อิเหนาคำฉันท์
๑๑ ปางนั้นบรมวง- | ศอสัญแดหวา |
อุ้มองค์วนิดา | กรตระกองตระการชม |
ชูชื่นภิรมย์เชย | ดุจเสวยสมบัติพรหม |
สำผัสตระมลกรม | เสน่ห์น้อมฤดีมา |
รีบรถทุรัศทาง | จรร่วมพนาทวา |
จึ่งมีมธุรสา | พจนเพื่อแสดงองค์ |
อ้าแม่นิคือพี่ | บมิควรจะโศกทรง |
กรรแสงบใช่อง- | คระตูมาต้องตัว |
พักตรผ่องจะนองชล | วิมลโฉมจะหม่นมัว |
อ้าแม่อย่าแคลนกลัว | สละทุกข์ประเทืองเรียม |
ปางนั้นสุดาสดับ | สุรศัพทยิ่งเกรียม |
จิตแจ้งเชษฐาเทียม | จรกามาลอบปลอม |
แสนโศกกระศัลยซ้ำ | ปะทะแค้นคะนึงตรอม |
หยิกข่วนบได้ออม | กลจะทรุดลงจากเพลา |
เชษฐาถนอมโอบ | อรองคยุพเยาว์ |
ยุพเรศธผลักเอา | นขหยิกบหย่อนกัน |
ขษณนั้นจึ่งบาหยัน | กรณตชุลีคัล |
สรวลพลางก็อำนัน | ดูรพ่อกระทำแปลง |
ข้าหวังระตูลอบ | บมิแจ้งคดีแสดง |
ใดพ่อมาปลอมแปลง | ประโลมลักฉะนี้ไย |
อ้าดูรบาหยัน | ก็จะควรสงสัยไฉน |
กิจนี้ก็โดยใน | มะดีหวีธปฏิญาณ |
รับรักบสมรัก | สละพักตรประจวบกาล |
แม้วการบคิดพาล | ก็จะม้วยไมตรีดาย |
อ้าพ่อกระทำโดย | ชนนีธกล่าวกลาย |
จะสมจะสู่สาย | สมรใดบตรงตรู |
กลับศัพทกลับเพศ | กิจนี้บแจ้งตู |
หวาดจิตสะดุ้งดู | ดุจชีพลายลาญ |
อ้าอรบาหยัน | พจนพร้องเสนาะสาร |
แม้วการจิรังกาล | แลฤๅเจ้าจะโดยเรา |
ผิวปลอมที่ดอมรัก | สิบเริ่มสะดวกเดา |
หากตกถึงกรเรา | แลจึ่งแสร้งประดิพา |
อนึ่งสามก็ตั้งสัต | ยวิลิศมาหรา |
เฉพาะพักตรพระปฏิมา | กรสัตย์ยังสมฤๅ |
อ้าพ่อบควรขึ้ง | อุระข้าดั่งเพลิงฮือ |
รักสัตย์ก็สุดมือ | ที่จะมอบเสน่ห์มา |
ทูลเตือนมิเต็มถ้อย | มะดิหวีก็สุดอา- |
รมณ์รักพนิดา | บมิหวังระตูครอง |
สรวมชีพตั้งสัตย์ | เดชะเทพสมพอง |
ช่วยให้พระนุชสนอง | เสน่ห์พ่อพี่ยินดี |
พระแย้มภิรมย์เยื้อน | พจนตอบนางสาวศรี |
เพื่อพี่นิภักดี | ฤจึ่งเทวพาครอง |
ดำรัสพลางก็เร่งรัน | อัศวราชรถทอง |
แสงจันทรเรืองรอง | แอร่มพักตรยุพา |
จุมพิตตระโบมโลม | วรราชกานดา |
อ้าแม่อย่าโศกา | กรซับสุชลพลาง |
สำเนียงสกุณร้อง | เสนาะก้องสนั่นกลาง |
ดงจวนจะรุ่งราง | ก็ลุร่วมมรคา |
หยุดรถกระซิบสั่ง | ระเด่นสังคมารตา |
เจ้าพี่สถิตพลา | สุวรรณเถิดอย่าครรไล |
ไตรตราตระเวนดู | ผลูมารคณกรุงไกร |
แม้พระอรินทร์ภัย | ยุบลแจ้งแก่พี่ยา |
สั่งเสร็จตระกององค์ | วรนุชบุษบา |
เถลิงหลังอาชาคลา | วนะเวศวเนจร |
พอดลคูหามาศ | สุริยภาษยุคุนธร |
พระก็อุ้มพธูสมร | จรดแท่นสุวรรณวาง ฯ |
๑๔ เสด็จแนบยุพาอรตระกอง | กรลูบพระปฤษฎางค์ |
แก้วพี่อย่าโศกเลยนะจงวาง | จิตไว้ ณ เรียมรา |
ความพี่สวาทสมรเสมอ | วชิรเนตรชีวา |
แม้เรียมบสมสุระสุดา | ก็จะทำแบหลาลาญ |
ซึ่งพี่แลผิดบุรพโทษ | วรนุชนุญญาการ |
รอยเวรุตามจรมาดาล | จิตโมหะลำเค็ญ |
เรียมนี้บหวังสวาทอื่น | เลยนะแม่อย่าขุ่นเข็ญ |
เรียมจะถนอมพระนุชเป็น | มกุฏเกล้ากระษัตรีย์ |
แท้สัตยากรเฉพาะ | สุรเทพคีรี |
อ้าแม่อย่าขนางว่าพี่จะลี | นคเรศรหมันยา |
อ้าแม่อย่าซบพักตรพิลาป | นัยนะอาบพุธารา |
แสงจักษุปานนิลวัตถา | ก็จะหมองจะมัวมน |
ดวงพักตรผ่องประดุจจัน- | ทรแจ่มโพยมบน |
ควรฤๅจะเศร้าสิริดังกล | อสุรินทรุปคาห์ |
เงยพักตรขึ้นเถอะนะจะแจ้ง | กิตยโดยแต่สัตยา |
เดิมองค์บรมชนกา | ดำรัสใช้ประชุมเพลิง |
หมันหยานครบวรศพ | อยกีอันดำเกิง |
เสร็จพี่จะลาจระบันเทิง | กมลท้าวทั้งสองปอง |
สวาทพี่แลพี่ก็ประดิพัท- | ธกำหนัดเสน่ห์สนอง |
รักร่วมธิดาจิตลำพอง | ขณะรุ่นภิรมย์นาง |
ฝ่ายองค์พระบิตุรธิราช | พระชนนีพี่จึ่งขนาง |
โทษพี่นิผิดสหัสปาง | นุชให้อภัยเรียม |
แม้มิตรมิดลสักพัน | ก็จะถนอมบให้เทียม |
สุริย์วงศ์อสัญธรรมเนียม | วรพจนสัจจัง |
อ้าแม่อย่าโศกแลนะสะอื้น | อุระพี่นี้จะเพียงพัง |
แหนงใดก็ทวนกิจประทัง | ทุกขให้บรรเทาความ |
แม้เจ้าจะนิ่งนิวรณโศก | บมิพร้องคะดีงาม |
เรียมฤๅจะพาอรนงราม | จรกรุงอย่าสงกา |
ปางนั้นพระเยาวชาเยน- | ทรสดับพระเชษฐา |
พลางฝ่ายสุชลปธารา | พิลาปเยื้องคะดีพลาง |
โอ้โอ๋จะคงชีพิตรเนา | นิก็หนักภุดาปาง |
เกิดกอบประยูรเทวขนาง | เสน่ห์ชอบชีวาวาย |
โอ้โอ๋อุระอาตมจะม้วย | ชนมด้าว ณ ดงดาย |
บิตุรราชมารดรจะหมาย | บยลลูกจะลาญแล |
ท้าวพร่ำผดุงก็บได้แทน | วรคุณธกลับแปร |
โทษให้พระองคทุกขแด | ดุจนี้ก็ไป่ควร |
ร่ำพลางก็ทุ่มอุระสะอื้น | ปริเทวะกำสรวล |
คุมเคียดพระภูธรก็ซวน | สยบมุขโศกี |
อ้าอ่าพระดวงอรยิหวา | เนตรพี่ผู้ภักดี |
เรียมฤๅจะซัดอรให้ชี- | พิตรนาศอย่าเจรจา |
แสนสุดเสน่หนุชยิ่ง | ชนมชีพนัยนา |
แม้นมาตรเมื้อมรณอา- | ยุสู้จะดอมวาย |
