ชั้นที่ ๖ (อายุระหว่าง ๑๒ ขวบถึง ๑๓ ขวบ)

​๏ อายุสิบสอง,ถึงสิบสาม,ยามจวนรุ่น ย่างเป็นดรุณ,ะมนุษย์,ชุดหนุ่มสาว ควรสอนต่อ,เก้าข้อ,พออิกคราว สำหรับน้าว,หน่วงปัญญา,ให้หาดี ๚

ภาคที่ ๑ กิริยา

๏ (ข้อ ๑ การแต่งตัว) อย่าแต่งตัว,มัวซัวซุก,คมุกคมอม รักถนอม,กิริยา,เป็นราศรี จงรู้ว่า,การสง่า,อ่าอินทรีย์ ใช่แต่จะ,กระดี้รี่,เรื่องสวยงาม ชักนับถือ,ชื่อเสียง,เสี่ยงจริต เห็นความคิด,เรียบราบ,ฤๅหยาบหยาม ทรงวิชา,ยศถาโถม,ฤๅโทรมทราม แต่งตัวตาม,สมศักดิ์,จึงจักควร ​อุประมา,พระโมคัลลา,สาวกเอก อ่าองค์เฉก,อริยสงฆ์,ทรงสงวน น่าเลื่อมไส,ไหว้ประนม,สมขบวน แม้นหากหวล,ทรงโสร่ง,โจงขี้แร้ง ทั้งเนื้อเถะ,เละไหล,เหงื่อไคลเฟอะ ใครจ้องเจอะ,องค์พระ,ขยะแขยง ไหว้ใม่ลง,ทรงธรรม,โปรดสำแดง ถึงจ่างแจ้ง,สัจจะบรรลือ,เหลือถือตาม กิริยา,บอกอาการ,บุราณสอน เครื่อง อาภรณ์,บอกจริต,น่าคิดขาม หมวกเสื้อผ้า,รักษาคม,ให้สมงาม อย่ารุ่มร่าม,เลวเก่า,เขาดูแคลน ๚

๏ (ข้อ ๒ รู้เลือกมิตร์หนังสืออ่านแลการเล่น) จะคบมิตร์,คิดเลือก,อย่าเกลือกกลั้ว คบคนชั่ว,พาตัว,ชั่วผิดแผน คบคนดี,พาเป็นศรี,ดีเป็นแดน อย่าปร่าแปร้น,ล่อแหลม,แต้มพองาม ผิคบใคร,ผู้ใหญ่ชัง,ยามนั่งชิด อย่าสกิด,ซี้ซ้อ,ขัดข้อห้าม แต่พลอยเกลียด,เดียดจะชั่ว,ชักตัวทราม ควรถือความ,เสมอสม่ำ,ทำไมตรี จงไฝ่ฟั้น,ชั้นจะซื้อ,หนังสืออ่าน บ่มสันดาน,สิงสมอง,ให้ต้องที่ เลือกเล่มไหน,ใคร่ครวญ,เกิดส่วนดี อย่าอ่านที่,เหลวไหล,พาใจเฟือน การละเล่น,เล่น​ให้เห็น,เป็นประโยชน์ ใม่มีโทษ,ทางประมาท,อุจาดเจื่อน หมากรุกบิลเลียด,วิสปิงป็อง,ของในเรือน อย่าเฉเชือน,ชอบข้าง,ทางพนัน เพียงขันต่อ,ก็พอปลุก,สนุกสนาน สนามบ้าน,เล่นคริกเก็ต,เต็นเน็ตนั่น โครเกสะบ้า,ม้าคลี ตะกร้อ,พอหลายพรรค์ หวยหัวโต,ถั่วโปนั้น,อย่ารันลอง จับยี่กี,คู่คี่โบก,ลูโป๊กเก้อ มิควร เห่อ,อวดเขย่ง,นักเลงคล่อง เล่นยามครู่,ฟูอุรา,อย่าลำพอง ถือเป็นของ,คนเคิน,หาเงินรวย ๚

๏ (ข้อ ๓ เมตตาเด็กที่เล็กกว่า) เมตตาเด็ก,เล็กกว่า,อย่าข่มเหง ให้นึกเกรง,นินทานึก,รู้ศึกขวย ตีหัวหมา,ปาหัวเจ๊ก,นั่นเด็กซวย เด็กดีช่วย,อุดหนุน,กรุณา ๚

๏ (ข้อ ๔ เคารพผู้หญิงแลผู้ ใหญ่กว่า) เด็กชายชอบ,ควรจะนอบ,น้อมเด็กหญิง อย่าถือหยิ่ง,ถือพยศ,ทำบทบ้า ไพร่ผู้ดี,สัตรีอ่อน,ผ่อนโอพา ฤๅเด็กชาย,ใหญ่กว่า,อย่าไว้ตัว คนรู้คิด,มีจิตร์,คิดชั่วดี การนำพา,นารี,นี่ใช่ชั่ว ยิ่งรักยศ,ยศยิ่งมา,อิกอย่ากลัว คนใจร้าย,ควายงัว,ดอกมัวงวย ๚

​ภาคที่ ๒ ความกล้า

๏ (ข้อ ๑ ช่วยเพื่อนมนุษย์) ควร เอาเยี่ยง,ชื่อเสียง,คนโบราณ ที่กล้าหาญ,กรุณา,อาษาช่วย เพื่อนมนุษย์,ที่สุดตัว,ใม่กลัวม้วย ถึงจะป่วย,การประโยชน์,เหี้ยมโหดทน ๚

