๑๒ เรื่องพระราชทานเพลิงศพเจ้าเพ็ชร์หึง

ปีกุญ จ.ศ. ๑๑๗๗ (พ.ศ. ๒๓๕๘)

ด้วยพระยารักษมนเทียรรับพระราชโองการใส่เกล้า ฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ สั่งว่า เมรุซึ่งประทานเพลิงศพเจ้าศรีฟ้าที่วัดสระเกศนั้น ให้เจ้าพนักงารรักษาไว้ให้พร้อมจงทุกพนักงารอย่าให้ชำรุดหักพังแต่สิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เปนอันขาดทีเดียว ด้วยเจ้าเพ็ชร์หึงสิ้นชนมชีพพระราชทานหีบปิดทองทึบใส่ศพไว้ ณวันเสาร์เดิอน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ ปีกุญสัปตศกเพลาพลบค่ำจะเชิญศพเข้าสู่วอ หามแห่แต่บ้านริมวัดพระโตออกถนนเสาชิงช้าข้ามสพานไปเข้าเมรุที่ประทานเพลิงศพเจ้าศรีฟ้านั้น จะเชิญศพเข้าวางสามสร้างเวียนขวาไปหาซ้าย ๓ รอบ แล้วเชิญวอศพเข้าเมรุด้านตวันตกยกขึ้นตั้งบนแท่นแว่นฟ้าจะไว้ศพ พระสงฆ์สวดเพลากลางวัน ๔ กลางคืน ๔ สามสร้าง ๓๒ รูป ฉันเช้าฉันเพล มีหนังดอกไม้รุ่งพุ่มเพลิงระธา ครั้นรุ่งขึ้นณวันเดือน ๓ แรม ๑๒ ค่ำ เพลาบ่ายจะได้พระราชทานเพลิงแลทิ้งทานต้นกัลปพฤกษ์ แล้วสุมธาตุไว้ พระสงฆ์สวดแต่สามสร้าง ๑๖ รูป รุ่งขึ้นณวันเดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำ เพลาเช้าพระสงฆ์คู่สวดรับพระราชทานฉัน ปกรูปแล้วจะได้เชิญอัฐิถ่านเพลิงตั้งบนเสลี่ยงงา ลงเรือศรีไปลอยวัดประทุมคงคานั้น

ให้ ๔ ตำรวจ สนมตำรวจนอก ยืมเสลี่ยงงาต่อชาวพระราชยานไปหามพระสงฆ์ ๑ คนโยง ๑ คนปรายเข้าตอก ๑ รวม ๓ เสลี่ยง แล้วให้ยืมสัปทนต่อชาวพระอภิรมย์ไปกั้นพระสงฆ์คันหนึ่ง แต่คนนั้นให้ไปรับต่อพันพุฒ พันเทพราช หามเสลี่ยง ๒๔ คน ให้นุ่งกางเกงขาวคาดผ้าลาย แล้วให้เอาเชือกไปผูกขึงให้รอบเมรุ คลังในซ้ายจะได้แขวนโคม แล้วให้สนมตำรวจนอกทำแท่นเชิงตะกอนสำหรับเผาศพอันหนึ่ง แลให้ ๘ ตำรวจยืมวอศพต่อปลัดกรมในเจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ ให้รับเลขต่อพันพุฒ พันเทพราช ไปหามวอศพ ๒๐ คน ไปถือโคมลูกฟัก ๘๐ คน แต่คนหามวอศพนั้นให้นุ่งกางเกงริ้วคาดผ้าลายจงทุกคน

อนึ่งให้สังฆการีนิมนต์พระสงฆ์สวดพระอภิธรรมทิศละ ๘ รูป ๔ ทิศ ๓๒ รูป ฉันเช้าฉันเพล แล้วให้รับเภสัชอังคาส สวด ฉัน น้ำชา ยาเสียงต่อวิเสทหมากพลูถวายพระสงฆ์ ให้นิมนต์พระสงฆ์อ่านหนังสือโยงศพองค์ ๑ แล้วให้สังฆการีธรรมการคอยห้ามปรามพระสงฆ์เถรเณรอย่าให้มาดูเล่นลุ่มเล้าให้เกิดวิวาทกันแต่สิ่งใดสิ่งหนึ่งได้