อ่าอ้าพระสันพจนเอา | มธุรสเจือปลาย |
ลิ้นล่อละเลิงกมลลาย | เสน่ห์แล้วจะลอยตรอม |
แท้เที่ยงจะเป็นอนุสวาท | จินตะหราจะสรวลดอม |
ว่าเผ่าอสัญก็มาปลอม | เสน่ห์ร่วมบรักวงศ์ |
กิตติศัพท์จะฦๅประเทศทั่ว | ทุระยศวราพงศ์ |
ใจชายบอายดำฤษณ์จง | เสน่ห์แสร้งชะอ้อนวอน |
อ้าอรอนงคอย่าขนาง | จิตพี่จะร้างสมร |
ซึ่งจินตะหราสวาทอร | นั้นก็ใช่จะจงกัน |
หวังลอบประโลมเสน่หเล่น | บใช่คู่ตุนาหงัน |
เออแม่นิเทพยรังสรร- | ค ก็สู่แต่เยาวมล |
นอกนั้นบอาจจะคระหา | นุชแม่อย่าฉุกฉงน |
ฟังพี่จงสร่างศัลยสุชล | นัยนะน้อมภิรมยา |
อ้าน้องก็แจ้งกลตระหนัก | วรลักษณคือตรา |
จักจงบจงจิตก็ปรา- | กฏแห่งหไทยางค์ |
กิจนี้ก็เลื่องดำเนียนน้อง | หินชาติชายหมาง |
หากผลผดุงอดิตปาง | จระกาประกอบกัน |
บิตุราชพระกล่าวพจนไว้ | แม้วชายประดาษพันธุ์ |
สวาทสู่ก็จัดสฤษดีสัน | ยศไว้เฉลิมเมือง |
สองท้าวก็ทนเทวษบวาย | ชลชุ่มนัยนาเนือง |
ไพร่ฟ้าประชาชนก็เปลือง | สุขแสร้ทุกขาดูร |
ดังนั้นแลยังจิตบสา | สุระราญวิวาห์สูญ |
ฉกพานิรายศประยูร | อัประยศทั่วแดน |
เออนี้แลฤๅเสน่หน้อง | ฤว่าแสร้งอิจฉาแทน |
ร่ำพลางสยบศิรลงแสน | โศกพ่างจะเปลื้องปราณ |
อ้าดูระสายสวาทพี่ | ใช่ว่าพี่จะจัณฑาล |
รอจิตก็จวบวิวาหการ | สมรพี่จะสุดสม |
ฉกโฉมประโลมจิตบวาง | อรเยาวโยศดม |
แม้แล่งอุรายลจะชม | มนะพี่ที่สัจจัง |
ซึ่งโทษแต่ปางก่อนพี่ก็ขอ | นุชนาฏ ธ ไป่ฟัง |
เดิมพี่ก็ทรงสัจประทัง | ชีวไว้จะสมสมร |
ปางนี้ก็สุดกุศลล่วง | บุรพกรรมมาจำจร |
เนาแท่นสุวรรณสถาวร | เถอะนะแม่อย่าโศกา |
แม้จักนิวัตวรนิเวศน์ | ทิศนี้ ณ รัฐยา |
ตัวพี่ก็จักจรทุรา | อรัญเวศจวบวาย |
อ้าแม่อย่าแหนงมนัสพี่ | ว่าจะเมื้อหมันหยาหมาย |
ใจเรียมบสูญสัจจมลาย | ชีวม้วยวนาดอน |
ตรัสพลางก็แสร้งเสด็จจาก | วรอาสนสุนทร |
เสสั่งพี่เลี้ยงยะรุเดะจร | ระดับพวงพลาพล |
จักยกพเนจระพนัส | ในทุรัศอารญ |
สั่งพลางก็ให้พักตรพิมล | กลรู้รหัสกัน |
สั่งเสร็จก็แปรมุขมาสั่ง | ประเสหรันแลบาหยัน |
ขอบสองพี่โดยจรจรัล | ดลด้าวพนาลี |
บัดนี้พระนุชก็สลัด | วรวากยไมตรี |
ตูลาพี่สองจรกว่าชี- | วิตวายวนาสณฑ์ ฯ |
๑๖ บัดนั้นสองนาฏนฤมล | ไป่แจ้งในกล |
มะเมอประหม่าว้าใจ | |
สองโอนศิรคัลทูลไท | อ้าพ่อเป็นใด |
มาด่วนพิโรธบำราศ | |
องค์กนิษฐ์ยังเยาวสวาท | ฤๅทัยเดียวกาจ |
กำเลาะละเลิงจิตขนาง | |
จงพ่อโปรดข้าแต่ปาง | เดียวจักโลมนาง |
แม้นุชแข็งขัดความ | |
โดยจิตพ่อเทอญบ่ปราม | สองลาสองตาม |
กันสู่ยังห้องทองพราย | |
ปางนั้นนฤเบศรเสด็จผาย | โดยสองนางหมาย |
วิสูตระแฝงฟังสาร | |
ขัษนั้นบาหยันเชิงชาญ | นั่งแนบนงพาล |
ประพฤติพร้องรำพัน | |
อ้าแม่ใดแม่บฉันท์ | เสน่ห์พี่ผู้พัน- |
ธุวงศ์สุเรศรเทวา | |
ฤๅจงจระกาพงศ์กา | บอายนรา |
นรินทรทั่วธาษตรี | |
ยศแม่ปิ่นขัตติยานี | ฤๅจักให้มี |
บุรุษยต้องสองชาย | |
อ้าพี่สู้ม้วยกว่าอาย | บ่ให้ระตูกราย |
สถนธจวบชีวา | |
น้องฟังพี่ฟังน้องรา | ท่านจักรมยา |
เมื่อยามกรรหายเหิมปรีดี | |
มิตรท่านท่านรักร่วมชี- | พิตม้วยไมตรี |
แลสองก็แจ้งอาจินต์ | |
แต่องค์บิตุรราชินทร์ | บเกรงธิบดินทร |
แลโดยอิจฉาใจไคล | |
ปางนี้ฤๅมิขามใคร | เบื่อบากเบือนใจ |
แลน้องจะตรอมแดลาญ | |
อัปยศยิ่งอดีตกาล | สองพี่เราวาน |
ดำริคดีดับอาย | |
เป็นหญิงแม้มาตรไร้ชาย | ชอบเชิงมิตรหมาย |
กมลมนัสอายออม | |
ขัษนั้นประเสหรันถนอม | วรวัจนาดอม |
คะดีดังกล่าวเกลาควร | |
แต่พี่ยลกิจประมวล | อ้าแม่จำปรวน |
ประนอมมนัสเชษฐา | |
เราพลัดประยูรศวรรยา | แม่บปฏิพา |
ก็เห็นไป่พ้นภูมี | |
ผ่อนถนอมสุริยวงศ์ไว้ดี | แม่จักเป็นศรี |
พิภพด้าวแดนดิน | |
ระตูฤคู่ยุพิน | ดุจอสุรินทร์ |
แลจู่มาจับจันทร | |
ยิ้มหยอกดุจปีศาจหลอน | รูปร้ายนิกร |
จะเปรียบประยูรไกลกัน | |
ดุจหิ่งห้อยฤๅเทียมจันทร์ | ตูข้าแต่ศัลย์ |
ทั้งสี่ฤๅสุขไป่มี | |
ซึ่งพ้นระตูตูปรี- | ดาดังสีขรี |
อันทับอุระยกขยาย | |
อ้าแม่วรเชษฐสวาทสาย | สมรสุดเสมอกาย |
แลสองพี่พิศใจจง | |
ปางนั้นยุพราชสุริยวงศ์ | แฝงม่านเมียงองค์ |
สดับคดีความดี | |
เสด็จกลับสั่งพี่เลี้ยงปรี- | ชาเร่งเสนี |
อันชาญชำนิใจจำ | |
สอดสู่ดาหาบุรำ | การซึ่งเราทำ |
แลเขาประพฤติกลใด | |
ประสันตาตอบถ้อยทูลไท | การวุ่นเวียงชัย |
นครจะดาษดาคน | |
เรารู้เกลือกรู้เกินกล | คนยลจักยล |
ปลาดแสลงเงื่อนสาย | |
หนึ่งใดรอยริ้ววรกาย | ข้าฉุกใจฉงาย |
แลดูดั่งนี้แหนงตา | |
ฤๅพาชีพาราชา | เลี้ยวลอดลดา |
แลวัลย์กระหวัดเกี่ยวกร | |
ฤๅตกระหนามหนามรอญ | อ้าพระภูธร |