๏ (ข้อ ๒ ลดประโยชน์ตนเพื่อผู้อื่น) จงทำคุณ,อุดหนุน,มนุษยะโลก บรรลือโชค,เฉลีมยศ,ยอมลดผล ส่วนตัวได้,ให้คนอื่น,โดยชื่นชนม์ นับเป็นคน,ควรชม,สมประชัน ๚

๏ (ข้อ ๓ กล้าเสมอ) อันความกล้า,มิใช่ว่า,กล้าพักๆ กล้าขยัก,กล้าขย่อน,ข้อนจะขัน คนใจกล้า,ควรจะกล้า,ใม่ราวัน ข้อสำคัญ,นั่นทยาน,กล้ากาลควร ๚

๏ (ข้อ ๔ ควรช่วยคนอ่อนแอ) คนแข็งแรง,ควรแสดง,จิตร์อาทร ช่วยคนอ่อน,แอกว่า,อุดส่าห์สงวน กล้าถ่อมยศ,ลดอำนาจ,ช่วยชาติชวน โดยขบวน,กล้าหาญ,ปานนารายน์ ๚

​๏ (ข้อ ๕ กล้าขยายความจริงใจ) กล้าบางอย่าง,ทางในใจ,คือให้กล้า บอกสัจจา,จริงจิตร์,อุทิศขยาย ใม่เบี่ยงบิด,ปิดปก,วกอุบาย จะดีร้าย,ตายเป็น,ยากเข็ญเอา กล้าอย่างนี้,เป็นศรี,นารีบุรุษ เพชร์ะมงกุฎ,มนุษย์ไทย,ชั้นใหม่เก่า ยิ่งเป็นหญิง,ยิ่งสำคัญ,ใม่บรรเบา เขารู้เท่า,แล้วอย่าทำ,เท็จอำเอือน ๚

๏ (ข้อ ๖ กล้ารักษาเกียรติยศ) สงวนใจ,ใช้กล้า,รักษาเกียรดิ์ อย่ายอมเหยียด,ทรามศักดิ์,ประจักษ์เจื่อน โดยทำผิด,จริตเขว,คิดเฉเชือน จนเลื่อนเปื้อน,เพื่อนหมิ่น,คนยินร้าย เช่นมือไว,ไถลเสพ,สุราแรง ตลบตแลง,ปากตูด,พูดเบี่ยงบ่าย เท็จปนจริง,หยิ่งหยาม,ตะกลามดาย ถูกท้าทาย,ยอมเหี้ย,เถิดเสียนาม ๚

ภาคที่ ๓ ความรักชาติ

๏ (ข้อ ๑ รักบ้านเกิดเมืองนอนแลราชาธิปตัยของตน) คนรักชาติ์,เอกะราช,นักปราชสอน รักบ้านเกิด,เมืองนอน,นคร​สยาม ตราแผ่นดิน,ถิ่นไทย,อาไลยอาร์ม เช่นธงไชย,ใฝ่ความ,สวัสดิ์ทวี ๚

๏ (ข้อ ๒ กัตเวทีต่อบุพะการี) ลำลึกยิ่ง,สิ่งสรรพ์,บรรพะบุรุษ ได้สืบบุตร์,หลานถึงเรา,ชาวกรุงศรี แสนสามารถ,ขจัดราช,ะไพรี สร้างความดี,มีคุณา,มาอนันต์ ตำหรับตำรา,ถาวรสถาน,เครื่องอ่านสอน ทั้งกาพย์กลอน,โคลงเพลง,บัลเลงฉันท์ ตั้งกฎหมาย,ถ่ายพิชา,สาระพรรณ ที่สุดชั้น,ขนมกับเข้า,ที่เรากิน แม้นใม่พึ่ง,อภินิหาร,ท่านสามารถ ทำทั้งชาติ,มิได้ชม,สมถวิล เหมือนดังเช่น,เห็นแน่น,ในแผ่นดิน พระคุณภิญ,โญยิ่ง,ทุกสิ่งอัน ๚

๏ (ข้อ ๓ ทุกคนอาจจะช่วยชาติได้) คนทุกคน,วนชีวัง,ยังใม่ม้วย อาจจะช่วย,บ้านเมือง,ประเทืองถวัลย์ ช่วยลูกหลาน,ว่านเครือ,เกื้อพงษ์พันธุ์ ได้สักวัน,สักอย่าง,สักทางแท้ ๚

