญวันประสูตรพระบาทสมเดจพระพุทธยอดฟ้าแลกรมสมเดจพระอมรินทรามาตย์ พระวัดพระเชตุพนกับวัดอมรินทรสวด พระโพธิวงษวัดราชบูรณะถวายเทศ ๗ ทุ่ม เสดจขึ้น

วันที่ ๔๑๒๙ วัน ๒ ๖ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑ มีนาคม ๒๔๒๒)

ท้าวแพมาทูลด้วยสมเดจเจ้าพญากินยาผิดลมเป่าคอรับประทานอาหารไม่ได้ อ่อนไป ต้องนอน แล้วมีพระราชหัถถึงพญาประภาฝากเรือกงศรีไปเรื่องวางประจำเรือ ให้ผ่อนให้ดี บางทีจะไม่ได้เสดจ

ค่ำไม่ได้ออกขุนนาง พระองค์สายเฝ้าทูลอาการสมเดจเจ้าพญาว่าสบายแล้ว

วันที่ ๔๑๓๐ วัน ๓ ๗ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๒ มีนาคม ๒๔๒๒)

บ่าย ๒ โมงเสดจออกพระที่นั่งอมรินทรแจกเบี้ยหวัดมหาดเลก บ่าย ๓ โมงเสดจขึ้น

บ่าย ๔ โมงทูตเวนีสุลาเฝ้าทูลลาแต่ยังไม่ไป จะคอยหนังสือกับตราที่คอเวอนแมนต์เขาจะส่งมาถวาย ตัวเขาจะไปเที่ยวกรุงเก่า แลไปเมืองพระตะบองก่อน

ค่ำไม่มีราชการอไร

​วันที่ ๔๑๓๑ วัน ๔ ๘ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๓ มีนาคม ๒๔๒๒)

เวลาเที่ยงเสดจวัดพระศรีรัตนสาศดารามนมัศการแล้วทรงปิดทองพระพุทธรูปแลพระคัมภีร์ เวลาเที่ยงกับ ๔๘ นาทีได้พระฤกษทรงบันจุพระบรมธาตุกับแผ่นทองเนาวโลหในพระไชยเลกสององค์ แล้วพระองค์เจ้าประดิฐให้ช่างย้ำในเดี๋ยวนั้น มีประโคม มีใบศรีเหมือนวันปั้น แล้วอยุดประโคม

พระศรีสุนทรโวหารอ่านประกาศตั้งพระราชาคณะ จบแล้ว ทรงถวายตาลิปัตตาดปักดิ้นด้ำงาทั้งด้ำแก่กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ แล้วตั้งพระพิมลธรรม (ทับ) เปนสมเดจพระวรรณรัตน ๑ พระสาสนโสภณ (สา) เปนสมเดจพระพุทธโฆษาจารย์สังฆราช ๑ พระธรรมราชานุวัติ (พุก) เป็นสมเดจพระพุทธาจารย์อยู่กรุงเก่า ๑ พระธรรมไตรโลก (อ้น) เปนพระพิมลธรรม ๑ พระเทพกระวี (แดง) เปนพระธรรมวโรดม ๑ พระเทพมุนี (ทอง) เปนพระธรรมไตรยโลก ๑ พระสุคุณคณาภร (นิ่ม) เปนพระเทพกระวี ๑ พระอมรเมธาจาร (อยู่) เปนพระเทพมุนี ๑ พระมหากันวัดพระเชตุพนเปนพระประสิทสุทคุณ ๑ พระครูปริยัติโกศล (เถื่อน) เปนพระปัญญาภิสารเถร ๑ พระครูธรรมรังษี (สิลา) เปนพระธรรมสมาจาร ๑ พระปลัดฤทธิวัดราชาธิวาสเปนพระครูปริยัติโกศลไปอยู่วัดดาวดึง ๑ พระใบฎีกาโหมดเปนพระครูพรหมจริยาจารอยู่วัดยานนาวา ๑ พระปลัดอาจวัดสุวรรณกรุงเก่าเปนพระครูจันทรรัศมีไปอยู่วัดพนัญเชิง ๑ มีพระราชาคณะนั่งเวลาตั้งทั้งเสดจที่วัด ๒๐ รูป มีประโคมด้วย บ่ายโมงเสดจทอดพระเนตรงานแล้วเสดจขึ้น

บ่าย ๔ โมงราชทูตสเปนเฝ้าไปรเวต

​วันที่ ๔๑๓๒ วัน ๕ ๙ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๔ มีนาคม ๒๔๒๒)

วันนี้แจกเบี้ยหวัดเจ้านายในพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร

ค่ำออกขุนนาง เมืองฉเชิงเทราขอที่พัทเสมาวัดเสาธงทอง

วันที่ ๔๑๓๓ วัน ๖ ๑๐ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๕ มีนาคม ๒๔๒๒)

กลางวันไม่มีราชการอะไร สมเดจกรมหลวงเฝ้า ออกขุนนางไม่มีบอก พญาจ่าแสนถวายความนายฟ้าฮ่อนกับราชวงษเมืองนครลำปาง พระนรินทรทูล เจ้าพญาสุรวงษขอรับพระราชทานหม่อมแดงทำสายโทรเลข

ยามหนึ่ง เสดจพุทธมณเฑียรทำบุญพระบรมอัฐิพระบาทสมเดจพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เปนวันประสูตรกับพระอัฐิกรมพระสรีสุลาไลยด้วย พระวัดราชโอรสกับวัดนางนองสวด พระธรรมวโรดมถวายเทศ ๕ ทุ่มเสศเสดจขึ้น

