ไตรภูมิกถา ผูก ๑๐ (เลขที่ ๖๐๕๗)

เริ่มอังกา ธตฺรเหฺลาดใปเถิงมหาอวิจียนรก แลวใหฺมอบายภูมทัง ๔ ใหฺมเขาพินาสฺสใปเนืองๆ แลใหฺมพิมานเทวดาอันมีเยาดเขานันใหฺมเขาเนมีนฺธร แลใหฺมวิมานเทวดาทังหฺลายดงฺงเกานนันแล ถัดนัน ใหฺมเขาสุทสฺสน แลใหฺมเขากรวีก แล้วใหฺมเขาอิสินธร แลใหฺมเขายุคนฺธร แลวใหฺมเมืองพฺระจตุเลากฺยบาล แล้วใหฺมวิมานแก้ว ฝูงเวดาอันเริ่มอังกา ธาอฺยูเหนือจอมเขานันสิน เปลวใฟหุ้มเขาพฺระสุเมรุใดลงใปใหฺมอสูรพิภพฺพ แล้วไหม้เมืองพฺระอินทร ใหฺมเขาพฺระสุเมรุพัง ๗๐๐ เยาชน ๘๐๐ เยาชน ใหฺมแลคาบ ๙๐๐ เยาชน ๑๐๐๐ เยาชน ใม้ต้นปาฤกชาด ใหฺมสวนอุทยาน ใหฺมสระเบากขรณี ใหฺมยามาสวรรค์ ใหฺมวิมานเทวดาอันมีในชั้นฟานันแล ถัดนันจิงใหฺมดุสิตาสวรรค ถัดนันจิงใหฺม้นิมมานรดี ถัดนันใหฺมปรนิมมิตวสวสฺดีสวรรคเมืองพ แล้วใหฺมรัตฺตนปฺราสารทฝูงเทวดาสิน ใหฺมแผ่นดินต่ำเขางเทพยดาสินเปลวใฟจิงพุ่งขินใปเมืองพฺรหฺม ชือพฺรหฺมปาริสชฺชนาภูม ถัดนันใหฺมพฺรหฺมปเราหิตาภูม ถัดนันใปจิงใหฺมมหาพฺรหฺมาภูมิพฺรหฺม ๓ ชั้นใต้อาภสฺสราภูมิ ใหมพฺรหฺมอันเปนทุติยะนันใหฺม จึงดับแตชันนันแลชันนันจิงเราด แลพายตํ่าเถิงอวิจียกลปแล เมิอนรกหาเทาบมิใดสักยาด[๑] ด่งฺงท่านตามประทีปแลบ่มีเทาในเลาปฺรทีป[๒]นัน แตใหฺมด่งฺงนันใดหึงนานใดอสงเขยฺย ๑ แตนันชือสังวฏฺฏอสงฺเขยฺยกัลปแล เมิอใฟใหฺมด่งฺงนัน ฝูงเทพยดาแลพฺรหฺมทังหฺลายเทียรเยามหนีขึนใปสู่ชันบนทีใฟใหม้บฺมิถิง แลเทียรเยามเบียดเสียดกันอฺยูดุจด่งฺงแป้งยัดขนานนันแล อฺยูหึงนานนัก ตระบัดฝนจิงตก ๚

เมิออาทิแรกตกเมฺลดนึงเทาดินธุลี อฺยูหึงนานแล้วจิงตกเมฺลดนึงเทาพรรณผักกาศ อฺยูหึงนานเล่าจิงตกเทาเมฺลดถัว อฺยูเนาย ๑ จิงตกเทาลู เริ่มอังกา ธิกมขามเปามแล้วเทาลูกขฺวิดแลเทาตัวคฺวาย แล้วเทาตัวชาง แล้วเทาเริอน แลเมฺลดฝน โดยใหฺญใดอุสภ ๑ แดอุสภ ๑ โดยใหฺญใด ๓๕ วา อฺยูบัดแบงใหใด ๒๐๐๐ วา อฺยูหึงนานแล้วตก เมฺลด ๑ ใหฺญใดเยาชน ๑ อฺยูใด ๒ เยาชน ๓ เยาชน ๔ เยาชน ๕ เยาชน ๖ เยาชน ๗ เยาชน ๘ เยาชน ๙ เยาชน ๑๐ เยาชน อฺยูหึงนานใด ๑๐๐ เยาชน ๑๐๐๐ เยาชน ๑๐๐๐๐ เยาชน ๑๐๐๐๐๐ เยาชน อฺยูหึงนานเทาจักฺรวาฬว่างลงด่งฺงทานหฺลังฺงนำตกจากกลฺลออมแลตุํมโพฺลัอันเดียว แลตฺรบัดนำจิงถฺวมเมีองพินนิ บัดแบงจิงถฺวมจาตุมมหาราชิกาทิพย์เมืองพฺระจตุเลากบาล แล้วจิงถ้วมไตรตรึงษ์อันเปนเมืองพฺระอินทร์ แล้วจิงถ้วมยามาแล้วจิงถ้วมดุสิตา แล้วจิงถ้วมนิมฺมานรดี แล้วจิงถ้วมปรนิมมิตวสวสฺดีสวรรค์ แลนำเร่งถ้วมเถิงเมืองพฺรหฺม ๓ ขั้นอันชือพฺรหฺมปาริสชฺชา พฺรหฺมปเราหิตา มหาพฺรหฺมา ฝนบฺมิใดตก นำจิงเทิยงอฺยูแตนันจิง บฺมีฝนแล ฯ เหทว่า มีนำอันเตมแตตํ่านีขินใปเถิงบนพฺรหฺมเลากด่งฺงนันเปนใดแล (บ่) ล้นจักรวาล เพิอประการด่งฺงใด จิงอาจารยผูเฉลยนันว่าฉนี ว่ายังมีลมอันนึงชืออุกเขปกวาต แลลมนันพัดเวียนเราบเปนสรกะนำ[๓]นัน แลมิให้นำนันล้นปากออกมาใดเปนธมฺมดา นำขินด่งฺงธมฺมกรก[๔]แลบฺมิซ่านตกออกเนากใด เหี้ยม[๕]ว่านำนันจิงบฺมิล้นเพิอด่งฺงนันแล ๚

จะกฺลาวเถิงพฺรหฺมตนชือว่ามหาพฺรหฺมามิราช ลงมาดูนำนัน ถ้าแลเหนเดากบัวเดากนิง พฺรหฺมนันจิงทำนายว่าในกัลฺปนี้มีพฺระพุทธิเจ้าอุบัติพฺระองค์นึงแล ถ้าแลเดากบัว ๒ เดาก จิงทำนายว่ามีพฺระพุทธิเจ้า ๒ พฺระองค์แล (ถ้าแลมีเถิง ๓ เดาก ทำนายว่าพฺระเจ้าอุบัติเถิง ๓ พฺระองค์แล) ถ้าแลมีเถิง ๔ (เดาก ทำนายว่าพฺระเจ้าอุบัติเถิง ๔ พระองค์แล ถ้าแลมีเถิง ๕) เดาก ทำนายว่าพฺระพุทธเจ้าอุบัติเถิง ๔ พฺระองค์แล ถ้าแลว่าหาเดากบัวมิใด ทำนายว่าในกัลฺปนี หา พฺระพุทธิเจ้ามิใดแล ถาแลมีบัวเดากนึงกัลฺปนันชือสารกัลฺปแล กัลฺปใดแลมีบัว ๒ เดาก กัลฺปนันชือมณฺฑกัลฺปแล กปฺปใดแลมีเดากบัว ๓ เริ่มอังกา ธีเดาก กัลฺปนันชือวรกัลฺป กัลฺปใดแลมีเดากบัว ๔ เดาก กัลฺปนันชือสารมณฺฑกัลป กัลฺปใดแลมีเดากบัว ๕ เดาก กัลฺปนันชือภทฺทกัลปแล กัลฺปใดแลหาเดากบัวมิใด กัลฺปนันชือสูกัลฺปแล ในเดากบัวนันมีอฏฺฐบริขาร มหาพฺรหฺมเยามเอาอฏฺฐบริขารขึ้นใปไว้ในพฺรหมฺเลาก เมิอใดต่อพฺระเพาธิสัตวเจ้าออกบวชแลจะตรัสเปนพฺระพุทธิเจ้าใส้ มหาพฺรหฺมจิงเอาลงมาถฺวายในวันออกบวชนันแล ๚

กัลฺปอันมีพฺระพุทฺธิเจ้าองคนึงอันชือสารกัลฺปนัน มิครานึงเมิอพฺระพุทธิเจ้าทรงพฺระนามชือ พฺระพุทธเกาณฑฺะนันแล ในมณฺฑกัลฺปนันครานึงมีพฺระองค์นึง ชือติสฺสสมฺมาสมฺพุทฺธเจ้าแล (ครานึงมีพฺระเจ้าองค์นึงชือๆ พฺระพุทธปุสฺสเจ้า พฺระพุทฺธิเจ้า) ตรัสในวรกัลฺปนัน ๓ พฺระองคนันมีครานึง คือ พฺระพุทธอโนมทสฺสี พฺระธมฺมทสฺสี พฺระปิยทสฺสี ในสารมณฺฑกัลฺป พฺระเจ้าตรัส ๔ พฺระองค มีครา ๑ คือ พฺระตณฺหังกเรา พฺระเมธงฺกร พฺระสรณงฺกร พฺระทีปงฺกร ในภทฺทกัลฺป พฺระเจ้าตรัส ๕ องคในกัลฺปเราท่านอฺยูบัดนี พฺระพุทฺธกกุสนฺธ พฺระพุทฺธเกานาคมน์ พฺระพุทธเคาตม พฺระพุทธสิอาริยเมตไตรย ๚