๏ (ข้อ ๔ กษัตริย์ทรงเดชานุภาพรับผิดชอบ) มนุษย์ทั้งหลาย,ชายหญิง,พึ่งพิงเจ้า จึงได้อยู่,หมู่เหล่า,สืบเผ่าแสร้ ปล่อยลอยแร่,แต่ลำพัง,ถูกรังแก คนอ้อแอ้,แก่พิการ,ก็ม้านไป ​ศัตรูภาย,ในนอก,ออกรอบทิศ เอากรรมสิทธิ์,อิศรา,มาแต่ไหน จึงต้องเสี่ยง,ผเดียงกษัตริย์,ครองฉัตร์ไชย เลี้ยงไผท,เลี้ยงชาติ,เลี้ยงราษฎร ทรงอำนาจ,ราชเดชา,อาญาสิทธิ์ โปรดรับผิด,ชอบทั้ง,โปรดสั่งสอน ให้ปลอดไภย,ไร้รกำ,กลัมภร ผดุงนคร,เฉลิมมงกุฎ,ยุติธรรม์ เราเสียบุรี,เสียโภคี,เสียชีวา เสียยศถา,เสียประเทศ,เสียเขตร์ขัณฑ์ เสียเอกราช,เสียชาติ,เสียพงษ์พันธุ์ ฤๅได้สรรพ,ะสิ่งคืน,ฟื้นลำเนา ก็เพราะกษัตริย์,จอมจังหวัด,รัฐบาล เราสำราญ,ก็เพราะท่าน,ภิบาลเกล้า ควรเชื่อฟัง,หวังหมาย,เจ้านายเรา ฉันท์ข้าเจ้า,จงรัก,สมัคยอม ในโลกนี้,มีสี่,ประเภทยก เป็นผู้ปก,ครองประเทศ,เขตร์ใหญ่ย่อม คือ (๑) แอบสลูด,โมนาคี,เรามีจอม กษัตริย์ถนอม,นครประเทือง,เช่นเมืองไทย ทรงเดชา,อาญาสิทธิ์,ชีวิตทรัพย์ ทอดอยู่กับ,บทมาลย์,ค้านใม่ไหว บรมกษัตริย์,บัญญัตตั้ง,ไว้อย่างไร นิกรไทย,ใม่หือ,ต้องถือตาม (๒) คอนสติตู,ชันแนล,ก็แม้นยศ แต่มีกฎ,กำหนดอำนาจ,ประกาศห้าม สุดแท้แต่,ราษฎร,สังหรณ์ความ เสนอนาม,ปาลิเมนต์,เป็นประมาณ ​เช่นอังกฤษ,อิตตาลี่,ที่เยอรมัน ทุกเขตร์ขัณฑ์,กษัตริย์ยุโหรบ,พิภพผ่าน เขาปล่อยให้,ไพร่ฟ้า,ว่าราชะการ เพราะเขาฉลาด,ฉาดฉาน,การแผ่นดิน (๓) อิกอย่างโอ,ลิคาคี,มีผู้ใหญ่ น้อยคนให้,ชุมนุมนัด,กันตัดสิน ดำรงรัฐ,อย่างกษัตริย์,ครองปัตถพินทร์ เล่ห์นรินทร์,ลิชวี,มักมีกลาย (๔) อนึ่งเรียก,ริปับบลิก,มีอิกอย่าง เทียบคล้ายทาง,ที่สอง,ทำนองขยาย เว้นแต่ใม่,มีกษัตริย์,เลือกคัดชาย เป็นประธาน,อาการลม้าย,นายธานินทร์, ดำรงยศ,ถึงกำหนด,ต้องลดเปลี่ยน แล้วก็เวียน,เลือกใหม่,มิได้สิ้น เหมือนอย่างเช่น,เปรสิเดน,ยังเป็นชิ้น ปกครองถิ่น,อเมริกัน,นั่นปะไร ธรรมเนียมฝรั่ง,ตั้งรัช,ะทายาท ยกพระราช,ะสุริย์วงษ์,พระองค์ใหญ่ ด้วยกษัตริย์,เมืองนอก,เหมือนดอกไม้ สำหรับใช้,เชิดโช,โศภีนี ธรรมเนียมสยาม,ยามสิ้น,บรมกษัตริย์, ประยุรขั,ติยมาตยา,ข้ากรุงศรี เชิญผู้มี,เดชา,บารมี ภิเศกศรี,เป็นกษัตริย์,รัฐบำรุง ใครเชื่อดี,มีอำนาจ,ฉกาจฤทธิ์ ต่างก็คิด,แข่งสมคบ,กันรบพุ่ง ใม่เรียบร้อย,ผู้น้อยยาก,ลำบากกรุง มักเกิดยุ่ง,เหยิงรย่อ,ก่อเข็ญ​เคือง สมเด็จจุล,ะจอมเกล้า,เจ้าชีวา ปิยะมหา,ราชเห็น,มิเป็นเรื่อง โปรดเปลี่ยนราช,ประเพณี,เป็นศรีเมือง วางแบบเบื้อง,บุนะกษัตริย์,บัญญัตไว้ สมเด็จจอม,จุฑาบดี,มีกรรมสิทธิ์ จะประดิษฐ์,ดรุณะบุตร์,มกุฎได้ ใครสามารถ,อาจผดุง,พระกรุงไทย โปรดเลือกใน,ราโชรส,ทรงยศครอง สมเด็จพระ,มงกฎเกล้า,เจ้าชีวิต รับประสิทธิ์,ศักดิ์ดำรง,องค์ที่สอง แอบสลูด,โมนาคี,นี้ทำนอง จำเป็นต้อง,เลือกองค์,ที่ทรงคุณ กรุงสยาม,ยามพำนัก,วงษ์จักรี ประชาชี,ชื่นชีวา,ใม่ว้าวุ่น นับวันมุ่ง,กรุงศรี,ทวีบุญ เอกะราช,อาจอดุล,ดิลกไทย ควรจงรัก,ภิกดี,โดยปรีดา ถนอมสา,มัคคีชาติ,อย่าหวาดไหว บรมะกษัตริย์,ตรัสวาง,ไว้อย่างไร จงวางใจ,ชื่นฉ่ำ,กระทำตาม ถึงเห็นแปลก,แตกความ,ตามอำเภอ อย่าอย่าพล่าน,ทยานทเยอ,แผลงเห่อห่าม เอื้อมโอกาศ,วาศนา,พยายาม รวังคร้าม,โทษไภย,ให้คมคาย ๚