บมิระวังกายี | |
หนามครานี้ร้ายราวี | ทูลพลางทำตี |
อุระตะลึงลูบทรวง | |
พระฟังพจนต้องแดดวง | พริ้มพักตรระลวง |
เอาเดนสลาซัดเอา | |
เออใช่การพี่ตัวเรา | ไยเจ็บใจเบา |
มาบ่นมาบ้าบ่มตรม | |
อันดำเนินชัฏไพรพนม | ใครห่อนอุดม |
ละดาแลหนามไป่ระคาย | |
ผิน้อยก็มากหนึ่งกาย | เราพี่ก็ชาย |
อันเช่นฉะนี้จักมี | |
ตรัสพลางทางสู่เทพี | เลออาสนรูจี |
แลสองพี่เลี้ยงลาอร | |
ปางนั้นบุษบาบวร | ยลสองนางจร |
จะโดยพี่เลี้ยงลีลาศ | |
เชษฐากุมกรวรนาฏ | นงโพธพิลาศ |
สลัดพระกรหยิกกร ฯ |
๑๑ อ้าแม่ผู้ร่วมวงศ์ | สุริยราชอดิศร |
ฝ่ายเรียมสวาทอร | เสมอชีพชนมา |
ฝ่ายวรนุชก็ตัด | เสน่หพี่สหัสสา |
จักขัดจะขืนอา- | รมณนุชก็สุดที |
จงเนาวเจริญสุข | จะขอลาสุดาศรี |
เชิญแม่ช่วยทูลบี- | ดรราชมาตุรงค์ |
ว่าพี่ขยมลา | บทท้าวทั้งสององค์ |
สู่สวรรคทิวง- | คตเมื้อพิมานอมร |
ปางนั้นพระนุชสดับ | พจนารถสุนทร |
สุรศัพทคลอนคลอน | กมลคิดคะนึงกาย |
โอ้โอ๋แต่นี้แล | ชนมชีพจักมลาย |
ใครเลยจะพาผาย | ดลกุรุงก็ไป่มี |
ปางจรลาก็สนธเยศ | บสังเกต ณ วิถี |
ฤๅเคยจรัลลี | จะหลงม้วยวนาสัณฑ์ |
จำผ่อนภักดีต่อ | วรเชษฐพาจรัล |
ส่งถึงนครอัน | รมเยศไอศูรย์ |
ตริรักรื้อถ้อย | ทฤษฐิก็เป็นมูล |
หากสวาทประยูร | อรจึ่งจำนรรจา |
แม้พ่อเสน่ห์น้อง | สุจริตจงพา |
คืนเข้านิวัตธา- | นีแท้จะสัจจัง |
เพื่อคลายมนัสทู- | รยศยามเมื่อปางหลัง |
อย่าพ่ออย่าด่วนหวัง | เสน่ห์ก่อนจะเสียการ |
หนึ่งพระก็สัมผัส | รสรักก็เจือจาน |
ใจใช่จะพ้นการ | ทุรพ่ออย่าสงกา |
อ้าแม่ประดิษฐ์ถ้อย | มฤธูแก่พี่ยา |
อันพี่จะพาพะงา | จรกรุงอย่ากริ่งใจ |
เพื่อบิตุจฉาราช | จะวิโรธหฤทัย |
ปางพี่จะประลัย | สิบยังนุกูลการย์ |
ปานนี้ถึงโทโทษ | ยลสุดกมลสมาน |
มาตรได้ประโลมลาญ | แม้ว่าพรากก็จำไกล |
ฤวะเจ้าจะฝ่าโชง- | การได้ประการใด |
จงตั้งสัจจาไป | จะพาน้องยังธานี |
อ้าพ่อจะให้สัจ | ดุจนี้ก็สุดที |
เพราะท้าวทั้งสองมี | พระคุณล้ำศิโรดม |
ยังไป่ระคายเคือง | ฤๅจะเคืองก็ไป่สม |
น้องตริแต่โดยรมภ์ | บุรพ์ภาคประเพณี |
แม้ชายแลต้องกาย | สฤษดิแท้สวามี |
โดยสัตยวาที | ดูรพ่ออย่าแหนงคำ |
อ้าแม่ผู้สมพงศ | สุริยวงศวรำ |
ปรีชาชะอ้อนทำ | สนิทเพียงจะพล่ำใจ |
ตรัสพลางก็จุมพิต | มธุรสปรางใน |
แก้วพี่จงฝ่าใจ | ภิรมย์รักเรียมรา |
อ้ายลทุพลภาพ | นิราศราบบุรีมา |
ช้ำจิตยังไป่สา | แก่ใจเจ็บบปรานี |
ช้อยเนตรผลักพลาง | นขหยิกพระกรตี |
รื้อคะนึงถึงธานี | อรจึงจำนรรจา |
แม้พระสวาทจริง | ดำริการอาทิมา |
ใครเลยจะยลอา- | รมณน้องก็ไป่มี |
เหตุด้วยพระโฉมเฉลิม | ดิลกจิตนารี |
จงตรึกคดีดี | ระงับถ้อยดำเนียรอาย |
อ้าแม่อันคระหา | ก็พาเหียรโทษดาย |
ดุจวายุทำลาย | ไศลฤๅจะดระธาน |
เฉกฟองสกุณฟัด | คีรีหากจะฟองลาญ |
เออแม่จะเกรงการ | ดำเนียรนั้นก็ใช่ที |
ดำรัสพลางตระกององค์ | วรราชกระษัตรีย์ |
จุมพิตฤๅดีปรีดิ์ | ดุจสารอันโทรมมัน |
รวบรัดอุราแนบ | ถวัดกรถนอมถัน |
อย่าแม่อย่าหวั่นขวัญ | เนตรผ่อนภิรมย์เรียม |
อ้าพ่อบการุญ | จิตน้องนี้ยังเตรียม |
อย่าด่วนประโลมเลียม | เสน่ห์ก่อนระกำใจ |
สิ่งใดก็ไป่ทราบ | กลเยาวหฤทัย |
โปรดพ่อบังวายใน | มนัสแล้วจะโดยควร |
อ้าแม่ผู้สายสุด | เสน่ห์พี่ภิรมย์ยวน |
รักสัตยก็สุดสงวน | เสน่ห์ไว้จะวายแด |
ฤๅทัยผะเดียงถนอม | ฤๅดีดอมอย่าด่วนแห |
จักยลกระแสแท้ | สุขในมโนรมย์ |
ตรัสพลางตระโบมโลม | วรราชดัดผธม |
จุมพิตปรางชม | อุระแนบอุราอร |
สองชงฆสอดชา- | ณุสองกรสอดกร |
สองโอษฐเอมอร | ตฤบรสรสาสรรพ์ |
พร่างพักตรพรายเนตร | บ่ยลเดือนตระวันจันทร์ |
พยุหพโยมครร- | ชิตวิชุลดาพราย |
พิรุณโรยก็โปรยต้อง | บุษปแย้มผะกาขยาย |
เรณูรำเพยขจาย | ภมรเคล้าละอองอร |
ซอกไซ้ผะกาตฤบ | รสคันธกำจร |
สองสุขสโมสร | ภิรมย์เยาวชาเยนทร์ |
ถ้ำทองคะนองลั่น | สนั่นปั่นจะเอียงเอน |
แท่นแก้ววราเชนทร์ | กระฉ่อนช่วงมณีพราย |
วุ้งเวิ้งคูหาสะเทือน | ศิขรเลื่อนศิลาขยาย |
แวบวับวะวามฉาย | ชรอุ่มชรอำภางค์ |
ฮือฮือพยุพัด | พฤกษลัดผะโผงผาง |
ล้มลู่ระเนนกลาง | ศิขเรศวนาดอน |
กัลยางคโยนดวง | วชิรช่วงวรากร |
อสูรรามโกรธร | กระทืบเท้าจะทำลาย |
ลากโล่หะแล่นไล่ | มแลบแลบมเลืองสาย |
ตระบัดพรรษาปราย | ชะฉ่ำช่อสุมามาลย์ |
แมลงภู่ผจงจรด | คะลึงรสสุคนธาร |
ซาบซึมรสาสาน | ติกระเษมสมพอง ฯ |
๒๘ สองสมสมพาส | |
สุดสุดสังวาส | จบบทบทละบอง |
บังวายวายทุกข์ | สุขไขไขคลอง |
สวาทรุมรุมสอง | เปรมปรีดิ์ปรีดา |
แช่มชื่นชื่นชีว์ | |
