หมวด ๑๒ ดอกเบี้ย

ดอกเบี้ยนั้นต้องถือว่าเปนบำเหน็จอย่างหนึ่งของการประหยัดทรัพย์ ที่เจ้าของทุนควรต้องได้ เพราะความอุส่าห์สร้างสมรวบรวมเก็บออมถนอมเศษเงินที่เหลือใช้ขึ้นไว้ จนเปน​กองทุนให้ผู้อื่นกู้ยืมไปทำผลประโยชน์ได้ชั่วกำหนดเพลาสัญญาที่ผู้กู้จะได้สัญญาใช้ต้นเงินกลับคืน

กองทุนในบ้านเมืองก็เปนเช่นเดียวกันกับสินค้าอย่างหนึ่ง มีราคาสูงหรือต่ำสุดแล้วแต่ว่าจำนวนทุนที่มีอยู่สำหรับให้กู้ยืมกันนั้น จะมีผู้ต้องการเอาไปใช้มากหรือน้อย ถ้ามีผู้ต้องการใช้มากแต่ทุนมีน้อย ราคาทุนหรือดอกเบี้ยก็ต้องสูง ถ้ามีทุนอยู่มากมีผู้ต้องการใช้น้อย ดอกเบี้ยหรือราคาทุนนั้นก็ต้องต่ำ

ผู้ที่มีทุนจะให้กู้ปราถนาดอกเบี้ยอย่างสูงที่สุดแลที่มีประกันมั่นคงดีที่สุด ผู้จะต้องการกู้ก็ปราถนาจะหาผู้ที่เต็มใจจะเอาดอกเบี้ยอย่างต่ำที่สุด เปนความปราถนาตรงกันข้ามอยู่เช่นนี้ อีกฝ่ายหนึ่งเจ้าของทุนต่อเจ้าของทุนจะต้องประมูลกันลดดอกเบี้ยให้ต่ำลง ผู้กู้ต่อผู้กู้จะต้องประมูลกับขอให้ดอกเบี้ยให้สูงขึ้น มิฉนั้นเจ้าของทุนจะไม่ได้ดอกเบี้ย แลผู้กู้ก็จะไม่ได้ทุน

ดอกเบี้ยหรือราคาเงินจะสูง ๆ ต่ำ ๆ ได้โดยเหตุที่กล่าวมานั้นแล้ว ยังจะต้องมีพิกัดสูง ๆ ต่ำ ๆ ไปตามลักษณะการประกันมั่นคงมากน้อย ว่าทุนนั้นอาจเสียหายไปได้โดย​ง่ายหรือยาก ทุนจะใกล้หรือไกลความอันตรายมากน้อยกว่ากันอีก ถ้าไกลอันตรายเสียหายดอกเบี้ยจะต้องถูก ถ้าใกล้อันตรายจะแพง ดอกเบี้ยมีพิกัดตั้งแต่ปีหนึ่งร้อยละหนึ่งแพงขึ้นไปถึงร้อยละห้าสิบหกสิบเปนต้น ที่ถูกมากก็คือมีประกันมั่นคงว่า ต้นทุนจะไม่สูญเสียง่าย ที่แพงมากก็เปนว่าต้นทุนนั้นใกล้แก่ความอันตรายจะสูญเสียไปได้โดยง่าย เจ้าของทุนจึงต้องเรียกเอาดอกเบี้ยให้สูงไว้เพื่อจะได้คุ้มกันกับอันตรายที่น่ากลัวอยู่เสมอ แต่ถึงอย่างใดก็คงจะมีพิกัดปานกลางอยู่เปนธรรมดา พิกัดนี้จะสุดแล้วแต่กำไรในการทำผลประโยชน์ทั่วไปเปนใหญ่ ถ้าการทั้งปวงโดยมากอย่างมีกำไรมาก ดอกเบี้ยก็ต้องแพง เพราะจะมีผู้ต้องการกู้ยืมไปทำประโยชน์มาก เจ้าของทุนต้องพลอยได้ส่วนแบ่งปันมากขึ้นตามกัน