ภาคที่ ๔ สงครามแลไมตรี

๏ (ข้อ ๑ ผลของความไมตรี) ในโลกนี้,มีนิกาย,​คนหลายชาติ ต่างอำนาจ,ต่างทิศ,คิดขยาย อาญาสิทธิ์,อิทธิอำนาจ,อาจอุบาย มักส่อร้าย,ส่อณรงค์,ส่อสงคราม การต่อยุทธ์,ประทุษะโทษ,ชั่วโฉดผลาญ ชีวิตคน,ธนะสาร,น่าค้านขาม เป็นการถูก,ผูกไมตรี,มีเนื้อความ สัญญาห้าม,เหตุได้,เพราะไมตรี ข้างได้เปรียบ,เฉียบแหลม,เชิงแต้มสูง ก็พยูง,อิศริยยศ,ทั้งกดขี่ ถึงได้บ้าง,เสียบ้าง,ก็ยังดี เลีกราวี,ชาติน้อย,ค่อยถาวร ๚

๏ (ข้อ ๒ ไชยของไมตรี) การมีไชย,ไมตรี,กระวีชม,กว่ามีไชย,ใช้ข่ม,ด้วยคมศร ถึงคนด่า,เทวะดา,ก็อวยพร เพราะไพร่ฟ้า,ประชากร,ใม่ร้อนรน ข้อสัญญา,ถ้าใคร,พูดได้เปรียบ สำเร็จเฉียบ,ขาดประเด็น,จนเป็นผล เพราะอำนาจ,สาตรา,ปัญญาคน โดยล่อชน,ชื่อว่าไชย,ของไมตรี ๚

๏ (ข้อ ๓ น่าที่พลเมืองเมื่อเกีดศึก) เมื่อบ้านเกีด,เกีดณรงค์,จงแช่มเชื่อง ฉันท์พลเมือง,มีปัญญา,อย่าตื่นหนี ยำดำรัส,รัฐบาล,สมานดี อย่าตระหนี่,ลี้เร้น,เห็นแก่ตน ถ้า​ถูกเกณฑ์เป็นทหาร,ทยานรับ ฟังบังคับ,คึกข้อ,อย่าย่อย่น เกีดเป็นกาย,แล้วก็ตาย,กันทุกคน ตายเพราะผล,ผดุงชาติ,โอกาศดี ท่านขอแรง,แข็งแรง,ทแมงช่วย ถึงจะมัวย,ด้วยอาษา,ก็อย่าหนี ท่านขัดทรัพย์,สนับสนุน,แม้นทุนมี ช่วยกุลี,กุจอเหมือนเพื่อนต้องทุกข์ เกีดรบล้าง,กลางเมือง,เรื่องทรยศ อย่าเข้าข้าง,ทางขบถ,งดกะตุก ต่อเห็นชั่ว,กลัวทวี,กลียุค หวังทำนุก,ยุติธรรม,จึ่งจำเป็น ถ้ากษัตริย์,รัฐบาล,ต้านใม่ไหว ปะราไชย,ชาติอื่น,อย่าตื่นเต้น ควบขันสู้,กู้พิภพ,อย่าหลบเร้น ขืนจิตร์เข็ญเขี้ยวณรงค์,ปลงชีวิต รักษาเมือง,เปลื้องเข็ญ,เป็นชเลย ใครแค่นเฉย,ใช่มนุษย์,สุจริต ถึงเหลือแก้,แพ้ฤทธา,ปัจจามิตร์ อย่าวายคิด,คอยมุ่ง,แก้กรุงคืน เกีดเขาครั้ง,ก็ต้องหวัง,เป็นเอกราช ให้สมชาติ,ชื่อไทย,มิใช่อื่น มีชีวิต,คิดให้มั่น,มีวันฟื้น อย่ายอมยืน,ล้มแผ่,แพ้ราบใคร ๚