รู้รสรสดี | เสน่ห์เสน่หา |
ใหลหลงหลงกาม | กลหรรหรรษา |
หัศลืมลืมธา- | นีราชราชฐาน |
ลืมสมสมบัติ | |
ลืมสองสองกระษัตริย์ | ลืมสุขสุขสานติ์ |
เริ่มแรกแรกรัก | ประจักษ์จักปาน |
เสวยทิพพิมาน | รังสฤษดิรังษี ฯ |
๑๖ ปางนั้นหน่อภูธเรศตรี | เกษมสุขด้วยศรี |
สุดาขนิษฐนงเยาว์ | |
จึงมีมธุรสกล่อมเกลา | อ้าแม่มาเรา |
จะจรสนานสรงชล | |
ในเชิงบรรพตอำพล | วารีวิมล |
วิสุทธิใสเสมอกรอง | |
ตรัสพลางพระกรตระกอง | กรนุชลำยอง |
แลยุรยาตรครรไล | |
จากบรรจฐรณ์รัตน์อำไพ | สองเสด็จดุจไกร- |
สรราชผงาดจรัล | |
ขะษะนั้นประเสหรันแลบาหยัน | สองหมอบเมียงมัน |
ประเมิลทั้งสองเสด็จมา | |
สองพิศสะกิดกันจรรจา | โฉมแม่เรามา |
ปทะพระพี่โฉมตรู | |
โฉมราชสองสรรพะบู | พิศโฉมพระพธู |
ก็ลืมแลโฉมเชษฐา | |
พิศโฉมวรเชษฐเลือนตา | ลืมแลพะนิดา |
ดังนี้ก็สุดโฉมฉงน | |
ดุจเทพย์จากสวรรค์วิมล | แปรรูปดำกล |
มาแกล้งเฉลิมนัยนา | |
ไยประสันตากระตาหลา | ไฉนหนอ บ มา |
ช่วยพิศพระพักตร์สองโฉม | |
สองนายฟังสองนายโลม | ลาเพด้วยโสม |
นะสะสู่สองนาง | |
พิศโฉมสองกระษัตรีย์แล้วพลาง | ลูบทรวงว่าปาง |
นิรอยแลบุญตาตู | |
เริ่มเราว่าพระเราตู | ไป่มีพระพธู |
ในหล้าฉลองกลกาม | |
พระเรายิ่งงามยังงาม | ทัดเทริดทรงทราม |
เสน่ห์สนองกลกัน | |
พิศพี่ผ่องเพียงสุริฉัน | พิศน้องเพียงจัน |
ทรส่องปะทะรัศมี | |
แม้ใครบ่ได้ทฤษดี | สองราชกระษัตรีย์ |
แลอย่าเพ่อวายวานชม | |
สองนายสองนางประนม | ประสันตาผู้คม |
จึงแสร้งสำรวลกล่าวพลัน | |
หลากทิวานี้อัศจรรย์ | แขเคียงระวิวัน |
วิลาศลอยคัคณานต์ | |
กะระตาหลาตอบปรีชาญ | ดังนี้อาการ |
ว่าสรรพสุขราษฎร | |
พระสดับสองนายกล่าวกลอน | พริ้มพักตร์ภูธร |
เอาเดนสลาซัดไป | |
เออเชิงเสียดสร้อยเจ็บใจ | อย่าเนาเลยใคร |
ทั้งสี่สนานดอมเรา | |
สองนายกับสองนางเคา- | รพโดยเสด็จเทา |
ก็ทันถึงธารเสาวคนธ ฯ |
๑๑ พระองค์ตระกององค์ | นุชสรงกระแสชล |
พี่เลี้ยงนฤมล | จระสู่ณสินธู |
น้ำนั้นแลดั้นพุ | ชลุขึ้นบนสาณู |
ฉาบฉาดเป็นฝอยฟู | ดุจสายพิรุณปราย |
สร้านเซ็นกระเด็นต้อง | ละอองบุปผะกำจาย |
สาโรชรำเพยผาย | รสฟุ้งชโลธาร์ |
ชลใสแลไหลเชี่ยว | ชำเราะเลี้ยวกระทั่งผา |
โดดโดนกระโจนมา | กระทบทุ่มวิมลฟอง |
ชมชลแลยลหมู่ | มัศยาคณานอง |
ว่ายแวบแฉลบปอง | ผลพฤกษะหลั่นลง |
คล้ายคล้ายพะพรายเกล็ด | ระยับสีหิรัญยง |
ทเหลืองเลื่อมสุวรรณผจง | รุจิเรขหลากหลาย |
ชมพรรค์คณาวา | ลุกาเคลื่อนระยับพราย |
เฉกสีมณีฉาย | กรชูพธูชม |
หยอกหยิกซะซิกซี้ | ระริกรี้สำราญรมย์ |
สองสวัสดิเชยชม | ชลธารเปรมปรา |
ประสันตาแลบาหยัน | ประเสหรันกระตาหลา |
สองนายแลสองนา- | รีเริงละเลิงชล |
เด็ดดอกกุสุมซัด | กรปัดกรป้องตน |
เล่นไล่ละเวงวน | มนทวัชกำหนัดเชิง |
เตือนเต้นฤดีดล | กลราคะสำเริง |
หวาดหวั่นจะบันเทิง | จิตนั้นที่มาดกัน |
ครั้นเสร็จธโสรจสรง | อรองคลาวรรณ |
สองเสด็จจรจรัล | แลพี่เลี้ยงก็ดอมเดิน |
ระเด่นรมยชมถ้ำ | เสด็จนำอนงค์เมิล |
โตรกไตรไศลเตริน | ละแวกวุ้งคุหาบรร- |
พตพู่พิดานดา- | รดะย้อยระยับพรรค์ |
ซับซ้อนชะง่อนชะงัน | ก็ชะเงื้อมชงำกาย |
บางปล่องเป็นช่องช่วง | จรัสดวงอุทัยฉาย |
จรุญผาศิลาลาย | ละเลื่อมพร้อยพิมลตา |
ลางนางระหว่างแวก | ชลแทรกซะซึมผา |
ไหลหยัดอยู่อัตรา | ยะเยือกเย็นวิญญายวน |
ลดเลี้ยวแลเที่ยวทาง | ทฤษดีฤดีหวน |
กรรหายบวายครวญ | ดุระราครมยา ฯ |
๑๖ ปางนั้นกุเรปันดาหา | ล่าสำจระกา |
แลราชร้อยเอ็ดเมือง | |
เสร็จดับอัคนีนองเนือง | เสร็จแล้วบันเทือง |
ทุระลีลาศคืนสถาน | |
ขะษะนั้นสาวสนมบริพาร | ทูลแด่นฤบาล |
ว่าองค์สมเด็จธิดา | |
ปางเพลิงพุ่งกรุงโกลา | คือองค์จรกา |
เสด็จมารับนงพาล | |
ว่ามีสุรราโชงการ | ให้หาเยาวมาลย์ |
แลข้าจะโดยเสด็จนาง | |
ท้าวบให้จรจิตขนาง | ติดไปแต่นาง |
พี่เลี้ยงทั้งสองดอมไคล | |
บัดนี้นางสถิตสถานใด | จักเชิญเสด็จไป |
ปราสาทพิมานไพชยนต์ | |
ปางนั้นปิ่นภูวมณฑล | ฟังกลแหนงกล |
คดีก็ดาลอาดูร | |
ดุจล่มหล้าลับไอศูรย์ | อัดอั้นอกปูน |
ประลัยประหลาดหลากเป็น | |
จระกาด่วนดับเพลิงเข็ญ | ประปักษ์อื่นบ่เห็น |
จะหาญมาปลอมแปลงตน | |
เกิดไฟเกิดภัยเดียวกล | กิจนี้กูยล |
ชะรอยระเด่นมนตรี | |
โอ้ดับเพลิงนอกได้ดี | กุณฑ์ในบุรี |
วิบัติบรู้รำงับ | |
เร่งเร็วเร่งหาจงสรรพ | ตรัสพลางทางหับ |
บัญชรตระดกแดดาล | |
สาวสนมรับราโชยงการ | ค้นทุกพิมาน |
ปราสาทบ่สบสุดา | |
ต่างคนต่างตีอุระสา- | หัสแสนโศกา |
สกลกำสรดสิ้นเวียง | |
ต่างคิดสะกิดกันเผดียง | ชะรอยพระหลานเมียง |