แตฝนตกลงแลนําถวมเถิงพฺรหฺมเลากใดอสงเขยฺย ๑ ชือสงวฏฺฏายีอสงเขยฺยกัลฺปแล บัดแจงลม ๔ อัน จิงพัดห้วงให้เปนภูมิ[๖]ด่งฺงเก่าขินนัน ลมอันนึงชือปรจิตตวาต ลมอันนึงชือภัตรวาต ลมอันนึงชือจักราวาต ลมอันนึง พัดใปมาเปนละเลากกฺลายเปนแผ่นด่งฺงปุ่มเปือกสุดเปนแผ่นกฺลายเปนกลละด่งฺงนำเข้า สุดเปนกลละกฺลายเปนอมฺพุทะด่งฺงเข้าเปียกสุดอมฺพุทะกุลายเปนเปสิ (สุดเปสิกฺลายเปนฆนะ) เปนก้อนสุดเปนเปียกกฺลายเปนภูมิด่งฺงเก่า กดูแพร่งพรายงามนักเปนด่งฺงทีอฺยูเมิอเกาน เกอดเปนรัตน (ปราสาท) ทั่วทุกแหงด่งฺงเก่า ชันนันชือมหาพฺรหฺมภูม ฝูงพฺรหฺมลงมาอฺยูในชันนัน ด่งฺงเก่านำเร่งแห้งลง ลมทัง ๔ อัน เร่งพัดด่งฺงกฺลาวเกานนันแลเริ่มอังกา ธุฯ ลมพัดนำเปนละเลากกฺลายเปนเผณุ[๗] สุดเผณุกฺลายเปนกลละด่งฺงนำเข้า สุดเปนกลละกฺลาย เปนอมฺพุทะด่งฺงเข้าเปียก สุดอมฺพุทะกุลายเปนเปสิ ฆนะเปนก้อน (สุดเปนฆนะ) กฺลายเปนแผ่นภูมเทางด่งฺงเก่า ดูพฺรายงามนักหนา เปนด่งฺงทีอฺยูเกาน เกอดเปนรัตฺนปราสารททุกแหงด่งฺงเก่านัน (ชั้นนันชือ) พฺรหฺมปเราหิตาภูม ฝูงพฺรหฺมมาอฺยูในชั้นนันด่งฺงเก่า นำเร่งแห้งลงเนืองๆ ลม ๔ อันพัดเปนเผณุ เปนกลละ กฺลายเปนเปสิ สุดเปสิกฺลายเปนฆนะสุดเปนแผ่นภูมเทางด่งฺงเก่าแลดูพรายงามนัก เปนรัตฺนปราสารทั่วทุกแหงด่งฺงเก่า ชั้นนันชือปรนิมมิตวสวสฺดีสวรรค ฝูงเทพยดาลงมาอฺยูด่งฺงเก่า แตชั้นนี้ลงมาเรียกว่ากามภูมิ แลว่านำกเร่งแห้งลงเนือง ๆ ลม ๔ อันเร่งพัดกฺวาเกาน ข้นเปนแผ่นดินเทาง เกอดเปนปราสาทแกัวทั่วทุกแหงด่งฺงทีอฺยูเหมือนเกาน ชั้นนี้ชือนิมฺมานรดี ฝูงเทพยดาลงมาเตมวิมานอฺยูด่งฺงเก่า นำเรงแหงลงเนิองๆ แลลม ๔ อันเร่งพัดมาด่งฺงกฺลาวเกานนันขันเปนแผ่นดินเทาง ดูพรายงามด่งฺงเก่า เกอดเปนปราสาทแกัวแลวิมานฝูงเทพยดาทังหฺลายด่งฺง (เก่า) ชันนีชือดุสิตา ฝูงเทพยดาลงมาแตบน มาอฺยู ด่งฺงเก่า นำเร่งแหงลงเนืองๆ ลม ๔ อันพัดด่งฺงกฺลาวเกานนัน นำข้นเปนแผ่นดินเทาง ดูพรายงามด่งฺงเก่า เกอดเปนวิมานแกัวเทพยดาด่งฺงเก่าชันนันชือยามา ฝูงเทพยดาลงมาแตบน มาอฺยู ด่งฺงกฺลาวเกานนัน นำเร่งแหงลงเนืองๆ ลม ๔ อันเร่งพัดเปนเผณุ สุดเผณุเปนกลละสุดกลละเปนอมฺพุชะ สุดอมฺพุชะเปนเปสิเปนฆนะสุดเปนแผ่นภูมิเทางด่งฺงเก่า ดูพรายงามนัก เปนด่งฺงทีอฺยูแตเกาน เกอดเปนปราสาททั่วทุกแหง ชันนันชือตาวติงษาภูม ฝูงเทพยดาลงมาอฺยูด่งฺงเก่า นำเร่งแหงลงเนืองๆ ลม ๔ อันเร่งพัดเปนเผณุ สุดเปนกลละเปนอมฺพุชะ สุดอมฺพุชะเปนขนะ กฺลายฝนแผ่นภูมเทางด่งฺงเก่าดูพรายงามนัก เปนด่งฺงทีอฺยู เริ่มอังกา ธูเมิอเกาน กเกอดเปนรตนสาแล ปฺราสาทัวทุกแหง เกอดเปนเขาพฺระสุเมรุราชโดยใหฺญโดยสูงเทาเกา เกอดเปนสัตฺตปริพัน แลสิทนฺดรสมุทรเลามเราบ เกอดเปนจตุรมหาทฺวีปแลปริตทฺวีปเนาย ๒๐๐๐ เลามเราบด่งฺงเก่า เกอดเปนป่าหิมฺมพานแล เกอดสัตตมหาสระเกอดเปนปฺจมหานที เกอดเปนจักวาฬเราบพัง หฺลายทังที เปนอันใดใส เกิดเปนดุจเดียวนันขินสินแล เกอดเปนตาวติงษาภูม เมืองพฺระอินทร เกอดเปนจาตุมมหาราชิกาภูม เมืองพฺระจตุเลากฺยบาล เกอดเปนมนุสฺส เกอดเปนนรก เกอดเปนเปรตพิใส เกอดเป็นติรจฺฉานภูม เกอดเปนอสุรกายภูม ทีใดมีเมิอเกาน กเกอดมีด่งฺงเกานนันแล ใหฺญสูงเทาใดเมิอเกานใส กเกอดใหฺญสูงเทานันแล บฺมิใดหลากแตเกานนันสักแหงเลย เมิอลมพัดก่อเปนปุ่มเปือกนำซัดใปมา มีทีตํ่ามีทีสูง มีราบทีเพียงทีใดต่ำนัน กฺลายเปนทีใดสูง กฺลายเป็นภูเข้า ทีใดราบเพียงกฺลายเปนทีไร่ทีนา เปนป่า ๚