๏ (ข้อ ๔ สงครามเป็นโทษแต่เหตุให้ต้องทำ) การสงคราม,ยามนิยม,ชมว่าดี โด่งศักดา,บาระมี ฤทธีไฉน ตาม​สุจริต,ใม่ผิดผัน,โจรจรรไร เที่ยวฆ่าปล้น,ผจญไผท,ใช่ความดี ถึงอำนาจ,ราชะศักดิ์,เดชคักคึก ละทำศึก,แล้วใม่พ้น,ต้องป่นปี้ แม้มิมาก,ก็หากน้อย,ต่างถ้อยที เสียชีวี,เสียทรัพย์,ยับด้วยกัน เหตุฉนั้น,ท่านจึ่งว่า,รบร้าชั่ว และน่ากลัว,น่าเกลียด,น่าเกียจกั้น เป็นโทษหนัก,ชักมนุษย์,อยุติธรรม์ แม้ฉนั้น,ยังต้องทำ,ยามจำเป็น เพื่ออุปถัมภ์,กรรมสิทธิ์,อิศระภาพ ฤๅเพื่อปราบ,ปรามข้อ,จะก่อเข็ญ ตัดร้ายใหญ่,ไพร่ฟ้า,น้ำตากระเด็น ฤๅเหลือเว้น,รวังโทษ,ประโยชน์ไกล เผยทำเล,เดชา,อาณาจักร์ แต่ล้วนรัก,ยุติธรรม์,ใม่หวั่นไหว ใช่รบพุ่ง,ยุ่งผู้หญิง,ชิงเวียงไชย เหมือนไสมย,ทมิฬโง่,ครั้งโบราณ แต่ยุติธรรม,คำนี้,นี่ปลาด ต่างชาติคาด,ชาติอื่น,พื้นด่ำด้าน ใม่บริสุทธิ์,ยุติธรรม์,สมสันดาร วิเศษปาน,ชาติตัว,ยกหัวฟ้อ จึ่งชิงไชย,เพื่อจะให้,ยุติธรรม เป็นการจำ,เป็นฉนั้น,ขันไหมหนอ ช่างกรุณา,อาษาเลือด,มาเชือดคอ แค่นยกยอ,ข้อร้าย,กลายเป็น ดี โบราณร้อง,มีเงินทอง,เจรจาได้ มีไม้ใล่,เรือนงาม,ยามเศรษฐี เที่ยวผจญ,ปล้นฆ่า,ใม่ปรานี มีฤทธิ์มี,​คนนิยม,ชมว่าควร ๚

ภาคที่ ๕ ความยุติธรรม

๏ (ข้อ ๑ รักยุติธรรม) คนถือศักดิ์ รักยุ,ติธรรมเสมอ ใม่ออเออ,อัคติ,ริผันผวน กดขี่ไพร่,ใครนิยม,อย่าชมชวน เกษมสงวน,เกียรติ์ไทย,ให้สมคราว ๚

๏ (ข้อ ๒ นายแลบ่าวเกี่ยวดองกัน) ผู้เป็นนาย,หมายว่า,จะหาช่อง ใช้เงินทอง,บรรเทีงใจ,จึ่งใช้บ่าว ควรเผื่อพัก,กินนอน,ผ่อนสั้นยาว มือยาวสาว,สุขผู้เดียว,น่าเสียวนัก เรามีบ่าว,ฤๅถึงเรา,เป็นเจ้าฟ้า ใช่เทวะดา,อย่าลำพอง,คนองศักดิ์ เพราะเรามี,ทีเขาจน,รนพึ่งพัก อย่าพูดทัก,ดูถูก,แก่ลูกคน ส่วนข้างบ่าว,เล่าที่ถูก,เป็นลูกจ้าง ควรจะวาง,ตัวถ่อม,ถนอมผล เอื้อเฟื้องาน,สมานหมาย,รักนายตน ให้สมยศ,อดทน,อย่างคนควร สุจริต,อุทิศกาย,ฉันท์นายบ่าว อย่าก้าวร้าว,ห้าวเหีน,ให้เกีนส่วน นายเหมือนพ่อ,บ่าวเหมือนลูก,ถูกขบวน ต่างสงวน,ยุติธรรม์,ต่อกันดี ๚

​๏ (ข้อ ๓ กรรมสิทธิ์สัตว์เดรัจฉาน) เราลองคิด,ชีวิตมนุษย์,ที่สุดสัตว์ อยากโศมนัศ,หน้าเป็นเหม,เกษมศรี สัตว์เป็นรอง,เพราะสมอง,มันเต็มที กระนั้นมี,กรรมสิทธิ์,ลองคิดพลาง ทำร้ายมัน,มันต้องหัน,ป้องกันสู้ รับใช้ทน,คนต้องดู,แลมันบ้าง มันป่วยไข้,อย่าใช้ตบม,ถึงล้มคราง เมื่อยามว่าง,งานคน,ปรนให้บาน ขังมันไว้,รวังอย่าให้,มันเดือดดิ้น จะฆ่ากิน,ประดักประเดีด,เกีดสงสาร ให้ตายฉับ,ดับข้อ,ทรมาน สัตว์พิการ,เกือบตาย,ก็คล้ายกัน มันทำคุณ,ควรการุญ,ตอบคุณนำ จึ่งยุติธรรม,สมเป็นไทย,ใช่หลับฝัน มีชีวิต,รู้จักคิด,รักชีวัน เผื่อเราเป็น,เช่นนั้น,บ้างหมั่นตรอง ๚

ภาคที่ ๖ การเป็นเจ้าของ

๏ (ข้อ ๑ ผู้ใช้ความสามารถแลโอกาศ) ความสามารถ,โอกาศผล,ตนประกอบ ตนต้องรับ,ผิดชอบ,รอบคอบป้อง ร้ายก็มี,ดีก็ล้ำ,หลายทำนอง ล้วนตัวต้อง,ชอบผิด,เองติดตน นักนิพนธ์,คนอยาก,ฝีปากเพราะ โอกาศเหมาะ,​เคราะห์ประเสริษฐ์,ก็เชีดผล ใครแต่งปลอม,ย้อมแมว,แล้วพิกล ไปด่าคน,หูโขมด,โทษถึงตัว มีโอกาศ,ได้เป็นราช,พัลลภบุรุษ ถึงบริสุทธิ์,เสมอใจ,มิใช่ชั่ว ถูกบวชบ่าย,ร้ายรอง,ก็หมองมัว พระเจ้าอยู่หัว,เห็นปลอด,รอดเสียคน ความสามารถ,โอกาศนี้,ดีก็หลาย ร้ายก็ร้าย,เร่งหวัง,รวังผล เหมือนไฟน้ำ,ทำพิศ,ฤทธิ์เหลือล้น แม้นใม่สน,ใจแสวง,แอ้งแม้งงอ ๚