พิกัดดอกเบี้ยปานกลางยังจะสูงต่ำผิดกันไปในระหว่างนา ๆ ประเทศอีก ต้องสุดแล้วแต่ว่านา ๆ ประเทศที่ต่างกันนั้นจะมีกองทุนอยู่มากหรือทุนอยู่น้อย การทำผลประโยชน์ในการกะสิกรรม, หัถกรรม แลพานิชกรรมจะมีผลเปนกำไรมากน้อยกว่ากันเพียงใด แลยังต้องสุดแล้วแต่นิสัยของพลเมืองที่ย่อมจะต่างกันนั้นอีก พลเมืองบางชาติมความมัทยัตประหยัด​ทรัพย์ตระหนี่เหนียวแน่นมากไม่เผอเรอ อุส่าห์เก็บเล็กผสมน้อยขึ้นไว้เปนทุน ถึงจะได้ดอกเบี้ยน้อยก็พอใจจุใจง่าย สักแต่ว่าได้ผลประโยชน์งอกขึ้นจากทุนนั้นบ้างแล้วก็แล้วกัน จะเอาดอกเบี้ยสูงไม่ได้ก็ต้องเอาให้ต่ำลง พลเมืองบางประเทศมีนิสัยเผลอเรอใช้สรอยเงินทองด้วยความมัทยัดน้อย ไม่ค่อยจะคิดถึงความจำเปนที่จะต้องประหยัดทรัพย์ เพราะฉะนั้นจึงมีทุนน้อยพิกัดดอกเบี้ยจึงแพง ข้างฝ่ายพลเมืองบางประเทศที่ทำการหาผลประโยชน์ได้กำไรมากโดยสดวก ต้องการทุนทำการต่อเติมกว้างขวางออกเสมอไป เช่นการเพาะปลูกการหัถกรรมหรือการค้าขายจำเริญขึ้นเปนต้น มีกำไรงอกเปนทุนเพิ่มเติมขึ้นเท่าใดก็ไม่พอใช้ต้องกู้ยืมทุนผู้อื่นมาเติมอีก ราคาทุนในประเทศนั้นก็ต้องสูง มีดอกเบี้ยแพงขึ้นตามกันอยู่เอง

ในประเทศอังกฤษซึ่งเปนประเทศที่มั่งมีทุนมากที่สุด เพราะการหัถกรรมแลพานิชกรรมจำเริญมาก ดอกเบี้ยปานกลางที่มีประกันทุนมั่นคงมากนั้น ต่ำอยู่ช้านานเสมอมาเพียงปีหนึ่งร้อยละสองครึ่งเท่านั้น ไม่ต่ำลงอีกได้เพราะเมื่อทุนในบ้านเมืองงอกมากขึ้น เจ้าของทุนก็ไปลงทุนทำการหาผลประโยชน์ใหม่เสียตามประเทศราชหรือเมืองขึ้นของอังกฤษ ที่มี​แผ่ไพศาลอยู่ทั่วโลก ไหนยังจะมีชาวต่างประเทศแลรัฐบาลต่าง ๆ คอยกู้ยืมไปเปนทุนทำผลประโยชน์ในประเทศต่าง ๆ นั้นอีก ที่กรุงลอนดอนจึงเปนตลาดเงินใหญ่อยู่เสมอ

ในประเทศฮอแลนด์ถึงเปนประเทศเล็กน้อยก็จริง แต่พลเมืองขยันการงานแลประกอบด้วยความมัทยัดถี่ถ้วนเข้มงวดกวดขันมาก การประหยัดทรัพย์ดี ทุนจึงมีมาก ดอกเบี้ยในเมืองนั้นจึงต่ำ

ในประเทศฝรั่งเศสซึ่งเปนประเทศที่มั่งมีรองลงมาตามส่วนแผ่นดินกว้างแลตามส่วนสำมะโนครัวพลเมืองมัทยัดและขยันทำการเพาะปลูกเปนต้น เงินทุนมีมากดอกเบี้ยปานกลางเพียงปีหนึ่งร้อยละสามเปนธรรมดา