อนึ่งให้ชาวพระมาลาภูษาเบิกผ้าขาวต่อชาวพระคลังวิเศษให้พอทำผ้าชุบน้ำดับเพลิง ๘ ท่อน ทำผ้าปกรูป ๓ แขนท่อน ๑ ห่ออัฐิถ่านเพลิงท่อน ๑ แล้วให้จัดแจงเผาศพแลแปรรูป ห่ออัฐิถ่านเพลิงตั้งบนพานแว่นฟ้าเชิญขึ้นบนเสลี่ยงงา ชาวพระราชยานหามไปลงเรือศรีไปลอยหน้าวัดประทุมคงคา ให้จัดคนโยง ๑ คนปรายเข้าตอก ๑ รวม ๒ คน

อนึ่งให้สนมพลเรือนรับเครื่องบูชากระบะมุกเชิงต่อท่านพนักงารข้างในไปตั้งบูชาพระอภิธรรม พระสงฆ์สวด ณวันเดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ ๔ ทิศ ๆ ละสำรับเปนเครื่อง ๔ สำรับ แรม ๑๒ ค่ำ ๒ ทิศ ๆ ละสำรับ เปนเครื่อง ๒ สำรับ กับเทียนดูหนังสือหนักเล่มละ ๔ บาท สวด ๒ คืน ๒๔ เล่ม แลเทียนสำหรับเครื่องหนักเล่มละบาท ตาม ๒ คืน ๒ วัน ๙๖ เล่ม เทียนโคมเล่มละ ๖ สลึง โคมรอบเมรุ ๒ คืน ๖๔ เล่ม โคมแห่ ๑๔๐ รวม ๒๐๔ เล่ม แล้วให้เอาเสื่อ พรม ม่านไปแต่งที่ข้างใน และให้รับซองทอง แว่น พานเข้าตอก มีดหมาก หวี มะพร้าวแก้ว ขมิ้นตำ มะกรูดตำ ต่อวิเสทนอกส่งให้ชาวพระมาลาภูษา ๆ จะได้ส่งให้คนโยงศพ คนปรายเข้าตอก และจะได้ชำระศพ แล้วให้เอาพานแว่นฟ้าไปรับผ้าโยงศพในเมรุ กับให้ส่งพานแว่นฟ้าให้ชาวพระมาลาภูษารับห่ออัฐิถ่านเพลิง ลงเรือศรีไปลอยณวัดประทุมคงคา แล้วให้ยกน้ำชาต่อหัวป่าพ่อครัวถวายพระสงฆ์คู่สวดเพลากลางวันกลางคืน แล้วให้เอาตราง พล้อ ขอ คีม ปิดกระดาษทองน้ำตกูไปเผาศพ แล้วให้เบิกผ้าขาวต่อชาวพระคลังวิเศษไปส่งให้ช่างเขียนปรุกระดาษปิดเปนปล้องอ้อย แล้วรับไปส่งให้ชาวพระมาลาภูษาสำหรับโยงศพ ๒ สาย แลให้เบิกน้ำมันต่อชาวพระคลังราชการ ไปตามตะเกียงแก้วในเมรุ ๔ ด้าน ๑๒ ใบ แลที่พลับพลาข้างหน้าข้างในให้พอทั้งสองคืน แลให้จ่ายเทียนสำหรับตามโคมแห่ ๑๔๐ ใบ เทียนตามสองฟาก ๒๘๐ เล่ม

อนึ่งให้ชาวพระคลังวิเศษจ่ายผ้าให้แก่ชาวพระมาลาภูษาทำผ้าชุบน้ำดับเพลิง ๘ ท่อน ปกรูปยาว ๓ แขนท่อน ๑ ห่ออัฐิท่อน ๑ ห่อถ่านเพลิงท่อน ๑ ให้แก่สนมพลเรือนไปทำผ้าโยงศพพับ ๑ แล้วให้เอาม่านไปกั้นเมรุข้างในษมาศพ แล้วจัดเครื่องไทยทานถวายพระสงฆ์คู่สวด แลให้ชาวพระคลังในซ้ายขวาจัดเอา สน สัก กรักขี ผืนแสมรอน ๑๐๐ ดุ้น ปิดทองน้ำตกูไปเผาศพ แล้วให้เอาม่านไปกั้นเมรุข้างในษมาศพ แล้วให้เอาโคมเขาแพะไปแขวนรอบเมรุ ๘ ใบ กับให้เอามู่ลี่ไปกั้นพลับพลาที่ข้างใน แลให้เอาแม่ขันสาครไปตั้งน้ำเลี้ยงเพลิงด้วยคู่ ๑