ในแผ่นดินชมพทฺวีปอันเราอฺยูนีเกอดเปน พฺระมหาเพาธิเกาน ฝายว่าใฟใหฺมกใหฺมสุดทังหฺลาย สถานทีนันเปนสถานทีพฺระพุทธิเจ้าตฺรัตทุกพฺระองค แลว่าทีนันเฉพาะกฺลายเปนชมฺภูทฺวีปแล พืนแหงนันสูงแลกฺวางทังหฺลาย เมิอเดากบัวเมิอปเราจกันกเกอดขินทีนัน ขินพฺรหฺมเลากแล เมิอนำแหงแลฝ่นดีในแผ่นดินนีมีพรรณคนฺธรสฺร โอชารสอเรายนักหนาด่งฺงปใม นิรุทกปายาส[๘] เมิอนันฝูงพฺรหฺมอันอฺยูในอาภสฺสรพฺรหฺมสินบุ จุติจากอาภสฺสรลงมาเกอดเปนมนุสฺส เกอดด้วยอุปปาติก คนฝูงนันบฺมิเปนผูหญิงเปนผู้ชายเปนด่งฺงฝูงพฺรหฺมทังหฺลายแล มีรสฺมีรุ่งเรืองงามแล มีฤทธาพิธีอาจใปโดยอากาสฺส บ่ห่อนรูกินอาหารสิ่งใดแล แตปิติสุขนันเปนอาหารต่างเข้าแลนำ แลเมิอนันอายุเขาใดอสงใขยนึงแล อฺยูจำเนียรกาลดับนันแล จักให้เปนผูหญิงผูชายด่งฺงเมิอเกานนัน ฝูงพฺรหฺมทังหฺลายเหนด่งฺงนันต่างคนต่างชิมรสปถพีนัน ทุกคนต่างเข้าแลนำทุกวัน เหตุเริ่มอังกา เธด่งฺงนันดำริ ๓ อันเปนอกุสลเกอดแก่เขาด่งฺงนัน อันว่ารสฺมีในตัวเขากหายใปสิน แตนันมืดทังเมืองดินนีทุกแหง แลมิใดเหนกันสักแหงเลย เขาเหนว่ามืดดังนันกกฺลาวทุกคน เขาจิงรำพึงดังนี แลว่าเราจกฺทำฉันใด แลว่าเราจะเหนหนด่งฺงนี้ เมิอด่งฺงนันดัวยอํานาจฺจเพิอบุฝูงสัตวอันเกอดนัน จิงเปนเดิอนเปนตฺรวันเปนคืนดงงเก่าอีก อำนาจอธิษฐานนันจิงเกอดเปนตฺรวันดวงนึงใหฺญสูงใด ๕๐ เยาชน โดยปริมณฺฑลใด ๑๕๐ เยาชน ให้คนทังหฺลายเหนหน เมิอนันฝูงคนทังหฺลายเหนกันเรือง ด่งฺงนันแลยินดีถูกเนือพิงใจนักหนาจิงว่าด่งฺงนี เทพบุตรตนนีอาจบรรเทาอันมืดนันกฺลาวใด ควรเรียกชือว่าพฺระสุริยแล เมิอนันพฺระอาทิตฺยให้รุ่งเรืองสินกฺลางวันด่งฺงนัน จิงประทักษิณพฺระสุเมรุราชใป คฺรันว่าลับเขาพฺระสุเมรุราช ฝ่ายนึงกฺลับมืดเข้าเล่าแล ฝูงคนทังหฺลายยิ่งกลัวเล่าเสาด จิงว่าด่งฺงนี เทวบุตรอันเกอดให้รุ่งเรืองดีนักหนาแล้ว แตว่ายังมีเมิอมืดด่งฺงนี ๚ จิงเทพฺยบุตรอาจฺจใหรุงเรืองเมิอกฺลางคืนนี ด่งฺงเทวบุตรลับใปนันดวยอำนาจฝูงคนทังหฺลายใฝ่ใคร่แลอธิษฐานด่งฺงนี้ จิงเกอดเปนเดิอนอันนึงใหฺญแลงามนัก แตว่าเนายกฺว่าตฺรวันเยาชนนึง เปนดงฺงใจฝูงคนทังหฺลายอธิษฐานนันแล ทังเดิอนแลตฺรวันเยามมาแตพฺรหฺมเลาก เพิอจักให้เห็นแก่ฝูงคนทังหฺลายในเลากนี้ เมิอเขาเหนเดิอนด่งฺงนัน เขายินดีนักหนายิ่งกฺว่าเก่า เขาจิงว่าด่งฺงนี้ เทพฺยบุตรตนนี้อาจให้เราเห็นหนด่งฺงใจเรา ปรารถนาด่งฺงนีดุจรูใจเราแลเกอดเปน ควรเราเรียกชือว่าจนฺทรเทพฺยบุตรแล เมิอเกอดมีพฺระอาทิตฺย พฺระจนฺทรแล้วด่งฺงนัน จิงเกอดเปนสัปตพีสนักษัตร[๙] แลดาวดารากรทังหฺลาย ภายหลังแตนันจิงมีวันแลคืนปีแลเดิอนทังหฺลาย รดูอาสทังหฺลายแตนันมาแล แตจักให้แผ่นดินแลเรืองเปนฟา เปนดินรดูเปนปีเปนเดิอน เปนตฺรวันด่งฺงนัน โดยอสงเขยฺยนึงเรียกชืออนนฺตใดอสงเขยฺยกัลฺปแลเมิอวันแรกมีพฺระอาทิตฺย พฺระจนฺทรแลฝูงสัตวแลดาวดารากรทังเริ่มอังกา ไธหฺลายจักแรกใหรูจักปีเดิอนวันคืนนัน พอในเดิอน ๔ เพงบูรณมี วันอาทิตฺยเสฺดจในราสีเสฺวยฤกฺษอุตร ภทฺรทัว พฺระจนฺธรแรก เสดจในกฺราสีเสฺวยฤกษอุตรผคุณ พอเมิอด่งฺงนัน เหนหนทัง ๔ ทฺวีปคาบเดียวสิน พฺระอาทิตฺยใหเหนทัง ๒ ทฺวีป พฺระจนฺธรพอให้เหนหน ๒ ทฺวีปเทานันกัน คฺรันพฺระอาทิตฺยเกอดขินในแผนดีนเรานีใ เหนทังแผนดีนบูพฺเพเทหะ ๒ แผนดิน เหนเพิอพฺระอาทิตยแล ฯ คฺรันว่าเดิอนตกในแผนดินเรานี เหนรสฺมีพฺระจนฺธรในอุตฺตรกุรุแลอมรเคายานีทฺวีปนิ คาบเดียว ๒ ทฺวีป เหนหนเพิอรสฺมีพฺระจนฺธรแล ฯ แตนันนมาเปนตอเทาฝูงด่งฺงคนทังหลาย อฺยูในแผนดินแล ฯ ถิงว่าใหฺมกัลฺลปัเล่าเสาด เรียกชือว่าวินกถายีอสงฺเขยยกลฺลปแล ฯ ทัง ๔ อสงฺเขยฺยนีชือ มหากลฺลปแล ๚

ในปีนึงมีรดู ๓ อัน อันนึงชือคิมหนฺตรดู อันนึงชือวสฺสนฺตรดู อันนึงชือเหมนฺตรดู แลรดู ๓ อันวาคิมฺหนฺตรดูเปนเกานมี ๔ เดิอน แตเดิอน ๔ แลเดิอน ๔ แรมคำ ๑ ถึงเดิอน ๘ เพงบูรณฺณ เปน ๔ เดิอนแล แลเปนคิมหนฺตรดู แลแตเดิอน ๘ แรมคํานิง ใปเถิงเดิอน ๑๒ เพงบูรณฺณ เปน ๔ เดิอน ชือวสฺสตรดู ฯ นับแต่เดิอน ๑๒ แรมคำนึงใปเถิงเดิอน ๔ เพงบูรณณเป็น ๔ เดิอนชือเหมนฺตรดูแล อันนึงเล่าแล รดูนันมี ๒ กาล ทัง ๓ รดูนันเปน ๖ กาลแล แตเดิอน ๔ แรมคำ ๑ ใปเถิงเดิอน ๖ เพง ชือวสนฺตรดู เมิอนันนำหากกฺทำเทาศแก่คนทังหลาย แตเดิอน ๖ แรมคำ ๑ เถิงเดิอน ๘ ชือคิมฺหนฺตรดูกาล เมิอนันมีกำลังลมแลกำลังใฟในคนทังหฺลาย แตเดิอน ๘ แรมคำ ๑ ใปเถิงเดิอน ๑๐ เพง ชือวสฺสนฺตรดูกาล เมิอนันลมแลใฟทำโทศแก่คนทังหลาย แตเดิอน ๑๐ แรมคำ ๑ ใปเถิงเดิอน ๑๒ เพง ชือสรทกาล เมิอนันหนาวลม แลนำให้เทาศแล แตเดิอน ๑๒ แรมคำ ๑ เถิงเดิอนยี่เพง ชือเหมนฺตรดู เมิอด่งฺงนันใฟแลนำหากทำเทาศ แตเดิอนยี่แรมคำนึงเถิงเดิอน ๔ เพง ชือสิริรกาล เมิอด่งฺงนันนำกฺทำเทาศแลในกาล ๖ อันนี อันว่าวสนฺตกาลนันหากเปนเกานแลเปนเกานทังหฺลาย แตฝูงคนอันเกิดในแผนดินนีกินโอชารสฺส เริ่มอังกา โธปฐพีด้วยรดูฝูงนี แลเหตุว่าฝูงชนทังหลายประมาทลืมตน การอันจะเปนกุศลบุธมฺม อันว่าโอชารสปฐพี อันคนทังหลายกินนันกจมลงใปใต้ดินจิงพูนขินในกลีบดินด่งฺงดวงเหดอันตูม นันกจมลงหายในแผ่นดินแล จิงพูนเกอดเชือกเขาอันนึงชือภทาลตา ประดุจด่งฺงผักบุงแลมีโอชารสอันดีนักหฺนา ชนทังหลายจิงกินเชือกเขานันต่างเข้าทุกวารแล ๚