ในประเทศอเมริกาเหนือพิกัดดอกเบี้ยก็คล้ายกันแต่บางประเทศซึ่งมีทำเลที่ใหม่ทำการเกาะปลูกดี เพราะมีที่ดินใหม่เกิดผลมากการเภาะปลูกและบ่อแร่มีกำไรมาก ต้องการใช้ทุนมากดอกเบี้ยก็ต้องแพง ๆ เพราะที่ดินที่ยังมีมาก ทุนจะงอกขึ้นในบ้านเมืองเท่าใดก็ไม่พอเปนต้น ถ้าเปนเช่นนี้ดอกเบี้ยก็ต้องแพงอยู่จนกว่าการทำผลนั้นจะมีกำไรน้อยลง

ดอกเบี้ยปานกลางของประเทศต่าง ๆ ต้องผิดกันตั้งแต่ร้อยละ ๒ ๑/๒ ถึงร้อยละ ๘ เปนต้น ดอกเบี้ยชั้นนี้ในเมืองใหญ่ ๆ ในยุ​โรปแลอเมริกาทราบกันได้ง่ายโดยที่ราคาเงินที่ซื้อขายกันในตลาดปรากฎอยู่เสมอ ตั๋วเงินกู้ของรัฐบาลซึ่งนับถือกันว่าเปนสิ่งที่มีประกันมั่นคงแน่กว่าอื่นนั้น ซื้อขายเปลี่ยนมือผู้ถือกันแทบทุกวัน ราคาขึ้น ๆ ลง ๆ บางทีในวันเดียวก็ผิดกันได้หลายราคา แต่ถึงจะขึ้นลงอย่างใดก็ดี เมื่อคิดรวมเฉลี่ยเอาเปนราคาปานกลางแล้ว ก็จะเห็นได้ว่าราคาเงินกู้แลดอกเบี้ยนั้นคงที่เสมออยู่ตั้งหลาย ๆ ปี แม้ดอกเบี้ยจะมีเวลาสูงมากขึ้นเกินธรรมดาบ้างก็จะเปนแต่ชั่วครั้งคราว โดยที่มีเหตุร้ายอย่างใดเกิดขึ้นในการค้าขายแลอื่น ๆ พลเมืองตกใจรีบขายตั๋วชนิดนั้น หรือใบสำคัญหุ้นส่วนอย่างใดลงเพื่อจะคืนเอาเงินทองไปเก็บไว้ เช่นมีการสงครามเปนต้น ราคาเงินแต่สินค้าสารพัดอย่างจะต้องแพงขึ้นแลเลยลามกระทบไปได้ทั่วโลก อย่างที่เรารู้สึกอยู่ในปีก่อนแลปีนี้ (พ.ศ. ๒๔๕๘)

พิกัดดอกเบี้ยปานกลาง ซึ่งจะคงที่ประจำอยู่ได้ชั่วสมัยหนึ่ง ๆ ในบ้านเมืองใดนั้นประกอบด้วยเหตุสองประการเปนใหญ่ เหตุต้นเปนอยู่ที่ความสามารถแลความปราถนาของพลเมืองที่อยากจะประหยัดทรัพย์สั่งสมขึ้นไว้เปนกองทุนนั้นแก่กล้าเพียงใด แลเหตุที่สองเปนเพราะเหตุที่จะมีผู้ต้องการใช้กองทุนที่สั่งสมขึ้นไว้ได้นั้นมากหรือน้อยเปนส่วนประกอบกันเพียงใด