มาลอบมาลักนางไป | |
สนมน้อมทูลภูวนัตไตร | บพบนางใน |
นิเวศน์จังหวัดวงวัง ฯ |
๑๙ เมื่อนั้นประไหมสุหรีชนนินทรฟัง | ||
แสนทุกขแดดัง | พินาศ | |
โอ้โอ๋เวรอันใดแลโดยจรลุอาตม์ | ||
เสียทีประยุรชาติ | วรา | |
ทั่วทวยราษฎร์ท้าวแลมีบุตรธิดา | ||
ย่อมสุขหรรษา | ภิรมย์ | |
โอ้อกอาตมมีบุตรแต่จะได้ทุกขรทม | ||
แดดาลอุระกรม | ประทุก | |
ปางเมื่อระเด่นมบิหวังก็ตั้งจะนฤสุข | ||
ทนทุกขทุกทิวา | ฤวาย | |
ปางท้าวสฤษดิถ้อยประทานชนะทั้งหลาย | ||
แม่ข้อนอุระตาย | ตะลึง | |
แม่พร่ำสรวงสุระเทพช่วยบุตรบหึง | ||
พอสาสน์จระกาถึง | ประทัง | |
มินานสาสน์วิหยาสกำกรรมก็ประนัง | ||
เพิ่มทุกขโกลัง | กุลี | |
ยกศึกสู่นคะรำกระลำพรบุรี | ||
ปิ้มวงศ์สุริยศรี | ประทุษฐ์ | |
หากได้องคนัดดาแลมารณะประยุท | ||
จึงหมู่ริปูประทุษฐ์ | ปรา | |
สุขเริ่มตั้งตยาคมจะสมอรวิวาห์ | ||
รมเยศดาหา | สำราญ | |
โอ้จวบกรรมพวกกะหมังกุหนิงจรมาผลาญ | ||
จัณฑาลเผด็จการ | วิวาห์ | |
ไฉนหนอหมู่ปรปักษ์ได้อาภรณมา | ||
แปลงปลอมจรกาพา | คระไล | |
โอ้โอ๋เจ็บอุระช้ำแลช้ำจิตมไหย์ | ||
แม้นม้วยบอาลัย | ชีวาตม์ | |
ทุ่มทรวงศัลยโศกระกำดุจวินาศ | ||
เนตรนองสุชลพาศ | ปะธาร์ ฯ |
๑๑ ปางนั้นอิศวรราช | กุเรปันแลดาหา |
หาสองระตูมา | ธก็แจ้งแต่จริงความ |
ว่ามีอริราช | สุรอาจบ่เข็ดขาม |
ลอบลักธิดาทราม | เสน่ห์จวบเมื่อเกิดกูณฑ์ |
ปางนั้นระตูสดับ | กิจแค้นคือไฟฟูน |
อัดอั้นอุราปูน | ประหนึ่งสุดอัสสาสัลย์ |
นยะเนตรคลอคลอ | ชลพาษปธารัน |
จิตพลุ่งดังเพลิงกัลป์ | ลลามไหม้ภุดาธาร |
ใครชายบเกรงชาย | จิตเอื้อมอหังการ |
เด็ดดวงสุมามาลย์ | ผู้เพิ่มพักตรกูไคล |
เหม่มันบเกรงกู | ยลกูนี้เป็นใด |
กูนับว่ากูไกร | ฤทธิภาพก็พอกาย |
ชะใครแลใจยง | ทรนงจะหาญตาย |
มาตรฤทธิกูคลาย | ก็พี่กูจะเกื้อกู |
ตริแล้วบังคมทูล | วรเชษฐ์นี้กับตู |
ขอลาสมเด็จภู- | ธรราชโดยสมร |
ริปูมาดูแคลน | แลจะแทนประทุษฐ์รอน |
บได้ก็ไป่จร | นคะเรศจระกา |
ปางสองบรมท้าว | สดับถ้อยระตูลา |
จึงเอื้อนวโรงกา- | ระประเล้าประโลมไป |
อ้าดูระตูราช | จะลีลาศก็ดอมใจ |
แต่เราคะนึงใน | ประปักษอาธรรม์ |
ชะรอยมันวราฤท- | ธิเดโชมหันตครัน |
จึงกาจบเกรงกัน | คณะพลแลพร้อมพล |
แม้ไคลอย่าไกลนัก | ผิวเกลือกจุลาจล |
พอรู้จะเพิ่มพล | พยุหทัพระดับกรณ์ |
ทั้งสองระตูฟัง | พจนนารถภูธร |
เคียมลาเสด็จจร | นิวาสนเตรียมพลาคลา |
ปางองคล่าสำ | วรราชเชษฐา |
เหตุไป่สู่โมหา | พระก็ตริคดียล |
เสร็จแนบนุชาพร้อง | กิจนี้บควรฉงน |
ใช่โจรอื่นปน | นุชพี่อย่าหาญการ |
เที่ยงแท้อิเหนาปลอม | กลฉกยุพาพาล |
เพื่อเพื่อนตรนักการ | สะดวกได้บราคิน |
หนึ่งฤทธิ์ระเด่นเด- | ชนุภาพฦๅรบิล |
ผู้ใด ณ แดนดิน | ประติยุทธลาญชนม์ |
แม้วะใครบรักชีพ | ก็แบหลาสุธาผล |
อันจักผจญรณ | ระเด่นป่วยพิการกาย |
เจ้าพี่จงฟังพี่ | เถอะนะพ่ออย่าหาญตาย |
สงวนชีพไว้หมาย | สมรทั่วธราธาร ฯ |
๑๔ ปางนั้นระตูธก็สดับ | พจนพี่ดั่งเพลิงผลาญ |
รู้แท้ว่าองค์ระเด่นพาล | จิตฉกสุดาคลา |
ครั่นคร้ามวราฤทธิอิเหนา | ดุจองคมัจจุรา |
ชทุ่มทอดสกนธโศกา | ดุระพิลาปจาบัลย์ |
โอ้โอ๋แลอาตมคเน | จิตฤๅแลผิดผัน |
นึกแหนงกะหมังกุหนิงแลมัน | จะยกยศนายตาย |
มุ่งจิตจรณประลอง | ฤทธิพอกำลังหมาย |
โอ้ควรฤๅกิจกลมากลาย | ระเด่นนี้อนาถใจ |
โอ้โอ๋แลผลบุรพปาง | ก่อน ณ นั้นประการใด |
จึงกูอุบัติภพไตร | ฤทธิกูบเป็นการ |
สบสรรพรูปก็ทรลักษณ์ | ประยูรศักดิอันธพาล |
บรรดาสมรสุมามาลย์ | จะสวาทก็ไป่มี |
โอ้โอ๋แต่อาตมแสวง | วรอัครเทพี |
หวังโฉมเฉลิมมุขวรี | แต่ดรุณกึ่งชนม์ |
เป็นเดชะกรรมผดุงวงศ์ | อสัญให้จุลาจล |
อิเหนาบจงแด่นฤมล | บิตุราชเคืองระคาย |
กูขอแด่ท้าวธจึงสฤษดิ์ | ยุพเยาวง่ายดาย |
หวังจิตจะร่วมรสด้วยสาย | สวาทกว่าจะเมื้อมรณ์ |
โอ้โอ๋แลดวงบุษบาเอ๋ย | จะนิราศแรมจร |
แต่เรียมจะสมสุขสมร | นุชบ้างบมีเลย |
อ้าแม่บ่ร่วมรสจะสัม- | ผัสชื่นกระมลเชย |
นิเนื้อว่าเวรกระไรเลย | แต่จะยลบเต็มตา |
ปางส่งสุพรรณบัตรกล่าว | ก็บยลพนิดา |
เรียมยลแต่รูปอรเลขา | สกนธน้องคะเนชม |
โอ้บุญปางสมเด็จเสด็จ | วิลิศคิริไพรพนม |
ฝ่ายเรียมแลทอดทฤษดิชม | วิมลน้องบนสาณู |
ปางพี่แลบงสมรเดิน | สะพักพานมณีชู |
เรียมคิดว่าใช่อรพธู | ดอก ณ แม่ที่คีรี |
สำคัญว่าอัปสรเสด็จ | จรจาก ณ ราศี |
ดูเดินประดุจกินรี | ชรอ้อนชอ่อนองค์ |
บงพักตร์พี่สำคัญว่าจัน- | ทรเพ็ญผ่องผจง |
บงคิ้วพี่สำคัญว่าวง | ศศิแปลบยุคุนธร |
บงเกศพี่สำคัญว่าปีก | ภมรมาศบวร |