อฺยูจำเนียรกาล คนทังหฺลายประมาทใบบุธมฺมนันนักหนา จิงเชือกเขาภทาลตานันดาลหายใป จิงภูนเกอดเปนเข้าอันชือสฺชาติสาลีอันหาแกลบแลรำบฺมิได้แลมิภักตำ หากข้าวเอง แล้วกฺลายเปนต้นเปนหน่อเปนกอเปนเข้าสานอฺยูเอง แลมิตำแลมิตากมิพักฝัดสักอัน คฺรันว่าเอาเข้าสานนันใส่หมอ แล้วตังขินเหนือก้อนเสา อันชือเขาติกปาสาณฉันนัน อันว่าเพฺลองในกอนเสาหากลุกขินเอง ถ้าแลมีใจจใคร่กินกับใส หากเกอดมีกับเข้าทุกสิ่งแล คฺรันว่าคนทังหฺลายกินเข้าด่งฺงนันจิงเกอดมีลาม่กอาจม จิงรูรายตีนร้ายมือ เปนลามกาอาจมเปนปรกติมนุสฺสแล เปนแตนันต่อเทาบัดนี[๑๐]แล ฯ แตเมิอเขากินโอชารสปฐพีนันกฺดีแลเขากินกลับดินกฺดี อันด่งฺงดวง ตูมนันกฺดี เมิอกินเชือกเขาภทาลตา บ นันกฺดี อันจเปนลามกอาจมหาบฺมิใด ด่งฺงฝูงเทพฺยดาทังหฺลายอันเสฺวยเข้าทิพฺยชือสุธาเภาชนนัน แม้นว่ากินเทาใดๆ กฺดี บฺมิรูเปนลามกอาจมเลย คฺรันวากินอาหารนันใปถฺวนเอนอันใด ๗ พันแล้วใป ต้องเตเชาธาตุ อาหารฝูงนันกลลายแหลกหายใปในตัวสิน เมิอใดใดกินเข้า และอาหารนันแวนมาก[๑๑] จิงกฺลายเกอดเปนลามกอาจมเพิอด่งฺงนัน เมิอกาลใดกินเข้านัน อันว่ากำนัตติแก่ราคคดีเลากคดีธมฺมแก่ฝูงหญิงชายแลคนทังหฺลายกมีแตนันแล ผูใดแลเลาภแก่ดำริสามนันมากนัก ฝูงนันกฺลายเปนผู้หญิงใปแล ผูใดเลาภแก่ดำริสามแตพอบังควรใส กเปนบุรุสฺสภาวอฺยูแล อันว่าเกอดเปนบุรุสฺสภาวแลอิตถีภาวใส เปนแตนันมาต่อเท้าบัดนีแล คฺรันว่าเกอดมีฝูงหญิงฝูงชายแล้วด่งฺงนัน คฺรันว่าเขาเหนกันกมีใจเริ่มอังกา เธาปติพตฺติแกกัน แล้วจิงเกิดเมถุนด้วยกันโดยธมฺมดาเลากกมีมาแตกัลฺปเกานโพนแล แตนันเขาจิงรู้หาทางทีเรือนแลทีอฺยูเพิอจักบังควรความอาย[๑๒]อันเปนอกุสลสุภาวนัน แล คฺรันว่าเขาเปนคู่คำรบผัวเมียกันแล้ว แลเขาทำอยาวเรือนอฺยูด่งฺงนัน เขาจิงใปเอาเข้า อันชือว่าสฺชาติสาลีมาใว้ให้มากเพิอสนใจใว้ว่าจะกินหลายวันแล กาลนันอันว่าเข้าสฺชาติสาลีนัน กกฺลายเปนเปฺลือกเปนแกฺลบเปนรำใปด่งฺงเข้าเปฺลือกเราบัดนี้แล อันว่าสฐานทีเข้าเคยงอกแลเปนเข้าสานนันกมิใดงอกขึ้นเปนด่งฺงเก่าเลย จิงคนทังหฺลายเหนหากมหสฺสจันด่งฺงนันแล้ เขาจิงชุมนุมปฺรึกษาเจรจาฉันนันแล ว่าเมิอเกานเรากฺทำความอันเชาบธมฺม เราปฺราถฺหนาอันใดกใดด่งฺงเราปฺราถฺหนา แตเกานใส เรามิใดกินอาหารกฺดี เรากอิ่มอฺยูแล เราจใปแหงใดกใปโดยอากาส อันนึงเราใสมีทีเนานทีอฺยูกเปนสุกฺขสำราน ตัวเรากมีรสฺมีอันรุงเรืองทั่วทังจักฺรวาฬ ทังโอชารส แผ่นดินกขินมาบนเพิอปฺรเยาชนแกเรา ๒ ชฺวกันเลาภอาหาร เรากินโอชารสแผ่นดิน อันว่ารสฺมีในตัวเราทีรุ่งเรืองนันกหายใปสิน กบันดาลให้มืดแก่เรา เราจิงปฺราถฺหนาสีอันรุ่งเรืองนันเล่า จิงเกฺอดพฺระอาทิตฺยแลพฺระจนฺทรให้รุ่งเรืองแก่เรา เรากฺทำซึ่งสุภาวผิดธมฺม อันว่าโอชารสแผ่นดินนันกหายใป แล้วจิงกฺลายเปนด่งฺงเดากเหดอันตูมนี้นันขินมาในกลีบดินให้เราใดกินต่างเข้า เราใส้เร่งกฺทำความอันมิชอบธมฺมเล่า อันว่ากลีบดินด่งฺงเดากเหดตูมนันกหายใป จิงกฺลายเปนเชือกเขาอันชือภทาลตามาขินมาให้เราใดกินต่างอาหารเล่า เรากเร่งกฺทำความมิชอบอีกเล่า อันว่าเชือกเขาภทาลตานันกหายใปสิน จิงกายเปนเข้าสฺชาติสาลีอันมิได้ปลูก หากเปนเข้าสานมาเอง เปนอาหารเรา เราใดกินเปนอาหาร แลว่าเข้าสฺชาติสาลีนีทีใดเราเอาเมิอตฺรวันเยนนัน คฺรันว่ารุ่งขินเชา เราเหนเข้านันเปนอฺยูในทีนันด่งฺงเก่าเล่าแล ทีใดอันเราใปเอาเมิอเช้าใส คฺรันว่าตฺรวันเยนกเหนเข้านันเตมงามอฺยูในทีนันด่งฺงเก่าเล่า อันว่าทีเรายเราเกียวเอานันกหามิใด้ เริ่มอังกา ธํบัดนีใสเร่ง กฺธำความผิดธมฺมยิงกฺวาเกาอีกแล ฯ อันว่าเข้าสาลีนีกดาลเปนเข้าเปลือกใป แลว่าทีเกี่ยวเข้า เข้านันกหายใปเหนแตทฺรงแลฟางเปล่า แลจะเปนรวงเข้าคืนมานันเหฺมอนเก่านันหาบฺมิใดแก่เราแล้วแล แตนีใปเบิองหน้า เราทานทังหฺลายควรปันทีแบ่งแดนกันต่างอันจะปลูกแลฝังกินจิงจเชาบแล เขาจิงปันทีใรทีนาใหแก่กันแล เมิอนันแลบางคนเลาภแลใจร้ายใปชิงเอาทีผูอื่น เขาถูกขัดใจ ใลติใลด่ากันใปมาเปน ๒ คฺรัง ๓ คฺรัง ใปเล่า ๚

ทีนันเขาจิงชุมนุมปรึกษาเจรจาด้วยกันว่าฉันนี ว่าบัดนีเรานีเปนเจากเจกเวาเวนัก[๑๓] เพราะว่าเราหาทีกฺลาวบมิใด[๑๔] แลคฺวรเราท่านทังหฺลายตั้งใว้ ท่านผู้นึงให้เปนใหฺญเปนเจ้าเปนจอมเราเทิด เราทังหฺลายผิดชอบสิ่งใดให้ท่านแตงบังคับเถาย ความอันผิดแลเชาบแก่เรา ให้แตงปันทีปันแดนให้แก่เราแล แลเราจะให้ทีใร่ทีนาแก่ท่านผู้นันมากกว่าเราทังหฺลาย คฺรันว่าเขาชุมกันแล้ว[๑๕]เจรจาด้วยกันฉันนี เขาจิงใปใหวพฺระเพาธิสัตวเจา ขอให้ท่านเปนเจ้าเปนเจามแกผูข้า เขาจิงอภิเสกพฺรเพาธิสัตฺวใหเปนพฺระญา ด้วยชือ ๓ ชือ อันนึงชือมหาสมมติราช อันนึงชือ ขษัตติยะ อันนึงชือราชา อันเรียกชือว่ามหาสมมติราชนันใส เพฺราะวาคนทังหฺลายเยามตังให้ท่านเปนใหฺญแล อันเรียกชือขษัตติยะนันใส เพราะว่าคนทังหฺลาย ใหแบ่งปันใร่นาเข้านำแก่คนทังหฺลายแล อันเรียกชือว่าราชานัน เพฺราะท่านนันถูกเนือพึงใจคนทังหฺลายแล จิงเรียกวาราชาเพิอด่งฺงนันแล พฺระเพาธิสัตฺวเจ้าหากเปนผู้ชายทังหฺลายแล คนทังหฺลาย เยามยอทานให้เปนพฺราใส้[๑๖] เพราะเขาเห็นท่านนันมีรูปโฉมอันงามกฺว่าคนทังหฺลายแลรูกว่าคนทังหฺลาย แลใจงามใจดีกว่าคนทังหฺลาย ใจชือใจตรงใจบุยิ่งกว่าคนทังหลาย เขาเห็นด่งฺนัน เขาจิงตังให้เปน พฺระญา เปนเจา เปนเจามเขา เพิอด่งฺงนันแล พึงสอนเรียกชือขติยนันกสืบสันดารมาต่อเท้าบัดนี้แล คนลางจำพวกเหนอนิจฺจังสงสาร การนันยิ่งเปนอกุสลยื่งสังเวตฺตแก่ใจ จิงออกใปหาเปนกุฎีแลสาลาทีสงัด แล้วจำสีลภาวนา แล้วเยาม ใปภฤกษาหาร[๑๗] เริ่มอังกา ธะการบิณฺฑบาตเลียงตนแล้วตัดความเลาภเสียคนหฺมูกฺทำบุ ชือว่าพฺราหฺมาณทังหฺลายมาต่อเทากาลบัดนีแล คนจำพวกนึง ท่านแจกใร่แจกนาทีแดนให้แก่คนทังหฺลายเขาเอาเทานันเขาคอยรักษาความเชาบ ค้าขายด้วยความเชาบมา คนจำพวกนันเปนพฺราหฺมณเพสฺส สืบสันดารมาต่อเทาบัดนีแล คนลางหฺมูกฺทำสิ่งใดเยามทำด้วยสามาตฺถ นันฆาสิงสัตฺวเนือแลปลาทังหฺลาย เทียรเยามเลียงตน เปนพฺรานแลสูทรสืบสันดานมาต่อเทาบัดนีแล ๚