​เปนต้นว่าเมื่อขณะดอกเบี้ยปานกลางสูงขึ้นถึงร้อยละ ๘ นั้นพลเมืองคงจะมีความปราถนาที่จะประหยัดทรัพย์ขึ้นไว้เปนทุนแก่กล้ามากขึ้นกว่าเมื่อพิกัดดอกเบี้ยนั้นยังต่ำอยู่เพียงร้อยละ ๔ เปนแน่ และเพราะเหตุนี้กองทุนในบ้านเมืองก็จะต้องมีสั่งสมมากขึ้นตามกัน แต่อีกฝ่ายหนึ่งนั้นจำนวนคนที่จะต้องการกู้ยืมทุนไปใช้คงจะน้อยลงกว่าเมื่อดอกเบี้ยยังต่ำอยู่เพียงร้อยละ ๔ เปนการคอยถ่วงกันอยู่ด้วยเหมือนกัน ถ้าการเปนเหมือนดังที่ได้ยกความมาเปรียบให้เห็นเช่นนั้นแล้ว เมื่อขณะเวลาดอกเบี้ยสูงถึงร้อยละ ๘ จำนวนทุนในบ้านเมืองอาจมีเหลือเกินไปกว่าจำนวนเงินซึ่งจะมีผู้ต้องการยืมไปใช้ทำทุนก็จะเปนได้ แลถึงอย่างใตกที่เมื่อเวลาดอกเบี้ยยังต่ำอยู่เพียงร้อยละ ๔ นั้น จำนวนเงินที่จะมีผู้ต้องการกู้ยืมไปใช้คงจะมากกว่าเมื่อเวลาดอกเบี้ยสูงถึงร้อยละ ๘ เสมอ อาจมีผู้ต้องการมากเกินไปกว่าจำนวนทุนที่จะมีผู้ให้กู้นั้นเปนแน่ เมื่อการเปนเช่นนี้ราคาของเงินทุนก็ต้องเปนประดุจเดียวกันกับราคาสินค้าโดยทั่วไป คือถ้ามีสินค้าหรือจำนวนเงินทุนนั้นน้อยกว่าความต้องการหรือไม่พอกับความต้องการ ราคาสินค้าหรือดอกเบี้ยของทุนนั้นจำจะต้องสูงขึ้น แลถ้ามีสินค้าหรือจำนวนทุนมากเหลือเกินส่วนความต้องการไป ราคาสินค้าหรือดอกเบี้ยของทุน​นั้นจะต้องตกต่ำลง ที่บังคับสองทางนี้ลงปลายคงจะต้องถ่วงกันลงจนกว่าจำนวนทุนที่จะมีไว้สำหรับให้กู้นั้นจะพอดีกันกับจำนวนเงินที่จะมีผู้ต้องการกู้ยืมกระทำให้ดอกเบี้ยมีพิกัดเปนกลางคงที่อยู่ได้

สินค้าทุกชนิดที่เหมือนกัน แต่ราคาซื้อขายสูงกว่ากันไปตามภูมิประเทศต่าง ๆ นั้น ถ้าคิดหักค่าแรงขนส่งไปมาถึงกันแลค่ากำไรปานกลางของพวกพ่อค้าลูกค้ากับค่าใช้สรอยเบ็ดเตล็ดออกเสียแล้ว ราคาสินค้านั้นช้านานไปคงจะต้องเท่าเทียมกันอยู่เสมอ ไม่เลือกว่าจะห่างไกลจากที่ขายสักเพียงใด เพราะเหตุว่ากำไรในการค้าขายสินค้าอย่างนั้นจะมากเกินส่วนไปนานนักไม่ได้ คนอื่นรู้ความคงจะค้าสินค้าอย่างนั้นบ้าง ลงปลายจะแข่งแย่งกันค้าจนกำไรจะตกลงคงที่เปนกำไรปานกลางอยู่เสมอ เว้นเสียแต่จะเปนสินค้าที่จะมีผู้ใดปิดประตูค้าได้ฝ่ายเดียวตลอดไป