ภาคที่ ๗ การเขม็ดแขม่

๏ (ข้อ ๑ ผสมทรัพย์) ใช่อำพราง,รวังสตางค์,อย่างกวดขัน สลึงบาท,รวังกัน,ไปต่อต่อ เงินถุงพัน,รวังกำปั่น,ใม่ยั่นท้อ เช็กชูฅอ,รวังที,บาญชีแบงก์ การเก็บเล็ก,ผสมน้อย,ค่อยๆเก็บ สักหน่อยเย็บ,ถุงได้,มิใช่แกล้ง รักเงินคล้าย,สายเลือด,เชือดแดงแดง ทมัดทแมง,แสวงโอบ,โกบป้องกัน แต่ข้อนี้,รวังต้องดี,มีเส้นขีด อย่านอกรีต,ถึงลโมบ,โลภโทสันต์ ฤๅบัดสี,ขี้ตระหนี่,ไม่ดีครัน คนละอัน,กะ​โอวาท,นุศาสน์เทียว ท่านแนะแหน,เขม็ดแขม่,แลเก็บหอม ท่านไม่ยอม,สอนให้,ใครขี้เหนียว ไม่ควรจ่าย,อย่ากำจัด,สักอัฐเดียว ควรจ่ายเหนี่ยว,หมดตัว,อย่ากลัวจน แต่ข้อควร,ฤๅมิควร,และควรคิด ประณีตผิด,กันทุกจิตร์,พินิจผล สอนมนุษย์,สุดวิไสย,ได้แต่ตน เองตรองด้น,ปัจจัตตัง,อย่าพลั้งเพรียว ทรัพย์อุตส่าห์,หาได้,ง่ายเมื่อไร ถึงจะได้,มรดก,เต็มพกเหนี่ยว ยามยังเด็ก,เล็กเขม้น,ตัวเป็นเกลียว เรียนความรู้,ชูเฉลียว,เชี่ยววิชา ยามหนุ่มสาว,คราวผู้ใหญ่,อย่าได้มึ่น เหมือนน้ำขึ้น,รีบตัก,ให้หนักหนา ยามแก่เถ้า,เข่าแข้ง,หมดแรงลา ทรัพย์ซึ่งหา,สงวนไว้,ได้เลี้ยงตน ฤๅยามทุกข์,ขลุกขลัก,ประดักประเดิด บุญใม่เกิด,ปัญญาใม่ช่วย,ไม่รวยกล่น จะได้พึ่ง,ทุนรอน,ป้อนเลี้ยงชนม์ ไม่ร้อนรน,รันทด,เกรงอดตาย ๚

๏ (ข้อที่ ๒ การ แบงก์) เขาตั้งแบงก์,แหล่งรับ,เก็บทรัพย์ให้ ยามจ่ายใช้,เช็กสั่ง,หวังให้ง่าย กันเป็นเข้า,โภชน์หัวโขน,โจรผู้ร้าย ใม่ตกเรี่ย,เสียหาย,รายบาญชี ทั้งค้ำชู,ผู้หมาย,ค้าขายหนุน ยามขัดทุน,ยืมใช้,ใม่ร้อนจี๋ ยึด​สมบัติ,อาญัตมั่น,ประกันมี ให้ทันที,ทันกิตย์,ใม่ติดการ เพิ่มสดวก,พวกค้า,นานาประเทศ บรรเทาเหตุ,แลกเปลี่ยน,เพี้ยนสถาน ออกตั๋วดราฟ,รับบิล,ถิ่นกันดาร ส่งเงินผ่าน,เมืองหนึ่ง,ถึงอเลอ ออกธนะบัตร์,นัดหมาย,จ่ายฉับพลัน ให้ใช้กัน,ต่างเงิน,ใช้เลินเล่อ เกรงคนหลง,สงกา,ว่าเผอเรอ จึ่งตั้งทุน,หนุนเสนอ,นายประกัน ถึงกึ่งปี,ตีบาญชี,โฆษะนา ดอกเบี้ยค่า,ลดกำไร,ที่ได้นั่น เจ้าของทุน,หนุนจำแนก,จ่ายแจกปัน คนรู้ทัน,รู้ที,บาญชีแจง เห็นมั่นคง,ส่งใว้,ได้ดอกเบี้ย ไม่มีเสีย,ทุกๆแต้ม,เห็นแจ่มแจ้ง เล็กถุงเย็บ,เก็บเขี่ย,ให้เสียแรง ยามแห้งแล้ง,ยืมใช้,ทันใจปอง ๚