ผูงคนทังหฺลายกฺทำสิงใดดวยกมฺมอันยากเยนจิงใดมาเลียงตนใส แลมิใด้กินดวยง่ายเปนสุกฺขดุจฺจเกานเลย คนทังหฺลายอันเกอดแตอาทิกัลฺปนันอายุสฺมเขายืนใด อสงเขยฺย ๑ แล อฺยูนานมาอายุสฺมเขากเถายลงมาเนืองๆ เมิอนานมาเถงอายุคนทังหฺลายแต สิบปี ใปตายแล ชนมาพิธีปีเตือนคนทังหฺลายถอยลงเพิอใด เพฺราะวาฝูงคนทังหฺลายอันมาพายหลังแร่งกฺทำ ความเลาภ เทาศ เมาห มากกฺว่าเก่าแล จิงอายุสฺมเขาทังหฺลาย เรงเนายลงมาเพิอด่งฺงนันแล ๚ ฝูงคนทังหฺลายทำบาพฺปนักหนา เมิอใดฝูงเทพยดาทังหฺลายอันอฺยูในเมืองฟากฺดี อฺยูในตนใมกฺดี บ่มีคนเกรงทังพฺระอาทิตฺยกฺดี นพเคราะหกฺดี แลฤกษนักษัตรทังหฺลายกฺดี บฺมิเสฺดจในราศีอันดีด่งฺงเก่าทังรดู ๓ อันกฺดี ทังกาล ๖ อันกฺดี กหลากสิน บฺมิเปนปรกติด่งฺงเก่า ทังฝนแลลมทังแดดกหลาก ทังใมใลในแผ่นดินนันอันเปนยานันกบฺมิเปนยาด่งฺงเก่า เพิอรดูกาลนับหลากใปแล ฝูงคนทังหฺลายเร่งเถายอายุสฺมเพิอด่งฺงนันแล ถ้าแลเมิอใดฝูงคนทังหฺลายมิใดกฺทำบาพฺพ แลบันดาลใมตรึใส ฝูงเทพยดาทังหฺลายกรักษาพฺยาบาล ทังพฺระอาทิตฺยแลพฺระจนฺทรนพเคราะห์แลนักษัตรทังหฺลาย เสฺดจในราษี แลมีบฺมิหลากเลย ทังลมแลเปนแดดนันกเชาบด้วยรดูปีเดิอนวันคืน ใมใล่อันเปนอยายูกนันกฺดีคืน ทังชนมาพิธีคนทังหฺลายกเร่งยืนขินใปเบืองหฺนาคืนเล่า อันว่าฝูงคนทังหฺลายในเลากนี บฺมิเทิยงบฺมิแทแลแปรปรวนใปมาดงงกฺลาวมานี้แล ๚ เริ่มอังกา นลางปางเปนดีแล้ว เปนราย ๆ แล้วเปนดี บเหานเทิยงสักคาบเลย อันว่าคนในเลากฺยนี้บฺมิเทิยงเลย คนผู้มีบุญญาควรเอาอาการด่งฺงนี ใสใจแลรำพึงเถิงอนิจฺจสงสารแล เร่งกฺทำบุญแลธมฺมจงนักให้พ้นจากสงสาร อันบฺมิเทิยงแล ให้พ้นพฺลันเถิงสมบตฺติคือมหานครนิพพาน อันบฺมิใหว บฺมิรู้ฉิบหาย บฺมิรู้ตาย บฺมิรู้จาก ทีลางทีดียิงกฺวาสมบัตฺติทังหฺลายอันมีในใตฺรเลากนี้แล ๚

กฺลาวเถิงโอกาสมหากัลปปสุตา อันเปนทสมกัณฺฑโดยสังเขปแล้ว เทานีแล ๚

อันวานิพพานสมบัตฺตินี้สนุกนิสุกฺขเสมนักหฺนาหาทีจะปานบฺมิใดเลย สมบัตฺติอินทรพฺรหฺมทังหฺลายกฺดี ถ้าจะเอามาเปรียบด้วยสมบัตฺตินิพฺพานนันประดุจเอาหิงเหายมาเปรียบด้วยพฺระจนฺทรถา มิด่งฺงนันดุจฺจนำอันติดอฺยูปลายผมแลมาเปรียบด้วยนำมหาสมุทธอันฤกใด ๘๔๐๐๐ เยาชน ผิบฺมิดงงนันดุจเอาดินทุลีนันมาเปรียบดวยเขาพฺระสุเมร จักรรัตนวรอันประเสร็แหงนิพฺพานนันบฺมิถวนใดเลย สมบัตฺติในนิพฺพานนัน สุกฺขพ้นประมาน แลว่าหาอัญจเปรียบบฺมิใด บฺมิรู้เปนอาพาธพฺยาธิสิงใด บฺมิรู้เถ้า บฺมิรู้แก่ บฺมิรู้ตาย บฺมิรู้ฉิบหาย บฺมิรู้พรัดพรากจากกันสักอันสมบัตฺติยิ่งมนุษฺเลากแลเทวเลากพฺรหฺมเลาก ๚

อันว่านิพฺพานนันใสมี ๒ จำพวก ฝูงอันผเดจฺจกิเลสทังพันเราย สินแลใดนิพฺพานมี ๒ จำพวก จำพวกนึงชืออุปาทิเสสานิพฺพานนธาตุแล จำพวกนึงชือ อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ ใดแก่พฺระอรหนตผลนันว่าใดเถิงแก่สมบัตฺติ อันนึงชืออุปาทิเสสนิพพานธาตุ แลเมิอปัจสกลนันว่าเถิงอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ เมิอพฺระพุทฺธเจ้าเรานิพพาน ๓ อัน อันนึงชือกิเลสนิพพาน อันนึงชือสกลนิพฺพาน อันชือธาตุนิพพาน เมิอพฺระพุทฺธเจ้าเราใดตฺรสแกสัพพฺญุตาณใตตนพฺระรัตนมหาเพาธินัน ในปีวอก เดิอน ๖ เพงบูรณณฺมี วันพุทธ ยามจไกฺลรุงขินวันพฺระหสฺบดิ วันโท ลาว ว่าวันเต่ายิในอนุราธเริ่มอังกา นาฤกฺษ เมิอพฺระพุทธเจ้าตรัตวันนัน พฺระจนฺทรเสจฺจในพฤระมีกราสีเสฺวยฤกษภยสาข ในกลางคืนวันพุธนัน พฺระองคาร พุทฺธ เกตุ แลพฺระอาทิตฺยเสจฺจด้วยราสีเดี่ยวใบพฤษราสี พฺระสุกรเสจฺจในเมถุนราสี พฺระเสาเสจฺจในกรกฎราศี พฺระพฤหสบดีออกเกานเมิอพฺระพุทฺธเจ้าเสจฺจเขาสูนิพฺพานนันในปีมะเสง เดิอน ๖ เพงบูรณฺณ วันองคารวันไท ลาวว่า วันกาบยี่ ยามจะใกล้รุง เสฺวยฤกษภยสาข พฺรองคาร เกตุ แลพฺระอาทิตฺยเสจฺจในพฤษภราศี พฺระพฤหสบดีแลพฺระจนฺธรเสจฺจในจิกราสี พุทฺธแลสุกรเสฺดจในเมถุนราสี พฺระเสาเสจฺจในมงกรราสีออกเกาน พฺระอาทิตฺย เมิอการณด่งฺงนันชือสกนฺทนิพฺพาน เถิงแก่พฺระพุทธเจ้าเราแล เมิอพฺระธาตุทังหฺลายทังมวนจะมามวลกันในใตต้นพฺระมหาเพาธิแลจะเกอดเปนองคพฺระพุทฺธเจ้าคินแล จตรัตเทสนาธมฺมโปฺรดเทพามานุสฺสทังหฺลายแล้ว พฺระเจ้าจิงเสจฺจเข้านิพฺพานนัน ในปีชวด เดือน ๖ เพงบูณฺณิ ใดฤกฺษภสาข ใทวายสัน พฺระอาทิตฺย พฺระหสฺสบดี พฺระเกตุ เสจฺจในพสีพฤสพฺพราสี พฺระสุกรเสจฺจในเมถุนราสี พฺระพุทธเสจฺจในกรกฏราสี พฺระเสารเสจฺจในสิงฺคราสี พฺระองฺคารเสจฺจในมิฺราสี พฺระจนฺธรเสจฺจในพฺระหกธิกราสี ฯ เมิอด่งฺงนันชือธาตุนิพฺพานเถิงแกพฺระพุทฺธเจ้าแล ๚