ดอกเบี้ยซึ่งเปนราคาของต้นเงินกู้ยืมกันนั้นก็เปนเช่นเดียวกันกับราคาสินค้าธรรมดา ในเมืองใดประเทศใดให้ดอกเบี้ยสูงโดยเหตุที่ทำผลประโยชน์มีกำไรมาก เงินทุนประเทศอื่นคงจะค่อย ๆ ไหลทุ่มเทเข้าไปจนกว่าดอกเบี้ยในประเทศนั้นจะตกต่ำลงตามสมควรเสมอ พิกัดดอกเบี้ยที่สูงต่ำผิดกันอยู่ได้ตามภูมิประเทศนั้น เปนเหตุเพราะความอันตรายด้วยโจรผู้ร้ายแล​อื่น ๆ ที่จะทำให้ทุนเสียหายวิบัติไปได้ง่ายหรือยาก เพราะธรรมเนียมกฎหมายบ้านเมืองของพลเมืองที่ต่างภาษาต่างชาติศาสนา เพราะทางไกลที่เจ้าของทุนในประเทศหนึ่งระวังไม่สนัด ไม่อยากจะส่งทุนไปค้าในทำเลที่ ๆ ตัวไม่คุ้นเคย กลัวจะมีความกังวลยากลำบากใจต่าง ๆ เหล่านี้ แล้วยังมีค่าใช้สอยในการแลกเปลี่ยนเงินที่ต่างอัตรากันนั้นอีกเปนต้น แต่ถึงเช่นนั้นก็ดีค่าใช้สรอยในการค้าเงินยังต่ำอยู่กว่าการค้าสินค้าเปนอันมาก เพราะฉนั้นพิกัดดอกเบี้ยในประเทศหนึ่งจึงไม่สู้จะห่างไกลกันกับประเทศอื่นมากมายอย่างราคาสินค้า ยกตัวอย่างว่าในกรุงลอนดอนพิกัดดอกเบี้ยธรรมดาร้อยละ ๒ ครึ่งหรือร้อยละ ๓ ในเมืองสกอตแลนด์ตอนเหนือก็ไม่ผิดกันเพราะถือกฎหมายเดียวกัน พูดภาษาเดียวกันหรือคุ้นเคยกันมากเปนต้น แต่เมื่อข้ามทะเลอันแคบหนทางใกล้ชั่ว ๆ โมงเดียว เพียงประเทศฝรั่งเศสพิกัดดอกเบี้ยก็ผิดกันไปได้ เพราะเหตุว่าเงินทุนจะเทไปเทมาไม่สู้สดวกเหมือนในระหว่างสกอตแลนด์กับกรุงลอนดอนเปนต้น

รัฐบาลอังกฤษกู้เงินพลเมืองในประเทศอังกฤษเสียดอกเบี้ยเพียงร้อยละ ๒ ครึ่ง รัฐบาลรัสเซีย หรือรัฐบาลสยาม รัฐบาลจีนแลยี่ปุ่น ซึ่งยิ่งห่างไกลกันออกไปมาก กู้เงินในกรุงลอนดอนหรือในกรุงปารีสแห่งเดียวกันก็จริงแต่ต้องเสียดอกเบี้ยมากถึงร้อยละ ๔ แล ๕ เปนต้น ​เหตุที่ดอกเบี้ยผิดกันกับดอกเบี้ยที่รัฐบาลอังกฤษต้องเสียนั้น ก็เพราะคนอังกฤษเชื่อถือไว้วางใจในความปึกแผ่นของรัฐบาลเขามากกว่าประเทศอื่น พิกัดที่ผิดกันอยู่เพียงร้อยละ ๑ ถึง ๒ นั้น ก็เปนค่าอันตรายแลความเสียหายของเงินทุน ซึ่งคนอังกฤษคาดคะเนว่าอาจมีมากกว่าในประเทศอังกฤษนั้นได้