บงเนตรพี่สำคัญว่าศร | กฤษณส่องแสยงตา |
บงกรรณพี่สำคัญว่ากลีบ | ปทุมสร้อยกุสุมา |
นาสาพี่สำคัญว่าวรา | อังกุสแก้วเอราวัณ |
บงปรางพี่สำคัญว่านวล | ลอออินทนวลจันทน์ |
บงโอษฐ์เพียงพี่จะรับขวัญ | ว่าจะแย้มสุนทรวอน |
บงกัณฐ์พี่สำคัญว่าศอ | สุวรรณหงสขจร |
บงพาหุพี่สำคัญว่ากร | ไอยเรศอำมรินทร์ |
บงถันพี่สำคัญว่าดวง | กมุทมาศเมืองอินทร์ |
สบสรรพางคพี่ก็จิน- | ตนานึกว่านางแมน |
ต่อยลอิเหนาจรประคอง | สุพรรณภาชนอายแคลน |
แจ้งจิตว่าดวงสมรแสน | วิมลโฉมเฉลิมองค์ |
พี่แค้นระเด่นประดุจพี่ | จะพิฆาตให้ผุยผง |
ฤทัยพี่หน่วงจิตว่าวง | ศสุจริตบรู้พาล |
โอ้โอ๋แต่ยกพยุหกลับ | จรจวบวิวาหกาล |
หวังจิตว่าแม่นินะเป็นภาร | ธุระพี่เสน่ห์นาง |
ควรฤๅระเด่นประทุษฐจิต | โจรลอบบคิดขนาง |
ให้เรียมประยศแก่ชนะปาง | วิวาหใครจะชมตัว |
ปางให้แลไยบมิสวาท | สละนุชให้หมองมัว |
ปางนี้ของเราควรฤแลตัว | ทุจริตจัณฑาล |
มิตรเราแลเราเสน่ห์ยิ่ง | บิตุเรศชนมาร- |
ดรแกล้งฉะนี้ผิวเห็นการ | จรสู่อบายครัน |
โอ้กูจะตามดีฤมิตาม | กูนิคร้ามฤทธีมัน |
แม้มาตรผจญยลจะสัลย์ | ชิวกูบร้างเป็น |
โอ้จำจะให้จิตประจักษ์ | กิจแน่ตระหนักเห็น |
มิใช่อิเหนาแลอริเป็น | ริปูอื่นบออมกัน |
ถ้าแท้ระเด่นแลกูจะผ้าย | พยุหคืนบูรีพลัน |
ทูลท้าวดาหาแลกุเรปัน | ธล่อลวงระเด่นมา |
จึงกุมกระทำครุโทษ | สหัสสมแก่ใจสา |
แล้วกูจะได้วรยุพา | นิทรแนบฤดีจอง |
แม้มาตรโฉมสมรช้ำ | สาโรชสร้อยกุสุมหมอง |
อับเสาวคนธ์นฤละออง | รสจืดบจางใจ |
เหตุกูแลสุดกระมลหา | นุชทั่วธเรศไตร |
ไปหวังจะเพิ่มพักตรวิไล | ดุจน้องพระโฉมฉนำ |
ตริเสร็จท้าวธก็แสดง | วรเชษฐล่าสำ |
ทั้งสองก็กรีพหนนำ | นิกรกรูนิราศกรุง ฯ |
๑๙ เมื่อนั้นองค์ระตูเสด็จจรมาลุง | ||
ลานเนตรเมิลมุ่ง | พนานต์ | |
ค้นคว้าดาพิริยพลทั่ววนวิศาล | ||
คีรีละแวกธาร | เซาะทาง | |
สุมทุมพุ่มพนชัฏรุขหนามนิกรถาง | ||
เสาะพลางแสวงพลาง | พิลาป | |
โอ้โอ๋อรยิหวาบเมิลกรเรียมทาบ | ||
ทุ่มทรวงพิลาปแสน | วิโยค | |
อ้าแม่ปานฉะนี้สุดาจะสุขฤโศก | ||
โอ้เรียมลำโอฆอาตม์ | รทม | |
อ้าแม่เคยสุขเสวยสวัสดิบูรีรมย์ | ||
ปรางค์มาศมณีลม | บพาน | |
อ้าแม่เคยเสวยสุริยางคสรรพศฤงคาร | ||
จำเรียงผสานเสียง | ระงม | |
อ้าแม่ปานฉะนี้สิริจะวิมละฉม | ||
วิรุณรวิลม | พะพักตร | |
อ้าแม่เคยนิทรแท่นมณีทิพยตระศักดิ | ||
ปางนี้จะนิทรลักษณ์ | ประดาษ | |
อ้าแม่ปานนี้จะสดับศัพท์สกุณะชาติ | ||
ผีโป่งตรวาดขวัญ | จะเตริ่น | |
อ้าแม่จรวนใดก็มาเถอะนะพี่เชิญ | ||
หน่ายเดินก็เตริน | ลิลา | |
โอ้โอ๋แลอุระพี่นิกระดุลห้อยหา | ||
จวบโททิวากร | บพาน ฯ |
๑๑ ปางนั้นบรมวง | ศอสัญไพศาล |
สมสร้อยวิมลมาลย | สุวคนธมาโนช |
ดังเสวยสวรรค์สวัสดิ์ | ทิพรัตนเรืองโรจน์ |
เบิกบานกระมลโชต | ติเกษมสาธร |
จุมพิตวิไลโฉม | ตรโบมบุษปกำจร |
อิงออนถนอมกร | กระกรองแก้วพี่ยำยาม |
รตินทิวารมย์ | รสฉมบรรเจิดกาม |
ไสยาเถอะนะทราม | สวาทพี่จะกล่าวกลอน ฯ |
๑๔ อ้าแม่นิทราเถอะนะจะกล่อม | วิมลพักตรคืออัปสร |
ขวัญแม่อย่าเขจรจงนอน | รมเยศหฤทัย |
อ้าแม่อย่าหวังแก่ชนกา | ชนนีณกรุงไกร |
อ้าแม่อย่าหวังแก่นุชใน | นคเรศเรือนทอง |
อ้าแม่อย่าหวังแก่มะดีหวี | บริพารทั้งผอง |
อ้าแม่อย่าหวังสมบัตินอง | แลนิเวศนมนเทียร |
อ้าแม่อย่าหวังสุขแต่หลัง | แลเป็นสุขพาเหียร |
อ้าแม่แต่นี้สุขจะเนียร | ทุกข์แท้ทิวาการ |
อ้าแม่จงมาเสน่ห์พี่ | สุจริตสายสานติ์ |
อ้าแม่อย่าหวังชนสามาร | ทุจริตพาลพงศ์ |
อ้าแม่พี่พาจรมาใน | พนพฤกษร่มระหง |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในดง | ทรสมุทรส่ายสานติ์ |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในบรร- | พตห้องหิมพานต์ |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในธาร | ชรถึงชรทางเทา |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในโป่ง | แลในป่าทุกลำเนา |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในเหล่า | ละแวกห้องคูหาหงส์ |
ขวัญแม่อย่าหลงจรในหมู่ | กิรินีอำนวยพงศ์ |
ขวัญแม่อย่าชมมฤคยง | คณะยองอันตฤบเกลียง |
ขวัญแม่อย่าชมมหันตกา- | สรกาจกำเหลาะเฉลียง |
ขวัญแม่อย่าชมพยัคฆเยียง | ผาผยองรเห็จหาญ |
ขวัญแม่อย่าชมคณะชะนี | ศัพท์ร้องสำนานหวาน |
ขวัญแม่อย่าชมพานรพาล | ลโลดเล่นลดาวัลย์ |
ขวัญแม่อย่าฟังศัพทเรไร | รหริ่งร้องเสนาะกรรณ |
ขวัญแม่อย่าฟังศัพทจักจั่น | ละแจ้วเจื้อยเลวงรมย์ |
ขวัญแม่จงมาสุขสโม- | สรร่วมภิรมยสม |