อันว่านิพฺพานมี ๓ ชือโสด อันนึงชือวาสุฺนิพฺพาน อันนึงชือมิรตนิพพาน อันนึงชืออุปฺปณิปาตนิพฺพาน หนทางอันจใปสู่นิพฺพานนันมี ๘ อัน ชือเสาดาปตฺติมรรค เสาดาปตฺติผล สกฺกิทาคามิมคฺค สกิทาคามิผล อนาคามิมคฺค อนาคามิผล อรหตฺตมรรค อรหตฺตผล หนทาง ๘ อันนี ผูใดแลควรใปใดสิน ผูใดบำบัดกิเลศ ๓๐๐ ในนี้จำพวก ๑ จิงจักใดเสาดาปตฺติมคฺค เสาดาปตฺติผล คือรูปกิเลศ ๑๘ อรูปกิเลศ ๕๓ อากาสกิเลศ ๔ ผฺสมใด ๗๔ ในนีแลอันมีแลเสาง อันนึง ชืออชฺฌตฺติกกิเลศ อันนึงชือพาหิรกิเลศ เปน ๑๕๐ จำพวกในทิแล อันนึงมิเสาง อันนึงชืออสฺสเริ่มอังกา นิกายทิฏฺิกิเลศ อันนึงชือวิจิกิจฺฉากิเลศ เปน ๓๐๐ กิเลศ ๓๐๐ นี้ ผู้ใดเถิงแก่เสาดาปตฺติมคฺคแลเสาดาปตฺติผลหากบำบัดเสียแล ผูใดใหบางกิเลส ๔๕๐ ใด อีกกิเลส ๓๐๐ เกานนันจึงใดเถิงหนทาง ๒ อัน ๆ นึงชือสกฺกทาคามิผล กิเลศอันใดสินนัน สินกิเลศอันใด ๑๔๐ นันแล มีอัน ๆ นึงชือราคกิเลศ เมาหกิเลส ใดั ๔๕๐ สกฺกิทาคามิบำบัดแล ฝูงอันบำบัดกิเลศนีสิ้น อีกกิเลศ ๓๐๐ เกานนัน จิงจใดเถิงทีนัน หนทางสวรรค อันชืออนาคามิมคฺค แลอนาคามิผล มีว่าใน อนาคามิผลในเทาสแลเมาหออก เอาขามกิเลศ แลพฺยาบาทกิเลศเข้าแทนผฺสมกิเลศ ๔๕๐ ใด ๗๕๐ จำพวก ผู้เถิงแกอนาคามิมคฺค แลอนาคามิผลหากบำบัดเสียแล ฝูงนันบำบัดกิเลสใด ๗๕๐ อีกกิเลส ๗๕๐ เกานเปน ๑๕๐๐ จำพวก ด่งฺงนันจิงจะเถิงทีหนทางเสางอัน อันชืออรหตฺตมคฺค อรหตฺตผล กิเลศอันใดนันสินสิ คือกิเลศอันใด ๑๕๐ นันแลอันมีแล ๕ แล ๕ จำพวก ๆ นึงชือรูปราคกิเลศ แลจำพวก ๑ ชืออรูปราคกิเลศจำพวก ๑ มานกิเลศ จำพวก ๑ ชืออุทฺธจฺจกิเลศ จำพวก ๑ ชืออวิชฺชากิเลศ ผฺสมใด ๗๕๐ เอาอีกกิเลศอันเกานเปน ๑๕๐๐ จำพวก นึงบำบัดกิเลศฝูงนีสินจากตน จิงจะใดนิพพาน ๚

จำพวกนึงสวาจใดเถิงนิพฺพานนันยากเพิอดงฺงนัน เมิอฝูงจักภาวนาเลา กุตฺตรฌานอันเปนตนแกนิพพาน จักเลงดูในภพฺพจกฺรนี แลจดูในนิพฺพานเปนทีเสจเสาดจอฺยูดูในอดีต อนาคต ปจฺจุบณฺณ คือกาลอันพ้นใปแล้ว แลอันจักมาพายหลังอันยุบัดนี้จิงภาวนาดวยกสิณ ๑๐ อัน ดวยกฺรีส จิงจะใดฌาน ๕ สิง อฏฺสมาบัตฺติ ๘ สิ่ง ฉฬภิฺา ๖ แมผิเสจสินแล้วกฺดี แลใปบฺมิใดถิงแก่ธมฺมฝูงนี ใปมิเห็นนิพฺพานใด อันวานิพพานนีเลือกผูจะรูจกเหนใส อันวาญาณสมาบัตฺติอันใดสิน คือปจฌานอันเปนแดนเลากุดร คฺรันใดปจมฌาณนันอาจฺจดำดิน บินบนในใดทุกแหงแล คฺรันว่าใดอฏสมาบัตฺติ ๘ อันใดสิน อันนี เริ่มอังกา นีชือปถมฌาณสมาบัตฺติ อันนึงชือทุติยฌาณสมาบัตฺติ อันนึงชืออากิฺจฺายตนสมาบัตฺติ อันนึงชือเนวสฺานาสฺายตนสมาบัตฺติ อันนีชืออฏฺสมาบัตฺติ คฺรันว่าใดอฏฺสมาบัตฺติ ๘ อันนีแลว เหนทังชันฟาชันดินสิน แลเหนทังความสุกฺขอันมีในชันฟาแลชันดิน ชันอินทรแลพฺรหฺมทังหฺลาย เหนมาอฺยูในฝ่ามือผลมขามเปามอันอฺยูในใจมือนันแล อันว่าใดฉฬภิฺา ๖ อันนันอันใดสิน อันนึงชืออิทธิวิชฺชา อันนึงชือทิพพจักษุญาณ อันนึงชือทิพฺพเสาตญาณ อันนึงชือเจเตาปริยาณ อันนึงชือปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณ อันนึงชืออาสาวกฺขยาณ อันวาใดอิทฺธิวิชฺชานันใส อาจกฺทำรทฺธิใดทุกอัน ผิจะยกเอาแผนดินนีขึนไวในกฺลางฝามือกใด เอาเขาพฺระสุเมรุออกจากทีกใด จกฺทำสิ่งใดกใดทุกปฺรการบฺมิยากสักอัน เพฺราะวาใดอิทธิวิชานันแลเกอดเปนตาทิพฺย ถาจแลดูแหงใดกฺดี หาอันใดมากฺทำบฺมิใดเลย เหนใปเบืองบนถิงพฺรหฺมเลากฺย ถาแลดูเบืองตำ เหนใปเถิงนรกถิงใตนำใต้ลม ถ้าจแลดูอันพนใปแล้วกฺดี ยังจมากฺดี เพิอวาใดทิพพจกฺษุญาณ ฯ คฺรันว่าใดทิพฺพเสาตญาณใส คือหูทิพฺยอันยินแท ยาวาเสียงเจรจาถึงฝูงเทพฺยดาอินทรพฺรหฺมในเมืองฟากฺดี แลฝูงสัตฺว์อันอฺยูในนรก ปลา แลเนือแลนก สัตฺว์อันใดกฺดี ถ้าแลเจรจากใดยินแทแล ดงฺงมาอันใกลรู้ขามเขาทุกอันทุกคนเสาด หาอันจะขัดบฺมิใด้เลย เพิอใดทิพฺพเสาตาณแล คฺรันว่าอภิฺาณอันเปนเจเตวปริยาณนัน เกอดใจทิพฺยอาจฺจรูจักใจคนทังหฺลาย หาอันจกฺทําบฺมิใดเลย ผิฝูงเทพฺยดาอินทรแลพฺรหฺม แตจิงรูคือชางมาวัวคฺวายปลาเบือนกหกมดปฺลวกอันใดมีในภูมินีแล คฺรันว่าเขาคำนึงอันใดกฺดีเอา เจเตาปริยาณนันใส มีทีติดแลทีตอ สัตฺวทังหฺลายอันจเทิยงแลบฺมิเทิยงอาจจะรูสิน หาอันจกมฺมบังบมิใด เบืองหนาเบืองหฺลังบมิรูกี่เรายกัลป อาจฺจรูทีอันเกอดจากหฺลายใดรูแท ดงงผล มขามเปามอฺยูในฝามือ คฺรันว่าใดอภิฺาณอันชืออาสวกฺขยนันใสใจอันเทางเทียวใปมาในสงสารนันขาดแล้วสินนาวเอาใจตอนิพพานเดฺยวใสอภิภิฺาณอาจฺจบำบัดรูปสกนธ์ ๒๕ เภทนาสกทน ๔ อัน สฺาสกลท ๒๐ สขารสกล ๔ วิฺาณสกล ๑๒ หาจำพวกนีชือปฺจสกลแล อภิฺาณอันชืออาสวกฺขยณ หากบำบัดมุนฺธิลทังหฺลาย แลพาใปสูทีมหานครนิพฺพานทีปฺรเสอตฺติแล เมิอจใดฌาณฝูงนี้ พฺยายามภาวนาดวยนักหนาจิงใดใส จักกฺลาวใหรูแทยากนักหนา จิงกฺลาวแตโดยสงฺเขปแล ๚

เมิอเดิอม ภาเอานิมิตฺรปถมชฺฌาณใสเปนอารมฺมณนันชือปริกนิมิตฺร ภาวนาด่งฺงนันชือ ปริกมภาวนาแล เยาคาวจถกลใปให้ลิมมิอแล้วถกลจิตฺรนันแล เยาคาพจร กมฺมสมาธิอุคหนีมิตฺรแล อารมฺมณนันเกอดภาวนาแล้วปริยตฺตบำบัดแลพ้นจากภาภคตูธมฺมปฺรดุจฺจด่งฺงอุคหนิมิตฺร แลอาใสในใจแลอฺยูสงบ เมิอด่งฺงนันปติภาคฺคนิมิตฺรเกอดแล ฯ เมิอแล้วกำเนอดปฏิภาคฺคนิมิตฺรนัน อุปจารภาวนาอันจกฺลาว กามาพจรทินันบำบัดเบจนิวรณอันเสฺมิอ ปสตฺตรูจีงเกอดบำบัด กำเนอดอุปจารภาวนานัน อันวารูปาวจรปถมญาณนัน จิงจักใดแกเยาคาพจรนันอันแลปติภาคนิมิตฺรอันดิด้วยอุปจารสมาธิ ฯ อันเป็นรูปาวจรปถมญาณนัน เยาคาพจรเอาปฌาณนันเลากฺทำใหลุแกใพลิอันชืออาวชฺฌนสมาวชนอทิฏฐานปจฺจเวกฺขณ เยาคาวจรเสีย องฺคอันเปนตนคำรกอันมิไนปถมฌานจิง พฺยายามเมือหฺนาเพิอหฺนาจลุแกองฺคอันสุขุม อันเปนตนฺวาพิจฺจารพา จึงลุแกฌาณทังหฺลาย อันเปนต่นทุติยฌาณด้วยอันดับ อันว่าปติภาคนิมิตฺตนันเกอดในกัมมถานนัน ๒๒ อัน เปนตนฺวาปถมพกสินฺนอันเสตกฺวา ๒๒ อันใด ๑๘ ในนีชือปรมยฺาสิออันปรพริตแกปรชฺาบำบัด ๗ อัน ๆ ใดสิน พุทฺธานุสฺสติอันนึง ธมมานุสฺสติอันนึง สํฆานุสฺสติอันนึง สีลานุสฺสติอันนึง จาคานุสฺสติอันนึง เทวานุสฺสติอันหนี่ง อุปสมฺมานุสฺสติอันนึง มรณานุสฺสติ สมตเมตาอันนึง กรุณาอันนึง อุเบกฺขาอันนึง อาหารปติกุลสฺาอันนึง จตุธาตุววถฐานอนีเริ่มอังกา นูผสมลฺวนอรูปกมฺมสฏฺาน ๔ อัน ผฺษมทังหฺลายเปน ๑๘ อันใดัวา ๒๒ นันสิน คือ กณ ๑๐ อัน ทายคตานุสฺสติ อสุภ ๑๐ อัน เทายคตานุสฺสติอันนึง อนาปานสฺสติอันนึง ผฺษมเปน ๒๒ แลอันใดว่าบรฺาติ ๗ อัน ปฺามีปคตาญัตฺติอันนึงปฺาเนใดบุฺติมิ ๖ จำพวกคือ วิชิมาชนปฺตฺตินิง วิชชมานเนนปฺชฺตฺตินิง วิชชชมาเนนอวิชชมาปฺตฺติ อนฺนิง นวิชชมามาเนน อวิชชมาปุฺตฺติอนฺนิง ฯ ผฺษมทังหฺลายเปน ๗ ๚