วันที่ ๔๑๓๔ วัน ๗ ๑๑ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๖ มีนาคม ๒๔๒๒)

กลางวันไม่มีราชการอะไร

บ่าย ๔ โมง เสด็จออกพระที่นั่งอนันตสมาคม ทรงเครื่องทหารมหาดเลกเครื่องราชอิศริยยศชาลที่ ๓ ราชทูตสเปนกับออฟฟิซเซอรวม ๑๐ นายเฝ้า ถวายเครื่องราชบันณาการคือพระแสงกันยั่นฝักหนัง ๑ สมุดรูปทหาร ๒ เล่ม บุหรี่ ๒ หีบ ครั้งนี้ทูตเฝ้าไม่มีพระราชสาสน์เปนแต่ถวายของบรรณา​การ ต้องเอาไปตั้งทางมุขใต้ตรงแนวเสาที่สมุหนายกยืน เวลาทูตเข้ามาเฝ้า พญาพิพัฒทูลเบิกแล้ว ราชทูตสปิซแล้วทรงสปิซตอบ พระราชทานคำสปิซให้เจ้าพญาภาณุวงษ แล้วเสดจลงไปทอดพระเนตรเครื่องราชบรรณาการ พระราชทานพระหัถกับราชทูต ตรัส ๒ ๓} องค์แล้วเสดจขึ้น

๒ ทุ่มเสด็จพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ตั้งน้ำวงด้ายพระราชพิธีสมพัตรฉิน พระองค์ประดิฐถวายพระไชยใหม่สององค์ เอาเข้าพิธีกับหีบพระราชลัญจกรซึ่งจะพระราชทานสมเดจพระเจ้าลูกยาเธอก็เอามาเข้าด้วย เวลายามเสศเสดจขึ้น ปีนี้ หม่อมเจ้าเกษากัน ๖ องค์

วันที่ ๔๑๓๕ วัน ๑ ๑๒ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๗ มีนาคม ๒๔๒๒)

เวลา ๔ โมงเช้า เสดจออกเลี้ยงพระที่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระฤกษจุดเทียรไชย ๔ โมงกับ ๔๘ นาที กรมพระปวเรศทรงจุด พระพิธีธรรมวัดมหาธาตุสวดท้องพาน ๕ โมงเสศเสดจขึ้น

เวลา ๒ ทุ่มเสดจออกสวดมนต์ ๕ ทุ่มเสศเสดจขึ้น

วันที่ ๕๑๓๖ วัน ๒ ๑๓ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๘ มีนาคม ๒๔๒๒)

เช้า ๔ โมง เสดจออกเลี้ยงพระ ๕ โมงเสดจขึ้น กลางวันสมเดจกรมหลวงเฝ้าเรื่องหวย

๒ ทุ่มเสดจออกสวดมนต์ ๔ ทุ่มเสดจขึ้น

​วันที่ ๔๑๓๗ วัน ๓ ๑๔ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๙ มีนาคม ๒๔๒๒)

เช้า ๔ โมง เสดจออกเกษากันหม่อมเจ้า ๖ องค์ กรมหลวงวรศักดากับสมเดจกรมพระเปนผู้ตัด สรงแล้วเลี้ยงพระ พระเทพโมฬีประกาศเทวดา พระธรรมวโรดมเปนผู้ทาน เวลาบ่ายโมงเสดจขึ้น

บ่าย ๕ โมงสมโภชหม่อมเจ้าที่เกษากันที่พระที่นั่งอมรินทร แล้วมารับพระราชทานเงินสมโภชที่พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร

เวลาพลบ เสดจออกประพาสสนามหญ้าทอดพระเนตรแห่ปืนแห่พระ แล้วเสดจขึ้นพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท สวดมนต์จบเกือบ ๒ ทุ่ม ประกาศเทวดาแล้วสวดธรรมจักรสมัย วลายามเสศพระพิธีธรรมวัดมหาธาตุขึ้นสวดพานยักษ เวลายามหนึ่งกับ ๔๕ นาทียิงปืน ประทับอยู่จนจบ ๔ ขึ้นสองยามเสดจขึ้น

ปีนี้ จบ ๒ วัดระฆัง ๓ วัดบวรนิเวศ ๔ วัดสุทัศ ๕ วัดราชสิทธิ ๖ วัดพระเชตุพน ๗ วัดราชบุรณ ๘ วัดหงษ ๙ วัดอรุณ ๑๐ วัดสเกษ

วันที่ ๔๑๓๘ วัน ๔ ๑๕ฯ ๔ ค่ำ ปีเถาะ เอก๑๒ศก ๑๒๔๑

(๑๐ มีนาคม ๒๔๒๒)

เกือบ ๕ โมง เสดจออกเลี้ยงพระสมเดจพระพุทธโฆษจารดับเทียรไชย ถวายผ้าสบงแล้วพระกลับ พระราชาคณะประน้ำมนต์โปรยทรายรอบพระที่นั่ง พระราชทานน้ำสังข ทรงเจิมเจ้านายแล้วเสดจขึ้น พระไชยเลกนั้นโปรดเกล้าฯ ให้กรมหมื่นนเรศนำภูษามาลาเชิญขึ้นไปบนพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร ขึ้นทางบันใดใหญ่ทางประตูย่ำค่ำ

​บ่ายไม่มีราชการอะไร ค่ำสวดมนต์กาลานุกาลที่พระที่นั่งดุสิตดาภิรมย์ ๒๖ รูป

วันนี้ทรงแจกบุหรี่บันนาการ