เจ้าพระยาพระคลัง (หน)

เจ้าพระยาพระคลัง เป็นกวีเอกคนสำคัญในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ นามเดิมว่า หน เป็นบุตรเจ้าพระยาบดินทร์สุรินทร์ฦๅชัย (บุญมี) กับท่านผู้หญิงเจริญ

ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี ได้รับราชการในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ กรมหลวงอนุรักษ์เทเวศร์ มีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงสรวิชิต นายด่านเมืองอุทัยธานี และได้แต่งวรรณคดี ๒ เรื่อง คือ ลิลิตเพชรมงกุฎและเรื่องอิเหนาคำฉันท์ ในตอนปลายรัชกาลสมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรีบ้านเมืองระส่ำระสายเกิดการจลาจล พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ซึ่งขณะนั้นทรงดำรงพระยศเป็นสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก และกำลังยกกองทัพไปตีเขมร ทรงทราบข่าวจลาจลในพระนครจึงรีบยกทัพกลับ หลวงสรวิชิต ซึ่งมีความจงรักภักดี ได้แต่งคนนำหนังสือลับแจ้งกิจราชการในพระนครไปถวายสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกถึงด่านพระจารึก และได้ออกไปรับเสด็จถึงทุ่งแสนแสบ กราบทูลข้อราชการต่างๆ ให้ทรงทราบ แล้วเชิญเสด็จนำทัพเข้ามายังพระนคร

ครั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงปราบดาภิเษกขึ้นครองราชสมบัติแล้ว ทรงพระราชดำริว่า หลวงสรวิชิตมีความดีความชอบหลายประการ และจงรักภักดีในพระองค์มาช้านาน ได้โดยเสด็จการพระราชสงครามมาแต่ก่อน กับเป็นผู้มีความรู้ในทางอักษรศาสตร์และวรรณคดีอย่างกว้างขวาง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นพระยาพิพัฒนโกษา ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนขึ้นเป็นเจ้าพระยาพระคลัง เสนาบดีจตุสดมภ์กรมท่า มีหน้าที่ควบคุมบังคับบัญชากิจการทางหัวเมืองชายทะเลทั้งหมด

งานทางวรรณคดี

นอกจากจะเป็นนักรบผู้สามารถ และเป็นอำมาตย์ผู้ใหญ่ในแผ่นดินแล้ว เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ยังได้รับการยกย่องว่าเป็นกวีฝีปากเอกคนหนึ่งในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น งานประพันธ์ของท่านมีสำนวนโวหารไพเราะจับใจ มีทุกประเภททั้งโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ตลอดจนร้อยกรอง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดเกล้า ฯ ให้ท่านเป็นผู้อำนวยการแปลพงศาวดารจีน เรื่องสามก๊ก ออกเป็นบทประพันธ์ร้อยแก้วซึ่งมีผู้รู้จักกันแพร่หลาย ว่ามีสำนวนโวหารไพเราะและได้รับการยกย่องจากวรรณคดีสโมสรในรัชกาลที่ ๖ ว่าเป็นยอดของความเรียงร้อยแก้วที่เป็นเรื่องนิทาน

วรรณกรรมของเจ้าพระยาพระคลัง (หน) เท่าที่ทราบมีดังนี้

เรื่องที่แต่งในสมัยกรุงธนบุรี

๑. ลิลิตเพชรมงกุฎ

๒. อิเหนาคำฉันท์

เรื่องที่แต่งในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ คือ

๑. สามก๊ก

๒. ราชาธิราช

๓. กากีคำกลอน

๔. ร่ายยาวมหาชาติกัณฑ์กุมารและกัณฑ์มัทรี

๕. ลิลิตพยุหยาตราเพชรพวง

๖. โคลงสุภาษิต

๗. กลอนและร่ายจารึกเรื่องสร้างภูเขาทองที่วัดราชคฤห์

๘. ลิลิตศรีวิชัยชาดก

๙. สมบัติอมรินทร์คำกลอน

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) มีบุตรธิดาหลายคน ที่มีชื่อเสียงคือ เจ้าจอมพุ่ม ในรัชกาลที่ ๒ เจ้าจอมมารดานิ่ม พระมารดาสมเด็จฯ กรมพระยาเดชาดิศร (มั่ง) ในรัชกาลที่ ๒ นายเกต และนายพัดซึ่งเป็นกวีเหมือนท่านบิดา และเป็นครูพิณพาทย์ด้วย

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ถึงอสัญกรรมเมื่อปีฉลู พ.ศ. ๒๓๔๘ ในรัชกาลที่ ๑

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