อนึ่งให้ชาวพระคลังมหาสมบัติเอากระโถนขันน้ำไปตั้ง ให้ชาวพระคลังศุภรัตเอาอาสนะไปแต่งที่ให้พอพระสงฆ์สวดฉัน แล้วให้ชาวพระคลังมหาสมบัติ เกณฑ์ผลมะกรูดมะนาว เกณฑ์ขุนหมื่นเข้าส้มทิ้งทาน ตำรวจรักษาต้นกัลปพฤกษ์ให้พร้อมวันละ ๔ ต้น

อนึ่งให้นายนิตย์นายชิตผูกเรือศรีมีม่านทองลำหนึ่ง แล้วให้รับเลขต่อพันพุฒ พันเทพราช มาบรรจุเรือให้ครบกระทง แล้วให้ถอยไปประทับรับอัฐิถ่านเพลิงณเมรุวัดสระเกศ แต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำ เพลาย่ำฆ้องรุ่ง จะได้ไปลอยหน้าวัดประทุมคงคาด้วย

อนึ่งให้หัวป่าพ่อครัวรับเครื่องน้ำชาต่อวิเสทหมากพลูต้มน้ำถวายพระสงฆ์ให้พอ

อนึ่งให้กรมพระนครบาล จัดหม้อทนนใหญ่ที่ใหม่สนิทดีใส่น้ำไปตั้ง ๔ มุมเมรุสำหรับชุบน้ำดับเพลิง แลให้ขุดดิน ตัดต้นกล้วย สำหรับแท่นประทานเพลิงเผาศพ แลให้จัดนายอำเภอเอาฆ้องไปตีลาดตระเวนเพลากลางวันกลางคืน ให้เร่งไปตระเวนแต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำไปจนกว่าจะพระราชทานเพลิง

อนึ่งให้สมุห์บาญชีจัตุสดมภ์ทั้ง ๔ ปลูกต้นกัลปพฤกษ์ ๔ ต้น แล้วให้ทำบันไดขึ้นต้นกัลปพฤกษ์ให้พร้อม

อนึ่งให้ชาวพระราชยานจัดคนหามพร้อมทั้งเสลี่ยงงาออกไปรับอัฐิถ่านเพลิงณเมรุวัดสระเกศ เชิญลงเรือศรีแต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำเพลาเช้า

อนึ่งให้ชาวพระอภิรมย์เชิญเครื่องตีพิมพ์หน้า หลัง สำรับหนึ่ง คนไม่พอให้รับเอาเลขล้อมวังต่อพันพุฒไปเชิญเครื่อง ให้นุ่งกางเกงริ้วใส่เสื้อมัสหรู่คาดผ้าเจ็ดสี ๑๗ คน ครั้นเชิญศพเข้าในเมรุแล้วให้เคลื่อนเข้าไปตั้งกับเชิงที่ ๔ ตำรวจตั้ง ๑๒ อันล้อมฐานแท่นแว่นฟ้านั้น

อนึ่งให้ปลัดกรมในสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ ยืมวอศพเจ้าศรีฟ้า ให้สนมตำรวจยืมโคมฉัตร ๑๖๐ ใบให้ผู้ตามแห่ด้วย

อนึ่งให้พระราชมานูรับเลขต่อพันพุฒ พันเทพราชไปจัดปี่ ๑ กลองชนะ ๕ คู่ แตรงอน ๓ คู่ แตรฝรั่ง ๒ คู่ สังข์ ๑ รวม ๒๒ คน ให้ใส่เสื้อแดงหมวดแดงไปแห่ศพ ครั้นถึงที่แล้วให้อยู่ประโคมศพกว่าจะพระราชทานเพลิง แล้วให้จัดปี่ ๑ กลองชนะ ๓ คู่ แตรงอน ๔ สังข์ ๑ รวม ๑๒ คน ลงเรือประโคมไปลอยอัฐิถ่านเพลิงณวัดประทุมคงคา

อนึ่งให้พันจันท์หัวพันมหาดไทยจัดหนังไปเล่นคืนละ ๒ โรง แล้วให้จัดดอกไม้รุ่ง พุ่มเพลิงระธาตามสมควร แล้วให้ทำประทัดสายฝักแคสำหรับพระราชทานเพลิง ๒ สาย