๏ (ข้อ ๓ เรื่องสุรากันชาฝิ่น) การสูบฝิ่น,กินเหล้า,เมากันชา มนุษย์คณา,นิยมพิลึก,มีกึกถอง ใม่รู้ธรรม,ดำริห์,ไร้ตริตรอง เห่อหาช่อง,ชวนหทัย,ให้สเบย ธรรมดา,ยาพิศ,ที่ฤทธิ์ร้าย ซึมทราบกาย,ชัก ขรึม,เชื่อมซึมเฉย บ้างฟุ้งสร้าน,ร่านจริต,ผิดกว่าเคย ใครใช้เกีน,เพลินเลยๆ,เคย​ติดตัว ทรัพย์ก็เปลือง,เฟื่องสมอง,ดองโรคร้าย เสียทั้งกาย,เสียทั้งจิตร์,ด้วยพิศชั่ว ซ้ำเสียชื่อ,ลือชา,น่าจะกลัว คนที่มัว,เมางม,นิยมตาม เหล้าชักบ้า,กันชาชักงั่ง,ฝิ่นตั้งบิด แต่คนติด,ต่างหลง,ตรงกันข้าม เห็นมีคุณ,มีค่า,ว่าพลามๆ เราสิคร้าม,ห้ามเห็น,กลับเป็นดี อันที่จริง,สิ่งใด,ใช่ชั่วโฉด มีประโยชน์,ถ้าแม้นใช้,ให้ถูกที่ แถลงใจ,ใช้สงวน,ส่วนอินทรีย์ กินมากมี,โทษชั่ว,ฆ่าตัวตาย ส่วนสุรา,พาเลือด,ที่เผือดผ่อง รักษาท้อง,ทำกเภาะ,ซึ่งเสาะหาย แต่กินมาก,อยากเขลา,ก็เมามาย กันชาร้าย,กินพอควร,ชวน ให้นอน ทั้งเจริญ,อาหาร,สมานท้อง ฝิ่นเป็นของ,ฉมังแก้,บาดแผลหย่อน คุมธาตุเสาะ,เหมาะสงวน,ส่วนอุทร กินมากย้อน,กลับฆ่า,เป็นยาพิศ ผู้ทำขาย,ก็หมายแต่,เห็นแก่ทรัพย์ มิได้กลับ,ตรองสอบ,ผลชอบผิด รัฐบาล,ทานใม่ห้าม,ตามที่คิด เพราะท่านติด,ภาษีสกาง,ง้างให้งด ฤๅเช่นเหล้า,เมืองหนาว,นิยมปลาด ขืนห้ามขาด,ลองเถิด,เกิดขบถ ฝิ่นชั่วช้า,ใม่น่ารอ,ต่อพยศ หลาย​ชาติกด,ขี่พเนิก,เลิกใม่ยอม ถ้ายินดี,ภาษีฉนี้,ยังมีถม ใม่น่านิยม,เงินกว่าชีพ,บีบชาติผอม ใครปรีชา,รักษายศ,เชิญอดออม อย่าหัดซ้อม,ฝิ่นสุรา,กันชาเลย ๚

ภาคที่ ๘ ความสัตย์

๏ (ข้อ ๑ ศาสตร์ทำลายโมหะแลศีละพัตร์) ศาสตราคม,อุดมดี,วิธีบอก มิใช่หลอก,เหลวเลือน,เชือนเฉลย ล้วนความสัตย์,ปัจจัยแต่ง,แผลงภิเปรย ตามทางเคย,โลกะธรรม,ประจำภพ อุดมบัณฑิตย์,พินิจเหตุ,สังเกดผล แจ้งจริงจน,แน่วหนึ่ง,จึงบรรจบ ตั้งตำรา,ให้ศึกษา,วิชาครบ เป็นพละรบ,ทัพเขลา,ทุเลาคลาย เช่นภูมิศาสตร์,โลกะธาตุ,อาจจะบอก ว่าเขาหลอก,นะไตรยภูมิ์,ตกตูมหาย ล้างมลทิน,ศิละพัตร์,ดัดอุบาย เชื่อผีสาง,เจ้านาย,ละลายเลือน คงกะพัน,ชาตรี,วิธีลับ ฤๅนั่งหลับ,ตาทาย,รู้สายเงื่อน อนาคต,หมดทุกอัน,เฟะฟั่นเฟือน ทิ้งทางเชือน,เฉบูชา,ว่านยายัญ การเศกป่าว,เฝ้าสวดมนต์,บ่นอ้อนวอน น้ำมนต์น้ำพร,ว่อนวิตก,นรกสวรรค์ มุ่งประ​โยชน์,ปราโมทย์มหัศ,ปัตยุบัน โดยพระธรร,มะพุทธศาสน์,ประกาศบุญ ๚

๏ (ข้อ ๒ ไฉนสัตย์แลพิชาจึ่งเจริญ) สัตย์ประสิทธิ์,พิทยา,วิชาอทึก เพราะสังเกด,เหตุลึก,ตรึกตราหนุน ประกอบผล,สกลกะวิศร์,วิศิฎฐคุณ ทั้งฝูงกุล,ะบุตร์อุส่าห์,ศึกษาเรียน ด้วยส่วนสอบ,รอบรู้,เชิงดูตรวจ ยิ่งสำรวจ,ยิ่งสำเร็จ,เขบ็จเขียน คุณนักปราช,ฉลาดลบ,ประสรบเพียร อเนกจำเนีย,ระกาลนิยม,สั่งสมมา โลกรู้ธรรม,ดำเนินธรรม,สัมมาจริต เจริญวิท,ะโยบาย,ในภายหน้า เพราะพบสดวก,ผนวกย่อ,มรคา หลักภิญโญ,โลกา,สถาวร ยิ่งรู้ดี,ก็ยิ่งมี,คนดีหลาย ยิ่งมากมาย,มหัทธนา,กว่าแต่ก่อน ยิ่งวัฒนา,ก็ยิ่งหนา,วิชาธร เป็นอาภรณ์,พิภพมนุษย์,สุดสำคัญ ๚