กสิณทังหฺลาย ๙ อัน เพิอวยอากาศกสิณ เยาคาพพจร[๑๘]จภาวนาอรูปาพจรฌาณกสิณอันใด กฺดี อันเปนตนภาวนาใดเกานเลยยกออก จิงเอาอากาสานันตอันใดัในกสิณนันใสเปนอารมมฺณ จึงกฺธําเปนบริกมฺม เมิอกาล อรูปาพจรอันเปนปถมจิตฺรลุแกเยาคาพจรนันแล เยาคาพจรนันอันใด อรูปาพฺพจรฌาณอันเปนปถมเอาภิชาชนอันปพฤตฺติในอรูปาพจรฌาณนันใน เปนอารมฺมณ จิงกฺทำบริกมฺมอรตฺถวาเลาใปเลามา อันฺวารูปาฌาณนันเปนคฺรบใหฺญแลเกฺอดแกเยาคาพจรเมิอนันแล ๚ เยาคาพฺจรใดอรูปาพจรเปนคฺรบเสางแล จิงสุภาวอนฺวาบฺมิในอวิชาณอันปพฤตฺติในอรูปาพจรณฌาณนันปถมใสเปนอารมฺมณ จิงกฺทำเลาใปมาด่งฺงนี้ นตฺถิ กิฺจิ นตฺถิ กิฺจิ ฯ เมิอดงงรูปาพจรณฌาณอันเปนตฺระบะ ๓ เกอดแกเยาคาพจรนันแล เยาคาพจรนัน คฺรันใดอรูปฌาลณอันเปนตฺระบ ๓ แลัว จิงทำบริกมฺมอตฺถวาเลาใปเลามาด่งฺงนีแล ฯ ตติรูสติเปตํ ปณิตเมตํ ฯ เมิอกาลด่งฺงนันอันฺวารูปฌาณอันเปนตฺระบะ เกอดแก่เยาคาพจรนันแล ฯ อันฺวาปฺจมฌาณอันปฺรพฤตฺติด้วย สมคฺคฺาณ เยาคาพจรลุแกปฺจมฌาณอันเปนแกอภิฺาณ จิงลุแกธิสปฏฺฐาน แลกฺทำบริกมฺมจิงแก่อารมฺมณทังหฺลายอันเปนตนฺวารูปดวยอันคฺวร ฯ อาทีณวิฺาณ อันเหนเทาสในปฺจสกลธรนิเภทาณอันคฺวรสอันเกอดยดในปฺจสกลมุฺจิตุกา เริ่มอังกา เนมยตาาณ อันปฺรพฤตฺติเพิอจใคฺรออกจากปฺจสกลปติสํขา าณอันพิจฺจารณาอุบายพ้นจากสํสารสํขารุเปกฺขาาณ าณอันปฺรพฺรตฺติกฺลายแลแกสงฺสารสํขารธมฺม อนุเลามาณอันดี โดยภาคฺยหฺนาภาคฺยหลัง สีบอันชือทสฺสติทสฺสนาาณ ฯ สุฺติวิเมากฺเขา อันฺวาสงัดจากราคาทิกิเลศอนิมิตฺเตาวิเมากฺเขา อันวาวิเมากฺขนันอันบฺเหนนิมิตฺรแกราคาทิกิเลศอันโดยวิเมากฺข อันบฺมิกลราคาทิกิเลศ ทังนิเมากฺขสา อันสุฺตานุปสฺสน ฯ คำนึงสุภาวอันสุ อนิมิตฺตานุปสฺสนา คำนึงสงฺขารอันเปฺลาจากเขาอันพิจากสุกฺขจากตน อปนิหิตานุปสฺสนา คำนึงสํขารอันหาดำริสฺสหนาบฺมิใดเลย ๓ อันนีชือวิเมากฺขาสมุขันรสฺสนันอันชือปจฺจุปตฺถทานฯ อันนึงชือปทตฺถทาณ อันนึงชือทิฏฺฐิสุทฺธิเยาค อนฺวาเยาคาพจรอันสลัดจากกลอันว่า ปฺจานิวรแลปตฺติผปตฺติ แกตฺรสกลจโดยอันดับภิทสฺสนาแตสมุทย ภยฺยาณ เถิงอนุเลามาณทังนันวาภิทสฺสานาอันใหฺมอันอุทยภยภยานุภงฺคาณ อาทินาณ นิพฺพทาาณ มุฺจิตุกามยตาาณ ปติสขาราณ สํขารูเปกฺขาณ อนุเลามาณ ทังนีชือปฏิปทาญาณทสฺสบริสุทฺธิ ฯ เยาคาพจรอันศงัตดีดวยนิยายด่งฺงนีจิงเถิงภิทสฺสนอันแกเลากุตฺตรนำจิตฺรจักเกอดแกเยาคาพจรนัน ฯ เมิอกาลด่งฺงนัน อันฺว่าภิทสฺสนจิงสฺองอัน ๓ อันจขัดแหงอารมฺมณอันใดกฺดี อันเปนต่นวาอนิจฺจ ลกฺขณ จิงเกอดดับ อนฺวาปริกมฺม อุปจา อนุเลามอันดับอนุเลามภิทสฺสนานัน ฯ อันฺวาเคาตรภู จิงเกฺอด ๑๙ เอานิพฺพานเปนอารมฺมณบำบัดเคาตฺรภูอันเปนปริถฺกชนจิงเกอดเคาตรภูอนเปนอริยคืน จิงเกฺอดเคาตรภูจิตฺรนัน ฯ อันฺว่าเลากุตฺตรมาคฺค รูทุกฺขสจฺจ ทุกฺขสมุทยสจฺจกฺรทำให นีเราธสจฺจเหนแทฯ ยมคตจาทำใหนิพฺพานเหนแทัจิงลุแกหนทางอรหตฺตผลดัวยสามาตฺถภาวนามารคฺคสจฺจ ถัดมารคฺคสจฺจนัน อันฺวาลสิงจึงคฺรบ ๒- ๓ อันเกอดแกเยาคาพจร เริ่มอังกา ไนถัดนัน จิงลงคดีนันปฺจขนฺธอันรำพึงกิเลศอันบำบัดผเดจฺจภาวนานันคืนใส จิงเกอดถตภฺตนัน อันฺวาวตฺถุจาคามินิภิทสฺสนาอันเหนด้วยอันใชดัวยตนนัน อันฺวามารคฺคเกฺอดชิงสุฺตวิเมากฺข ฯ อันฺวา วตฺถุจานคามินิทสฺสนา อันเหนด้วยอนิมิตฺรหตฺต อันชืออนิมิตฺรวิเมากฺขอันด้วยนิทิตวิเมากฺขดัวย สามาตฺถอันเถิงแกภิทสฺสนาอนฺวาผลเสาดใดชือ ๓ ชืออันในมารคฺควิพิดัวยสามารตฺถลุแก อตฺตภงฺงเกาบางแล ฯฯ อันวาผลอันมิในตนมาตฺตนันแล ฯ เยาคาพจรอันรำพึงอนิจฺจาทิกสนด้วยนิยายด่งฺกฺลาวเกานแล ฯ แลใดชืออันเปนตันว่าาตวิเมากฺขด้วยสามาตฺถชือเถิงแกภิทสฺสนาไนผลสมาปตฺติวิตฺถิ ฯ อันฺวาชือ ๓ อันนันมิคนฺวาสุฺตวิเมากฺขใดด่งฺงนันแกมารคฺคทังหฺลาย ดัวยสามาตฺถอารมฺมณ ดัวยสามาตฺถปฺรพตฺติตนแลสิน ด้วยปฺรการทังหฺลายด่งฺงนันบางแล ฯ อันฺวาเยาคาพจรเมิอจเขัานิเราธสมาปตฺติในมหารตฺตสมาปตฺติ อันเปนตนฺวาปถมฌาณดัวยอนดับลุจากสมาปตฺตี นันจึงรำพึงสภาวธมฺมนันอันชิงแกฌาณนันลุในฌาณนัน ลุในฌาลุด้วยเถิงแกอภิฺานต้นฌาณ เอาอทิฏานใสเปนปฺรพตฺติจึงเขัาแกเนวสฺานาวิสฺาฌาณตนฌาน ฯ อันฺวาใจเยาคาพจรนัน ขาดเพิออำนาจฺจจิตฺรเสางนัน ฯ อันชือปทาปตฺติบฺมิปฺรพฤตฺติเมิอหฺนาเลย ฯ เมิอกาลด่งฺงนัน เยาคาพจรนันเถิงนิเราธสมาปตฺติแล ฯ เมิอกาลออกจากนิเราธสมาปตฺตินันแล ฯ อนาคามิบุคฺคล อันฺวาอนาคามีบุคคผลจิตฺรปฺรพฺฤตฺติคาบเดิยว ฯ จิงลวาตฺติคืนชืออรหตฺต อนฺวาอรหตฺตผลจิตฺร หากปฺรพฺฤตฺตจิคาบเดิยวจึงลงภญตคืนกฺลาวถิงภเทา ผู้ใดัภาวนาแลใด นิพฺพานด้วยสงฺเขปโสด ฯ ผูมีปฺาคฺวรรำพึงจิงแท หากรูนีพฺพานอันปฺรเสอตฺติดงฺงนัน ฯ ฝูงด่งฺงฤจึงจอาจฺจนำฝูงสัตฺวทังหลายใปเถิงแหงหนใดั ฯ ผูใดัสางสมฺภารบารมีแล ปฺราถนาเถิงแกนิพฺพานทุกวันทุกคืนบฺมิขาดสักเมิอเลยฯ ทานใดั ๆ อสงฺขยฺยแลแสนมหากลฺป์กําใรเสาด กฺทําสมฺภารบารมีเทากันดังนันกฺดี บฺมิอาจฺจนำฝูงสัตฺวทังเริ่มอังกา โนหลาย ใปเถิงนิพฺพานใดเลย ฯ เทาเอาแตตนผู้เดียวถิงนิพฺพานใดใสกฺทำสมฺภารบามีเทาด่งฺงนัน ใดแก่พฺระปจเจกเพาธิใศ เพฺราะวานำสัตฺว์ใปเถิง นิพฺพานบฺมิใดเพิอด่งฺงนัน ฯ ผู้ใด้สางสมฺภารบารมีใด ๔ อสงฺขยฺย ๘ อสงฺขยฺย ๑๖ อสงฺขยฺยกลฺป แลมหากลฺปเปนการใรใส เยามอธิฏฺฐานว่า จนําสัตฺวทังหฺลายใปสูนิพฺพานทุกวันทุกคืนบฺมิขาสสักเมิอด่งฺงนัน จิงจักใดเปนพฺระแลจนำสัตฺว์ชิอชิงฝูงสัตฺว ทังหฺลายใปเถิงนิพฺพานใสใดใส ฝูงสัตฺว์ทังหลายอันพฺระเจ้าอาจจนําใปสูนิพฺพานใดนัน ฝูงสัตฺว์นันเยามใดสางสมฺภารแสนมหากลฺป พฺระเจาจิงอาจฺจนำเอาฝูงสัตฺว์นันเถิงนิพฺพานใดใส ฝูงอันสางสมฺภารบารมีใดเสางอสงขยฺยกลฺป ๑ แสนมหากลฺปเปนกำใรเสาด จิงจิกใดเปนอรหนฺตาขีณาสพฺพ อาจฺจนำฝูงสัตฺวทังหฺลายเกัานิพฺพานในสฺฐานพฺระพุทธเจาแล ๚