เมื่อชี้แจงถึงเรื่องกำไร ได้กล่าวไว้ว่ากำไรปานกลางนั้นอาจตกต่ำหรือสูงขึ้นได้ เพราะค่าแรงทำการจะสูงขึ้นหรือตกต่ำลง แลส่วนค่าแรงจะตกต่ำหรือสูงขึ้นได้ ก็เปนเพราะเหตุที่ราคาอาหารสำหรับเลี้ยงคนทำงานจะแพงขึ้นหรือถูกลงด้วย เพราะฉนั้นถ้าในขณะใดราคาอาหารตกต่ำลง ค่าแรงทำการตกต่ำลง กำไรมากขึ้นแล้ว พิกัดดอกเบี้ยก็พลอยสูงขึ้นตามกำไรนั้นด้วย แลถ้าจะต่ำลงก็เพราะราคาอาหารแพงเปนการตรงกันข้าม ราคาอาหารจึงเปนเหตุอย่างหนึ่งที่จะกระทบไปถึงพิกัดดอกเบี้ยได้

ราคาที่ดินนั้นก็ต้องพาดพิงอยู่ต่อพิกัดดอกเบี้ย นอกจากนี้ยังมีราคาทรัพย์สมบัติต่าง ๆ เช่นราคาตั๋วเงินกู้ของรัฐบาลแลบริษัทรถไฟแลอื่น ๆ ซึ่งให้ดอกเบี้ยประจำอยู่เปนต้น ถ้าบังเอินในขณะใดการทำผลประโยชน์อย่างใดจำเริญขึ้นมาก คนทำการอย่างนั้นมีกำไรมากจึงสามารถที่จะใช้ดอกเบี้ยค่าน้ำเงินกู้ยืมได้มากขึ้น ราคาที่ดินซึ่งได้ค่าเช่าประจำ แลทรัพย์สมบัติซึ่งมีดอกเบี้ยประจำ​เหล่านั้น คงจะต้องพลอยตกต่ำลง เพราะเหตุที่ดอกเบี้ยทางการอย่างอื่นสูงขึ้น เจ้าของที่ดินแลทรัพย์สมบัตินั้นอยากจะได้ดอกเบี้ยมากขึ้นกว่าเก่า ก็จะขายทรัพย์นั้นลงถอนเอาทุนไปให้เขาหรือเอาไปเปนทุนทำการอย่างใหม่ มีผู้ขายทรัพย์มากขึ้นราคาทรัพย์นั้นก็ต้องตกต่ำลง

ราคาที่ดินที่จะตกต่ำลงเพราะพิกัดดอกเบี้ยจะสูงขึ้นนั้น ถึงผลประโยชน์ที่เคยได้ในที่ดินจะมากคงที่อยู่อย่างเก่า ราคาก็อาจจะตกต่ำไปได้

จะยกตัวอย่างมากล่าวว่า ที่ดินแห่งหนึ่งเจ้าของเคยได้ผลประโยชน์คิดเท่าดอกเบี้ยปานกลางในต้นทุนร้อยละ ๕ ถ้าปีหนึ่งเจ้าของนั้นได้ผลประโยชน์ ๕๐๐ บาท ราคาที่ดินก็ต้องเปนเงิน ๑๐,๐๐๐บาท แต่มาภายหลังการทำผลประโยชน์ต่าง ๆ มีกำไรมากขึ้น ตีเสียว่าดอกเบี้ยปานกลางพลอยสูงขึ้นถึงร้อยละ ๑๐ ราคาที่ดินแผ่นเดียวกันถึงจะคงได้ผลประโยชน์อยู่ปีละ ๕๐๐ บาทเสมอไปก็จริง แต่เหตุที่ดอกเบี้ยปานกลางแพงขึ้นกว่าเก่าอีกร้อยละ ๕ เปนร้อยละ ๑๐ ราคาที่ดินนั้นก็จะตกต่ำลงตามส่วน เปนราคาเงินแต่เพียง ๕๐๐๐ บาทเท่านั้น ถ้าหากว่าพลเมืองจะปราถนาดอกเบี้ยร้อยละ ๑๐ ตามกัน เปนอันเห็นได้ว่าดอกเบี้ยสูงขึ้นกว่าเก่าเพียงร้อยละ ๕ เท่านั้น ราคาที่ดินต้องตกต่ำลงถึงร้อยละ ๕๐