- วันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร (๒)
- วันที่ ๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- —วันที่ ๑๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๗๒
- วันที่ ๑๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๒๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๑๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๑๖ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๑๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
- วันที่ ๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ ดร
- วันที่ ๑๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
วันที่ ๑๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๒ น
บ้านปลายเนิน คลองเตย
วันที่ ๑๙ มกราคม ๒๔๗๒
กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทราบฝ่าพระบาท
ลายพระหัตถ์ ลงวันที่ ๑๖ โปรดประทานรูปพระเมรุเก่าไปให้ดูเป็นพระเดชพระคุณล้นเกล้า ได้ดูถี่ถ้วนแล้ว
รูปพระเมรุที่ทรงคาดคเนว่า จะเป็นพระเมรุพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น เห็นจะไม่ใช่ คาดด้วยเกล้าว่าจะเป็นพระเมรุสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ที่คาดว่าดังนั้นด้วยหลัก ๒ ประการ คือ ประการที่ ๑ ได้ยินผู้ใหญ่เล่าว่า พระเมรุสมเด็จพระเทพศิรินทร์นั้น เดิมทีทำเป็นยอดมณฑป พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จออกทอดพระเนตรไม่โปรด ตรัสสั่งให้แก้เป็นยอดปรางค์ แต่การแก้ตลอดชั้นทำไม่ทันกำหนดงาน แก้ได้แต่เพียงยอด กลายเป็นมณฑปยอดปรางค์ ซึ่งได้ลักษณกับรูปฉายนี้ ประการที่ ๒ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ๑บอกเกล้ากระหม่อมนานแล้ว ว่าได้รูปพระเมรุสมเด็จพระเทพศิรินทร์มา ยังให้ฉายจำลองแล้วจะเอามาให้ แต่ก็เลยเงียบหายไปจนบัดนี้ สันนิษฐานว่าคงได้ที่แหล่งนี้เอง คือรูปนี้ เพราะเจ้าพระยาธรรมาธิกรณเป็นหลานเขยนายโหมด อมาตยกุล
ได้ถวายรูปกลับคืนมานี้แล้ว ได้ทรงพระเมตตาโปรดตรัสสั่งให้นายหงีพิมพ์ส่งให้เกล้ากระหม่อมอย่างละแผ่นด้วย
ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด
-
๑. เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (ม.ร.ว. ปุ้ม มาลากุล) ↩