๏ (ข้อ ๓ รักความจริงคือสัตย์ฤๅพิชา) เป็นมนุษย์,สูงสุด,มนุษย์ะชาติ รักเป็นปราช,ฉลาดวิชา,พาสังสรรค์ แต่สิ่งสัตย์,ประวัติโชค,โลกแลธรรม์ เลิกเหหัน,หวลนิยม,แยบงมงาย ​อันความจริง,สิ่งสูง,จูงมนุษย์ ให้เห็นเหตุ,วิเศษสุด,ผุดง่ายๆ ตำราไหน,ใช้วิธี,อธิบาย ตรองจนตาย,มิวายขัด,ตัดพยาน ตำรานั้น,ท่านว่า,ช้าไว้ก่อน อย่าเพ่อตอน,เป็นคติ,ผิจะอ่าน เพราะความสัตย์,สาระพัด,สุดคัดค้าน คงมีสาร,สักขีแสดง,ให้แจ้งจริง จงๆจิตร์,คิดสมัค,รักพิชา คือสัตยา,โลกล้วน,มิควรกริ่ง จงอยากรู้,อยากเรียน,เพียรประวิง ให้ทราบสิ่ง,ท่านอุตส่าห์,หาเผื่อเรา ๚

ภาคที่ ๙ ความรู้ศึกคุณโทษ

๏ (ข้อ ๑ ผลรู้ศึกคุณโทษต่อมนุษย์) การแจ้งจิตร์,ผิดชอบ,ประกอบประโยชน์ ทั้งบาปบุญ,คุณโทษ,ทิ้งโฉดเขลา เป็นประโยชน์,โภชน์ผล,คนใม่เบา ทุกหมู่เหล่า,สมาคม,อุดมคุณ เพราะเหตุบุพ,พะการี,กระวีเอก สังสมเศก,นุสาสน์สุทธิ์,ไว้อุดหนุน ผลชนก,ชนนี,มีการุญ ยั่วดรุณ,กุมารสมัค,รักเล่าเรียน ผลเลิกรบ,สงบดุ,ลุเจริญ เชิญสรรเสริญ,ซิวิไลศ์,มาใช้เปลี่ยน ผลมาไป,ใกล้กราย,ถ่ายความเพียร จำลองเลียน,พิชาแปลก,มา​แลกกัน คนดีมาก,ก็ยิ่งลาก,ให้มากดี ก็ยิ่งทวี,วุฒิกระเดื่อง,ประเทืองถวัลย์ พิพาทน้อย,ถ่อยบาง,ห่างโทษทัณฑ์ กิตย์ทุกวัน,สดวกดาย,ง่ายกว่าเดิม ทั้งศิลธรรม,ชำนิ,ดำริห์ฉลาด เสมอพาด,สพานฟ้า,โลกาเฉลีม สิ่งกระลี,ก็จะลี้,สิ่งดีเตีม นับวันเพิ่ม,พูลผดุง,พระกรุงไทย ๚

๏ (ข้อ ๒ อย่างไรจึงเกิดคุณความดี) คุณความดี,ที่ว่าดี,มีมาถึง สำคัญหนึ่ง,ก็ศึกษา,และหาให้ การขีดเขียน,เวียนหมั่น,เป็นบรรได ความพอใจ,เป็นกำลัง,ให้หวังดี ๚

๏ (ข้อ ๓ อย่างไรจึงจะทวีคุณความดี) ดีข้อนี้,จะทวี,เพราะนิยม ทั้งอุดม,ศึกษา,เป็นราศรี ถ้าพ่อแม่,แลคณา,ญาติปรานี ต้อนบุตรี,บุตรา,เข้าหาเรียน รัฐบาล,โปรดประทาน,การศึกษา ช่วยกรุณา,ผดุงแฃวง,รีบแปลงเปลี่ยน ทั้งรวบรัด,ดัดดัก,ชักให้เพียร เงินตั้งเกวียน,โกยนุกูล,ใม่สูญทุน ตำหรับตำรา,หาเพิ่ม,เตีมให้ครบ มุ่งปรารพภ์,ปราบน้อย,แต่คอยขุน สิ่งส่อชั่ว,กลัวพา,คนทารุน ก็รีบจุน,ดุนไป,ให้ไกลเมือง แต่งคนสมารถ,ฉลาดเฉลียว,ออกเที่ยวเทศ คงส่อ​เหต,เห็นผล,คนที่เซื่อง เป็นสุดหวัง,ลำพังอ่าน,รำคาญเปลือง เทศให้ฟัง,เหมือนดังเปลื้อง,ต่างจากโค คนนิยม,รักอุดม,ะศึกษา นั่นแลพา,ฉลาดรีบ,ทั้งถีบโง่ หัวใจเจริญ,เดินกระเดื่อง,บ้านเมืองโต คือลากโซ่,ศึกษา,เฮลาเอย ๚

----------------------------