พฺระพุพธเจ้าแลพฺระองคพฺระองค โปฺรดสัตฺวเทพยาดามนุสฺสทังหฺลายเขัาสูนิพฺพาน ผิจคลนาใด ๒๔ อสงขยฺย แล ๑๑๖๐ เกาฎิกมิ มิก ๑๐๐๐๐๐ คน เปนกำใรเสาด ฯ เถิงนครนิพฺพานอันปฺรเสอตฺติยิงภูมทัง ๓ นี แลทังอนนฺตจวาฬ อันเปนเอกาทสกจบโดยสงฺเขปแล ฯ ผูใดัจถึงแกมหานครนิพฺพานนัน บฺมิรูฉิบหาย บฺมิรูแปฺรปฺรวนใปมา แลฝูงสัตฺว์ทังหฺลายอฺยูในใตรภูมนีแล ๚

กฺลาวเถิงใตรภูมมีกถามหานิพฺพานแล ๚

แตนีใสใตฺรภูมฺมิกถาเมิอใดใส ปีรการ สกฺกราชใด ๒๓ ใดัในเดิอน ๑๐ เพงวันพฺระหสฺสบดี มฺริคเสิยนรสัตฺว ผใดรงใส พฺระญาลิทยฺยผูเปนหฺลานปูพฺระญาลิทยฺย ผูเสฺวยราชในเมิองสฺริสชฺชนาลยฺยแลสุกฺเขาทยฺย ผูเปนหานแกพฺระรามราชอันเปนสุริยพงฺษ เพิอใดกินเมืองสิสชนาลยฺย อฺยูใดหกเขาจิงใสเพิอความใดอรรถพฺระอภิธมฺม แลจใคฺรเทสหฺนาเฉฺพาะแกแมเอาคนหฺนิ จักใคฺร จำเรอญพฺระธมฺมโสด ธมมใตฺรภูมิกถานีเอาออกแตกำพีบางสิง เริ่มอังกา เนาอนฺวาใตฺรภูมมิกถานีเอากออกแตอฏฺฐกถาฏิกาพฺระจตุราคมคฺคนันสเลกสเนอย ฯ อฏฺฐกถา ฏิกาพฺระอภิธมฺมรตารอฏฺกถา พฺระอภิธมฺมรมารถสสงฺเคฺรามาในกำภีฝูงนี พฺระมงฺคลวิลาสนิ พฺระปฺจสทนี พฺรสารถปกาสินิ พฺระมเนารถปุรนิ พฺระลินมารถปกาสินิ อฏกถาฏิกา พฺรวินยปิฏก พฺระธมฺมมหารถกถา พฺระธมฺมรตฺถวิลาสินี พฺระชาเตการตกถา พฺระชินาลงฺกา พฺระเภาธิวงฺษ พฺระสารสงฺคห พฺระอภิธมฺเมาตฺถสงฺเคฺราห พฺระอภิธมฺมาวดาร พฺระมิลินฺธ พฺระธมฺมหเทย พฺระมหานิทาน พฺระพุทธวงฺษ พฺระอนาคตวงษ พฺระจริยาปิฎก พฺระธมฺมบท พฺระเลากปรฺณาป พฺระมหากัลฺป พฺระอรุณวดีสูตฺร พฺระสมนปาสาทิกา พฺระวิสุทิมคฺค พฺระลกฺษนภิธมฺม พฺระอนุปติกา พฺระเลากุปตฺติ พฺระสารีริกภินิสย ฯ พฺรธมฺมฝูงนีเอาออกแตลอันลเนายมาผฺสมกัน จิงขินชือใตฺรภูม กวาพฺระธมฺมนิพฺระเจ้าลิทยฺยเปนกฺรสตฺรพงษ หากเปนคฺรูเริยนในสำนักนีพฺระมหาเถร อเนามทสสี เริยนในพระมหาเถระธมฺมบาล เริยนในพฺระมหาเถรสริทศ เริยนในมหาเถรมณิวงฺษ เรียนในปรปชฺาณทสฺสเถร เรียนใบอุปเสนราชบณฺฑิตฺย เรียนแตใกฺลด้วยสารภิเชยฺย[๑๙] ในมหาเถรพุทธเฆาสาจาริยผู้อฺยูในเมืองหริภุฺชยฺย ๚

ผูใด้จปราถฺนาเถิงทิพฺยสมบตฺติปเมากฺขนิพฺพาน ใหสดับนิฟังพฺระใตรภูมมิกถานี ด้วยทำนุกอำรุงด้วยใจสทฺทา ญาใดปฺรมาทสักอันใส จภบใดใหฺวใดฟังธมฺมแตสีอาริยเจ้า อันเสดจอุบตฺติในอนาคตกานันแล ฯ พัรรณนาใตฺรภูมมิกถาจบเสจฺจโดยพฺระสัรรเพชฺญเจ้าบนฺทูลเทานิแล ฯ ทุกฺขํ สคฺคเสากปฺปา อนิจฺจอฏฺาร อิเม อนตฺตา วิสติกปฺปา ภาวนาสํสา อิเม ๚

พฺระมหาชฺวยจารพฺระใตฺรภูมมิกถาทีวัดปากนำ ชือวัดกฺลางแล้วแตในเดิอน ๔ ปีจอ วันอาทิต เมิอเพลาตฺวันบาย ๓ โมงเสศ เมิอพฺระพุทธสกฺกราชล่วงใปใดัแลัว ๒๓๒๑ พฺระวสา เสศสงฺยาใด ๙ เดิอน ใด ๙ เดิอน วันกใด ๒๖ วัน เปนสมฺมสำเรจฺจแลัวแล ๚

คำศัพท์โบราณ และสำนวนโวหาร ที่ปรากฏในเตภูมิกถา หรือไตรภูมิพฺระร่วง ของพญาลิไทย ฉบับของพฺระมหาช่วย วัดปากน้ำเลขที่ ๖๐๕๗, นายบุญเลิศ เสนานนท์ นักภาษาโบราณ ชำนาญการพิเศษ รวบรวม