เชิญขวัญมานิทรผทม | เถอะนะแม่อย่าอาวรณ์ ฯ |
๑๑ เสร็จกล่อมพระโฉมเฉลิม | สุรศัพท์ประโลมสมร |
ทราบโสตรสาทร | สุขรมยไสยา |
บรรทมประทับแท่น | อุรราชกานดา |
สองสนิทนิทรา | รมยร่วมเขนยนอน |
ท้าวหลับก็กลับทรง | สุบินลางกระลำพร |
เพื่อพระพธูสมร | จะวิโยคประปราณ |
ว่าปักษอินทรี | พละกายอันไพศาล |
มาโดยพโยมมาน | คะคระครื้นคระเครงดัง |
เสียงศัพทลมบิน | สิขรินทเพียงพัง |
ถาลงก็ผาดผัง | เฉพาะพักตรราชา |
โจมภักษจิกดวง | นัยน์จักษุเบื้องขวา |
ได้แล้วก็โผพา | จรสู่ทิฆัมพร |
เสร็จท้าวสะดุ้งจิน- | ตนการะกำธร |
อ้าฝันก็ทอดถอน | หฤทเยศภูบาล |
ทุสุปิโนเนียร | สุรเทพยบันดาล |
ให้เห็นกระลีกาล | กลรอยจะมีภัย |
รู้ร้างก็เร่งอา- | ดูรด้วยพธูไท |
จักจากอุราไกล | กระมังพี่นิมิตลาง |
ดวงทักษิณาเนตร | กลคือพระน้องนาง |
อินทรประทุษทาง | ทุระโทษทารุณ |
คือองค์ระตูแจ้ง | รหัสเหตุจะไฟฟุน |
เพื่อโมหหวนหุน | แลจะพรากพระนุชคืน |
อนึ่งอาตมทำผิด | กิจราชฝ่าฝืน |
ฉกชมบร้างยืน | เสน่ห์คงจุลาจล |
ตริพลางตระกองนาง | นยเนตรนองชล |
หมองไหม้กระมลกล | จะพินาศนิราอร |
ปางนั้นพระชาเยนทร์ | นุชนาฏสุนทร |
ตื่นยลธิเบศร | ก็พิกลอาการ |
กรรแสงกระซิกเศร้า | กลนี้บควรมาน |
นุชแคลนฤดีดาล | ระคายได้คดีมูล |
ฉันใดพระเชษฐา | ปริเทวอาดูร |
ควรสุขสมบูรณ | บมิควรจะโศกทรง |
ฤๅเชษฐคำนึง | จินตหราอนงค์ยง |
เชิญเชษฐคืนคง | นคเรศหมันยา |
น้องไซร้บได้ปราม | มนะราชรมยา |
ชอบเชิงละเลิงอา- | รมณ์ท้าวแต่ก่อนกาล |
อย่าแม่อย่าควรกล่าว | กลนี้ประหนึ่งราน |
ชีพพี่มลายลาญ | แลมารื้อคดีเดิม |
หมันหยาบควรคง | จะร่วมวงศ์อสัญเสริม |
ควรพี่แลน้องเฉลิม | ยศไว้ณไตรดา |
พี่โศกนิเพื่อพี่ | นิมิตลางประหลาดอา- |
ดูรพาษปธารา | บมิวางมโนใน |
กริ่งน้องนิรารมย์ | ระทมทุกข์ระทดใจ |
ใช่เชิงจะหน่ายใน | นุชจงบังวายแคลน |
ตรัสพลางตระกองโฉม | ตระโบมบุษปมาศแมน |
รสเศร้าบเปลื้องแปลน | ดุจทิพยปานปอง ฯ |
๑๖ ปางนั้นระตูราชทั้งสอง | สอดพลเมิลมอง |
วนาสิขรถ้ำธาร | |
เสาะแสวงสายสวาทเพาพาล | บมิพบเลยลาน |
ระลุงระฦกไคลคลา | |
โดยแดนอรัญแรมมา | ถับถึงพลับพลา |
สำนักอสัญอาศัย | |
สองท้าวทฤษดีดีใจ | จรดพลเพรียกไพร |
คคล่ำคคลาป่าดง | |
สอดเนตรส่ายเนตรจงนงค์ | เมิลมองยุพยง |
บพบบพานกานดา | |
บยลวรเชษฐนรา | ห่อนเห็นสถิตพลา |
อันพรายด้วยรัตนรูจี | |
เห็นแต่อนุชาธิบดี | รู้จักใจปรีดิ์ |
ประสงค์ประสบใส่ความ | |
ลงจากกุญชรเดินตาม | แนวมารคบขาม |
จรดพระพลาราชี | |
เยื้อนถ้อยถึงภูวนัตตรี | ศวรราชธิบดี |
สถิตสถานด้าวใด | |
สังคามะระตาผู้ไกร | สนองโดยกลใน |
กระเหน็ดกระแหน่แง่งำ | |
ว่าพระภูธรเสด็จนำ | พลไล่ยองคำ |
ประพาสพนาสณฑ์ | |
อ้าพ่อไปโดยเสด็จกล | ใดตูยังฉงน |
บควรจะคลาดคลากัน | |
อ้าข้าป่วยชงคยะยัน | โดยเสด็จบทัน |
แลโรคร้อนลำเค็ญ | |
เยียใดนำพลเพียงเพ็ญ | หวังราญรอนเข็ญ |
ฤๅมาประพาสพนารมย์ | |
ฤๅเสร็จพิธีสวยม- | พรพานางคม- |
นานิเวศน์กรุงไกร | |
ฤๅมาประสงค์สิ่งใด | ร้ายดีเร่งไข |
คดีจงรู้อย่านาน | |
จรกาซื่อซั้นส่านสาร | โดยมูลมากมาน |
ทุกสิ่งก็สิ้นสบสรรพ์ | |
มาตามบุษบาลาวรรณ์ | หวังพระทรงธรรม์ |
ผู้เป็นพระเชษฐด้วยดี | |
เผื่อเพื่อรู้ข่าวเทพี | ทูลอรรถอันมี |
ปะระปราริปูพาธา | |
บัดนั้นสังคามารตา | ใส่กลกิริยา |
ตระหนกแลตีตนตรอม | |
แสร้งไห้แสร้งโหยโอยออม | หลากใครหนอปลอม |
มาลอบมาลักนางไป | |
กิจนี้ชอบที่ทูลไท | ให้แจ้งทุกขภัย |
ว่าน้องนิตกมือชาย | |
เสร็จสนองกลเพโทบาย | สั่งพี่เลี้ยงผาย |
ดุรงคเร่งรีบจร | |
ดลแดนพี่เลี้ยงภูธร | แถลงลักษณนุสร |
โดยในคดีธิบดี | |
กรตาหลาจดจำวาที | นำข่าวสารศรี |
ก็แฝงวิสูตรทูลไท | |
ว่าสองระตูดอมไคล | มาสืบสงสัย |
นรินทรราชมั่นคง | |
หวังพบพระองค์กับองค์ | อัคเรศจักทรง |
ดำริคดีกลใด ฯ |
๑๔ ปางปิ่นนรินทรสดับ | พจนารถรลุงใน |
แดดาลรด่าวดุจประลัย | ชิวเมื้อวิมานสวรรค์ |
โอบอุ้มวรนุชวนิดา | นรนาถรำพัน |
อ้าแม่ผู้มีมุขะคือจัน- | ทรผ่องทิฆัมพร |
รอยจริงประจักษนิมิต | กิจเทพสังหรณ์ |
ตรัสพลางก็ทอดหทัยถอน | ปริเทวโศกศัลย์ |
กลั้นโศกก็แสร้งพจนเยื้อน | กลเย้ยยุพินพลัน |
อ้าแม่ผู้ทรงพิสุทธิพรรณ | ศุภลักษณโฉมเฉลา |
บัดนี้ระตูจรมาตาม | นุชถึงสำนักเรา |
พี่เกรงวราฤทธิจักเอา | นุชส่งระตูครอง |
คืนเข้าบูรินทรพิศาล | จะภิเษกสมพอง |
สมพงศสมประยูรสอง | สุรศักดิวิสุทธิเสมอ |
จึ่งพร้อมคณาประยุรเทพ | ธิบดินทรอวยเออ |
เตรียบเตรียมวิวาหะรมเยอ | รมเยศรธราดล |