อนึ่งให้ชาวพระคลังราชการเอาเสื่อไปปูบนฐานก่อรองแท่นแว่นฟ้า เสื่ออ่อน ๔ ผืน ไปปูในเมรุแลฉะเลียงเมรุแลพลับพลาที่ข้างหน้า แลที่ขุนนางเฝ้าด้วยเสื่อลวดให้เต็ม แลให้จ่ายน้ำมันให้แก่ ๔ ตำรวจตามโคมระย้าทั้ง ๔ ทิศ ให้แก่สนมพลเรือนตามตะเกียงแก้วในเมรุทิศละ ๓ ใบ ๔ ทิศ รวม ๑๒ ใบ ที่พลับพลาข้างหน้าข้างในให้พอ ๒ คืน

อนึ่งให้ตำรวจหลังตำรวจวังไปยกสำรับถวายพระสงฆ์เพลาเช้า เพลทั้ง ๒ วัน

อนึ่งให้ชาวพระคลังพิมานอากาศเอาตะเกียงแก้วไปใส่ห่วงตะเกียงที่เมรุ ๔ ทิศ ๑๒ ใบ ที่พลับพลาข้างหน้าข้างในให้ครบทุกห่วง

อนึ่งให้กรมนาจ่ายเข้าสารให้แก่วิเสทกลางหุงถวายพระสงฆ์ ๕ ถัง ขุนนาง ๓ ถัง คนงาร ๑๐ ถัง รวม ๑๘ ถัง ให้เร่งจ่ายให้แต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๐ ค่ำ

อนึ่งให้พันพุฒ พันเทพราช จัดนาย ๑ ไพร่ ๖๐ คน ไปรับเอาโคมฉัตร จามร ๖๐ คัน ต่อปลัดกรมในสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ไปแห่ศพ แล้วให้จ่ายเลขให้แก่ ๔ ตำรวจหามเสลี่ยงพระสงฆ์ ๑ หามวอศพโยง ๑ คนโปรย ๑ เปน ๓ เสลี่ยง คน ๒๔ คน ให้แก่สนมตำรวจถือโคมแห่ ๘๐ คน ให้แก่ชาวพระอภิรมย์เลขล้อมวังเชิญเครื่องตีพิมพ์ ๑๗ คน ให้เร่งจ่ายให้แต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๐ ค่ำ เพลาบ่าย แล้วให้จ่ายเลขให้นายนิตย์ นายชิต บรรจุเรือศรีลำหนึ่ง ให้ครบกะทงสำหรับเอาอัฐิถ่านเพลิงไปลอยณวัดประทุมคงคา ณวันเดิอน ๓ แรม ๑๓ ค่ำ เพลาเช้า ให้เร่งจ่ายแต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๒ ค่ำ เพลาบ่าย

อนึ่งให้ช่างเขียนเอารูปเทวดาถือดอกบัวกระดาษรับผ้าโยงสำหรับพระสงฆ์ถือสดัปกรณ์ แล้วให้จัดแจงเครื่องศพจงพร้อม

อนึ่งถ้าไม่เสด็จ ให้กรมแสงเอาหน้าเพลิงส่งให้มหาดเล็ก ๆ รับหน้าเพลิงต่อกรมแสงทูลเกล้า ฯ ถวาย ทรงเพลิงติดแล้วให้ใส่โคมแก้วส่งให้หมื่นเทวาทิตย์ไปพระราชทานเพลิง แล้วให้รับเครื่องประทานศพต่อท่านข้างในไปพระราชทานเพลิงสำรับหนึ่ง

อนึ่งให้หมื่นเทวาทิตย์รับหน้าเพลิงต่อมหาดเล็กไปพระราชทานศพเหมือนอย่างทุกครั้ง

อนึ่งให้ท่านพนักงารข้างในแต่งเครื่องบูชากระบะมุกเชิงส่งให้สนมพลเรือนเชิญไปตั้งบูชาพระอภิธรรม พระสงฆ์สวด ณวันเดือน ๓ ขึ้น ๒ ค่ำ ๔ ทิศ ๆ ละสำรับเปนเครื่อง ๔ สำรับ ขึ้น ๓ ค่ำ ๒ ทิศ ๆ ละสำรับเปนเครื่อง ๒ สำรับ กับเทียนดูหนังสือหนักเล่มละ ๔ บาท สวด ๒ คืน ๒๔ เล่ม เทียนสำหรับเครื่องหนักเล่มละบาท ตาม ๒ วัน ๒ คืน ๙๖ เล่ม เทียนโคมหนักเล่มละ ๖ สลึง ตามโคมรอบเมรุ ๒ คืน ๖๔ เล่ม ตามโคมแห่สองผลัด ๒๘๐ เล่ม รวม ๓๔๔ เล่ม แล้วให้แต่งเครื่องประทานศพส่งให้มหาดเล็กไปพระราชทานเพลิงสำรับ ๑

อนึ่งให้วิเสทกลางของคาวของหวานแล้วสำรับถวายพระสงฆ์สวดณวันเดือน ๓ แรม ๑๒ ค่ำ เช้า ๓๒ สำรับ เพล ๓๒ สำรับ แรม ๑๓ ค่ำ เช้า ๑๖ สำรับ รวม ๘๐ สำรับ สำรับคาวสำรับละสลึง สำรับหวานสำรับละเฟื้อง แล้วให้มีสำรับเลี้ยงขุนนาง เลี้ยงคนงารประจำการ วันเดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำเย็น คาวโท ๕ สำรับคาวตรี ๑๐ สำรับ หวานโท ๑๕ สำรับ วันเดือน ๓ แรม ๗ ค่พเช้า คาวโท ๒๐ สำรับ คาวตรี ๓๐ สำรับ หวานโท ๕๐ สำรับ วันเดือน ๓ แรม ๑๓ ค่ำเย็น คาวโท ๑๕ สำรับ คาวตรี ๒๐ สำรับ หวานโท ๑๕ สำรับ แรม ๑๓ ค่ำ เช้า คาวโท ๑๕ สำรับ คาวตรี ๒๕ สำรับ หวานโท ๔๐ สำรับ แล้วให้เบิกเข้าสารต่อกรมนามาหุงถวายพระสงฆ์ ๓ เพลา ๕ ถัง หุงเลี้ยงขุนนางเข้าขาว ๓ ถัง หุงเลี้ยงคนงารประจำการเข้ากลาง ๑๐ ถัง รวม ๑๘ ถัง ให้เร่งส่งไปเข้าโรงแต่ณวันเดิอน ๓ แรม ๑๐ ค่ำ

อนึ่งให้วิเสทนอกจัดซองทองแว่น พานเข้าตอก มีดมาก หวี มะพร้าวแก้ว ขมิ้นตำ มะกรูดตำ ส่งให้แก่สนมพลเรือน ๆ จะได้ส่งให้ชาวพระมาลาภูษาไปโยง ไปชำระศพ ให้ส่งให้แต่ณวันเดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ เพลาเช้า

อนึ่งให้วิเสทหมากพลูแต่งเภสัชอังคาสน์ สวด ฉัน เช้า เพล น้ำชายาเสียงส่งให้สังฆการีไปถวายพระสงฆ์ แล้วให้จัดเครื่องน้ำชาส่งให้หัวป่าพ่อครัวไปต้มถวายพระสงฆ์ ให้เร่งส่งไปเข้าโรงณวันจันทร์ เดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ เพลาเช้าอย่าให้ขาดได้ตามรับสั่ง

สำรับพระสงฆ์เช้า ๓ เพลา เพล ๓ เพลา คาว ๘๐ ถาด หวาน ๘๐ ถาด ตำลึง ๒ บาท สำรับคฤหัสถ์ คาวโท ๕๕ ถาด คาวตรี ๘๕ ถาด รวม ๑๔๐ ถาด ๖ ตำลึง ๒ บาท ๒ สลึงเฟื้อง หวานโท ๑๔๐ ถาด ๔ ตำลึงบาท ๒ สลึง รวม ๑๑ ตำลึงเฟื้อง รวมทั้งสิ้นเงิน ๑๘ ตำลึง ๒ บาทเฟื้อง

กระบวรแห่ศพเจ้าเพ็ชร์หึงเครื่องสูงหน้าหลังสำรับหนึ่ง ๑๖ กลองชนะ ปี่ ๑ กลอง ๕ คู่ ๑๐ รวม ๑๑ แตรงอน ๓ คู่ แตรฝรั่ง ๒ คู่ สังข์ ๑ รวม ๑๑ โคมลูกฟัก ๘ กรม ๘๐ จามร ๖๐ รวม ๑๔๐ หามฉัตร หามวอศพ ๒๐ หามเสลี่ยง ๓ คู่ ๒๔ รวม ๔๔ รวมทั้งสิ้น ๒๒๒ คน

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