หากเราแลลาญชีพิตรคิด | แลประกอบอุบายกล |
คาบนี้ก็สมศุภวิมล | บมิทันจะพรับตา |
ปางนี้ ณ กรุงก็จะกระเกริก | ระตูราชทั้งสองมา |
ควรเรียมจะฟังยุบลปรา- | กฏให้ตระหนักกรรณ |
อ้าแม่อย่าแหนงหทัยพี่ | จะนิราศภิรมยขวัญ |
เชิญแม่เสวยสุขในบรร | ฐรณถ้ำวิเชียรพราย |
ฝ่ายองค์พระนุชก็สดับ | วรเชษฐ์ฦๅสาย |
กรรแสงก็ทุ่มพระวรกาย | ชลนองพระนยนา |
องค์อสัญธก็ประโลม | วรราชกนิษฐา |
พลางซับสุชลพนิดา | ธก็อุ้มสถิตเพลา |
อ้าแม่ผู้ร่วมอสัญพงศ์ | วรลักษณโฉมเฉลา |
อย่าโศกสะอื้นอรจงเนา | เถอะนะแม่พี่ขอลา |
ไปยลยุบลกิจระตู | ผิวอยู่จะสงกา |
เรียมไปจะกล่าวกลมฤษา | บมิให้ระตูแคลง |
อ้าแม่อย่าโทมนัสไห้ | ปริเทวโรยแรง |
เชิญแม่เสวยสุขอย่าแหนง | ทรหวลทรโหยหา |
ปลอบพลางก็สั่งวรพี่เลี้ยง | ยุพราชบัญชา |
สองพี่ผู้ร่วมพระชนมา | นุชโศกประโลมสมร |
สั่งเสร็จก็จากบวรอาสน์ | บมิใคร่จะยาตรจร |
ยกย่างแลทีหทัยถอน | นยนอาบปธารา |
กลับมาตระโบมอรยุพิน | วรเยาวกานดา |
บัดนี้จะละอรให้อา- | ดุรเดียวกำเดาดาย |
ยอกรก็ลูบพระปฤษฎางค์ | จะนิราศฤทัยหาย |
คิดถึงสุบินทุกขฤวาย | ชลนองพระเนตรนูน |
บัดนั้นพี่เลี้ยงกรตาหลา | กิจช้าก็เตือนทูล |
ขอเชิญพระพงศเทวประยูร | ยุรยาตรดำเนินจร |
ยินทูลมิใช่พจนเยื้อน | กิจรับสุนทรวอน |
จำเป็นก็จากบรรฐรณ์ | สิริห้องพระไสยา ฯ |
๑๑ ปางนั้นสมเด็จองค์ | บรมพงศ์อสัญหยา |
สถิตแทบพระคูหา | ธก็มีวโรงการ |
ตรัสสั่งพระพี่เลี้ยง | กะระตาหลาปรีชาชาญ |
รักษาพระเยาวมาลย์ | กิจช่วยประสันตา |
สั่งเสร็จเถลิงหลัง | ดุรงคราชไคลคลา |
พร้อมพลโยธา | นิกรหมู่กิดาหยัน |
หลีกลัดก็ดัดทาง | จรในพนาวัน |
พบพลม้าอัน | ให้ไล่เนื้อนั้นกลับมา |
ก็เข้าบันจวบกัน | จรโดยเสด็จคลา |
พระพงศ์อสัญหยา | ธคำนึงพธูไท |
ปางนี้พระท้าวน้อง | จวิลาปลรรลุงไฉน |
นึกนึกอนาถใน | ฤๅทัยท้าวธกัลโหย |
รันทดรันทวยกาย | ดุจไม้เมื่อลมโบย |
เจียนสิ้นพระแรงโรย | ทุขโทมนัสา |
ครั้นใกล้ก็พักพล | จรจากอาชาคลา |
โสรจสรงพระพักตรา | ที่คร่ำชื้นพระชลนัยน์ |
ซ่าโบะพระซับพักตร | ธก็หักที่อาลัย |
แสร้งขืนฤทัยไท | พักตรชื่นกมลกรม |
เสนากิดาหยัน | จรโดยเสด็จสม- |
เด็จราชบรม | วงศปะตาระกาหลา |
เสด็จเถลิงสุวรรณอาสน์ | วรราชพลับพลา |
ยลสองระตูปรา- | ศรัยแสร้งประโลมใจ |
อ้าดูระตูราช | ประพาสมาด้วยกลใด |
จนถึงพนาลัย | พนพฤกษกันดารดง |
จรกาบังคมทูล | บดินสูริย์อสัญวงศ์ |
ทูลพลางก็ทางทรง | ปริเทวประปราณ |
เมื่อวันวิวาหมง- | คลราชในราชฐาน |
เกิดการกระลีการ | อริรุมเข้าโจมผจญ |
เดิมตีซึ่งกลองศึก | พิฦกโห่โกลาหล |
จุมเพลิงเถลิงดล | ก็ติดทั่วทุกโรงงาน |
สองศรีปัตหรา | เสด็จด้วยพระคชยาน |
ดับเพลิงเถกิงการ | ก็ว้าวุ่นทั้งเวียงชัย |
ลอบลักพระธิดา | กับพี่เลี้ยงทั้งสองไป |
เสด็จกลับจากดับไฟ | ให้ค้นหาบพบพาน |
ถ้วนทั่วทุกเรือนทอง | สิริห้องเหมพิมาน |
บพบพธูลาญ | ปริเทพทั้งเวียงชัย |
ข้าสืบแสวงจบ | บมิพบพธูไท |
ค้นคว้ามาในไพร | ก็ได้สองทิวาวาร |
ถ้าได้ปจามิตร | ทะนงจิตที่จงผลาญ |
เมด็จดวงกมลราน | บำราศรักในแรมไกล |
ฟอนฟันจะหั่นสับ | ให้ย่อยยับบปราศรัย |
กากลืนอย่าเคืองใน | ระคายคอในคอกา |
ทูลพลางชำเลืองดู | วรพักตรอสัญหยา |
หวังทราบพระกิริยา | กิจร้ายแลดีมี |
ปางนั้นสมเด็จอง- | คระเด่นมนตรีศรี |
ฟังถ้อยระตูตี | อุระแสร้งกระดกดาล |
ใครหนอมาอาจอง | ทรนงอหังการ |
ลอบลักยาหยีราน | สุภผลวิวาห์ไกล |
ไม่เกรงซึ่งเทวฤทธิ | แลกระษัตริย์ทั้งสองไฉน |
ตัวพี่ก็มีชัย | ยศเลื่องกระเดื่องนาม |
เสียดายพระน้องรัก | จะปนศักดิ์ด้วยชายทราม |
ทีนี้จะรับความ | ครหาเป็นราคี |
ประหนึ่งเจ้าเราหมีให้ | ระคนศักดิ์ให้เสื่อมศรี |
นี่ซ้ำยิ่งร้ายทวี | อัปยศอสัญวงศ์ |
คิดถึงสุบินร้าย | บมิวายคะนึงอนงค์ |
ประสมแสร้งกรรแสงทรง | ปริเทวนาดูร ฯ |
๑๑ ศรีศรีสวัสดิเสร็จ | เผด็จฉันท์บริบูรณ์ |
สังวาสรสพูน | พจนารถสุนทร |
เริ่มเรื่องชวารัก | แลพินักธกล่าวกลอน |
หวังไว้สถาวร | กระวีชาติธรารมย์ |
เปรมปรีดิเปรมปราชญ์ | พจนารถบันสม |
บันสานดำนานคม | สฤษดิรสเป็นเชิงฉันท์ |
นามข้าผู้สมญา | สรวิชิตนิพันธ์ |
พอเหิมหฤหรรษ์ | สันตสนุกนิสบสมัย |
ไป่เห็นแก่นิทรา | ทิวาราอุส่าห์ใจ |
เสร็จแล้วสำเนาใน | สมมติแท้มโนเพียร |
เชิญแท้สุเมธา | ทศนาช่วยดำเนียน |
แต้มเติมเฉลิมเขียน | บริรักษเจษฎา |
ปางแต่งแสดงจุล | ศักราชสหสา |
สตะจตุทัศรา | สังวัจฉรเอกปี |
กุนศกอาสยุชมาส | สุขบัณณรสี |
ทวาทัศรัษตี | นิพนธ์เสร็จบริบูรณ์ ฯ |